„DZIECKO U PROGU PRZEDSZKOLA”

OPRACOWANIE PROGRAMU:
SZAFARYN ELŻBIETA
KACZMAREK MARTA
„DZIECKO U PROGU PRZEDSZKOLA”
PROGRAM ADAPTACYJNY
DLA DZIECI 3,4,5 – LETNICH
PRZEDSZKOLA NR. 128 W WARSZAWIE
WARSZAWA - 2011r.
SPIS TREŚCI:
1. Wstęp
2. Charakterystyka programu
3. Cele programu
4. Zalety programu
5. Harmonogram działań
6. Ewaluacja programu
7. Bibliografia
ZAŁĄCZNIKI:
1. Ankieta informacyjna o dziecku
2. Kwestionariusz ankiety ewaluacyjnej
3. Referat nt. „Nasze dziecko w przedszkolu”
4. Poradnik dla rodziców
5. Materiały na gazetkę
6. Scenariusze zajęć i zabaw /teczka nauczyciela/
1. WSTĘP
Program adaptacyjny został stworzony nie tylko z myślą o dzieciach 3 –letnich,
lecz także o wszystkich tych, które po raz pierwszy mają przekroczyć próg
placówki. Przekroczenie progu przedszkola to moment rozpoczęcia życia w
dwóch środowiskach: rodzinnym i instytucjonalnym. Z analizy potrzeb i
właściwości rozwojowych dziecka oraz możliwości ich zaspokajania w
środowisku instytucjonalnym za najtrudniejsze dla dziecka uznać można:
 Zmianę
dotychczasowych
emocjonalnych i biologicznych
standardów
zaspokajania
potrzeb
 nawiązywanie kontaktów interpersonalnych z nieznajomymi ludźmi
 nabywanie poczucia przynależności do grupy społecznej
 zmiana rytmu i trybu życia dziecka
 inna pozycja dziecka w grupie przedszkolnej niż w rodzinie
 zmiany w sytuacji rodzinnej wywołane faktem podjęcia przez matkę
pracy zawodowej
Rozpoczęcie przez dziecko edukacji przedszkolnej jest momentem
przełomowym w jego życiu społecznym . Dla wielu dzieci oznacza on pierwsze
kontakty z dużą grupą , których jakość jest znacząca dla rozwoju i późniejszego
funkcjonowania w różnych środowiskach .Fakt ten wiąże się ze zmianą
dotychczasowego trybu życia i zaspokajania potrzeb , do czego dołączają się
nowe dla dziecka zadania związane z funkcjonowaniem w grupie przedszkolnej.
Niesie to za sobą większe napięcie emocjonalne . W tym okresie dziecko uczy
się nowej dla siebie roli przedszkolaka .
Dziecko 3-letnie przez pierwsze dni pobytu w przedszkolu jest zdezorientowane
Nie wie z kim ma nawiązać bliższy kontakt emocjonalny i kto będzie zaspokajał
jego potrzeby . Sytuację tą komplikuje fakt , że jednego dnia przyjmuje się
większość dzieci do grupy i od razu pozostają w niej same bez rodziców .
Nauczycielka nie jest wstanie nawiązać dłuższych kontaktów z każdym
dzieckiem. Na ogół najwięcej zajmują ją te, które rozpaczają po rozstaniu z
rodzicami i niejako wygrywają tę sytuację dla siebie. Dziecko pozostawione
przez matkę, z która związane jest emocjonalnie, która zaspokajała jego
potrzeby przeżywa lęk , ponieważ utraciło fizyczny kontakt z obiektem
przywiązania i ma poczucie braku kontroli nad tym, co się z nim będzie działo w
przedszkolu. Ten stan bardzo obniża poczucie bezpieczeństwa dziecka, a
wywołane tym napięcie emocjonalne wpływa niekorzystnie na procesy
przystosowawcze do nowego środowiska . Obniża bowiem sprawność
motoryczną i dezorganizuje czynności poznawcze. W nowym środowisku
dziecko nawiązuje kontakt z nauczycielka, która zapewnia mu poczucie
bezpieczeństwa . Z uwagi jednak , że sprawuje ona opiekę nad innymi dziećmi ,
dziecko nie zajmuje centralnej pozycji w sytuacjach społecznych, jaką miało w
rodzinie. Przystosowuje się więc i uczy nowych zachowań w sytuacjach
emocjonalnie i poznawczo trudnych .
Drugi aspekt tego zagadnienia wiąże się z zaspokajaniem tzw. potrzeb dnia
codziennego, czyli odżywianiem, odpoczynkiem poobiednim, załatwianiem
potrzeb fizjologicznych. Czynności te wywołują u dzieci najwięcej reakcji
negatywnych i różnych form protestu.
Czynności związane z odpoczynkiem poobiednim są dla dzieci przyczyną
narastającego stresu, a co za tym idzie – ogólną niechęcią do uczestnictwa w
życiu przedszkola.
W domach najczęściej dzieje się tak, że jeśli dziecko nie chce spać, różnymi
sposobami jest w stanie wymóc na rodzicach odstąpienie od tego zwyczaju.
czasem również zabawa jest dla dziecka o wiele bardziej absorbującym i
ciekawszym zajęciem niż spokojne leżenie. Psychologowie twierdzą jednak, że
czas poobiedniego odpoczynku dziecka jest dla niego niezwykle ważny.
Między 2. a 3. rokiem życia, jeżeli malec nie chodzi do żłobka ani do
przedszkola, często nie chce już kłaść się spać po obiedzie. Nie znaczy to jednak,
że taki smyk jest w stanie bez problemu dobrze funkcjonować przez cały dzień
bez snu czy choćby wyciszenia w porze poobiedniej. Układ nerwowy dziecka w
tym wieku nie jest na tyle silny, by malec mógł się bawić, biegać i być w dobrym
humorze przez wiele godzin. Sami rodzice często skarżą się, że maluch który nie
śpi już w dzień, jest rozdrażniony, płaczliwy. Zdarza się, że trafiają do
psychologa, zaniepokojeni problemami wychowawczymi, które nagle pojawiły
się, bo dziecko do tej pory pogodne i spokojne, zmieniło się: szybko wpada w
złość, samo nie wie, czego chce, często płacze. Tymczasem powodem takiego
zachowania jest właśnie to, że już nie sypia w dzień!
Nie wszystkie dzieci lubią leżakowanie, jednak w przedszkolu, w dużej
grupie, taki odpoczynek jest maluchowi szczególnie potrzebny. Zwykle jest tam
głośno, dzieciaki są stale aktywne, podekscytowane, wciąż mają nowe zajęcia.
Dlatego naprawdę powinny po obiedzie trochę się przespać lub chociaż
odpocząć na leżaczku czy materacyku. Oczywiście malucha nie można zmuszać
do zasypiania, bo będzie się przed tym bronił, w dodatku nie polubi z tego
powodu przedszkola. Najlepiej, jeśli dzieciom, które spać nie chcą, pani czyta w
czasie leżakowania bajkę. Często dzieci nie muszą rozbierać się w piżamkę. I
bardzo dobrze, bo wtedy odpoczynek w przedszkolu nie kojarzy im się z nocą.
Nie czują się opuszczone i pozostawione przez rodziców, a takie odczucie może
powodować niechęć do odpoczynku. Warto też pamiętać, że poobiedni
odpoczynek szczególnie potrzebny jest maluchom ze wzmożoną pobudliwością
psychoruchową. Wydaje się tylko, że dzieci nie są zmęczone, a to bardzo mylny
wniosek. Zdarza się przecież tak, że już w czasie obiadu niektóre dzieci
"przysypiają", ponieważ jest to moment wyciszenia i skupienia się na jednej
czynności. Ograniczony też zostaje dopływ wielu różnorodnych bodźców, co
uspokaja układ nerwowy dziecka, sprawia, że "łapią oddech" po
kilkugodzinnych zajęciach i zabawie. Dzieci, które nie chcą spać lub nawet leżąc
na leżaczku nie śpią, nie należy przekonywać do tego na siłę. Dużym sukcesem
jest to, że dziecko spędzi czas spokojnie siedząc, bo to też jest forma
odpoczynku. Takim dzieciom można zaoferować pooglądanie książeczki,
przytulanie misia lub lalki, układankę i wiele innych czynności, które nie zakłócą
snu pozostałym dzieciom. Dzieci leżakują, bo potrzebują odpoczynku, snu w
trakcie dnia. Muszą zregenerować siły witalne i intelektualne. Wypoczęte
maluchy rzadziej zapadają na choroby i nie są takie "marudne", jak te
zmęczone. W przedszkolu dodatkowo panuje duży hałas. Z tych wszystkich
względów leżakowanie powinno odbywać się w przedszkolach. Problem z
leżakowaniem polega również na tym, że nie wszystkie dzieci w tym samym
czasie czują się zmęczone. W warunkach domowych same decydują, kiedy się
położyć i odpocząć, w przedszkolu muszą to robić "na zawołanie". Trudno im,
oczywiście wytrzymać w bezruchu, gdy mają tyle rzeczy do zrobienia:
porozmawiać z koleżanką, pobawić się sznurowadłami, dokończyć rysowanie.
Aby, nie pogarszać sytuacji musimy pamiętać o kilku podstawowych
zasadach:
- w przypadku dzieci nadpobudliwych (stres, obgryzanie paznokci, zaburzenia
zachowania, masturbacja) należy je zrozumieć, nie wolno na nie krzyczeć, ani
obrażać ich przed grupą, gdyż to tylko potęguje w/w objawy, lepiej pogłaskać
po głowie i powiedzieć szeptem coś miłego;
- nie wolno zabraniać dziecku wyjścia do toalety w czasie leżakowania - może to
doprowadzić do stanów nerwicowych i objawów wegetatywnych lub po prostu
do płaczu;
- w czasie leżakowania nie rozdzielajmy rodzeństwa, przyjaciół,
- nie odrzucajmy próśb dziecka o to, by mogło zabrać ze sobą na leżak
ulubionego pluszaka, a raczej zachęćmy je, by przyniosło swoją przytulankę z
domu, bo to ułatwi mu zaśnięcie.
Pamiętajmy, że często od tego, czy dziecko lubi leżakowanie w przedszkolu,
zależy stosunek malucha i jego rodzica do przedszkola, do nauczycielek, do
kolegów w grupie i ogólnego otoczenia, w którym się znajduje.
Podsumowując dla wielu dzieci pierwsze kontakty z przedszkolem są źródłem
przykrych napięć emocjonalnych utrudniających im przystosowanie. Jednak
przedszkole jest dobrym środowiskiem do uczenia dziecka niezależności i
uspołecznienia. Kontakty z rówieśnikami uczą norm współżycia i respektowania
grupy społecznej. Dziecko szybciej się do niego przystosuje i zniesie
niedogodności życia zbiorowego, gdy będzie go postrzegało jako bezpieczne i
atrakcyjne dla siebie. Do tego też będziemy dążyć w swojej pracy
wychowawczej i dydaktycznej.
Aby dziecko dobrze się czuło w przedszkolu, trzeba je odpowiednio
przygotować. Temu właśnie służyć mają zajęcia adaptacyjne, których
założeniem jest zmniejszenie stresu.
Polubić leżakowanie
Kilka wskazówek, które mogą pomóc i nam i rodzicom:
- proszę nie zabierać dziecka z przedszkola zaraz po obiedzie, lecz dać mu
szansę na odpoczynek;
- proszę również w domu wprowadzić zwyczaj poobiedniego leżakowania; jeśli
dziecko nie chce kłaść się do łóżka, proszę zadbać o to, by odpoczywało na
materacu lub dywanie, ale koniecznie w pozycji leżącej;
- proszę być konsekwetnym i codziennie, beż żadnych wyjątków stosować się
do swojego postanowienia; wtedy dziecko szybko się do niego przyzwyczai;
- proszę zadbać o warunki sprzyjające (wyłączyć radio i tv, włączyć wyciszającą
muzykę, poczytać dziecku spokojną bajkę).
Dzieci leżakują, bo potrzebują odpoczynku, snu w trakcie dnia. Muszą
zregenerować siły witalne i intelektualne. Wypoczęte maluchy rzadziej zapadają
na choroby i nie są takie "marudne", jak te zmęczone. W przedszkolu
dodatkowo panuje duży hałas. Z tych wszystkich względów leżakowanie
powinno odbywać się w przedszkolach.
Pamiętajmy, że często od tego, czy dziecko lubi leżakowanie w przedszkolu,
zależy stosunek malucha i jego rodzica do przedszkola, do nauczycielek, do
kolegów w grupie i ogólnego otoczenia, w którym się znajduje.
2. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
Nasze przedszkole wychodzi z propozycją zajęć adaptacyjnych, dostarczających
dzieciom urozmaiconych i interesujących form aktywności. Zajęcia służą
usamodzielnieniu dziecka i pokazaniu mu, ile radości daje wspólna zabawa z
rówieśnikami i nauczycielką.
Przestrzegamy jednocześnie zasady, że dziecko nie musi robić niczego, czego
się lęka lub na co nie ma ochoty. Nasz program zakłada odejście od
tradycyjnego leżakowania- czyli odpoczynek bez nakazu snu. Dzieci nie muszą
się przebierać w piżamy. Odpoczywają w ubrankach na własnym kocyku, z
ulubioną „przytulanką”. Słuchają bajek czytanych przez nauczyciela, słuchają
muzyki relaksacyjnej, oglądają książeczki. Mogą rysować, układać puzzle przy
stoliku lub uczestniczyć w zabawach w innej grupie.
Ogólnie ujmując, celem programu adaptacyjnego jest ułatwienie małemu
dziecku bezstresowego wkroczenia w świat grupy przedszkolnej.
Program został opracowany w oparciu o podstawę programową wychowania
przedszkolnego.
3. CELE PROGRAMU
Ukierunkowane na dzieci:
 Zaspakajanie poczucia bezpieczeństwa
 Kształtowanie odporności emocjonalnej koniecznej do racjonalnego
radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach, w tym także do
łagodniejszego znoszenia stresu
 Pokonanie lęku związanego z nowym otoczeniem i rozłąki z rodziną
 Wspomaganie w budowaniu własnego pozytywnego obrazu
 Łagodzenie stresu związanego z „ leżakowaniem”
 Nabywanie umiejętności dostosowanych do swoich możliwości
rozwojowych.
Ukierunkowane na rodziców:
 Zapoznanie z pracownikami przedszkola, bazą i organizacją pracy
placówki
 Poznanie oczekiwań rodziców wobec przedszkola
 Zapoznanie ze sposobami ułatwienia startu swoim pociechom
 Integracja rodziców z przedszkolem w celu ułatwienia lepszej
współpracy.
 Udzielanie pomocy rodzinie w celu uniknięcia napięć i stresu
4. ZALETY PROGRAMU
Korzyści dla dzieci, rodziców i nauczycieli wynikające z przebiegu programu
adaptacyjnego:
 Dzieci i rodzice mają możliwość zapoznania się z nowym otoczeniem
 Dzieci i rodzice oraz nauczyciele mają możliwość wzajemnego poznania
się
 Rodzice zapoznają się z organizacją pracy przedszkola, formami i
metodami pracy
 Uczestniczą w organizowanych zabawach i różnego rodzaju ćwiczeniach
służących łatwej adaptacji ich dziecka do przedszkola
 Dyrektor oraz nauczycielki mają możliwość rozpoznania potrzeb dzieci i
oczekiwań rodziców poprzez wywiady i ankietowanie.
 Dzieci unikają stresu związanego z leżakowaniem
5. HARMONOGRAM DZIAŁAŃ
Harmonogram działań adaptacyjnych został opracowany na okres czasu – od
miesiąca marca do miesiąca listopada.
Harmonogram zawiera główne zadania, formy realizacji oraz terminarz spotkań
z rodzicami i ich dziećmi.
Scenariusze zajęć i zabaw stanowią załącznik do programu.
6. EWALUACJA PROGRAMU
Przydatność programu adaptacyjnego podsumują wnioski z wypełnionej przez
rodziców anonimowej ankiety ewaluacyjnej oraz z obserwacji dzieci i ich reakcji
na „ samodzielne przekroczenie progu przedszkola”.
7. BIBLIOGRAFIA
 Blek A. – „Przedszkole przyjazne dziecku”
 Bogdanowicz M. – „Metody Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu
rozwoju dziecka”
 Gruszczyk-Kolczyńska E. i Zielińska E. – „Wspomaganie rozwoju
umysłowego trzylatków i dzieci wolniej rozwijających się”
 Gruszczyk- Kolczyńska E. – „Od malucha do starszaka”-poradnik dla
rodziców przedszkolaków /cz.1/