Biologia - Gimnazjum im. Karola Urbańskiego w Złotnikach

Przedmiotowy System Oceniania
z biologii
w Gimnazjum im. Karola Urbańskiego
w Złotnikach Kujawskich
Przedmiotowy system oceniania z biologii w gimnazjum opracowany został w oparciu o:
1. Rozporządzenie MENiS z dnia 7 września 2004 r. w sprawie warunków i
sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz
przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych ( Dz. U. nr 199
z 2004 r.)
2. Podstawę programową z biologii dla gimnazjum
3. WSO Gimnazjum
W obecnym roku szkolnym dla klas I-II –III wykorzystujemy podręczniki:
„BIOLOGIA – Puls Życia- podręcznik dla uczniów gimnazjum. Wydawnictwa Nowa Era.
Przedmiotem oceniania są:
- wiadomości,
- umiejętności
- postawa ucznia i jego aktywność
Cele ogólne oceniania na biologii
- rozpoznawanie przez nauczyciela poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia
wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań programowych,
- poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym
zakresie,
- motywowanie ucznia do dalszej pracy,
- pomoc uczniowi w samodzielnym kształceniu biologicznym,
- przekazanie rodzicom lub opiekunom informacji o postępach dziecka,
- dostarczenie nauczycielowi informacji zwrotnej na temat efektywności jego nauczania,
prawidłowości doboru metod i technik pracy z uczniem.
Metody i narzędzia oraz szczegółowe zasady sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów:
1. Wypowiedzi ustne (przynajmniej raz w semestrze) np. swobodna wypowiedź na określony
temat, charakteryzowanie procesów biologicznych, umiejętność wnioskowania
przyczynowo-skutkowego itp. Przy odpowiedzi ustnej obowiązuje znajomość materiału z
trzech ostatnich lekcji, przypadku lekcji powtórzeniowych z całego działu.
2. Kartkówki 10 min. obejmujące materiał z trzech ostatnich lekcji (nie muszą być wcześniej
zapowiadane, ale mogą), nie podlegają poprawie.
Uczniowie nieobecni na kartkówce piszą ją w najbliższym terminie (jeden tydzień), nie
zgłoszenie się to wpis nb.
3. Sprawdziany pisemne 30 min. - 1godz..(zależnie od zakresu sprawdzanego materiału), w
tym testy dydaktyczne ( przynajmniej jeden w ciągu semestru) przeprowadzane po
zakończeniu każdego działu, zapowiadane tydzień wcześniej. Sprawdziany mogą zawierać
dodatkowe pytania (zadania) na ocenę celującą.
Sprawdziany są obowiązkowe, jeżeli uczeń opuścił sprawdzian z przyczyn losowych,
powinien go napisać w terminie nie przekraczającym 2 tygodnie od powrotu do szkoły.
Czas i sposób do uzgodnienia z nauczycielem, nie zgłoszenie się to wpis nb.
Prace pisemne powinny być ocenione i oddane w ciągu 2 tygodni.
Ocenę niedostateczną ze sprawdzianu można poprawić. Poprawa jest dobrowolna, odbywa
się poza lekcjami, w ciągu1 tygodnia od rozdania prac i tylko 1 raz
Przy pisaniu poprawianiu sprawdzianu punktacja nie zmienia się, otrzymane oceny są
wpisywane do dziennika ( ocena niedostateczna z poprawy nie może być wpisana do
dziennika.
Wszystkie prace są archiwizowane – uczniowie i ich rodzice mogą je zobaczyć i otrzymać
uzasadnienie wystawionej oceny.
Nie ocenia się ucznia po dłuższej nieobecności w szkole.
4. Prace domowe obowiązkowe ( przynajmniej 1 w ciągu semestru) i ponadobowiązkowe
( dla chętnych).
5. Aktywność ucznia :
a) wkład pracy w przyswojenie wiedzy na lekcji bieżącej ( krótkie wypowiedzi na lekcji),
praca w grupie, prowadzenie obserwacji, wykonywanie doświadczeń, będą oceniane za
pomocą plusów i minusów, które zostaną następnie przeliczone na oceny i wpisane do
dziennika. Uczeń otrzyma ocenę bardzo dobrą gdy zgromadzi pięć plusów. Jeżeli uzyska
pięć minusów otrzymuje ocenę niedostateczną. W przypadku dużego wkładu pracy na lekcji
uczeń otrzymuje ocenę bardzo dobrą,
b) prace dodatkowe (samodzielnie opracowania oparte na innych źródłach niż podręcznik,
plansze, rysunki, modele, okazy wzbogacające zbiory, zielniki, działania na rzecz
środowiska np., zbiórka surowców wtórnych, udział w konkursach) w skali celujący-bardzo dobry-dobry lub za pomocą plusów analogicznie jak za wkład pracy w
przyswojenie wiedzy.
6.W przypadku sprawdzianów pisemnych przyjmuje się skalę punktową przeliczaną na oceny
cyfrowe wg kryteriów :
celujący
- 100% plus zadanie dodatkowe
bardzo dobry - 100% - 91%
dobry
- 90% - 75%
dostateczny - 74% - 51%
dopuszczający - 50% - 31%
niedostateczny - 30% - 0%
7. Zeszyt ćwiczeń (jeżeli jest prowadzony)sprawdzany jest przynajmniej raz w ciągu semestru
biorąc pod uwagę poprawność rzeczową.
8. Zeszyt przedmiotowy – sprawdzany jeden raz w semestrze biorąc pod uwagę staranność
i systematyczność.
Sposoby informowania uczniów:
Na pierwszych godzinach lekcyjnych nauczyciel zapoznaje uczniów z PSO. Wymagania na
poszczególne oceny udostępnione są wszystkim uczniom w klaso-pracowni szkolnej, w
bibliotece szkolnej i na stronie internetowej szkoły. Oceny cząstkowe są jawne, oparte o
opracowane kryteria. Sprawdziany inne prace pisemne są przechowywane w szkole do końca
danego roku szkolnego.
Sposoby informowania rodziców:
Nauczyciel na pierwszym zebraniu informuje rodziców o sposobie oceniania z przedmiotu
O ocenach cząstkowych i klasyfikacyjnych informuje się rodziców na zebraniach
rodzicielskich lub w czasie indywidualnych spotkań z rodzicami udostępniając zestawienie
ocen lub umożliwiając wgląd do dziennika lekcyjnego. Informacje o grożącej ocenie
niedostatecznej klasyfikacyjnej jest przekazywane zgodnie z procedurą WSO.
Zasady wystawiania oceny za I półrocze i końcoworocznej:
Wystawianie oceny klasyfikacyjnej dokonuje się na podstawie ocen cząstkowych, przy czym
większą wagę mają oceny ze sprawdzianów (prac klasowych), w drugiej kolejności są
kartkówki i aktywność ucznia. Pozostałe oceny są wspomagające.
Sposoby korygowania niepowodzeń szkolnych i podnoszenia osiągnięć uczniów.
1. Możliwość poprawy oceny z pracy klasowej – sprawdzianu w przypadku oceny
niedostatecznej.
2. Umożliwienie zwolnienia z pracy klasowej, kartkówki lub odpowiedzi ustnej w
wyjątkowych przypadkach losowych.
3. Uzupełnienie braków z przedmiotu w ramach konsultacji z nauczycielem w przypadku
zgłoszenia chęci przez ucznia.
4. Możliwość zgłoszenia nie przygotowania ucznia raz w semestrze przy 1 godz. w tygodniu
i 2 razy w semestrze przy 2 godz. w tygodniu(odpowiedź ustna) oraz zgłoszenia 1 raz braku
pracy domowej lub braku zeszytu.
5. Rozwijanie zainteresowań i poszerzanie wiadomości na zajęciach koła biologicznego.
Ewaluacja PSO
Pod koniec roku szkolnego nauczyciel wspólnie z uczniami dokonuje analizy funkcjonowania
PSO na lekcjach biologii. Ewentualne zmiany PSO będą obowiązywały od następnego roku
szkolnego.
Wymagania ogólne na poszczególne stopnie szkolne:
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który:
- opanował wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania,
będące efektem jego samodzielnej pracy,
- prezentuje swoje wiadomości posługując się terminologią biologiczną,
- potrafi stosować zdobyte wiadomości w sytuacjach nietypowych,
- formułuje problemy i rozwiązuje je w sposób twórczy,
- dokonuje analizy lub syntezy zjawisk i procesów biologicznych,
- wykorzystuje wiedzę zdobytą na innych przedmiotach,
- potrafi samodzielnie korzystać z różnych źródeł informacji,
- bardzo aktywnie uczestniczy w procesie lekcyjnym,
- wykonuje twórcze prace, pomoce naukowe i potrafi je prezentować na terenie szkoły
i poza nią,
- w pracach pisemnych osiąga 100% punktów możliwych do zdobycia i w pełni
odpowiada na dodatkowe pytania,
- bierze udział w konkursach biologicznych na terenie szkoły i poza nią uzyskując tytuł
finalisty lub laureata.
Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który:
- opanował w pełnym zakresie wiadomości i umiejętności określone programem
nauczania,
- wykazuje szczególne zainteresowania biologią,
- potrafi stosować zdobytą wiedzę do samodzielnego rozwiązywania problemów w
nowych sytuacjach,
- bez pomocy nauczyciela korzysta z różnych źródeł informacji,
- potrafi planować i bezpiecznie przeprowadzać doświadczenia i hodowle przyrodnicze,
- sprawnie posługuje się mikroskopem i lupą oraz sprzętem laboratoryjnym,
- potrafi samodzielnie wykonać preparaty mikroskopowe i opisać je,
- prezentuje swoją wiedzę posługując się poprawną terminologią biologiczną,
- aktywnie uczestniczy w procesie lekcyjnym,
- w pisemnych sprawdzianach wiedzy i umiejętności osiąga od 91% do 100% punktów
możliwych do zdobycia.
Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który:
- opanował wiadomości i umiejętności bardziej złożone i mniej przystępne, przydatne
i użyteczne w szkolnej i pozaszkolnej działalności,
- potrafi stosować zdobytą wiedzę do samodzielnego rozwiązywania problemów
typowych, w przypadku trudniejszych korzysta z pomocy nauczyciela,
- posługuje się mikroskopem i zna sprzęt laboratoryjny,
- wykonuje proste preparaty mikroskopowe,
- udziela poprawnych odpowiedzi na typowe pytania,
- jest aktywny na lekcji,
- w pracach pisemnych osiąga od 75% do 90% punktów.
Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który:
- opanował wiadomości i umiejętności przystępne, niezbyt złożone, najważniejsze w
nauczaniu biologii, oraz takie które można wykorzystać w sytuacjach szkolnych i
pozaszkolnych,
-
z pomocą nauczyciela rozwiązuje typowe problemy o małym stopniu trudności,
z pomocą nauczyciela korzysta z takich źródeł wiedzy jak: słowniki, encyklopedie,
tablice, wykresy, itp.,
wykazuje się aktywnością na lekcji w stopniu zadowalającym,
w przypadku prac pisemnych osiąga od 51% do 74% punktów.
Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
- ma braki w opanowaniu wiadomości i umiejętności określonych programem, ale nie
przekreślają one możliwości dalszego kształcenia,
- wykonuje proste zadania i polecenia o bardzo małym stopniu trudności, pod kierunkiem
nauczyciela,
- z pomocą nauczyciela wykonuje proste doświadczenia biologiczne,
- wiadomości przekazuje w sposób nieporadny, nie używając terminologii biologicznej,
- jest mało aktywny na lekcji,
- w pisemnych sprawdzianach wiedzy i umiejętności osiąga od 31% do 50% punktów.
Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który:
- nie opanował wiadomości i umiejętności określanych podstawami programowymi,
koniecznymi do dalszego kształcenia,
- nie potrafi posługiwać się przyrządami biologicznymi,
- wykazuje się brakiem systematyczności w przyswajaniu wiedzy i wykonywaniu prac
domowych,
- nie podejmuje próby rozwiązania zadań o elementarnym stopniu trudności nawet przy
pomocy nauczyciela,
- wykazuje się bierną postawą na lekcji,
- w przypadku prac pisemnych osiąga od 0% do 30% punktów.
OBNIŻENIE WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH-nauczyciel jest zobowiązany na
podstawie pisemnej opinii poradni psychologicznej (do tego upoważnionej)
obniżyć wymagania edukacyjne w stosunku do ucznia, u którego stwierdzono
deficyty rozwojowe.
Szczegółowe kryteria oceniania z biologii :
Dział – Biologia jako nauka o życiu.
Ocena dopuszczająca :
Uczeń potrafi:
- wyjaśnić co to jest biologia i co jest obiektem badań biologicznych,
- podać 2-3 główne działy nauk biologicznych wiedzieć co jest przedmiotem tych badań,
- wymienić cechy istoty żywej,
- określić popularne źródła wiedzy biologicznej oraz korzystać z podręcznika w uczeniu się
biologii,
- korzystać z lupy i mikroskopu, wykonywać z pomocą nauczyciela rysunki prostych
obiektów,
- przygotować mikroskop do prowadzenia obserwacji i wykonać proste obserwacje z jego
użyciem,
Ocena dostateczna :
Uczeń potrafi :
- wymienić przykłady wpływu osiągnięć nauk biologicznych na rozwój rolnictwa, hodowli
i medycyny,
-porównać cechy budowy oraz funkcje życiowe organizmu roślinnego i zwierzęcego,
- omówić budowę mikroskopu optycznego i obliczyć jego powiększenie,
- stosować w uczeniu się materiały drukowane, filmy ewentualnie programy komputerowe,
Ocena dobra :
Uczeń powinien:
- znać podział dyscyplin biologicznych, z uwzględnieniem różnych kryteriów, wyjaśnić czym
się zajmują ekologia i genetyka,
- wykorzystać i powszechnie stosować różne materiały drukowane oraz środki multimedialne
w uczeniu się biologii,
- sporządzać notatki w czasie samodzielnej pracy z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy
biologicznej,
- samodzielnie wykonywać i opisywać rysunki z prowadzonych obserwacji mikroskopowych,
- planować i samodzielnie przeprowadzać doświadczenia biologiczne, notować spostrzeżenia
i wyciągać poprawne wnioski,
Ocena bardzo dobra :
Uczeń powinien:
- uzasadnić dobierając odpowiednie przykłady, zależność dynamiki rozwoju biologii od
innych dziedzin wiedzy,
- samodzielnie korzystając z różnych źródeł, zdobywać informacje w celu rozwiązywania
problemów teoretycznych i praktycznych,
- sporządzać różnorodne w swej formie notatki z przeprowadzonych obserwacji,
eksperymentów,
Ocena celująca :
Uczeń powinien
- angażować się w prace związane z funkcjonowaniem pracowni,
- samodzielnie korzystać z różnych źródeł, zdobywać informacje potrzebne do rozwijania
zainteresowań przedmiotowych,
- organizować oraz samodzielnie prowadzić obserwacje i doświadczenia biologiczne
wykorzystując różną aparaturę optyczną, odczynniki i szkło laboratoryjne,
- interpretować wyniki, odnaleźć przyczyny błędnych wyników prowadzonych doświadczeń
(obserwacji), wyciągać wnioski,
Dział – Struktura organizmu człowieka i jego łączność ze środowiskiem.
Ocena dopuszczająca :
Uczeń potrafi :
- podać przykłady narządów występujących w organizmie człowieka i wskazać funkcje, które
pełnią,
- wskazać np. na modelu: aparat ochronny oka i gałkę oczną, wskazać soczewkę i siatkówkę
oka,
- wymienić wady wzroku i wskazać sposoby ochrony wzroku,
- omówić, korzystając z planszy, warstwową budowę oraz elementarne zadania skóry
człowieka,
- stosować zasady pielęgnacji i higieny skóry oraz jej wytworów: włosów i paznokci,
- podać i stosować w praktyce zasady udzielania pierwszej pomocy przy oparzeniach
i odmrożeniach skóry,
- wskazać położenie narządów smaku i węchu oraz podać ich znaczenie,
- omówić rolę ucha oraz sposoby ochrony narządu słuchu,
Ocena dostateczna :
Uczeń potrafi :
- przeprowadzić obserwację trwałych preparatów tkanek zwierzęcych: krwi, nabłonkowej,
mięśniowej gładkiej i poprzecznie prążkowanej oraz odróżnić je od innych,
- korzystać z atlasu anatomicznego, wskazać prawą i lewą stronę ciała,
- określić sposób ochrony narządów wzroku, słuchu, oraz omówić postępowanie w przypadku
zaprószenia oka, oparzeń i odmrożeń skóry,
- wymienić ważniejsze pierwiastki oraz nieorganiczne i organiczne związki chemiczne,
budujące ciało człowieka,
- wskazać kilka typowych cech gatunkowych człowieka,
- omówić hierarchiczną strukturę organizmu człowieka,
- wyjaśnić znaczenie terminów: tkanka, narząd, organizm oraz podać odpowiednie przykłady,
- pokazać na modelu położenie głównych układów człowieka,
-wymienić części składowe ucha oraz wyjaśnić w jaki sposób odbierane są bodźce akustyczne
- wskazać położenie narządów smaku i węchu oraz podać znaczenie tych zmysłów dla
prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka,
- omówić korzystając z planszy budowę skóry i wymienić kilka jej funkcji,
Ocena dobra :
Uczeń powinien:
- wyjaśnić co to jest przemiana materii i energii, podać odpowiednie przykłady,
- omówić oraz naszkicować schemat ilustrujący hierarchiczną strukturę organizmu człowieka,
- przeprowadzić obserwację trwałych preparatów podstawowych tkanek zwierzęcych,
rozróżnić je oraz wskazać cechy identyfikacyjne tych komórek,
- wskazać na rycinie przekroju gałki ocznej elementy oka oraz omówić ich rolę w procesie
widzenia,
- wymienić i scharakteryzować najważniejsze wady wzroku,
- wykonać doświadczenia związane z badaniem wrażeń smakowych,
- wskazać na planszy położenie elementów skóry i omówić funkcje, które pełnią,
- wymienić czynniki powodujące uszkodzenia skóry i wskazać sposoby jej ochrony,
Ocena bardzo dobra :
Uczeń powinien:
- narysować schemat drogi fal świetlnych do siatkówki oraz fal akustycznych z otoczenia do
ucha wewnętrznego,
- używając odpowiednich argumentów przekonać rówieśników o konieczności ochrony
narządów zmysłów,
Ocena celująca :
- wyjaśnić pojęcia anabolizm i katabolizm, podać przykłady tych procesów w żywych
organizmach,
- samodzielnie przeprowadzić i omówić doświadczenie ilustrujące proces pocenia się,
- wykonać doświadczenia związane z badaniem wrażeń smakowych, węchowych i
dotykowych,
Dział – Budowa anatomiczna i funkcjonowanie ciała człowieka.
Ocena dopuszczająca :
Uczeń potrafi:
- omówić znaczenie terminu cudzożywność i podać przykłady,
- podać elementarne składniki pokarmowe oraz omówić ich rolę w prawidłowym
funkcjonowaniu organizmu,
- omówić rolę wybranych witamin i wymienić przykłady pokarmów, które je zawierają,
- wskazać na schemacie najważniejsze narządy układu pokarmowego,
- scharakteryzować sposoby pielęgnacji zębów,
- podać wskazówki higieniczne niezbędne podczas przygotowania posiłków,
- odczytać informacje żywieniowe na etykietach produktów spożywczych,
- wskazać na planszy główne narządy układu krwionośnego,
- omówić położenie i ogólną budowę serca,
- podać podstawowe funkcje krwi: transportową i obronną,
- uzasadnić korzystny wpływ treningu i ćwiczeń fizycznych na sprawność układu krążenia,
- omówić zasady udzielania pierwszej pomocy przy zranieniach i krwotokach,
- mierzyć tętno,
- chronić własny organizm przed schorzeniami układu krążenia,
-określić zasady postępowania przy zatrzymaniu krążenia i oddychania,
- wskazać na planszy elementy układu oddechowego, podać rolę płuc,
- wymienić najczęstsze choroby układu oddechowego i określić jak chronić przed nimi
własny organizm,
- omówić rolę zieleni w otoczeniu człowieka i znać wpływ palenia tytoniu oraz
zanieczyszczeń powietrza na układ oddechowy,
-wskazać na tablicy narządy układu wydalniczego i omówić ich rolę,
- wymienić zachowania chroniące człowieka przed chorobami układu moczowego,
- pokazać na modelu lub w atlasie zasadnicze grupy kości szkieletu ludzkiego,
- pokazać na swoim ciele położenie wybranych mięsni szkieletowych (np. dwugłowego i trójgłowego ramienia) oraz wiedzieć o ich antagonistycznym współdziałaniu,
- podać przykłady najczęstszych wad układu ruchu podstawowe zasady profilaktyki oraz
higieny układu ruchu,
- przedstawić sposób postępowania w przypadku złamań, stłuczeń i zwichnięć,
- określić jak należy postępować, aby zachować prawidłową sylwetkę ciała,
- nazwać układy kontrolujące i koordynujące funkcje życiowe człowieka,
- określić zasady zdrowego stylu życia,
- wyjaśnić dlaczego człowieka zaliczamy do organizmów rozmnażających się płciowo,
- wskazać na planszy narządy układów rozrodczych kobiety i mężczyzny, nazwać gonady
męskie i żeńskie,
- nazwać komórki rozrodcze człowieka i rozpoznać je na planszy,
- wyjaśnić na czym polega zapłodnienie oraz wskazać miejsce zapłodnienia komórki jajowej
i wiedzieć jak długo trwa rozwój zarodka człowieka,
- omówić przejawy dojrzewania biologicznego dziewcząt i chłopców,
- określić zasady higieny intymnej,
- rozumieć szkodliwy wpływ palenia tytoniu i picia alkoholu na rozwój embrionalny
człowieka,
Ocena dostateczna :
Uczeń potrafi :
- wskazać odcinki przewodu pokarmowego człowieka, w których trawione są węglowodany,
białka i tłuszcze,
- wymienić choroby układu pokarmowego i wskazać sposoby zapobiegania im,
- wskazać zasady doboru składników pokarmowych, zapewniających pełnowartościowe
posiłki dzienne,
- korzystając z modelu omówić budowę serca i fazy jego pracy,
- wyliczyć składniki morfotyczne krwi oraz omówić ich podstawową rolę,
- podać zadania tętnic i żył,
- rozpoznać w atlasie układ limfatyczny oraz omówić jego rolę,
- uzasadnić wpływ treningu i ćwiczeń fizycznych na sprawność układu krążenia,
- omówić skład procentowy gazów tworzących mieszaninę powietrza,
- opisać rolę przepony i mięśni międzyżebrowych w czasie wdechu i wydechu,
- przedstawić schematycznie przebieg procesu oddychania wewnątrzkomórkowego,
- wyliczyć choroby układu oddechowego i podać sposoby ochrony przed nimi,
- przeprowadzić doświadczenie stwierdzające obecność dwutlenku węgla i pary wodnej
w wydychanym powietrzu,
- posługiwać się pojęciami: gruczoł dokrewny , hormon, wskazać położenie głównych
gruczołów układu dokrewnego,
- wskazać najważniejsze gruczoły wydzielania wewnętrznego i znać rolę przysadki mózgowej
oraz działanie adrenaliny,
- wymienić zasadnicze struktury układu nerwowego i omówić jego rolę w regulacji
zachowania w środowisku oraz regulacji działania narządów wewnętrznych,
- wymienić końcowe produkty przemiany materii i drogi ich wydalania,
- wymienić i rozpoznać tkanki łączne oraz podać przykłady budowanych przez nie narządów,
- wskazać na modelu szkieletu człowieka kości szkieletu osiowego i kości kończyn,
- omówić ochronną rolę czaszki kręgosłupa i klatki piersiowej,
- omówić budowę i podać przykłady stawów oraz wymienić pełnione przez nie funkcje,
- omówić znaczenie ruchu w zachowaniu sprawności fizycznej człowieka,
- podać przykłady wad wrodzonych i nabytych kośca człowieka, wskazać zasady
postępowania w celu ich uniknięcia,
- omówić antagonistyczne działanie zginaczy i prostowników np. mięśnia dwu- i trójgłowego
ramienia lub trój- i czterogłowego uda,
- wykonać unieruchomienie kości długiej,
- rozpoznać wśród innych i omówić budowę komórki nerwowej,
- dokonać podziału układu nerwowego na centralny i obwodowy oraz wymienić narządy tych
układów,
- omówić podstawowe funkcje mózgowia i rdzenia kręgowego oraz ochronną rolę opon
mózgowych,
- omówić przewodzenie impulsu nerwowego od receptora do efektora i podać przykłady
odruchów warunkowych i bezwarunkowych,
- wskazać zasady postępowania ograniczające wpływ stresu na funkcjonowanie układu
nerwowego i narządów,
- wymienić naturalne mechanizmy obronne człowieka,
- wiedzieć, co to jest zdrowie i choroba,
- wymienić choroby wywołane przez pasożytnicze bakterie, pierwotniaki i bezkręgowce oraz
określić sposoby ochrony przed nimi,
- określić wpływ palenia tytoniu i zanieczyszczeń powietrza na rodzaj schorzeń
wywoływanych przez te czynniki,
- wyliczyć choroby wirusowe oraz wskazać sposoby ochrony przed nimi,
- zdefiniować pojęcia: gamety, gonada, porównać budowę komórki jajowej i plemnika
człowieka,
- wymienić, korzystając z rysunku lub planszy, zasadnicze etapy rozwoju zarodkowego
człowieka,
Ocena dobra :
Uczeń powinien :
- wyjaśnić za pomocą odpowiednich modeli istotę mechanicznego chemicznego trawienia
pokarmów,
- wymienić ważniejsze funkcje wątroby,
- omówić szkodliwy wpływ metali ciężkich np. ołowiu i rtęci na organizm człowieka,
wskazać źródła tych metali w środowisku,
- wyjaśnić szkodliwy wpływ alkoholu na przebieg procesów trawienia oraz narządy
pozostałych układów,
- wyjaśnić na schemacie etapy krzepnięcia krwi,
- wymienić grupy krwi człowieka, wskazać dawcę oraz biorcę,
- narysować lub omówić ogólny schemat krwioobiegu człowieka,
- opisać typowe schorzenia układu krwionośnego podaniem przyczyn,
- wyjaśnić różnicę między krwotokiem tętniczym a żylnym oraz omówić sposoby ich
tamowania,
- napisać słownie pełne, sumaryczne równanie chemiczne procesu oddychania
wewnątrzkomórkowego,
- porównać skład powietrza wdychanego i wydychanego oraz podać przyczynę zaistniałej
różnicy,
- znać czynności ratownicze, związane z zatrzymaniem oddychania i krążenia,
- narysować schemat budowy nerki i opisać rysunek,
- odróżnić wynik badania moczu człowieka zdrowego od chorego,
- znać budowę stawu i podać przykłady różnych jego typów,
- narysować przekrój poprzeczny kości długiej, opisać jej budowę fizyczną i chemiczną oraz
wskazać rolę jej poszczególnych części,
- rozpoznać na rysunku rodzaje tkanki mięśniowej, podać narządy, w których występują
i różnice w sposobie funkcjonowania,
- wyjaśnić na czym polega praca mięśni, podać przyczyny ich zmęczenia,
- wymienić sposoby unieruchamiania złamań kości kończyn i kręgosłupa,
- uzasadnić fakt, że trzustka jest gruczołem podwójnym,
- wyjaśnić wpływ hormonów przysadki na wzrost organizmu,
- wskazać różnicę pomiędzy odruchami warunkowymi a bezwarunkowymi,
- uzasadnić wpływ niedotlenienia mózgu na utratę funkcji życiowych człowieka,
- wskazać na modelu mózgowia człowieka rozmieszczenie ośrodków korowych, np. wzroku
i słuchu, ośrodków ruchowych i czuciowych oraz omówić związek działania zmysłów
i funkcji czuciowo-ruchowych z uszkodzeniem kory mózgowej,
- porównać dobierając odpowiednie przykłady, rozmnażanie płciowe i bezpłciowe,
- prawidłowo określić rolę wszystkich narządów układu płciowego człowieka,
- znać rolę łożyska i błon płodowych,
Ocena bardzo dobra :
Uczeń powinien:
- zinterpretować pojęcie gatunek biologiczny,
- dokładnie przedstawić trawienie białek tłuszczów i cukrów ze wskazaniem miejsc działania
i enzymów trawiennych,
- umieć wykorzystywać w praktyce zasady prawidłowego żywienia,
- wyjaśnić na czym polega automatyzm pracy serca,
- zinterpretować wyniki badania krwi: morfologii, OB, hematokrytu,
- porównać budowę oraz przedstawić zadania małego dużego krwioobiegu,
- porównać skład moczu pierwotnego i ostatecznego oraz omówić mechanizm jego tworzenia,
- wyjaśnić współdziałanie układu krwionośnego i limfatycznego w obronie organizmu przed
zarazkami,
- opisać rolę mięsni międzyżebrowych oraz przepony w trakcie wdechu i wydechu,
- przeprowadzić doświadczenie ilustrujące działanie przepony,
- udokumentować, korzystając z literatury, wpływ palenia papierosów oraz zanieczyszczeń
powietrza na wzrost schorzeń układu oddechowego
- wyjaśnić co to jest dializa,
- przeprowadzić obserwację mikroskopową tkanek mięśniowych i łącznych oraz opisać
dostrzeżone szczegóły budowy,
- przeprowadzić i zinterpretować wyniki doświadczenia badającego skład chemiczny kości,
- wyjaśnić na czym polega nadrzędna rola przysadki mózgowej wobec innych gruczołów
dokrewnych,
- omówić związek pomiędzy działalnością gruczołów dokrewnych a uzyskaniem dojrzałości
płciowej,
- wyjaśnić zasadę działania hormonów trzustki: insuliny i glukagonu,
- omówić zależność między gruczołami dokrewnymi a układem nerwowym,
- podać przykłady schorzeń wywołanych nadczynnością lub niedoczynnością gruczołów
wydzielania wewnętrznego,
- porównać mechanizm regulacji nerwowej i hormonalnej,
- podać przykłady wpływu wegetatywnego układu nerwowego na pracę narządów
wewnętrznych,
- przedstawić rówieśnikom niebezpieczeństwa związane z sięganiem po alkohol, narkotyki,
- dokonać analizy, korzystając ze schematu, cyklu miesiączkowego kobiety,
- podać przyczyny zaburzeń rozwojowych płodu ludzkiego,
Ocena celująca :
Uczeń powinien:
- analizować materiały drukowane i multimedialne, selekcjonować je, dokonywać
interpretacji oraz uogólnienia faktów,
- interpretować dane statystyczne, sporządzać wykresy, zestawienia, analizować ogólne
badania np. krwi, moczu i na podstawie literatury popularnonaukowej wyciągać wnioski,
- znać osiągnięcia medycyny w zakresie transplantacji organów oraz prawa każdego
człowieka do dysponowania nimi,
- potrafić używając odpowiednich argumentów, przekonać rówieśników do prowadzenia
zdrowego trybu życia,
- wytłumaczyć sięgając do źródeł wiedzy biologiczne, procesy kostnienia oraz zrastania się
kości po złamaniu,
- śledzić oraz omawiać najnowsze osiągnięcia związane z rozwojem nauk biologicznych,
- posługując się atlasem anatomicznym człowieka, określić położenie nerwów układu
współczulnego i przywspółczulnego oraz wskazać narządy, których praca jest kontrolowana
przez te nerwy,
Dział - Struktura organizmów: komórki tkanki organy.
Ocena dopuszczająca :
Uczeń potrafi:
- omówić ogólną budowę komórki,
- dostrzegać wspólne cechy budowy dla różnych organizmów,
- przygotować preparat oraz przeprowadzić obserwację mikroskopową komórki roślinnej,
- omówić budowę komórki zwierzęcej,
- wskazać istotne różnice w budowie komórki roślinnej i zwierzęcej,
- podać przykłady tkanek roślinnych oraz wymienić pełnione przez nie funkcje,
- wskazać na różnych roślinach naczyniowych ich organy i omówić ich zasadnicze funkcje,
- wyjaśnić na czym polega samożywność,
- korzystając z atlasów rozpoznawać pospolite gatunki roślin
- rozumieć na czym polega cudzożywność,
- wiedzieć w jaki sposób odżywiają się bakterie, rośliny, grzyby i zwierzęta,
- wymienić główne układy narządów zwierząt oraz omówić ich rolę dla prawidłowego
funkcjonowania organizmu,
- odpowiedzieć, co to jest organizm i zilustrować wypowiedź przykładami organizmów
o różnej organizacji ciała,
Ocena dostateczna :
Uczeń potrafi :
- wskazać na planszy organella, w których przebiega fotosynteza i oddychanie,
- omówić rolę bakterii i grzybów w przyrodzie i życiu człowieka,
- podać przykłady morfologicznego zróżnicowania grzybów,
- rozpoznać najczęściej spotykane glony słodkowodne i morskie,
- wyjaśnić co to są organowce i podać przykłady roślin zaliczanych do organowców,
- podać zjawiska będące podłożem transportu wody w roślinie,
- podać przykłady modyfikacji łodyg, liści i korzeni związanych z warunkami życia,
- rozpoznać byliny kłączowe i cebulowe oraz opisać znaczenie takiej budowy dla życia
rośliny,
Ocena dobra :
Uczeń powinien:
- omówić rolę organelli komórkowych w wypełnianiu funkcji życiowych rośliny,
- porównać budowę komórki bakteryjnej z budową komórki grzybów, roślin i zwierząt,
- dokonać przeglądu budowy grzybów, uwzględniając stopień organizacji plechy,
- rozpoznawać glony oraz porównywać ich budowę,
- uzasadnić pionowy rozkład glonów w morzu,
- wskazać omówić budowę wewnętrzną roślin nasiennych,
Ocena bardzo dobra :
Uczeń powinien:
- wymienić główne jednostki systematyczne i sklasyfikować organizmy wg budowy
komórkowej oraz stopnia organizacji ciała,
- oznaczyć za pomocą klucza lub atlasu pospolite rośliny występujące w miejscu
zamieszkania,
- przeprowadzić obserwację mikroskopową przekroju poprzecznego korzenia, łodygi bądź
liścia oraz wskazać zaobserwowane szczegóły budowy i wymienić tkanki,
- wyjaśnić proces osmozy oraz podać przykład, ,
- wyjaśnić zjawisko transpiracji i jej wpływ na transport wody w roślinie,
Ocena celująca :
Uczeń powinien ponadto potrafić,
- wymienić kryteria tworzenia współczesnych systemów klasyfikacyjnych,
- wykorzystując schematy drzewa genealogicznego, wskazać główne linie rozwojowe roślin
i zwierząt,
- rozpoznać bezkręgowce, zaklasyfikować je do odpowiedniego typu,
- wykonać doświadczenie ilustrujące proces osmozy,
- przygotować oraz przeprowadzić doświadczenie ilustrujące transport wody w łodydze,
Dział – Podstawowe funkcje życiowe wybranych organizmów.
Ocena dopuszczająca :
Uczeń potrafi:
- wyjaśnić znaczenie terminu samożywność,
- rozumieć znaczenie fotosyntezy dla istnienia życia na Ziemi,
- wyjaśnić na czym polega cudzożywność, podać jej formy przykłady,
- omówić istotę oddychania wewnątrzkomórkowego, wymienić substraty i produkty tego
procesu,
- wskazać narządy wymiany gazowej organizmów wodnych i lądowych,
- wyjaśnić na czym polega rozmnażanie płciowe i bezpłciowe,
- omówić budowę kwiatu rośliny okrytozalążkowej i wyjaśnić proces zapylenia i zapłodnienia
- poprawnie używać pojęć: gonady, gamety, zygota,
- omówić na wybranym przykładzie rośliny etapy jej rozwoju (od nasienia do nasienia),
- wymienić warunki sprzyjające kiełkowaniu roślin nasiennych,
- omówić rozmnażanie się wybranych organizmów np. owadów, płazów, ptaków oraz
ssaków,
Ocena dostateczna :
Uczeń potrafi:
- przedstawić słownie ogólny przebieg reakcji fotosyntezy oraz oddychania,
- uzasadnić istotę podziału organizmów na samożywne i cudzożywne,
- odróżnić pojedynczy kwiat od kwiatostanu,
- omówić budowę nasienia i owocu,
- przedstawić przystosowania w budowie morfologicznej i anatomicznej owada do lotu i życia
na lądzie,
- wskazać cechy umożliwiające ptakom aktywny lot,
- wymienić obserwując budowę zewnętrzną i wewnętrzną, swoiste cechy ssaków,
- porównać ogólną budowę bezkręgowców i kręgowców,
- porównać budowę wybranych narządów lub ich układów, np. płuc, układu pokarmowego
kręgowców i wymienić kierunki ich ewolucji,
Ocena dobra :
Uczeń powinien:
- wskazać wśród wielu roślin formy zarodnikowe i nasienne,
- przedstawić argumenty o konieczności ochrony zieleni w miastach i ośrodkach
przemysłowych,
- udowodnić wydzielanie ciepła i dwutlenku węgla podczas oddychania,
- wyjaśnić na przykładzie fermentacji alkoholowej proces oddychania beztlenowego,
- opisać mechanizm wymiany gazowej u roślin i zwierząt oraz podwójne oddychanie
u ptaków,
- porównać przebieg trawienia zewnątrz i wewnątrzkomórkowego,
- porównać budowę układu pokarmowego np. dżdżownicy i ssaków roślino- i mięsożernych,
- porównać rozwój zarodkowy poszczególnych gromad kręgowców,
- podać modyfikacje budowy kończyn różnych ssaków, związane ze sposobem lokomocji,
- omówić rolę błon płodowych w rozmnażaniu się kręgowców,
Ocena bardzo dobra :
Uczeń powinien potrafić :
- używając wzorów chemicznych, wyjaśnić przebieg reakcji chemicznych procesu
fotosyntezy i oddychania tlenowego,
- napisać równanie chemiczne procesu fermentacji alkoholowej oraz porównać zysk
energetyczny z oddychaniem tlenowym,
- wykrywać w organach roślinnych produkty fotosyntezy,
- przedstawić najważniejsze osiągnięcia ewolucyjne gadów związane z opanowaniem
środowiska lądowego,
- wyjaśnić na wybranym przykładzie rozwój rośliny okrytozalążkowej, wymienić różne
sposoby zapylania roślin wskazać modyfikacje budowy kwiatów z nimi związane,
Ocena celująca :
Uczeń powinien ponadto potrafić:
- rozpoznawać bezkręgowce, wskazać charakterystyczne cechy ich budowy,
- wyjaśnić ekspansję ssaków związaną z uzyskaniem stałocieplności i rozwoju mózgu,
- przeprowadzić doświadczenie ilustrujące wpływ światła i dwutlenku węgla na intensywność
fotosyntezy, udokumentować przebieg eksperymentu np. za pomocą wykresów,
- założyć hodowlę pierwotniaków i obserwować pod mikroskopem wodniczkę pokarmową i
wydalniczą pantofelka,
- przeprowadzić i udokumentować doświadczenie badające wymianę gazową i wydzielanie
ciepła w czasie oddychania np. nasion fasoli,
Dział – Wzajemne zależności między organizmami a środowiskiem.
Ocena dopuszczająca :
Uczeń potrafi:
- określić zakres ekologii,
- wymienić biotyczne i abiotyczne czynniki środowiska,
- podać definicję populacji i wymienić jej cechy,
- wymienić czynniki wpływające na liczebność populacji,
- wyliczyć rodzaje ujemnych interakcji między populacjami różnych gatunków w biocenozie
biocenozie scharakteryzować wybraną z nich,
- podać przykłady stosunków nieantagonistycznych między populacjami i zilustrować je
odpowiednio dobranymi przykładami,
- podać przykłady ekosystemów występujących w miejscu zamieszkania,
Ocena dostateczna :
Uczeń potrafi:
-korzystając z wykresów, odczytać zakres tolerancji danego gatunku,
- wyjaśnić znaczenie terminów: rozrodczość, śmiertelność, struktura wiekowa,
- zdefiniować pojęcie biocenoza i wskazać poziomy troficzne w niej występujące,
- konstruować modele łańcuchów pokarmowych i sieci zależności troficznych,
- wyjaśnić termin biotop oraz porównać właściwości środowisk lądowych lub wodnych,
- podać przykłady ekosystemów naturalnych i sztucznych, omówić na schemacie przepływ
energii i krążenie materii,
Ocena dobra :
Uczeń powinien:
- omówić posługując się schematem, krążenie węgla i azotu w przyrodzie,
- wykreślić krzywą populacyjną,
- obliczyć zagęszczenie populacji ludzkiej w różnych miejscach,
- omówić wzrost liczebności populacji, na którą nie działają czynniki ograniczające,
sporządzić odpowiedni wykres,
- wyjaśnić na czym polega równowaga biocenotyczna i wskazać przyczyny ich ewentualnego
zachwiania,
- porównać interakcje ujemne i dodatnie istniejące między populacjami różnych gatunków,
określić ich wpływ na liczebność populacji,
- wyjaśnić na czym polega sukcesja ekosystemów i określić stadium klimaksowi,
- zdefiniować produktywność ekosystemów,
Ocena bardzo dobra :
Uczeń powinien potrafić:
- podać przyczyny i konsekwencje zakłóceń obiegu wybranych pierwiastków biogennych,
- wyjaśnić na wybranych przykładach związek zakresu tolerancji ekologicznej z zasięgiem
gatunku,
- interpretować na wykresie zależności występujące pomiędzy liczebnością populacji w
układach drapieżca-ofiara, pasożyt-żywiciel,
- wyjaśnić związek zachodzący między rozrodczością, śmiertelnością i strukturą wiekową
a liczebnością populacji,
Ocena celująca :
Uczeń powinien ponadto potrafić:
- omówić na różnych przykładach przepływ energii w ekosystemach oraz wskazać ubytki
energii związane z ilością poziomów troficznych,
- wykonywać badania terenowe, dokumentować wyniki, wyciągać poprawne wnioski,
- wskazać przykłady zachwiania równowagi biologicznej ekosystemów wskutek
wprowadzenia przez człowieka zmian w sieciach pokarmowych i obiegu pierwiastków,
Dział – Zagrożenia dla przyrody i działania człowieka zmierzające do poprawy jej
stanu.
Ocena dopuszczająca :
Uczeń potrafi:
- dostrzegać wpływ człowieka na ekosystemy i oceniać go,
- wymienić kilka chronionych gatunków roślin i zwierząt,
- wskazać najbliżej położone rezerwaty przyrody i parki narodowe,
- wymienić formy ochrony przyrody w Polsce,
Ocena dostateczna :
Uczeń potrafi:
- wymienić zagrożenia fauny flory w przeszłości i obecnie,
- podać motywy ochrony gatunkowej roślin i zwierząt,
- wyjaśnić pojęcia: park narodowy, rezerwat przyrody, park krajobrazowy, pomnik przyrody,
- wymienić i wskazać położenie najbliższych parków krajobrazowych i podać motywy ich
utworzenia,
- wymienić i wskazać na mapie parki narodowe Polski, omówić jeden z nich,
- wymienić i wskazać na mapie kilka rezerwatów biosfery zlokalizowanych na obszarze
Polski,
- rozpoznać po kilka gatunków chronionych grzybów, roślin i zwierząt,
- wymienić najważniejsze organizacje ekologiczne działające w Polsce i na świecie,
Ocena dobra :
Uczeń powinien:
- omówić wkład polskich uczonych w rozwój idei ochrony przyrody,
- scharakteryzować oraz porównać wybrane parki narodowe Polski,
-omówić główne motywy ochrony gatunkowej organizmów,
- przedstawić zasady prowadzenia gospodarki leśnej lub rolnej na obszarach o różnym stopniu
ochrony prawnej,
Ocena bardzo dobra :
Uczeń powinien potrafić:
- sprawnie posługiwać się skalą porostową i określać strefy o różnym stanie zanieczyszczeń
powietrza.
- odnajdywać w terenie i wskazywać stanowiska chronionych grzybów, roślin i zwierząt,
- wyjaśnić terminy: użytek ekologiczny i stanowisko dokumentacyjne,
- wskazać różnice między ochroną gatunkową całkowitą i częściową,
Ocena celująca :
Uczeń powinien:
- wymienić kategorie zagrożeń „Czerwonej Księgi” i podać przykłady zagrożonych gatunków
rodzimych,
- rozpoznać w terenie typy krajobrazów i wskazać elementy zakłócające ich wygląd,
charakter,
- projektować działania mające na celu ochronę całego środowiska oraz wybranych obiektów
przyrodniczych,
- uczestniczyć w akcjach mających na celu ochronę środowiska naturalnego,
- brać udział w konkursach o ochronie przyrody,
Dział – Dziedziczenie i zmienność – nadzieje oraz niepokoje.
Ocena dopuszczająca :
Uczeń potrafi:
-określić zakres genetyki,
- wyjaśnić znaczenie pojęć: dziedziczność, zmienność,
- podać przykłady cech dziedzicznych dających się zaobserwować u człowieka,
- omówić na modelu ogólna budowę DNA,
- podać przykłady czynników mutagennych,
Ocena dostateczna :
Uczeń potrafi:
- rozwiązywać proste krzyżówki genetyczne ilustrujące I prawo Mendla,
- wskazać na modelu lub rycinie komórki miejsce występowania chromosomów, omówić ich
budowę,
- omówić sposób podziału chromosomów w komórkach somatycznych i gametach człowieka,
- dostrzegać wpływ palenia papierosów i zawartych w nich substancji rakotwórczych na
częstość zachorowań na nowotwory,
- wyjaśnić znaczenie terminu mutacja i podać przykłady schorzeń genetycznych człowieka,
- wskazać na przykładach rolę doboru sztucznego dla podniesienia plonów i wyhodowania
korzystnych z punktu widzenia człowieka ras zwierzęcych i odmian roślinnych,
Ocena dobra :
Uczeń powinien:
- poprawnie stosować terminy: fenotyp, genotyp, gen dominujący, gen recesywny, allele,
- wymienić cechy kodu genetycznego, objaśnić jego uniwersalny, trójkowy charakter,
- wymienić zasady dziedziczenia płci u człowieka,
- podać przykłady chorób związanych z chromosomami płci,
- podać przykłady zastosowań inżynierii genetycznej,
Ocena bardzo dobra :
Uczeń powinien potrafić:
- wskazać związek praw Mendla z chromosomową teorią dziedziczenia,
- porównać budowę kwasów DNA i RNA,
- omówić na schemacie proces biosyntezy białka,
- wskazać niebezpieczeństwa związane z manipulacją genami,
Ocena celująca :
Uczeń powinien ponadto potrafić:
- samodzielnie wykonać schemat przedstawiający proces biosyntezy białka,
- publicznie prezentować własną opinię o zagrożeniach wynikających z prowadzenia
niektórych badań genetycznych,
Przedmiotowy System Oceniania z biologii opracowała mgr Alicja Liguzińska