ZASADY PRZYGOTOWANIA DO SAKRAMENTU MAŁŻEŃSTWA W

ZASADY PRZYGOTOWANIA DO SAKRAMENTU MAŁŻEŃSTWA
W ARCHIDIECEZJI WARSZAWSKIEJ
Papież Franciszek, zwołując dwa Synody Biskupów w 2014 i 2015 roku, wezwał Kościół do
refleksji nad powołaniem i misją rodziny we współczesnym świecie. Wśród wielu ważnych
tematów, które podjęto podczas obydwu synodów, była również troska o właściwe
przygotowanie osób mających zawrzeć sakramentalny związek małżeński.
Kościół na drodze przygotowania do sakramentu małżeństwa jest przy młodych, rozumie
ludzką miłość i piękne chwile zakochania, pomagając im odkryć znaczenie i piękno powołania,
w którym nigdy nie pozostają sami. Skuteczność tej pomocy, jak podkreślił Synod, wymaga,
aby została udoskonalona katecheza przedmałżeńska, która stanowi integralną część
duszpasterstwa zwyczajnego. Należy w niej dokładnie uwzględniać trzy etapy wskazane przez
adhortację Familiaris consortio: przygotowanie dalsze, dokonujące się przez przekazywanie
wiary i wartości chrześcijańskich we własnej rodzinie; przygotowanie bliższe, które zbiega się
z programami katechezy i doświadczeniami formacyjnymi przeżywanymi we wspólnocie
kościelnej; przygotowanie bezpośrednie do małżeństwa, stanowiące część szerszego procesu,
któremu kierunek nadaje powołanie do małżeństwa. Synod zwrócił również uwagę na
potrzebę poszerzenia tematów formacyjnych na kursach przedmałżeńskich, tak aby stały się
one drogą wychowania do wiary i miłości, włączoną w proces wtajemniczenia
chrześcijańskiego. Z tego względu program formacji powinien przyjąć postać procesu
zmierzającego do rozeznania powołania osobistego i powołania pary narzeczonych. Ważne
jest, żeby przygotowanie do małżeństwa prowadziły także pary małżeńskie, które mogłyby
towarzyszyć narzeczonym przed ślubem oraz w pierwszych latach życia małżeńskiego;
to również forma docenienia posługi duszpasterskiej małżeństw.
Niniejszy dokument, odpowiadając na wskazania Synodu Biskupów o rodzinie, określa zasady
bezpośredniego przygotowania do sakramentu małżeństwa w Archidiecezji Warszawskiej.
Przypomina, że misją katechizacji przedślubnej jest przygotowanie narzeczonych do
świadomego złożenia przysięgi małżeńskiej i dalszego życia rodzinnego oraz owocnego
przeżycia liturgii sakramentu małżeństwa, które wymagają starannego rozeznania
i przygotowania. Wskazuje właściwą formę realizacji katechizacji przedślubnej i potrzebę
towarzyszenia duszpasterskiego, które trwałoby po celebracji sakramentu. Pomocna w tym
jest obecność doświadczonych małżeństw, które na terenie parafii, przy współudziale
stowarzyszeń, wspólnot i ruchów kościelnych, służą pomocą młodym małżeństwom.
Szczegółowe zasady bezpośredniego przygotowania do sakramentu małżeństwa
w Archidiecezji Warszawskiej
Zgodnie z Instrukcją Episkopatu Polski o przygotowaniu do zawarcia małżeństwa
w Kościele katolickim oraz Dyrektorium Duszpasterstwa Rodzin przygotowanie bezpośrednie
do sakramentu małżeństwa obejmuje następujące etapy:
1. Spotkania z duszpasterzem w kancelarii parafialnej
2. Katechizację przedślubną
3. Spotkania w Parafialnej Poradni Rodzinnej
4. Spowiedź przedślubną.
1
1. Spotkania narzeczonych z duszpasterzem w kancelarii parafialnej
Spotkania z duszpasterzem w kancelarii parafialnej odbywają się w dwóch etapach. Pierwsze
spotkanie ma charakter zapoznawczy i informacyjny, w czasie którego ustala się
z narzeczonymi datę ślubu. W czasie tego spotkania duszpasterz jest zobowiązany
poinformować narzeczonych o konieczności odbycia katechizacji przedślubnej oraz trzech
spotkań w poradni życia rodzinnego, a także dostarczenia wymaganej dokumentacji
przynajmniej na trzy miesiące przed planowaną datą ślubu. Katechizacji przedślubnej nie
zastępuje świadectwo maturalne z religii ani inne formy katechizacji.
W czasie kolejnych spotkań duszpasterz podejmuje z narzeczonymi rozmowę duszpasterską
na temat odbytego kursu przedmałżeńskiego, omawia celebrację sakramentu małżeństwa
oraz sprawy formalne związane z zawarciem sakramentu, które prowadzą do sporządzenia
protokołu kanonicznego badania narzeczonych.
2. Katechizacja przedślubna
Uwzględniając ustalenia zawarte w Instrukcji Episkopatu Polski o przygotowaniu do zawarcia
małżeństwa w Kościele Katolickim, Dyrektorium Duszpasterstwa Rodzin i IV Synodu
Archidiecezji Warszawskiej, przypomina się o obowiązku organizacji katechizacji przedślubnej
w każdej parafii miejskiej. Natomiast w parafiach pozamiejskich powinna ona odbywać się
według potrzeb parafii.
Za organizację katechizacji przedślubnej odpowiada proboszcz lub wicedziekan, jeśli
katechizacja przeprowadzana jest na poziomie dekanatu.
Programy, według których realizowane jest bezpośrednie przygotowanie do sakramentu
małżeństwa, mają posiadać akceptację Arcybiskupa warszawskiego.
Zespół prowadzący każdą formę katechizacji przedślubnej powinien składać się
z duszpasterza, doradcy życia rodzinnego oraz innych świeckich, najlepiej pary małżeńskiej.
Archidiecezja Warszawska podejmie się przygotowania osób świeckich do prowadzenia
katechizacji przedślubnej oraz pomocy małżeństwu i rodzinie.
Osoby, które w czasie nauk przedmałżeńskich przekazują naukę Kościoła dotyczącą
małżeństwa i rodziny (głoszą konferencje) mają posiadać misję kanoniczną udzieloną przez
Arcybiskupa warszawskiego. Misję kanoniczną mogą otrzymać tylko te osoby, które posiadają
właściwe przygotowanie, nie pozostają w karach kościelnych, są w pełnej komunii
sakramentalnej z Kościołem i cieszą się dobrą opinią wiernych. Misja kanoniczna udzielana jest
na dwa lata. Warunkiem jej przedłużenia jest udział w formacji i szkoleniach prowadzonych
przez Wydział Duszpasterstwa Rodzin Archidiecezji Warszawskiej. O przyznanie misji
kanonicznej występuje do Wydziału Duszpasterstwa Rodzin proboszcz parafii, w której osoby
te podejmują katechizację narzeczonych.
2.1 Podstawa programowa katechizacji przedślubnej
Szczegółowe cele, treści oraz sposoby i metody realizacji podstawy programowej katechizacji
przedślubnej przedstawione zostały w załączniku do niniejszego dokumentu (załącznik nr 1).
2
2.2 Formy bezpośredniego przygotowania do sakramentu małżeństwa
W Archidiecezji Warszawskiej przyjęte są następujące formy realizacji katechizacji
przedślubnej:
1) Forma zwyczajna:
a) Roczna katechizacja przedmałżeńska, realizowana według podstawy programowej
katechizacji przedślubnej do sakramentu małżeństwa (załącznik nr 1), podczas spotkań
odbywających się co najmniej raz w miesiącu.
b) Program Radość i nadzieja, przygotowany do prowadzenia w małych grupach, który
realizowany jest według tematów zamieszczonych w załączniku nr 2.
c) Program dziesięciu cotygodniowych spotkań zakończonych dniem skupienia, które
zwyczajowo odbywają się według tematów zamieszczonych w załączniku nr 2. Narzeczeni
uczestniczą w dziesięciu spotkaniach i w skupieniu przedślubnym w tej samej parafii.
Realizacja tego programu powinna być uzupełniona o elementy zawarte w podstawie
programowej, tj.: konferencja, warsztat grupowy, świadectwo małżonków
współprowadzących, praca w parach – dialog narzeczonych, praca indywidualna – zadania
inspirujące do pracy nad sobą.
W wyjątkowych i uzasadnionych wypadkach program ten można zrealizować w wymiarze
5 tygodni, łącząc dwa tematy podczas jednego spotkania po uzyskaniu zgody Arcybiskupa
warszawskiego.
d) Inne programy, które uwzględniają metody pracy w małych grupach, spełniają wymagania
podstawy programowej katechizacji przedślubnej (załącznik nr 1) i są zatwierdzone przez
Arcybiskupa warszawskiego.
2) Forma nadzwyczajna
Dla narzeczonych, którzy z uzasadnionych powodów – takich jak: zamieszkiwanie poza
granicami kraju lub w różnych miastach, specyficzny rodzaj pracy – nie mogą uczestniczyć
w formie zwyczajnej katechizacji przedślubnej, przewidziano przygotowanie w formie
nadzwyczajnej.
Sposób realizacji formy nadzwyczajnej
Kurs przedmałżeński przeprowadzany w dwie soboty i dwie niedziele, w odstępie co najmniej
dwóch tygodni.
Inne sposoby przeprowadzenia katechizacji przedślubnej w formie nadzwyczajnej potrzebują
akceptacji Arcybiskupa warszawskiego.
Warunki realizacji formy nadzwyczajnej:
a) Ośrodki duszpasterskie, które są gotowe do prowadzenia tej katechizacji przedślubnej,
zgłaszają się do Arcybiskupa warszawskiego o pozwolenie na realizację tego zadania.
b) Program, według którego prowadzona jest ta forma katechizacji narzeczonych, powinien
być zatwierdzony przez Arcybiskupa warszawskiego i zawierać minimum 10 godzin
konferencji oraz 10 godzin warsztatów, zakończonych skupieniem przedślubnym.
3
c) Ilość uczestników zostaje ograniczona do 25 par. Na czas przeprowadzenia warsztatu
narzeczeni pracują w małych grupach liczących maksymalnie 10 par.
d) Ośrodki duszpasterskie, w których można odbyć tego typu przygotowanie, mają obowiązek
zapewnić wszystkim uczestnikom możliwość odbycia trzech spotkań w poradni rodzinnej.
3. Spotkania w Parafialnej Poradni Rodzinnej
W ramach przygotowania do małżeństwa narzeczeni odbywają co najmniej trzy spotkania
w parafialnej poradni rodzinnej, o których powinni być powiadomieni wraz ze zgłoszeniem się
na katechizację przedmałżeńską lub po wyrażonym zamiarze zawarcia małżeństwa.
Spotkania mają dotyczyć odpowiedzialności za wzajemną miłość i przekazywanie życia,
szkodliwości i niedopuszczalności antykoncepcji, środków poronnych i sztucznych zapłodnień
oraz znaczenia metod rozpoznawania płodności. Dlatego spotkania, w odpowiednich
odstępach czasu, powinny być poświęcone zasadom prowadzenia obserwacji objawów
płodności oraz ich interpretacji, aby wzbudzić gotowość do otwartości na życie. Narzeczeni
powinni wynieść przekonanie, że poradnia rodzinna jest zawsze do ich dyspozycji.
Wskazane jest, by taką poradnię posiadała każda parafia miejska i według potrzeb każda
parafia pozamiejska. Doradcy życia rodzinnego posługujący w poradni rodzinnej mają
posiadać misję kanoniczną udzieloną przez Arcybiskupa warszawskiego.
4. Spowiedź przedślubna
Narzeczeni, którzy są katolikami, powinni przystąpić przynajmniej dwukrotnie do sakramentu
pokuty i pojednania. W sytuacji, gdy istnieje przeszkoda, przystępują do jednej spowiedzi
bezpośrednio przed ślubem. Powinni też uzyskać od spowiednika pisemne poświadczenie
o odbytej spowiedzi.
4
Załącznik nr 1
Podstawa programowa katechizacji przedślubnej
Cele ogólne:
1. Pogłębienie chrześcijańskiej nauki o małżeństwie i rodzinie
2. Ukazanie małżeństwa jako relacji kobiety i mężczyzny, która winna być stale rozwijana
oraz przysposobienie narzeczonych do międzyosobowego życia w małżeństwie
3. Przygotowanie narzeczonych do podjęcia zadań rodzicielskich, przyjęcia i wychowania
dzieci
4. Doprowadzenie narzeczonych do spotkania z Bogiem i świadomego przyjęcia Jego łaski
w sakramencie małżeństwa jako niezbędnej pomocy na wspólnej drodze wiary
5. Wprowadzenie w głębsze życie wspólnotowo-liturgiczne Kościoła oraz przygotowanie
do podjęcia czynnego i świadomego udziału w liturgicznym obrzędzie zaślubin
Treści:
Ad 1.







Zamysł Boży względem małżeństwa i rodziny
Sakrament małżeństwa jako fundament małżeństwa i rodziny
Cechy małżeństwa zawieranego w Kościele katolickim
Treść przysięgi małżeńskiej
Wpływ sakramentu małżeństwa na rozwój relacji małżeńskiej
Motywacje do przyjęcia sakramentu małżeństwa i weryfikacja rozumienia małżeństwa
przez narzeczonych
Prawne aspekty sakramentu małżeństwa
Ad 2.





Dojrzałość do małżeństwa. Wpływ procesu idealizacji na wzajemne poznanie przed
ślubem
Różnice psychiczne między kobietą i mężczyzną związane z rodziną pochodzenia,
temperamentem, osobowością
Dynamika i integracja miłości. Pozytywne i negatywne sygnały dotyczące rozwoju
relacji małżeńskiej
Wypracowanie wspólnej hierarchii wartości
Podstawowe obszary pielęgnowania relacji małżeńskiej
Ad 3.



Odpowiedzialne rodzicielstwo w oparciu o naukę Kościoła zawartą w encyklice
Humanae vitae papieża Pawła VI
Wpływ antykoncepcji na płodność i relację narzeczeńską, małżeńską
Podstawowe wartości i zasady w wychowaniu dzieci
5
Ad 4.





Przyjęcie współmałżonka jako daru od Boga
Miłość małżeńska na wzór miłości Chrystusa do Kościoła
Rodzina Kościołem domowym
Wiara jako fundament małżeństwa i rodziny
Współpraca małżonków z łaską sakramentu małżeństwa
Ad 5.





Powiązanie sakramentu małżeństwa z chrztem, eucharystią oraz innymi sakramentami
Liturgia sakramentu małżeństwa
Wprowadzenie do spowiedzi przedślubnej
Modlitwa za współmałżonka, modlitwa małżeńska i rodzinna
Apostolstwo rodziny. Włączenie w czynny udział we wspólnocie Kościoła
Realizacja:
Właściwa realizacja podstawy programowej katechizacji przedślubnej wymaga trzech
elementów: wspólnotowo-liturgicznego, konferencyjnego oraz dialogowego. Umożliwi to
wyjaśnienie wszelkich wątpliwości narzeczonych, udzielenie odpowiedzi na pytania
z właściwym uzasadnieniem. Katecheza przedmałżeńska ma formować, a nie tylko
przekazywać informacje przez konferencje.
Treści programu przygotowania do sakramentu małżeństwa zebrano w bloki tematyczne
(tematy podano w załączniku nr 2). Każdy blok tematyczny ma być realizowany według
następujących po sobie elementów:





konferencja
warsztat grupowy
świadectwo małżonków współprowadzących
praca w parach – dialog narzeczonych
praca indywidualna – zadania inspirujące do pracy nad sobą.
W wypadku większej grupy należy ją na czas pracy warsztatowej podzielić na mniejsze zespoły.
Ilość uczestników jednej grupy warsztatowej nie może przekraczać 7 par narzeczonych. Takie
wymagania wynikają z metodyki prowadzenia warsztatu.
Zastosowane metody pracy mają pomóc narzeczonym otworzyć się na spotkanie z Bogiem,
przyjąć Jego pomoc w sakramencie małżeństwa i przekonać, że trwałość i szczęście relacji
małżeńskiej zależy również od ich własnej pracy. Umożliwią nawiązanie kontaktu z innymi
uczestnikami grupy i zachęcą do osobistego zaangażowania w spotkaniu. Umożliwią
narzeczonym rozmowę między sobą na tematy, które często umykają ich uwadze.
6
Załącznik nr 2
I. Program dziesięciu cotygodniowych spotkań zakończonych dniem skupienia realizowany
według następujących tematów:
1. Kim jest dla mnie Jezus Chrystus?
2. Miłość w małżeństwie
3. Tworzenie i trwałość wspólnoty małżeńskiej
4. Odpowiedzialne rodzicielstwo i naturalne metody rozpoznawania płodności
5. Co to znaczy wierzę?
6. Powołanie do społeczności wierzących
7. Dzieci i tworzenie środowiska wychowawczego
8. Kształtowanie życia rodzinnego
9. Bóg chce nas zbawić w Kościele
10. Małżeństwo sakramentem
II. Program Radość i nadzieja
1.
Po co nam małżeństwo?
MAŁŻEŃSTWO W KOŚCIELE KATOLICKIM



2.
Motywacje do przyjęcia sakramentu małżeństwa i weryfikacja rozumienia
małżeństwa przez narzeczonych
Specyficzne cechy małżeństwa w Kościele katolickim a treść przysięgi małżeńskiej
Wpływ sakramentu małżeństwa na rozwój relacji między mężczyzną a kobietą
Czy my się znamy?
PROCES WZAJEMNEGO POZNANIA PRZED ŚLUBEM



3.
Wpływ naturalnego procesu idealizacji na wzajemne poznanie przed ślubem
Dojrzałość do małżeństwa
Różnice damsko-męskie, różnice temperamentów, różnice osobowości, różnice
związane z rodziną pochodzenia
Czy to ty?
ODPOWIEDZIALNE PODJĘCIE DECYZJI O WYBORZE WSPÓŁMAŁŻONKA



4.
Pozytywne i negatywne sygnały dotyczące rozwoju relacji małżeńskiej oraz podstaw
wychowania dzieci
Wypracowanie wspólnej hierarchii wartości
Przyjęcie współmałżonka jako daru od Boga
Jak ja ciebie kocham?
ROZWÓJ MIŁOŚCI NARZECZEŃSKIEJ I MAŁŻEŃSKIEJ

Dynamika i integracja miłości
7


3.
Miłość jako dar z siebie i zagrożenie zharmonizowaniem egoizmów
Miłość małżeńska na wzór miłości Chrystusa do Kościoła
Co dalej po ślubie?
TWORZENIE WSPÓLNOTY MAŁŻEŃSKIEJ I RODZINNEJ




4.
Podstawowe obszary pielęgnowania relacji małżeńskiej
Wiara jako fundament małżeństwa i rodziny
Decyzje dotyczące płodności i rodzicielstwa
Podstawowe wartości i zasady w wychowaniu dzieci
Dlaczego potrzebny nam Bóg?
DZIAŁANIE JEZUSA W MAŁŻEŃSTWIE SAKRAMENTALNYM



5.
Stworzenie i odkupienie a tożsamość człowieka
Uzdrowienie, udoskonalenie i wywyższenie miłości małżeńskiej
Liturgia sakramentu małżeństwa
Konferencje:
ODPOWIEDZIALNE RODZICIELSTWO
PRAWNE ASPEKTY SAKRAMENTU MAŁŻEŃSTWA
6.
Skupienie dla narzeczonych
ŻYCIE ŁASKĄ SAKRAMENTU MAŁŻEŃSTWA NA CO DZIEŃ



Darmowość, skuteczność i celowość łaski
Współpraca małżonków z łaską sakramentu małżeństwa
Modlitwa za męża/żonę – modlitwa małżeńska
8