pobierz odpowiedzi

III edycja Ligi zadaniowej z języka polskiego „POLKUL”
I. Językowe ciekawostki
1. Co oznacza słowo „ścichapęk”?
To określenie kogoś, kto zrobił coś znienacka, czego nikt się nie spodziewał.
a) Co to za część mowy?
Jest to rzeczownik.
b) Od jakiego wyrażenia pochodzi ten zrost?
Ten zrost pochodzi od wyrażenia : „ z cicha pęk”.
c) Dlaczego „ pęk” a nie „ pękł”?
Ponieważ chodzi o onomatopeję.
d) Jakie znane polskie przysłowie z XVII wieku oddaje sens określenia „ ścichapęk”?
Z XVII wieku: „ Cicha woda brzegi rwie” ( „podrywa”- wersja wcześniejsza)
e) Kto przywrócił świadomości Polaków to przysłowie w latach 50-tych XX wieku?
W latach 50 –tych przypomniał je Polakom poeta i satyryk Ludwik Jerzy Kern.
2. Z jakiego utworu literackiego pochodzi ta tradycyjna formuła zakończenia baśni przez
bajarza? „ I ja tam z gośćmi byłem, miód i wino piłem, a com widział i słyszał, w księgi
zamieściłem.”
Taką formułę zamieścił nasz wieszcz narodowy Adam Mickiewicz w „ Panu
Tadeuszu”.
a) jaki był zamiar autora, który w ten sposób zakończył swoje dzieło?
Autor chciał uwiarygodnić opis, przekonać odbiorcę o prawdziwości
opisywanych wydarzeń i przekonać go , że sam w nich uczestniczył i doświadczał
ich zmysłami smaku ; jest to konwencja wiarygodności.
b) jak brzmiała pełna ludowa wersja tego zakończenia?
„ Ja tam byłem, jadłem, piłem, po brodzie kapało, w gardle nic nie zostało!”
3. Przypatrzmy się bacznie słowu CIEŃ. Wyjaśnij, w jakich różnych kontekstach
znaczeniowych występuje to słowo. Rozpatrz problem na podanych związkach
frazeologicznych:
a) „ Widzę cień uczucia” –
Mam nadzieję, że zrodzi się między nami lub nimi głębokie uczucie, ale wcale
nie mam takiej pewności .
b) „ On towarzyszy mu jak cień!” –
Ktoś, kto nie odstępuje kogoś na krok; jest jego nieodłącznym towarzyszem.
c) „ Teraz to tylko cień człowieka!”
Wygląd lub pozycja takiego człowieka odbiega od tego, co było wcześniej .
Znaczenie ujemne.
d) „ To wydarzenie kładzie się cieniem na naszych dotychczasowych stosunkach.”
Nasze stosunki pogorszyły się na wskutek jakiegoś wydarzenia.
e) „W tej sprawie pojawił się cień podejrzenia!” –
Pojawiła się przesłanka czegoś złego, ale jest ona bardzo nieuchwytna.
f) Wyjaśnij, dlaczego wyraz „ CIEŃ” to homonim.
Wyraz „cień” jest homonimem, ponieważ posiada różnorodne znaczenia.
4. Rozpatrzmy inny ciekawy przykład powiedzenia, które funkcjonuje w naszym języku,
a jego autorką jest Agnieszka Osiecka: „ Nie o to chodzi by złowić króliczka, ale by
gonić go.”
a) Jaki jest tytuł utworu, z którego pochodzi ten cytat i kiedy powstał?
Utwór nosi nazwę nazwę „ Króliczek” i powstał w 1967 roku.
b) Jaki to środek poetycki?
 Hiperbola
 Powtórzenie
 Metafora
 Animizacja
 Oksymoron
c) Wyjaśnij, dlaczego określenie „AUTOTELIZACJA DZIAŁANIA” pasuje do
przytoczonego tekstu Osieckiej?
Ponieważ my sami musimy zdecydować, co jest ważniejsze: cel do którego
dążymy, czy też działania, czyli sam proces dążenia do celu.
d) Co oznacza to powiedzenie w sensie metaforycznym?
Lepiej dążyć do celu dla samego dążenia, niż osiągnąć cel i tym samym stracić
go, bo przecież cel oznacza koniec!
II. Czy stare przysłowia mogą być jeszcze aktualne? Czy rozumiesz ich sens?
a) „ Dano mu kijec za siekierkę.” ( XVII wiek); dla ułatwienia; Jan Brzechwa
uwspółcześnił to przysłowie, które dzisiaj brzmi: „ Zamienił stryjek siekierkę na kijek”
Ktoś zrobił bardzo zły interes!
b) „ Zastaw się, a postaw się” ; Samuel Adalberg, 1894 r.
Nie liczenie się z własnymi możliwościami finansowymi wówczas, gdy chcemy
komuś zaimponować, udowodnić, że mamy gest, że nas na to stać. Udowadniamy
swoją gościnność, stać nas na przepych i wystawność, choć często tylko dlatego ,że
się zadłużamy.
c) „ Pokorne cielę dwie matki ssie”; Jacek Przybylski. 1819 r. Przedstaw znaczenie tego
przysłowia w dwóch kontekstach znaczeniowych: pozytywnym i negatywnym
 Kontekst pozytywny:
Ktoś bardzo pokorny może liczyć na dodatkowe korzyści.
 Kontekst negatywny:
Rezygnacja z własnej dumy w zamian za materialne korzyści.
d) „ Nieszczęścia chodzą parami”; Tadeusz Jaroszyński, 1908 r.
Często, niestety, zło nie występuje samotnie, ale towarzyszy mu inne zło.
e) „ Mądrej głowie dość dwie słowie”; XVIII w.
Jeśli ktoś jest mądry, to szybko coś zrozumie i nie trzeba mu długich wyjaśnień.
 Na przykładzie tego przysłowia wyjaśnij, czym dawniej była w języku
polskim LICZBA PODWÓJNA
Wyraz „ słowie” to ciekawy przykład starej w języku polskim liczby
podwójnej, która wskazywała, że chodzi wyłącznie o DWA słowa, nie
więcej.
III. Co mówią nam słynne rzeźby i obrazy?
a) Przyjrzyj się dokładnie piedestałowi, na którym Benvenuto Cellini umieścił postaci
Wenus i Merkurego w rzeźbie „ Perseusz z głową Meduzy”. Wyjaśnij, jaki związek ze
zdrowiem i spiskiem na jego życie pełnią ci mitologiczni bogowie. Trzeba przyznać, że
to mrożąca krew w żyłach historia, która, paradoksalnie pomogła włoskiemu
artyście…
 Wenus
To symbol choroby wenerycznej, która trapiła artystę.
 Merkury
Po łacinie Marcunius to rtęć. Ta trucizna wiąże się ze spiskiem na życie
Celliniego. Artysta chorował na syfilis, z którego , wbrew zamiarom
zabójców, wyleczył go posiłek, który został przez morderców polany
rtęcią. Paradoksalnie rtęć wyleczyła go z syfilisu i wdzięczny Cellini nie
podał niedoszłych zabójców do sądu. Na pamiątkę tego niezwykłego
wydarzenia umieścił swoją historię w alegorycznych postaciach greckich
bogów.
.
Merkury
IV. Czy wielcy artyści to nudziarze, całkowicie oderwani od rzeczywistości?
Nierozsądne byłoby udowadnianie, że „ Mickiewicz wielkim poetą był”, bo wiadomo, że był!
O ile ciekawsze są historyjki wielkie i małe, które dopełniają obrazu artystów czyniąc ich
żywszymi i sympatyczniejszymi dla współczesnego odbiorcy. Na pierwszy ogień weźmy
ADAMA MICKIEWICZA!
a) Według legendy utrwalonej jeszcze w epoce romantyzmu, Adam Mickiewicz dzięki
swojemu poetyckiemu talentowi wyzwolił czarnoskórego niewolnika. Opisz, jak do
tego doszło i kto w swoich „ Wspomnieniach o Mickiewiczu” potwierdza tę legendę?
Tę legendę przywołuje Franciszek Salezy Kowalski w swoich „ Wspomnieniach o
Mickiewiczu. Wspomina, że w salonie Bonawenturów Zabskich, w czasie pobytu w
Odessie, Mickiewicz popisał się niezwykłą improwizacją. Wygłosił ją, gdy w salonie
pojawił się wspaniały grecki książę, któremu służył czarnoskóry niewolnik. Smutna
mina chłopca natchnęła Mickiewicza, która wzruszył serce księcia wymyślonym na
poczekaniu wierszem o utraconej ojczyźnie i zrozpaczonej matce, porzuconej
narzeczonej, o sprzedaży na targu niewolników. Wzruszony książę obdarzył
niewolnika wolnością.
b) Dlaczego grono pedagogiczne pracujące z Mickiewiczem w kowieńskiej szkole
powiatowej uznało go za dziwaka i szaleńca, gdy ten zaproponował kolegom pieszą
wycieczkę do Juborga?
Mickiewicz jako zdeklarowany piechur zaproponował gronu pedagogicznemu
pieszą wycieczkę do Juborga. Trasa liczyła 87 km! Oburzeni nauczyciele stwierdzili,
ze nie są żebrakami, by iść pieszo przez miasto, a potem odbywać tak długą drogę,
bo to nie przystoi zacnym nauczycielom! Mickiewicz nie zrezygnował ze swojego
pomysłu, ale w drodze zechciał mu towarzyszyć tylko jeden nauczyciel, który na
dodatek się rozchorował i trzeba było wracać do Kowna.
c) O kim Mickiewicz napisał te brutalne słowa i jak zakończyła się ta miłosna historia?
„ Powiedz, aby wyrzekła się tych wszelkich dziwactw nocnych i była zdrowa, bo ja
chorych nie lubię(…). Jeśli dziwaczeć i chorować będzie, powiedz jej, że nigdy o mnie
nie posłyszy.”
Takich ostrych słów nasz wieszcz użył wobec 19 – letniej Karoliny Jaenisch, córce niemieckiego
profesora chemii i fizyka wykładającego w Moskwie. Panna była bardzo urodziwa i inteligentna, a u
Adama pobierała korepetycje z języka polskiego. Mickiewiczowi tak bardzo spodobała się panna,
że chciał się żenić, ale szybko zrezygnował z ożenku, gdy się okazało, że panna nie otrzyma posagu!
Wówczas Karolina wpadła w histerię. Zdenerwowany Mickiewicz obiecał się w końcu z nią ożenić,
pod warunkiem, że nie będzie histeryzować! Ostatecznie do małżeństwa nie doszło, a nasz
romantyk jeszcze wiele razy się nieszczęśliwie zakochiwał...
d) A oto dowód niesłychanego roztargnienia i nieodpowiedzialności naszego wieszcza w
roli narzeczonego…
Dlaczego Eustachy Januszkiewicz nie mógł pójść do kościoła na ślub Mickiewicza i
Celiny Szymanowskiej, mimo iż był przyjacielem i wydawcą dzieł naszego poety, a na
dodatek miał być świadkiem na jego ślubie?!
Eustachy Januszkiewicz nie mógł pójść na ślub przyjaciela, ponieważ musiał mu
oddać swój frak i koszulę!!! Uratował w ten sposób roztargnionego przyjaciela,
który w dniu swojego ślubu wybrał się na długi spacer i skutecznie zapomniał o
własnym ślubie!. Kiedy w końcu oprzytomniał, poszedł do swojego mieszkania, ale
koledzy już poszli do kościoła, wcześniej przygotowując dla nowożeńca ślubny strój.
Mickiewicz był przekonany, że nie ma klucza ( później odnalazł go w kieszeni ) i
przerażony udał się do swego wydawcy i, jak się okazało, wybawcy! Ubrany w strój
przyjaciela spóźnił się godzinę do kościoła, gdy kościelny chciał już gasić świece, a
goście wychodzili do domu. Ostatecznie małżeństwo zostało zawarte, ale nie
okazało się szczęśliwe.
e) Czy poeta może fałszować historię? Oczywiście, że może. „ Reduta Ordona” jest tego
żywym dowodem!
1. Kim był tytułowy bohater „ Reduty”?
Julian Konstanty Ordon; dowódca artylerii Reduty, ale nie głównodowodzący.
2. Kto naprawdę dowodził Redutą?
Redutą dowodził major Ignacy Dobrzelewski.
3. W jaki sposób Mickiewicz kończy historię dzielnego bohatera w swoim tekście?
Bohater Reduty wysadza się w powietrze.
f) Jak naprawdę potoczyły się losy Ordona?
Ordon przeżył, choć był bardzo poparzony. Dostał się do niewoli. Brał udział w
wielu bitwach, ale w wieku 77 lat popełnił samobójstwo.
g) Kto i dlaczego stał się pierwowzorem literackich bohaterów „ Pana Tadeusza”, czyli
Ewy Horeszkówny i Stolnika Horeszki?
Prototypem Ewy Horeszkówny, jednej z bohaterek „ Pana Tadeusza” była 19 –
letnia panna poznana w Rzymie w 1828 roku, Henrietta Ewa Ankwiczówna. Była to
córka bogatego galicyjskiego ziemianina. Zakochany Mickiewicz odwiedzał rodzinę,
była miło przyjmowany i goszczony, do momentu, gdy oświadczył się bogatej
pannie. Ojciec stanowczo się małżeństwu sprzeciwił, bo poeta był za biedny !
Wówczas rozczarowany i obrażony Mickiewicz zerwał wszelkie kontakty z
Ankwiczami i nie odpisywał na listy Henrietty.
Odpowiedzi proszę oddawać do 15 marca swoim polonistkom lub bezpośrednio pani
Grażynie Bryłce, sala 113. Życzę powodzenia i DOBREJ ZABAWY !