Postępowanie dietetyczne u dzieci z niedowagą

apetytnazdrowie
Postępowanie
dietetyczne
u dzieci z niedowagą
Sylwia
Leszczyńska
Dietetyk
Kiedy stwierdzamy niedowagę u dzieci?
Niedobór masy ciała u dzieci możemy określić
m. in. za pomocą siatek centylowych, wskaźnika
BMI czy wskaźnika proporcji masy do wysokości
ciała. Na podstawie siatek centylowych niedowagę stwierdzamy przy znacznym odchyleniu
centyla masy od centyla wzrostu prawidłowego
dla danego wieku. U dziecka niedobór masy
ciała zdefiniujemy, kiedy jego masa ciała nie
będzie przekraczała 3 centyla dla danego
wieku. W prostu sposób wyliczymy również
wskaźnik BMI [masa ciała/(wysokość ciała)2]
i zinterpretujemy niedowagę, kiedy wskaźnik
będzie osiągał wartość poniżej 18,5.
Przyczyny niedoboru masy ciała.
Niedobór masy ciała dotyczy dzieci, których
zwyczajowe spożycie żywności jest mniejsze od
zapotrzebowania, np. z powodu braku apetytu
lub innych przyczyn. W przypadku, kiedy dzienne spożycie żywności jest wystarczające możemy
mieć do czynienia ze złym wchłanianiem i/lub
złym wykorzystaniem biologicznym spożytych
składników odżywczych. Musimy pamiętać, że
niedobór masy ciała movże być niespecyficznym objawem wielu chorób wieku dziecięcego.
Przyczyną niedowagi mogą być alergie pokarmowe, celiakia, choroby układu hormonalnego
a także choroby nowotworowe, pasożytnicze czy
choroby psychiczne typu anoreksja i bulimia.
Dlatego każdy niedobór masy ciała u dziecka
wymaga kontroli ze strony pediatry.
Musimy także mieć świadomość, że rozpoczęcie nauki w szkole wiąże się ze znaczną zmianą
stylu życia i sposobu żywienia się dziecka. Stres
związany z nowym środowiskiem i nowymi obowiązkami również może być przyczyną zaburzeń
ze strony układu pokarmowego, prowadzących
pośrednio do niedoboru masy ciała.
Szkoła może nieść także inne zagrożenia, np.
modę na ‘odchudzanie’, zwłaszcza wśród dziewcząt. Nadmierna dbałość o szczupłą sylwetkę
może prowadzić do świadomego ograniczania
spożycia niektórych produktów.
Zagrożenia związane
z niedoborem masy ciała
W dzieciństwie niedostateczna podaż lub niewłaściwe wchłanianie pokarmów wyniku chorób
i idący za tym niedobór masy ciała są zwykle
groźniejsze niż w późniejszych okresach życia.
W przeciwieństwie do dorosłych dzieci potrzebują dużo dodatkowej energii i składników
odżywczych na wzrastanie i rozwój. Najbardziej
widocznym skutkiem nieadekwatnej podaży
składników odżywczych u dzieci jest zahamowanie przyrostu masy i wzrostu. Znaczna niedowaga wiąże się ze znacznymi niedoborami składników odżywczych, osłabieniem odporności, częstszymi infekcjami, zaburzeniami miesiączkowania
u dziewcząt, a w różnych stanach chorobowych
ze złymi wynikami leczenia. Zdarza się jednak,
że w przypadku nieznacznej niedowagi związanej z czynnikami konstytucjonalnymi (uwarunkowanymi genetycznie) dzieci z masą ciała
poniżej 3 centyla mogą być zdrowe i rozwijać się
prawidłowo.
kwiecień 2009
9
apetytnazdrowie
Odżywianie i postępowanie
z dziećmi zbyt chudymi
W celu osiągnięcia prawidłowej masy ciała
zalecana jest dieta wysokoenergetyczna z jednoczesną okresową kontrolą przyrostów masy
ciała oraz nanoszeniem pomiarów na siatki centylowe lub wyliczaniem BMI. Zapotrzebowanie
energetyczne u poszczególnych osób różni się
i zależy od wielu czynników, m.in. od aktywności
fizycznej, płci, etapu dojrzewania fizjologicznego. Dlatego spożycie powinno być regulowane
indywidualnie, w zależności od apetytu i tempa
wzrostu. Średnio powinno być to około 500kcal
więcej ni ż średnie spożycie. Można przez kilka
dni dokładnie zapisywać, co dziecko zjadło
i wypiło, wyliczając przy tym kaloryczność spożytych posiłków i ewentualne wahania masy ciała,
a następnie do szacowanej średniej kaloryczności doliczyć 500kcal. W diecie warto się sugerować kilkoma ważnymi wskazówkami.
• Dziecko powinno spożywać regularnie 5-6
posiłków dziennie (3 główne i 2-3 dodatkowe). Przerwa między posiłkami nie powinna
być dłuższa niż 4 godziny.
• Kiedy dziecko jest w szkole należy zapewnić
możliwość zjedzenia pełnowartościowego II
śniadania (kanapka, owoce, soki warzywne,
owocowe) czy obiadu poza domem.
• Produkty zbożowe (węglowodany złożone)
powinny występować w każdym posiłku
w ciągu dnia. Należy stosować urozmaicone rodzaje pieczywa, kasze, płatki zbożowe,
musli, makarony i mąkę.
• Pełnowartościowego białka dostarczą nam
mięso, ryby, mleko i jego przetwory, jaja.
• Spożywanie większych ilości tłuszczu na
pe
ęk
pewno wpły
wpłynie na zwiększenie
kalo-
10 kwiecień 2009
ryczności diety. Należy jednak pamiętać, że
korzystniejsze będzie częściowe zastąpienie
tłuszczów zwierzęcych, tłuszczami pochodzenia roślinnego (oleje roślinne, oliwa z oliwek,
ryby morskie, awokado, orzechy).
• Niedobory witamin czy składników mineralnych, często towarzyszące niedoborom masy
ciała, można uzupełnić również przez odpowiednie spożycie owoców i warzyw. Należy
zachęcać dzieci do jedzenia zwłaszcza tych
wysokoenergetycznych: warzywa strączkowe
(groszek, kukurydza, groch, fasola), ziemniaki,
suszone owoce (figi, rodzynki, morele, daktyle), banany, winogrona.
• Do picia zalecane będą soki owocowe,
warzywne, warzywno-owocowe czy koktajle
mleczne.
• Słodycze niewątpliwe wpływają na przyrost
masy ciała, należy je jednak zastąpić zdrowszymi zamiennikami, takimi jak suszone
owoce, orzechy, bakalie, musli, sałatki owocowe i koktajle z dodatkiem miodu. Można również zjeść kawałek czekolady (bez nadzienia),
chałwę czy batonik musli. Należy pamiętać, że
nadmiar słodyczy zmniejsza łaknienie.
• Wskazana jest aktywność ruchowa, która
pobudza apetyt.
Częstym problemem związanym z niedoborem masy ciała są zaburzenia łaknienia. Mogą
one być spowodowane niewłaściwymi relacjami
w rodzinie, zwłaszcza między matką a dzieckiem
– nerwowa atmosfera, zmuszanie do jedzenia,
grożenie (‘nie odejdziesz od stołu dopóki nie
zjesz’) czy pośpiech. Dlatego nie należy zmuszać
dzieci do jedzenia, ale zachęcać poprzez podawanie urozmaiconych, smacznie przyrządzony i apetycznie podawanych posiłków.
nych
pr
W przypadku
zaburzonego łaknienia
posi powinny być łatwo strawne, pełposiłki
nowa
nowartościowe
i spożywane w mniejszych
porc
porcjach.
Należy uwzględnić zwłaszcza
te p
produkty, które dziecko lubi. Jeżeli
dzie
dziecku
znudzi się jakiś produkt, nie
stos
stosujmy przymusu – np. zamieńmy
płat zbożowe na musli, a mleko na
płatki
jo
jogurt.
Pozwólmy brać udział dziecku
w zakupach i przygotowywaniu posiłkó Towarzyszmy mu również w trakków.
ci posiłku – nie jest przyjemnie jeść
cie
w samotności. Stwórzmy przyjemną
i pogodną atmosferę. Wskazane jest
og
ograniczenie
słodyczy na korzyść
owoców i warzyw oraz soków, które
dostarczą odpowiednią ilość wita-
apetytnazdrowie
min, składników mineralnych oraz kwasów
organicznych, które pobudzą czynność wydzielniczą żołądka i pobudzą apetyt. Na obniżenie
łaknienia mogą mieć wpływ niedobory witamin
z grupy B, dlatego pamiętajmy, aby dostarczyć
odpowiednia ich ilość w diecie. Witamin z grupy
B dostarczą nam produkty pełnoziarniste,
mięso, ryby, warzywa strączkowe, jaja, mleko,
warzywa zielone, ziemniaki, kukurydza.
Jeżeli pomimo zmian w diecie i po wykluczeniu chorób somatycznych nadal pojawia
się uporczywy brak łaknienia, można zastosować preparaty pobudzające apetyt (Apetizer,
Immunaron C, Bioaron C, Syrop dla niejadka
-Herbapol ). Zawierają one składniki zwiększa-
Kolacja
Podwieczorek
Obiad
2 śniadanie
Śniadanie
ZESTAW 1
Mandarynkowe musli: szklanka jogurtu naturalnego
+ 5 łyżek musli z orzechami + 2 mandarynki + 1
łyżka miodu
jące łaknienie, pobudzające wydzielanie soków
trawiennych i poprawiające pracę przewodu
pokarmowego (wyciągi z aloesu, aronii, dzikiej
róży, mięty, anyżu, korzenia cykorii, kłącza imbiru), stymulujące odporność (wyciąg z malin,
żurawiny, dzikiej róży, owoców grejpfruta) oraz
witaminy z grupy B.
Jadłospis 2400-2500 kcal
Dieta wysokoenergetyczna dla dzieci w wieku
7-9 lat. U dzieci starszych (zwłaszcza w okresie
dojrzewania) zapotrzebowanie energetyczne
zwiększa się. Zawsze należy wziąć pod uwagę
czynniki indywidualne.
ZESTAW 2
Koperkowa pasta z twarogu i ryby: 2 pełne łyżki sera
twarogowego tłustego + ½ małej wędzonej makreli
(50g) + 1 łyżka kefiru + 1 łyżka posiekanego koperku. Rozdrobnić składniki i wymieszać na jednolitą
masę, przyozdobić gałązka koperku. Bułka razowa.
Pomidor (200g) pokrojony w ćwiartki ze świeżą bazylią i pieprzem.
Sok marchwiowo-pomarańczowy (1 szklanka)
Kanapka do szkoły: 2 kromki chleba graham +
masło + plaster szynki + liść sałaty; kilka pomidorków koktajlowych
Banan, sok marchwiowy (kartonik 250ml)
Kanapka do szkoły: Bułka razowa + masło + plasterek żółtego sera, mała papryka pokrojona w ćwiartki,
jogurt owocowy 150g, sok warzywny (kartonik –
250ml)
Zupa z zielonego groszku, naleśnik z farszem z
duszonych warzyw i pomidorów: 1grubszy naleśnik +
¼ opakowania warzyw mrożonych + mały pomidor
(warzywa udusić na patelni z dodatkiem 1 łyżki oliwy
z oliwek, dodać 1 łyżkę mąki, sól do smaku, dowolne przyprawy )
Zupa krem pomidorowa z dodatkiem 3 łyżek makaronu. Pulpeciki wołowe: 120g mielonego mięsa wołowego wymieszaj z ½ posiekanej drobno cebuli i ½
jajka, 1 łyżką kaszy manny, odrobiną soli, pieprzem,
majerankiem lub bazylią, po czym uduś w szklance
bulionu warzywnego i oliwy (1 łyżka) z dodatkiem ½
szklanki rozmrożonego groszku, 2 ziemniaki, ćwikła
Bułka drożdżowa, koktajl truskawkowy
200g truskawek (świeżych lub mrożonych), szklanka
kefiru, 1 łyżka miodu, 1 łyżka zarodków pszennych
Batonik musli, Krem owocowy : banan +gruszka
+ sok z ½ cytryny+ łyżka miodu + szczypta imbiru.
Składniki zmiksować, posypać łyżką rodzynek.
Omlet ze szpinakiem: 1 jajko, 2 łyżki mleka,1,5 łyżki
mąki , odrobina soli, pieprz, upiec z dodatkiem 1
łyżki oliwy z oliwek. Na omlet położyć szpinak duszony(np. 1/3 opakowania szpinaku mrożonego lub
150g świeżego + ząbek czosnku + łyżka jogurtu) z
1 łyżeczką prażonych płatków migdałowych; złożyć
na pół
Kolorowa sałatka paprykowa: ¼ papryki czerwonej +
¼ papryki zielonej+1 łyżka kukurydzy + 1 łyżeczka
oliwy; sól i pieprz
Brokuły w sosie jogurtowo-ogórkowym: 150g brokułów (świeżych lub mrożonych); ½ małego ogórka;
½ małej cebulki; ½ szklanki jogurtu naturalnego
(100g); łyżeczka posiekanego szczypiorku, sól, pieprz,
papryka. Brokuły ugotować (najlepiej na parze).
Przygotować sos: pokroić ogórek w drobną kostkę,
osolić i wstawić na 20min do lodówki; posiekać cebulę i szczypiorek. Ogórek i cebule dodać do jogurtu,
przyprawić, wymieszać; polać sosem brokuły, oprószyć szczypiorkiem.
Tost: 2 kromki chleba tostowego pełnoziarnistego +
masło + plasterek sera żółtego + 1 łyżeczka przecieru pomidorowego
EUROPEJSKIE CENTRUM LECZENIA OTYŁOŚCI DZIECI I DOROSŁYCH
UL. PAŃSKA 73, 00-834 WARSZAWA
NR TEL.: (022) 31-47-170
WWW.BEZNADWAGI.PL
kwiecień 2009 11