Wartość zagrożona w kontekście ujawniania informacji o ryzyku

Wartość zagrożona w kontekście ujawniania informacji o ryzyku

Anna Biśta
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
WARTOŚĆ ZAGROŻONA W KONTEKŚCIE
UJAWNIANIA INFORMACJI O RYZYKU
RYNKOWYM WEDŁUG MSSF 7
1. Wprowadzenie
Ryzyko, w tym ryzyko rynkowe, to nieodłączny element funkcjonowania każdej jednostki gospodarczej. Nie jest możliwe jego całkowite
wyeliminowanie, jednakże możliwe jest jego kwantyfikowanie, analiza,
a poprzez to możliwy jest proces zarządzania ryzykiem (Tymiński, 2012,
s. 135). W jednostkach powstają specjalne komórki zajmujące się procesem zarządzania ryzykiem przy zastosowaniu coraz bardziej zaawansowanych metod, uwzględniających szereg czynników i parametrów rynkowych
i zatrudniające profesjonalistów z tej dziedziny, dysponujących najczęściej
zaawansowaną wiedzą na temat funkcjonowania rynków finansowych i odpowiednim aparatem matematycznym. Nie ulega wątpliwości, iż znajduje to
swoje odbicie również w sprawozdawczości finansowej, w tym w szczególności w jej aspektach dotyczących ujawnień odnośnie ryzyka i ekspozycji
na ryzyko. Międzynarodowe standardy zezwalają bowiem na wykorzystanie analizy wrażliwości i metodologii wartości narażonej na ryzyko (wartości zagrożonej) stosowanej w procesie zarządzania ryzykiem do ujawniania
w sprawozdaniu finansowym informacji odnośnie ryzyka rynkowego.
Niniejsza praca poświęcona jest problematyce wartości zagrożonej Value
at Risk (VaR) z punktu widzenia Międzynarodowego Standardu Sprawozdawczości Finansowej nr 7 (MSSF 7) Instrumenty finansowe: ujawnianie
informacji. Omówiono w niej zagadnienia związane z ujawnianiem ryzyka
rynkowego w sprawozdaniu finansowym zgodnie z regulacjami zawartymi w MSSF 7, jak również zagadnienia dotyczące metodologii wartości
zagrożonej (VaR) oraz jej modyfikacji w postaci Earnings at Risk (EaR).
Celem niniejszej pracy jest zaprezentowanie metody VaR w kontekście zaleceń co do ujawniania informacji odnośnie ryzyka rynkowego zawartych
w MSSF 7 oraz zwrócenie uwagi, iż te dwa zagadnienia związane z funkcjonowaniem jednostki gospodarczej, tj. zarządzanie ryzykiem z wyko-
56
Anna Biśta
rzystaniem metodologii VaR i ujawnianie informacji o ryzyku rynkowym
w sprawozdaniu finansowym, są ze sobą powiązane. Metoda badawcza to
metoda opisowa, bazująca na przeglądzie literatury oraz analizie regulacji
zawartych w MSSF 7 odnoszących się do wartości zagrożonej.
2. Problematyka wartości narażonej na ryzyko
w MSSF 7
Międzynarodowy Standard Sprawozdawczości Finansowej nr 7 Instrumenty finansowe: ujawnianie informacji wszedł w życie rozporządzeniem
Komisji (WE) z dnia 11 stycznia 2006 roku (Żukowska, 2013, s. 14), zastępując całkowicie MSR 30 Ujawnianie informacji w sprawozdaniach finansowych banków i podobnych instytucji finansowych1 oraz częściowo MSR 32
Instrumenty finansowe: prezentacja i ujawnianie informacji. W ciągu kolejnych lat był on zmieniany (np. w marcu 2009 r. wydane zostały zmiany odnośnie ujawniania informacji co do wyceny wartości godziwej oraz ryzyka
płynności) i częściowo zastępuje również MSR 39 Instrumenty finansowe:
Ujmowanie i wycena2. Jak podaje §1 MSSF 7 celem standardu jest: „nałożenie na jednostki obowiązku ujawniania w ich sprawozdaniach finansowych
informacji, które pozwolą użytkownikom ocenić:
a) wpływ instrumentów finansowych na sytuację finansową i wyniki działalności jednostki oraz
b) charakter i zakres wynikającego z instrumentów finansowych ryzyka,
na które jednostka jest narażona w okresie sprawozdawczym i na dzień
sprawozdawczy, jak również sposób zarządzania ryzykiem przez jednostkę” (MSSF, 2014, s. 271).
Do informacji, które powinny być zaprezentowane zgodnie z wymogami MSSF 7 należą:
– informacje ilościowe,
– informacje ilościowo-jakościowe,
– informacje jakościowe (opisowe),
– informacje ilościowe i jakościowe odnośnie rachunkowości zabezpieczeń,
– analiza wrażliwości (Czajor, 2013, s. 272).
Obecnie MSR 32 obejmuje wyłącznie zagadnienia związane z prezentacją instrumentów
finansowych.
2
Zawarte w MSR 39 wytyczne odnośnie klasyfikacji i wyceny aktywów finansowych, jak
również wytyczne dotyczące utraty wartości zostały zastąpione standardem MSSF 9 Instrumenty finansowe, który zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2018 r. MSSF 9 m.in. eliminuje
również następujące rodzaje aktywów finansowych istniejące obecnie w MSR 39: aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności, aktywa finansowe dostępne do sprzedaży
oraz pożyczki i należności (KPMG, 2014, s. 4).
1
Wartość zagrożona w kontekście ujawniania informacji…
57
Wśród wielu rodzajów ryzyka, na które narażone są jednostki gospodarcze, a problematykę których porusza MSSF 7, wymienić można ryzyko
rynkowe, które rozumiane jest jako: „ryzyko, że wartość godziwa instrumentu finansowego lub przyszłe przepływy środków pieniężnych z nim
związane będą ulegać wahaniom ze względu na zmiany cen rynkowych”
(MSSF, 2014, s. 292). W ramach ryzyka rynkowego wyróżnia się: ryzyko
walutowe, ryzyko stopy procentowej oraz inne ryzyko cenowe.
W przypadku ryzyka rynkowego §40 MSSF 7 przewiduje, iż jednostka
powinna ujawniać następujące informacje:
– analizę wrażliwości odnośnie każdego rodzaju ryzyka rynkowego, na
które jest ona narażona na dzień sprawozdawczy; analiza ta powinna
wskazywać, jak zmiany odpowiednich czynników ryzyka (potencjalnie
możliwe na ten dzień) wpłynęłyby na wynik finansowy jednostki oraz
na kapitał własny,
– metody oraz założenia, które jednostka stosuje przy sporządzaniu analizy wrażliwości,
– zmiany w zakresie zastosowanych metod oraz założeń w odniesieniu do
poprzedniego okresu, jak również przyczyny tych zmian (MSSF, 2014,
s. 284).
Jednakże paragraf następny, tj. §41 MSSF 7 dopuszcza, aby jednostka,
która dla celów zarządzania ryzykiem finansowym określa wartość narażoną na ryzyko (VaR) i sporządza analizę wrażliwości, uwzględniającą zależności występujące pomiędzy czynnikami ryzyka (np. kursami wymiany
walut), może z niej skorzystać zamiast z analizy ujętej w §40 MSSF 7.
Wówczas jednostka powinna także ujawnić:
a) „objaśnienie metody stosowanej przy sporządzaniu analizy wrażliwości
oraz głównych parametrów i założeń związanych z udostępnionymi danymi oraz
b) objaśnienie celu stosowanej metody oraz ograniczeń, w związku z którymi informacje mogą nie odzwierciedlać w pełni wartości godziwej
zaangażowanych aktywów i zobowiązań” (MSSF, 2014, s. 284).
Zaznaczyć należy, iż analizę wrażliwości jednostki przeprowadzają jedynie w stosunku do ryzyka rynkowego, związanego z posiadanymi przez
nie instrumentami finansowymi. Ujmuje ona teoretyczny możliwy wpływ
poszczególnych rodzajów ryzyka rynkowego zarówno na rachunek zysków
i strat (wynik finansowy), jak i kapitał w przekroju poszczególnych pozycji
bilansowych, zawierających aktywa i zobowiązania finansowe (Czajor, 2013,
s. 290). Oczywiście, rodzaj ryzyka, odnośnie którego jednostka jest zobowiązana ujawnić informacje, zależy od charakteru jej działalności, a także od
rodzaju jej aktywów i zobowiązań finansowych. MSSF 7 nie wymaga od jednostki konieczności sporządzania hipotetycznego sprawozdania finansowego
58
Anna Biśta
przy założeniu innego poziomu czynników ryzyka rynkowego. Jednakże wymaga, aby przedstawiona przez jednostkę analiza zawierała informacje odnośnie tego, jakiej zmianie uległaby wartość bilansowa odpowiednich kategorii
pozycji bilansowych, a także wskazywała, w jaki sposób zmiana określonego
czynnika ryzyka w dacie dnia bilansowego wpłynęłaby na rachunek zysków
i strat lub kapitał (Czajor, 2013, s. 291). Zauważyć należy, iż MSSF 7 nie
zawiera rozstrzygnięć ani co do zakresu oceny zmiany czynników ryzyka rynkowego, ani odnośnie ich symetryczności. W praktyce jednostki najczęściej
przyjmują, iż zmiany wartości poszczególnych czynników ryzyka mają charakter symetryczny, przykładowo +/-10%. Natomiast niesymetryczny charakter zmian będzie raczej wskazywany w tych jednostkach, które w sposób
aktywny zarządzają ryzykiem i potrafią uzasadnić niesymetryczne prognozy
co do zmiany poszczególnych czynników ryzyka rynkowego. Znajduje to
wyraz w załączniku B do MSSF 7 (pkt B20), w którym niejako podkreślone
zostało, iż wspomniany §41 MSSF 7 pozwala jednostce wykorzystać analizę wrażliwości np. z metodologii wartości narażonej na ryzyko i to również
w sytuacji, gdy metodologia ta umożliwia jedynie oszacowanie możliwości
wystąpienia straty, bez możliwości oszacowania wystąpienia zysków. Jednostka spełnia wymogi §41 MSSF 7 poprzez ujawnienie informacji co do stosowanego rodzaju modelu Value at Risk (np. symulacja Monte Carlo), a także
wyjaśnienia, w jaki sposób funkcjonuje zastosowany model oraz jakie są jego
główne założenia (np. poziom ufności).
Warto dodać, iż informacje odnośnie ryzyka jednostka powinna przedstawić albo w sprawozdaniu finansowym, albo powinny one zostać włączone poprzez zawarte w sprawozdaniu finansowym odniesienie do innego
rodzaju sprawozdania, przykładowo sprawozdania zarządu (Ryzyko w rachunkowości, 2008, s. 499).
3. Koncepcja wartości zagrożonej VaR
Początki metody VaR, a więc wartości zagrożonej, przypadają na lata 80.
XX wieku i związane były z działalnością Bankers Trust oraz JP Morgan.
To właśnie JP Morgan opublikował metodologię VaR w 1994 roku (Kuziak,
2003, s. 29). Rozkwit metody VaR przypada na lata 90. XX wieku, a obecnie jest ona najczęściej stosowaną metodą w pomiarze ryzyka rynkowego.
Zaznaczyć jednak należy, iż metoda ta stosowana jest również do pomiaru
innych rodzajów ryzyka, np. ryzyka kredytowego czy operacyjnego, nie
ogranicza się zatem jedynie do pomiaru ryzyka rynkowego. Metoda VaR zalecana jest przez instytucje nadzoru jako metoda pomiaru ryzyka instytucji
finansowych, a także stanowi podstawę dla innych miar zagrożenia mających na celu analizę ryzyka przedsiębiorstwa, np. EaR (Earnings at Risk),
Wartość zagrożona w kontekście ujawniania informacji…
59
CFaR (Cash Flow at Risk) czy LaR (Liquidity at Risk). Najbardziej zaawansowane metody VaR stosują m.in. instytucje z branży bankowej, przygotowując raporty odnośnie ekspozycji na ryzyko dla kadr zarządzających czy
też raporty dotyczące wypłacalności (Merton, 2005).
Najogólniej rzecz ujmując, u źródeł powstania koncepcji wartości
zagrożonej znajduje się potrzeba znalezienia odpowiedzi na pytanie: co najgorszego (realnie) może się wydarzyć w ciągu dnia, tygodnia czy roku?
(Shin, 2010, s. 16).
Jak pisze K. Jajuga: „Wartość zagrożona jest to strata wartości, taka że
prawdopodobieństwo jej osiągnięcia lub przekroczenia w zadanym okresie
równe jest zadanemu poziomowi tolerancji” (Zarządzanie ryzykiem, 2007,
s. 99–100). Można ją przedstawić w postaci następującego wzoru:
P(W
W0 VaR) α
gdzie:
W – wartość rynkowa na koniec rozpatrywanego okresu,
VaR – wartość zagrożona,
W0 – obecna wartość rynkowa,
α
– poziom tolerancji, który jest liczbą bliską zeru.
W przedstawionym wzorze symbol W jest zmienną losową (zmienną
ryzyka), która oznacza oczekiwaną wartość przedsiębiorstwa. Jednakże
zmienną ryzyka może być również składnik aktywów przedsiębiorstwa,
a wartość zagrożoną najczęściej ustala się w odniesieniu do stopy zwrotu
poszczególnych instrumentów finansowych. Wówczas tak obliczona wartość zagrożona jest miarą ekspozycji określonego instrumentu finansowego
na ryzyko rynkowe (Nowak, 2013, s. 166).
W praktyce stosuje się nieco zmodyfikowany wzór na wartość zagrożoną w postaci:
P(W
W0 VaR) 1-α
przy czym zaznaczyć należy, iż w tym wypadku wyrażenie 1-α określa się
jako poziom ufności. Mówi się wówczas, iż prawdopodobieństwo jest bardzo duże (równe poziomowi ufności), iż w zadanym okresie strata wartości
rynkowej będzie mniejsza niż określona wartość zagrożona.
Z przedstawionej definicji wartości zagrożonej zauważyć można, iż jest
ona zależna od dwóch wielkości, zadanych przez osoby zarządzające/analizujące ryzyko. Dodatkowo uwzględniając jeszcze charakter zależności,
stwierdzić należy, iż są to:
– poziom tolerancji, przy czym im niższą przyjmuje on wartość (jednocześnie im wyższy jest poziom ufności), tym wyższa jest wartość zagrożona,
60
Anna Biśta
–
czas, przy czym im dłuższy horyzont czasowy, tym wartość zagrożona
jest większa (Zarządzanie ryzykiem, 2007, s 100).
Z kolei z przestawionych wzorów zauważyć można, iż VaR to de facto
funkcja odpowiedniego kwantyla rozkładu wartości (Kuziak, 2003, s. 30).
Jeżeli kwantyl ten oznaczymy jako W, wówczas wzór na wartość zagrożoną przedstawić można w następujący sposób:
P(W
Wα ) α
a zatem po przekształceniu można zapisać:
Wα
W0 VaR
W praktyce jednak ryzyko analizowane jest w kontekście nie wartości,
ale stóp zwrotu. Zatem jeżeli przez R oznaczymy z kolei kwantyl rozkładu
stóp zwrotu, który odpowiada zadanemu prawodopodobieństwu, wzór na
wartość zagrożoną przyjmie postać:
P(R
Rα ) α
Dodatkowo ponieważ stopa zwrotu określona jest w następujący sposób:
Rα
Wα
W0
W0
to po odpowiednim przekształceniu otrzymujemy wzór na wartość zagrożoną jako:
VaR
-R α W0
Zatem zauważyć można, iż kwantyl rozkładu stóp zwrotu stanowi podstawowy parametr, służący określaniu wartości zagrożonej.
W praktyce do szacowania wartości zagrożonej stosuje się różne metody:
– metoda wariancji – kowariancji,
– symulacja historyczna,
– symulacja Monte Carlo,
– wyznaczanie kwantyla dowolnego rozkładu,
– metoda oparta na teorii wartości ekstremalnych,
– metoda oparta na wykorzystaniu wartości, które pochodzą z ogona rozkładu (Kuziak, 2003, s. 31).
W przypadku metody wariancji – kowariancji przyjmuje się założenie,
iż stopy zwrotu mają rozkład normalny. Metoda ta wymaga oszacowania
odchylenia standardowego, zwanego często przez praktyków zmiennością
(volatility). Zwykle wykorzystuje się do tego celu dane historyczne. W metodzie tej przyjmuje się, iż kwantyl jest funkcją średniej rozkładu stopy
Wartość zagrożona w kontekście ujawniania informacji…
61
zwrotu oraz odchylenia standardowego rozkładu stopy zwrotu, co można
zapisać jako:
Rα μ cσ
gdzie:
 – średnia rozkładu stopy zwrotu (inaczej wartość oczekiwana),
 – odchylenie standardowe rozkładu stopy zwrotu,
c – stała zależna od poziomu tolerancji (przykładowo α = 0,05, to c = 1,65)
(Zarządzanie ryzykiem, 2007, s. 101).
W tej sytuacji wartość zagrożoną przedstawić można w następującej postaci:
VaR (cσ -μ) W0
Zaznaczyć należy, iż przeprowadzone na różnych rynkach badania empiryczne podważają założenie o normalnym rozkładzie stóp zwrotu. Dlatego też metoda ta powinna być stosowana z pewną ostrożnością.
W symulacji historycznej wykorzystuje się dane historyczne stopy
zwrotu rozpatrywanego instrumentu finansowego czy też portfela instrumentów. Przy ich wykorzystaniu możliwe jest określenie w sposób empiryczny, jaki rozkład mają te stopy zwrotu, a następnie poprzez wyznaczenie
kwantyla tego rozkładu, określa się wartość zagrożoną (Zarządzanie ryzykiem, 2007, s 103). Podkreślić należy, iż zaletą tej metody jest brak ograniczeń związanych z koniecznością przyjęcia założenia co do normalnego
rozkładu stóp zwrotu. Jednakże z uwagi na fakt, iż w metodzie tej bazuje się
na danych historycznych, jej skuteczność w dużym stopniu zależy od tego,
czy rozkłady stopy zwrotu nie ulegają zmianom w czasie.
Z kolei w metodzie symulacji Monte Carlo przyjmuje się za podstawę
pewien hipotetyczny model, opisujący kształtowanie się stóp zwrotu. Jego
konstrukcja oparta jest o doświadczenia z przeszłości i/lub wiedzę merytoryczną o analizowanych stopach zwrotu. Przykładowo w przypadku akcji za
model często przyjmuje się geometryczny ruch Browna (Kuziak, 2003, s. 33).
W dalszej kolejności bazując na przyjętym modelu, generuje się bardzo wiele
(często nawet kilka tysięcy) wartości stóp zwrotu, co w efekcie umożliwia
empiryczne określenie ich rozkładu. Na tej podstawie określa się kwantyl
rozkładu, co w konsekwencji prowadzi do wyznaczenia wartości zagrożonej.
Warto zaznaczyć, iż metoda Monte Carlo jest najbardziej elastyczną metodą
kalkulowania wartości zagrożonej (Frenkel i in., 2005, s. 108).
Wyznaczanie kwantyla dowolnego rozkładu to de facto uogólniony wariant metody wariancji – kowariancji, w którym wartość zagrożoną określa
się, bazując na kwantylu dowolnego rozkładu. Na podstawie historycznych
62
Anna Biśta
danych szacuje się parametry takiego rozkładu, a w dalszej kolejności wyznacza się kwantyl, w przypadku gdy istnieje prosty sposób przedstawienia
tego kwantyla w postaci funkcji parametrów rozkładu.
Zaawansowaną metodą szacowania wartości zagrożonej jest metoda
oparta na tzw. teorii wartości ekstremalnych. W metodzie tej nie określa się
w sposób bezpośredni kwantyla rozkładu stóp zwrotu, lecz określa się wartość ekstremalną rozkładu, czyli np. maksymalną stratę. Zaletą tej metody
jest niewątpliwie uwzględnienie nietypowych sytuacji.
W metodzie opartej na wykorzystaniu wartości, które pochodzą z ogona,
uwzględnia się tylko informacje pochodzące z tzw. ogona rozkładu, przyjmując równocześnie założenie, iż mogą one być przybliżone przy wykorzystaniu tzw. uogólnionych rozkładów Pareto.
Podsumowując, można stwierdzić, iż wartość zagrożona:
– przedstawiana jest w postaci liczby, która sumarycznie przedstawia
możliwe straty,
– jest stosunkowo prostą i łatwą do interpretacji koncepcją,
– określa ona stratę, jaka wystąpi w sytuacji normalnego funkcjonowania
rynku,
– jest ona rekomendowana przez wiele instytucji, a w szczególności przez
instytucje nadzorujące poszczególne sektory rynku finansowego, m.in.
przez Komitet Bazylejski do spraw Nadzoru Bankowego,
– może być wykorzystywana jako zabezpieczenie kapitałowe instytucji
(Zarządzanie ryzykiem, 2007, s 102).
Jednakże nie można również zapominać, iż koncepcja wartości zagrożonej nie jest pozbawiona wad, m.in. brak jest jednoznacznego określenia,
która metoda szacowania wartości zagrożonej powinna być preferowana,
jak również przy wykorzystaniu tej metody nie można określić, jak duża
będzie strata, gdy przekroczy wartość zagrożoną.
Warto zaznaczyć również, iż koncepcja VaR nie jest spójną metodologią
pomiaru ryzyka. Stosując różne modele pomiaru, otrzymamy różne wartości VaR. Dodatkowo metodologia ta umożliwia pomiar tylko takiego ryzyka, które może być przedstawione za pomocą metod ilościowych, dlatego
też nie znajduje ona zastosowania przy pomiarze ryzyka politycznego czy
ryzyka płynności (Butler, 1999, s. 5).
4. Modyfikacje wartości zagrożonej – koncepcja
Earnings at Risk (EaR)
Przedstawiona wcześniej koncepcja wartości zagrożonej odnosi się
w sposób bezpośredni do wartości rynkowej. Jednakże zauważyć należy,
iż niejednokrotnie pomiar wartości przedsiębiorstwa jest utrudniony, szcze-
Wartość zagrożona w kontekście ujawniania informacji…
63
gólnie w przypadku spółek niepublicznych. Wówczas sięga się po wynikające ze sprawozdań finansowych wielkości, za pomocą których można
oszacować niejako wartość zagrożoną w zmodyfikowanej postaci, a mianowicie jako Earnings at Risk (EaR), czyli zagrożony zysk.
Earnings at Risk (EaR) definiuje się jako górną wielkość: „o jaką może być
mniejszy zysk netto przedsiębiorstwa w porównaniu z planowaną wielkością
w rozpatrywanym okresie” (Zarządzanie ryzykiem, 2007, s 383). Inaczej
mówiąc, prawdopodobieństwo, iż przedsiębiorstwo zrealizuje zysk netto
niższy od planowanego o więcej niż wynosi EaR, jest równe założonemu
poziomowi tolerancji. Formalny zapis ma następującą postać:
P(E E 0
EaR) α ,
gdzie:
E
– zysk netto w zadanym okresie,
EaR – zysk netto zagrożony,
E0 – planowany zysk netto w zadanym okresie,
α
– poziom tolerancji.
Ogólna procedura wyznaczania EaR została przedstawiona na rysunku nr 1:
1. Dekompozycja składników zysku netto
2. Wyodrębnienie składników, które są narażone
na ryzyko w sposób istotny
3. Identyfikacja czynników ryzyka dla wyodrębnionych składników
zysku netto narażonych na ryzyko
4. Konstrukcja modeli ujmujących zależności pomiędzy składnikami
zysku netto a czynnikami ryzyka
5. Symulacja wartości poszczególnych czynników ryzyka
6. Symulacja wartości poszczególnych składników zysku netto i ich
agregacja
7. Wyznaczenie kwantyli rozkładów zysku netto
Rys. 1. Procedura wyznaczania EaR
Źródło: opracowanie własne na podstawie (Zarządzanie ryzykiem, 2007, s. 384–386).
64
Anna Biśta
W przedstawionej modyfikacji wartości zagrożonej EaR warto podkreślić dwie istotne różnice do koncepcji VaR:
1) Punkt odniesienia, a mianowicie w EaR punktem odniesienia jest planowany zysk netto, w VaR punktem odniesienia jest obecna wartość.
2) Horyzont czasowy, a mianowicie w EaR mamy do czynienia z dłuższym
horyzontem czasowym, który jest zgodny z trybem sporządzania sprawozdania finansowego (może być to zatem nawet jeden rok), natomiast w VaR
horyzont czasowy może być zdecydowanie krótszy, nawet jeden dzień.
5. Podsumowanie
Wartość zagrożona (VaR), nazywana również wartością narażoną na ryzyko, jest powszechnie stosowaną metodą pomiaru ryzyka, w tym ryzyka
rynkowego. Również MSSF 7 Instrumenty finansowe: ujawnianie informacji dopuszcza wykorzystanie metodologii wartości zagrożonej, którą
jednostka stosuje w celu zarządzania ryzykiem, do ujawniania informacji
o ryzyku rynkowym w sprawozdaniu finansowym. Nie ulega wątpliwości,
iż w obliczu obserwowanego w ostatnich latach, w szczególności w związku
z globalnym kryzysem finansowym, wzrostu poziomu ryzyka, jak również
coraz bardziej skomplikowanymi i trudnymi do wyceny i prezentacji instrumentami finansowymi, problematyka wartości zagrożonej powinna
znaleźć się w kręgu zainteresowania osób odpowiedzialnych za sporządzenie sprawozdania finansowego. Zdarzyć się bowiem może, iż „prostsze”
przedstawienie analizy wrażliwości w sprawozdaniu finansowym może
okazać się niewystarczające i konieczne stanie się zwrócenie w stronę bardziej zaawansowanych metod pomiaru ryzyka, w tym ryzyka rynkowego.
Dlatego też niezmiernie istotne jest zwrócenie uwagi, iż to, w jaki sposób
zostanie przeprowadzona analiza wrażliwości i obliczona wartość zagrożona (VaR), którą jednostki wykorzystują do zarządzania ryzykiem, będzie
miało również wpływ na ujawnienie informacji o ryzyku w sprawozdaniu
finansowym. Potrzebne jest wzajemne zrozumienie i dialog pomiędzy tymi
dwoma sferami działalności jednostki, tj. procesem zarządzania ryzykiem
oraz sporządzania sprawozdania finansowego.
Literatura
Butler C. (1999), Mastering Value at Risk. A Step-by-step Quide to Understanding
and Applying VaR, Financial Times Prentice Hall, London.
Czajor P. (2013), Instrumenty finansowe w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa.
Wartość zagrożona w kontekście ujawniania informacji…
65
Frenkel M., Hommel U., Rudolf M. (2005), Risk Management, Springer, Heidelberg.
KPMG (2014), „Biuletyn Rachunkowości”, 3/(2014), http://www.kpmg.com/PL/
pl/IssuesAndInsights/ArticlesPublications/Documents/2014/Biuletyn-rachunkowosci/Biuletyn-Rachunkowosci-2014-03-PL.pdf, dostęp: 9.05.2015.
Kuziak K. (2003), Koncepcja wartości zagrożonej (Value at Risk), Statsoft, http://
www.statsoft.pl/portals/0/Downloads/kuziak.pdf, dostęp: 1.05.2015.
Merton R.C. (2005), You Have More Capital Than You Think, „Harvard Business
Review”, 83(11).
Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (2014), Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa.
Nowak E. (2013), Niepewność szacunków i pomiar ryzyka składników sprawozdania finansowego, [w:] B. Micherda, M. Andrzejewski (red.), Sprawozdawczość
i rewizja finansowa. Problemy kwantyfikacji ryzyka gospodarczego, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Kraków.
Ryzyko w rachunkowości (2008), A. Karmańska (red.), Difin, Warszawa.
Shin H.Y. (2010), Risk and Liquidity, Oxford University Press, New York.
Tymiński J. (2012), Teoretyczne i praktyczne aspekty koncepcji wartości zagrożonej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego”, 51/(690), http://www.
wneiz.pl/nauka_wneiz/frfu/51-2012/FRFU-51-135.pdf, dostęp: 1.05.2015.
Zarządzanie ryzykiem (2007), K. Jajuga (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa.
Żukowska J. (2013), Zmiany Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości
Finansowej w zakresie instrumentów finansowych odpowiedzią na kryzys finansowy, „Ekonomia – Wroclaw Economic Review”, 19/2(3535), http://ekon.sjol.
eu/category/19-2-2013-299, dostęp: 8.05.2015.
Streszczenie
Niniejsza praca poświęcona jest problematyce wartości zagrożonej oraz
wymogom MSSF 7 odnośnie ujawniana informacji o ryzyku rynkowym
w sprawozdaniu finansowym. Omówiona została metodologia wartości zagrożonej, jak również przedstawiono jej modyfikacje w postaci zysku zagrożonego. Zwrócono uwagę, iż w obliczu wzrastającego poziomu ryzyka
konieczne może być ujawnianie informacji w sprawozdaniu finansowym przy
wykorzystaniu bardziej zaawansowanych metod pomiaru ryzyka, np. VaR.
Słowa kluczowe: MSSF 7, wartość zagrożona, zysk zagrożony, analiza
wrażliwości.
66
Anna Biśta
Value at Risk in the context of disclosures about
market risk in accordance with IFRS 7
Abstract
This paper is devoted to the problems of VaR and the requirements of
IFRS 7 regarding disclosure of information about market risk in the financial
statements. It discussed the methodology of Value at Risk, as well as its modification as Earnings at Risk. It was pointed out that in the face of increasing
level of risk it may be necessary to disclosure risk in the financial statements
by using more advanced risk measurement methods, for example VaR.
Keywords: IFRS 7, Value at risk (VaR), Earnings at Risk (EaR), sensitivity
analysis.