Krzyżanowski. Spojrzenie po latach - Spis treści i słowo

Spis treści
Łukasz Książyk, Słowo wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Monika Rogozińska, Namiętnie kochał... wiedzę.
Wspomnienie o Julianie Krzyżanowskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Żaneta Nalewajk, Historia literatury a komparatystyka
w refleksji metanaukowej i praktyce badawczej Juliana
Krzyżanowskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Joanna Jeziorska-Haładyj, A treasure house of national ideals.
Polski romantyzm w angielskiej syntezie historycznoliterackiej
Juliana Krzyżanowskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Łukasz Wróbel, Co to jest ./? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Monika Michaliszyn, Pobyt profesora Juliana Krzyżanowskiego
na Uniwersytecie Łotwy w Rydze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Jacek Głażewski, „Niósł ślepy kulawego”. Glosa filologiczna . . . 95
Małgorzata Mieszek, Problematyka polskich scen zakonnych
w ujęciu Juliana Krzyżanowskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Patryk Kencki, Marta Zembrzuska, Julian Krzyżanowski
– historyk teatru staropolskiego? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Maciej Jaworski, Profesor Krzyżanowski i profesor Miłosz:
dwie historie literatury polskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Michał Burdziński, „Na łodzi zamyślenia”. O romantycznym
światoodczuciu modernistów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
Aleksandra Lutomierska, Prace badawcze Juliana
Krzyżanowskiego w dobie stalinizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
Marta Jaworek, Podróżnik Sienkiewicz okiem Krzyżanowskiego:
dlaczego nie Listy z Afryki? Próba polemiki . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
Magda Nabiałek, Czym jest dramat nowoczesny? Krzyżanowski
i Kleiner czytają dramaty Juliusza Słowackiego . . . . . . . . . . . . . . . 220
Bogusław Wajzer, Butne młodziki i patriarcha bylinny. Juliana
Krzyżanowskiego retoryka polemiki w sporze z Aleksandrem
Brücknerem o staroruską poezję epicką . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
Łukasz Wróblewski, Jak Julian Krzyżanowski wyobrażał sobie
Henryka Sienkiewicza – rekolekcje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Jan Zdunik, Julian Krzyżanowski jako badacz Tuwimowskich
miscellaneów. Na marginesie artykułu Pegaz dęba w krainie
nauki. Gawęda o Julianie Tuwimie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
Indeks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
Słowo wstępne
Niezwykle bogata twórczość naukowa Profesora Juliana Krzyżanowskiego – historyka literatury, komparatysty, folklorysty i edytora
– jednego z najwybitniejszych polskich dwudziestowiecznych badaczy literatury, była już przedmiotem wielu analiz. Jak przypomniała
Maria Bokszczanin, uczennica Profesora, na przestrzeni piętnastu lat
(1977–1992) ocenie Jego dorobku poświęcone zostały cztery sesje
naukowe. Pierwsze dwie zorganizowano w rok i w dziesięć lat po
śmierci Krzyżanowskiego1, w 1977 i 1986 roku. Dwie następne odbyły
się w setną rocznicę urodzin Profesora, w Rzymie i Warszawie. Tej
ostatniej konferencji, mającej miejsce 11 czerwca 1992 roku na
Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, towarzyszyło uroczyste odsłonięcie pamiątkowej tablicy poświęconej Julianowi Krzyżanowskiemu, nad którą umieszczono popiersie Profesora. Pokłosiem
wspomnianych konferencji była wydana w 1993 roku księga pamiątkowa Ignis ardens. Julian Krzyżanowski – człowiek i uczony: w stulecie
urodzin, w której opublikowano wszystkie referaty wygłoszone podczas
sesji „Julian Krzyżanowski – w pierwszą rocznicę śmierci” oraz wybór
artykułów zaprezentowanych na trzech późniejszych sympozjach. Na
następną konferencję poświęconą Julianowi Krzyżanowskiemu trzeba
1
Maria Bokszczanin, „Duch – wieczny optymista”, [w:] Ignis ardens. Julian Krzyżanowski – człowiek i uczony: w stulecie urodzin, pod red. Marii Bokszczanin, Warszawa 1993, s. 89.
8
Łukasz Książyk
było czekać dwadzieścia lat – odbyła się ona w lutym 2012 roku na
Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Prezentowana publikacja w zamyśle różni się od księgi pamiątkowej z 1993 roku, którą tworzyły artykuły młodszych kolegów i uczniów,
a także syna, Juliana Krzyżanowskiego. Ignis ardens – jak pisał w „Słowie wstępnym” Zdzisław Libera – przedstawia portret uczonego, który
„jest wizerunkiem człowieka żywego, takiego, jakim go zapamiętał
syn Profesora i jakim go widzieli przyjaciele i uczniowie, i jaki się
ukazał w świetle krytycznej analizy dzieł, które po sobie pozostawił,
a które tworzą ważną część dziedzictwa nauki polskiej”2. Książka Krzyżanowski. Spojrzenie po latach, z przyczyn oczywistych, nie może już
mieć takich ambicji. Ma też inny punkt wyjścia: w naszym przekonaniu w ciągu minionych dwudziestu lat w badaniach literackich zaszedł
proces powolnego zapominania o dorobku naukowym autora Neoromantyzmu polskiego. Proces ten objawia się przede wszystkim coraz
mniejszą liczbą odwołań do dzieł Juliana Krzyżanowskiego. Inaczej
rzecz ujmując, można powiedzieć, że mamy poczucie ogromnej dysproporcji pomiędzy powszechnym, choć coraz rzadziej wyrażanym,
uznaniem dla spuścizny Krzyżanowskiego a rzeczywistym wykorzystaniem jej w najnowszych badaniach literaturoznawczych. W tej sytuacji postanowiliśmy zadać pytanie, w jakim stopniu dorobek Juliana
Krzyżanowskiego może być dla współczesnych humanistów inspirujący i czy może jeszcze stanowić podstawę dla ich własnych badań
naukowych? Adresatami tego pytania (a właściwie pytań) uczyniliśmy
młodych naukowców – doktorów, doktorantów i studentów – którzy zostali zaproszeni, aby na nowo zinterpretować – oczywiście na
zasadzie pars pro toto – twórczość naukową Juliana Krzyżanowskiego
i pośrednio dać odpowiedź na pytanie o jej dzisiejsze znaczenie. Publikacja nasza ma więc w pewnym sensie charakter pokoleniowy i ta
„pokoleniowość” została odzwierciedlona w układzie książki. Jej część
pierwszą tworzą artykuły doktorów, część drugą doktorantów, część
trzecią zaś studentów. Jest to układ ryzykowny, gdyż nie tematyczny
i zmuszający Czytelnika poszukującego tekstów o podobnej problematyce do lektury przypominającej – toutes proportions gardées – lekturę
2
Zdzisław Libera, Słowo wstępne, [w:] tamże, s. 6.
Słowo wstępne
9
Gry w klasy, lecz dobrze oddaje on zamysł, jaki przyświecał powstaniu
tego naukowego projektu.
Oddanie głosu wyłącznie młodym badaczom nie oznacza, że publikacja Krzyżanowski. Spojrzenie po latach pozbawiona jest całkowicie
akcentów osobistych. Otwiera ją bowiem bardzo intymny artykuł
Moniki Rogozińskiej, wnuczki Profesora Krzyżanowskiego, który specjalnie z myślą o tej książce napisała, za co bardzo serdecznie dziękujemy.
Na koniec warto wspomnieć również o tym, że intencją pomysłodawców publikacji jest nie tylko uczczenie pamięci Juliana Krzyżanowskiego, ale także wpisanie tego wydarzenia naukowego w nadchodzące
obchody 200-lecia Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Mamy też nadzieję, że książka ta zapoczątkuje serię publikacji poświęconych wybitnym naukowcom, którzy swoje zawodowe życie związali
z Wydziałem Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Łukasz Książyk