“release projeCt” – the state ethnographiC museum

Kuratorium – CURATORIUM
Jan Święch
zdjęcie
niedostępne
w wersji
internetowej
Młodzi ajnoscy myśliwi, fot. ze zbiorów AAN.
„Uwolnić projekt” – Państwowe Muzeum
Etnograficzne w Warszawie
“Release project” – the State Ethnographic
Museum in Warsaw
Inspiracją dla projektu było fenomenologiczne podejście do rzemiosła wiejskiego wybitnego muzeologa, etnologa, autora znakomitych wystaw muzealnych Piotra Szackiego. Ten
wieloletni kustosz Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie w swoich badaniach nad rzemiosłem, które traktował jako punkt wyjścia do tworzenia muzealnej kolekcji, dokumentował, z zastosowaniem wszystkich dostępnych wówczas metod i technik,
szeroki kontekst kulturowy wspomnianego zjawiska. Obiekty wprowadzane do kolekcji
były z jednej strony manifestacją idei formy i funkcji, z drugiej zaś nośnikiem całego szeregu informacji o szerokim kontekście znaczeniowym. Precyzyjne usytuowanie obiektów
na wystawie muzealnej tworzyło narrację zachęcającą zwiedzającego do wielokierunkowej
refleksji.
Powołany do realizacji projektu interdyscyplinarny zespół osób – etnologów, pedagogów,
artystów plastyków i projektantów, kierowany głęboko humanistyczną wizją obiektów zaproponowaną przez Piotra Szackiego, opracował dokumentację wytwarzania współczesnych ich
Young Ainu hunters, from the AAN collection.
One can say that the project was inspired by the phenomenological approach to rural crafts
of a prominent museologist, ethnologist, and author of excellent museum exhibitions – Piotr
Szacki. This long-time curator of The State Ethnographic Museum in Warsaw during his
research on craft, which he treated as a starting point for creating museum collections, used to
document a broad cultural context of the phenomenon and engage all the available methods
and techniques to this end. Therefore, objects placed in the collection were, on the one hand,
manifestations of form and function, on the other hand, carriers of many pieces of multicontextual information. The precise location of objects in the exhibition created a narrative
that encouraged the visitor to reflect on various issues.
An interdisciplinary project team – ethnologists, teachers, artists and designers, led
by the deeply humanistic vision of objects suggested by Piotr Szacki, prepared technical
documentation of contemporary versions of such objects, which can be produced accordingly
and be of practical use in home spaces. The patterns represent selected artefacts from the
museum’s repository.
298
etnografia nowa | the new ethnography
06|2014
299
JA N Ś W I ĘC H | Opinia o projekcie „Uwolnić projekt”...
Opinion on the project “Release project” ...
zdjęcie
niedostępne
w wersji
internetowej
Bańka z kolekcji Państwowego Muzeum
Etnograficznego w Warszawie, nr inw. PME 11945.
Clay churn from the collection of The State Ethnographic
Museum in Warsaw, no. PME 11945.
Lampa „buńka” – projekt AZE design.
The “buńka” lamp – design by AZE design.
300
wersji, mogących spełniać funkcje praktyczne w domowej przestrzeni. Wzorcem były wybrane artefakty, zgromadzone w muzealnym magazynie.
Owa dokumentacja formy i techniki wytwórczej, zamieszczana na stronach internetowych Państwowego Muzeum Etnograficznego, skierowana została do wszystkich chętnych
osób, które chciałyby podjąć trud samodzielnego wykonania przedmiotu lub zlecić jego wykonanie u lokalnego wytwórcy.
Zwieńczeniem projektu jest przygotowana przez Muzeum wystawa, na której zaprezentowano przedmioty stworzone w ramach projektu. Jej uzupełnieniem jest multimedialne
stanowisko, z którego można pobrać w pliku PDF instrukcje do wykonania eksponowanych
obiektów. Odpowiedzmy zatem na pytanie: czy zrealizowany projekt jest oryginalną i cenną
inicjatywą?
Sama idea projektu nawiązuje do koncepcji powstałych w okresie międzywojennym. Przywołać można choćby wizje w tym zakresie profesor Marii Znamierowskiej-Prüfferowej, która
w przedstawionej koncepcji skansenu wileńskiego umieściła pracownie, służące do nauki starych technik wykonywania przedmiotów w oparciu o zbiory muzealne. Ta nowatorska propozycja nie została jednak zrealizowana. Projekt warszawskiego Muzeum wyszedł natomiast
poza samą ideę i jego precyzyjnie określone etapy urzeczywistniono. Zrobiono zaczyn, który
wskazuje na olbrzymi kapitał, jaki drzemie w magazynach muzealnych. Chodzi mi w szczególności o wielkie walory estetyczne i funkcjonalne, tkwiące w prostych przedmiotach pochodzących z kręgu kultury ludowej. Odpowiednio przetworzone mogą służyć nadal. Jest to kapitalna wskazówka dla praktyk kulturowych, polegających na poszukiwaniach w zunifikowanym
The said documentation of forms and production methods has been then made available
on The State Ethnographic Museum’s website. It is addressed to all interested persons who
wish to make an effort and prepare the objects by themselves or to have them produced by
a local manufacturer.
The culmination of the project is an exhibition organised by the Museum which presents
the objects created during the project. It is complemented by a multimedia station from which
you can download instructions in PDF file for making the exhibits. The question is: Is the
project concerned an original and valuable undertaking?
The idea behind is a reference to the concepts that originated in the interwar period. To
give an example, one can recall relevant ideas of Professor Maria Znamierowska-Prüfferowa,
who included in her project of the museum of Vilnius the creation of workshops, designed to
teach the old techniques of making items from museum collections. However, this innovative
proposal did not see daylight. In turn, the project of the Museum in Warsaw went beyond the
mere idea and its precisely outlined stages have been implemented. The activities laid the
foundation for making use of huge capital which lies dormant in museum repositories – in
particular, of great aesthetic and functional features of simple objects from the folk culture.
When properly treated, they still can be used. This is an excellent direction for cultural
practices involving the search of own solutions which escape the standards imposed by mass
production in a culturally uniform world.
The opinion on the project of The State Ethnographic Museum in Warsaw should pay
attention to another of its qualities. It is the declaration of each interested person to make
an effort and produce the object. In the world of narrow specialisations, creation of a useful
item which starts with giving some thought to its form, function, aesthetics, material and
etnografia nowa | the new ethnography
06|2014
301
Opinion on the project “Release project” ...
zdjęcie
niedostępne
w wersji
internetowej
kulturowo świecie własnych rozwiązań, wymykających się standardom narzuconym przez produkcję masową.
Opiniując projekt Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, należy zwrócić
uwagę na jeszcze jeden jego walor. Stanowi go oferta podjęcia trudu wykonania przedmiotu
przez każdą zainteresowaną osobę. W świecie wąskich specjalizacji, stworzenie użytecznej, jednostkowej rzeczy, począwszy od przemyślenia jej formy, funkcji, estetyki na materiale i technicewykonania skończywszy, daje olbrzymi ładunek pozytywnej energii, niezbędnej dla równowagi
psychicznej każdego niemal człowieka.
Uważam też, iż podjęty projekt warty jest kontynuacji. Zrobiono bowiem pierwszy, znaczący, udany krok. Muzea mają warunki do tworzenia platformy transferu przeszłych wartości
kulturowych do współczesnych praktyk kulturowych. Potrzebna jest do tego determinacja w kolejnych działaniach, rozpisanych na wiele lat.
technique, is an enormous load of positive energy necessary for mental equilibrium of almost
every person.
In my opinion, the project is worth continuing, because the first, significant, successful
step has already been made. Museums have capabilities to create platform of transfer of the
past cultural values to contemporary cultural practices. What is needed to this end is the
determination in next steps, planned for a number of years ahead.
Przeł./transl. Katarzyna Skoczyńska
Ul z kolekcji Państwowego Muzeum Etnograficznego
w Warszawie, nr inw. PME 9663.
Beehive from the collection of The State Ethnographic
Museum in Warsaw, no. PME 9663.
Ul miejski – projekt Artur Gosk.
Urban beehive – design by Artur Gosk.
Fotografie/Photos by Edward Koprowski
302
p r o f. J a n Ś w i ę c h
etnolog, pracownik Zakładu Teorii Muzealnictwa
i Dokumentacji Etnograficznej w Instytucie
Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu
Jagiellońskiego. Opublikował ponad 100 artykułów,
katalogów oraz pięć książek z zakresu budownictwa
wiejskiego oraz historii i teorii muzealnictwa
etnograficznego, m.in. „Skanseny. Muzea na wolnym
powietrzu w Polsce” (1999), „Architektura chłopska
ziemi dobrzyńskiej” (2002), „Tajemniczy świat
wiatraków” (2005).
Autor wystaw muzealnych oraz koncepcji programu
Kujawsko-Dobrzyńskiego Parku Etnograficznego
w Kłóbce. Jest dziekanem Wydziału Historycznego
Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przewodniczący
i członek kilkunastu Rad Muzealnych.
etnografia nowa | the new ethnography
06|2014
P r o f. J a n Ś w i ę c h
professor at the Jagiellonian University, employee
of the Institute of Ethnology and Cultural
Anthropology, section of Museology Theory and
Ethnographic Documentation. He has published
over a hundred articles and catalogues, as well
as five books on rural architecture and the history
and theory of ethnographic museology, including
“Skanseny. Muzea na wolnym powietrzu w Polsce”
(1999), “Architektura chłopska ziemi dobrzyńskiej”
(2002), “Tajemniczy świat wiatraków” (2005). He
is the author of numerous museum exhibitions
and the concept of the programme of the
Kuyavia-Dobrzyń Ethnographic Park in Kłóbka.
He is the Head of the Historic Department at the
Jagiellonian University. He is the chairman and
member of over a dozen Museum Councils.
303