Doping w sporcie - prawne aspekty Main legal issues of

Klimczyk Agata. Doping w sporcie - prawne aspekty = Main legal issues of sports doping. Journal of Health Sciences.
2014;4(14):285-293. ISSN 1429-9623 / 2300-665X. DOI: 10.5281/zenodo.13372
http://journal.rsw.edu.pl/index.php/JHS/article/view/2014%3B4%2814%29%3A285-293
https://pbn.nauka.gov.pl/works/594485
http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.21433
The journal has had 5 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 1107. (17.12.2013).
© The Author (s) 2014;
This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Radom University in Radom, Poland
Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium,
provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License
(http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial
use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
Conflict of interest: None declared. Received: 15.11.2014. Revised 05.12.2014. Accepted: 10.12.2014.
Doping w sporcie - prawne aspekty
Main legal issues of sports doping
Agata Klimczyk
Nicolaus Copernicus University in Torun
Streszczenie
Autor pozwoli sobie przybliżyć problematykę dopingu w sporcie, ze szczególnym
uwzględnieniem prawnych aspektów, w tym karnoprawnych reguł sportowych, włączając w
to kwestię ciężaru dowodu, metod ustalania faktów i domniemań. Celem publikacji jest
przedstawienie niedozwolonych metod dopingu. W pracy zastosowano metodę polegającą
na analizie specjalistycznej literatury.
Słowa kluczowe: Prawo, sport, nielegalny doping.
Abstract
The Author of this work brings issue of doping closer to readers. The main aim of work is
showing illegal methods of doping. In the work was used method of analysing of scientific
articles.
Special attention will be paid to sports rules and crime law, especially to: presumption, burden
of proof and methods of determining facts. The essential part of this work is related to illegal
doping.
Key worlds: Sport, illegal doping, law.
285
By zrozumieć w szerszym ujęciu zagadnienie dopingu, na początku należy węzłowo
określić samo znaczenie danego pojęcia. Czym jest doping? Jest to, sztuczne podnoszenie
wydolności fizycznej zawodnika metodami niedozwolonymi, wykraczającymi poza te
używane podczas treningu 1 . Największym problemem jest ustalenie granicy
między
zdrowym treningiem, a dopingiem2. Ustawa o sporcie z dnia 5 marca 2014 r. w art. 43 za
doping uznaje:
1) obecność substancji zabronionej lub jej metabolitów lub markerów w próbce fizjologicznej
osoby uczestniczącej lub przygotowującej się do uczestnictwa we współzawodnictwie
sportowym;
2) użycie, usiłowanie użycia, pomocnictwo lub podżeganie do użycia przez osobę
uczestniczącą lub przygotowującą się do uczestnictwa we współzawodnictwie sportowym
substancji zabronionej lub metody zabronionej;
3) posiadanie w związku z uczestnictwem lub przygotowaniem do uczestnictwa we
współzawodnictwie sportowym substancji zabronionej lub przyrządów umożliwiających
stosowanie metody zabronionej;
4) podanie lub usiłowanie podania substancji zabronionej oraz udział w przygotowaniu lub
zastosowaniu metody zabronionej w związku z uczestnictwem lub przygotowaniem do
uczestnictwa we współzawodnictwie sportowym;
5) utrudnianie lub udaremnianie kontroli dopingowej lub manipulowanie jej przebiegiem;
6) wprowadzanie do obrotu substancji zabronionych lub przyrządów umożliwiających
stosowanie metody zabronionej albo uczestniczenie w takim obrocie.3
Punkty od 1 do 4 określone przez ustawę nie są uznawane jako doping w przypadku, gdy
jest to uzasadnione celem leczniczym i zawodnik dostał zgodę Komisji do Zwalczania
Dopingu w Sporcie4.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Doping_wydolnościowy .
https://pl.wikipedia.org/wiki/Doping_wydolnościowy .
3
Ustawa o sporcie, Dz.U. z 5.03.2014 r. Poz. 715, art. 43 .
4
Ustawa o sporcie, Dz.U. z 5.03. 2014 r. Poz. 715, art. 43 .
1
2
286
Definicja dopingu w świetle Światowego Kodeksu Antydopingowego określa
wystąpienie jednego lub więcej naruszeń regulaminu antydopingowego zawartego w
artykułach 2.1 do 2.8, czyli:
„2.1 Obecność substancji zabronionej lub jej metabolitów lub markerów w próbce
fizjologicznej sportowca
2.2 Użycie lub próba użycia przez sportowca substancji zabronionej lub metody zabronionej
2.3 Odmowa lub niestawienie się bez uzasadnienia w punkcie poboru próbki po
powiadomieniu zgodnie z odpowiednimi przepisami antydopingowymi lub w inny sposób
2.4 Naruszenie odpowiednich wymagań określających dostępność sportowca na badaniach
poza zawodami, w tym nieprzedstawienie wymaganych informacji na temat miejsca pobytu
oraz niepoddanie się badaniom ogłoszonym w oparciu o międzynarodowy standard badań.
Dowolne trzy przypadki niezgłoszenia się na badania i/lub niedostarczenia informacji na
temat miejsca pobytu w okresie osiemnastu miesięcy ustalone przez organizacje
antydopingowe uprawnione do kontroli sportowca stanowią naruszenie przepisów
antydopingowych
2.5 Manipulowanie lub próba manipulowania podczas dowolnej części kontroli dopingowej
2.6 Posiadanie substancji zabronionych i metod zabronionych
2.7 Handel lub próba handlowania dowolnymi substancjami zabronionymi lub metodami
zabronionymi
2.8 Podawanie lub próba podawania sportowcowi podczas zawodów dowolnej substancji
zabronionej lub metody zabronionej lub podawanie lub próba podawania sportowcowi poza
zawodami dowolnej substancji zabronionej lub metody zabronionej, które są zabronione poza
zawodami lub pomaganie, zachęcanie, ułatwianie, podżeganie, ukrywanie lub każdy inny
rodzaj współdziałania wiążący się z naruszeniem przepisów antydopingowych lub próbą ich
naruszenia „5
5
Światowy Kodeks Antydopingowy, 1.01.2009r.
287
Ważnym jest także sprecyzowanie czym jest substancja zabroniona. Według Ustawy
o sporcie jest to substancja, która może posłużyć poprawie wyniku sportowego, substancja,
której użycie pozostaje w sprzeczności z uczciwością rywalizacji sportowej6.
W Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 13 sierpnia 2004 roku w
sprawie określenia środków farmakologicznych i metod uznanych za dopingowe, których
stosowanie jest zabronione, Ustawodawca
w załączniku nr 1. podał katalog środków
niedozwolonych, uznanych za środki dopingowe. Są to między innymi środki pobudzającestymulanty, narkotyczne środki przeciwbólowe, kanabinoidy czyli haszysz i marihuana,
środki anaboliczne, hormony peptydowe i pokrewne, beta-2, środki antyestrogenowe,
maskujące, glukokortykosteroidy, oraz beta blokery. Należy nadmienić ,że są to tylko grupy
środków, składające się z dużej ilości podgrup, które Ustawodawca enumeratywnie wymienił
w Rozporządzeniu. Pewne środki są dopuszczalne dla określonej płci, czy też w przypadku
gdy nie przekraczają wytyczonej zawartości w organizmie 7 . Substancje niewymienione w
powyższym Rozporządzeniu można traktować jako dozwolone8.
Przeważająca część przypadków nieuczciwej konkurencji składa się z zabronionych
substancji wykrytych w ciele sportowca, do których zalicza się też te, które miały utrudnić
samo wykrycie zakazanej substancji lub zabronionej metody9.
Na podstawie danych opublikowanych
16 października 2014 roku na stronie
dopinglist.com, przedstawiających dane statystyczne ukazujące zażywanie dopingu wśród
sportowców z różnych krajów i uprawiających różne dyscypliny sportowe z ostatnich
dziesięciu lat, autor wskazuje jaki ogromny problem stanowią zakazane środki (rys 1).
6
Ustawa o sporcie, Dz.U. z 5.03.2014 r. Poz. 715, art. 43 .
7
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z w sprawie określenia środków
farmakologicznych i metod uznanych za dopingowe, których stosowanie jest zabronione z
dnia 13.08.2004, (Dz.U. Nr 195, poz. 2005).
8
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z w sprawie określenia środków
farmakologicznych i metod uznanych za dopingowe, których stosowanie jest zabronione z
dnia 13.08.2004, (Dz.U. Nr 195, poz. 2005).
9
Ustawa o sporcie, Dz.U. z 5.03.2014 r. Poz. 715, art. 43 .
288
10 DYSCYPLIN SPORTU, W KTÓRYCH WYKRYTO NAJWIĘCEJ PRZYPADKÓW DOPINGU
LEKKOATLETYKA
PODNOSZENIE CIĘŻARÓW
KOLARSTWO
TRÓJBÓJ SIŁOWY
KULTURYSTYKA
BASEBALL
RUGBY
ZAPASY
PŁYWANIE
JEŹDZIECTWO
PRZYPADKI DOPINGU WG KRAJÓW [TOP10]
INDIE - 513
ROSJA - 496
USA - 433
WŁOCHY - 292
CZECHY - 269
FRANCJA - 235
AUSTRALIA - 193 JI
WIELKA BRYTANIA - 153
RPA - 117
BRAZYLIA - 116
Rysunek 1. Wykaz danych statystycznych ukazujących zażywanie dopingu wśród
sportowców z różnych krajów i uprawiających różne dyscypliny sportowe z ostatnich
dziesięciu lat 10
Ukazane dane monitorowane były od 2005 roku, przez ten czas na zażywaniu dopingu
przyłapano aż 1234 lekkoatletów, co wskazuje, że miesięcznie aż 10 osób suplementowało się
niedozwolonymi środkami, wysokie miejsce w tej niechlubnej statystyce zajmują sztangiści,
kolarze, trójboiści, kulturyści, baseball, rugby, zapaśnicy, pływacy oraz jeździectwo11.
Uczciwość sportowców przejawia się między innymi w tym, że działania służące
poprawie wyniku sportowego, nie pozostają w sprzeczności z prawidłową metodą określoną
w załączniku nr 1 do Międzynarodowej konwencji o zwalczaniu dopingu w sporcie.
Używanie dopingu na skalę światową w wielu dziedzinach sportu, stało się jednym z
głównych problemów zdrowia, doprowadziło do opracowania unikalnego programu
tworzonego przez Światową Agencję Antydopingową-
10
World Anti- Doping Agency
dopinglist.com,
http://www.sport.pl/lekkoatletyka/1,64989,16818925,Doping_w_sporcie__Szokujace_dane_n
owego_raportu__INFOGRAFIKA_.html
11
http://www.sport.pl/lekkoatletyka/1,64989,16818925,Doping_w_sporcie__Szokujace_dane
_nowego_raportu__INFOGRAFIKA_.html
289
1234
729
644
279
252
244
221
196
162
158
(WADA) 12 .
Ten program stosowany jest zarówno przez międzynarodowe federacje
sportowe, jak i organizatorów imprez sportowych, włączając w to Igrzyska Olimpijskie13 .
Najważniejszym założeniem WADA jest sprawiedliwa ocena sportowców mająca
odzwierciedlenie w przeprowadzaniu regularnych testów na obecność zabronionych środków
i w przypadku uchybień, jednakowych karach14.
W przypadku naruszenia przepisów antydopingowych onus probandi- czyli
wykazanie faktu naruszenia przepisów antydopingowych, spoczywa na organizacji
antydopingowej15. Oczywiście standardy dowodowe, są porównywalne w większości krajów.
Przy czym znamiennym jest powoływanie się na podstawę prawną uzasadniającą bezkarność
wywołaną różnymi okolicznościami. Przypomnę, że owe okoliczności powinny być
zgłoszone w odpowiednim czasie Komisji do Zwalczania Dopingu w Sporcie (par. 43, pkt 1-4
Ustawy o sporcie- w przypadku stosowania w celach leczniczych). Wiadomym jest, że w
konkretnych sytuacjach obok celów odbieranych - uznawanych za “sportowe” przyświecają
uczestnikom walki, lub gry inne motywy, nie mające ze sportem, grą fair play nic
wspólnego 16 . Jednakże sportowiec powinien umieć rozpoznać różnicę pomiędzy postawą
odpowiadającą wzorcowi, a tą godzącą w jego zawód.
Obowiązuje dowolność w ustalaniu faktów dotyczących naruszeń przepisów
antydopingowych. Światowy Kodeks Antydopigowy wymienia
następujące kryteria
dowodowe:
3.2.1 Domniemywa się, że laboratoria akredytowane przez WADA przeprowadziły analizę
próbki oraz przestrzegały procedur ochrony próbki zgodnie z międzynarodowym standardem
analizy laboratoryjnej. Sportowiec lub inna osoba może odrzucić to domniemanie poprzez
udowodnienie, że nastąpiło odejście od międzynarodowego standardu badań, co mogło
doprowadzić do uzyskania niekorzystnego wyniku analizy .
12
D.H. Catlin, K.D. Fitch, A. Ljungqvist, Medicine and science in the fight against doping in
sport, Journal of Internal Medicine, 2008r., s.100
13
A. Pokrywka, Wybrane zagadnienia dotyczące zwalczania dopingu w sporcie,
http://insp.home.pl/akademiatrenerska/images/stories/kurs/Zapobieganie%20niedozwolonemu
%20dopingowi%20w%20sporcie-A.Pokrywka.pdf , s.1.
14
A. Pokrywka, Wybrane zagadnienia dotyczące zwalczania dopingu w sporcie,
http://insp.home.pl/akademiatrenerska/images/stories/kurs/Zapobieganie%20niedozwolonemu
%20dopingowi%20w%20sporcie-A.Pokrywka.pdf , s.1.
15
Światowy Kodeks Antydopingowy, 1.01.2009r., art. 3.
16A. J. Szwarc, Karnoprawne funkcje reguł sportowych, Poznań, 1977, s.29.
290
Jeśli sportowiec lub inna osoba odrzuci domniemanie wykazując, że nastąpiło odejście od
międzynarodowego standardu analizy laboratoryjnej, co mogło doprowadzić do uzyskania
niekorzystnego wyniku analizy, wówczas na organizacji antydopingowej będzie spoczywał
ciężar dowodu, że takie odejście nie miało wpływu na uzyskanie niekorzystnego wyniku
analizy.
3.2.2 Odejście od jakiegokolwiek innego standardu międzynarodowego lub innego przepisu
antydopingowego lub polityki antydopingowej, które nie spowodowało uzyskanie
niekorzystnego wyniku analizy lub innego naruszenia przepisów antydopingowych nie
powoduje unieważnienia takich wyników. Jeśli sportowiec lub inna osoba udowodni, że
odejście od innego standardu międzynarodowego lub innego przepisu antydopingowego lub
polityki antydopingowej mogło doprowadzić do uzyskania niekorzystnego wyniku analizy lub
gdy miało miejsce inne naruszenie przepisów antydopingowych, wówczas ciężar dowodu, że
takie odejście nie przyczyniło się do uzyskania niekorzystnego wyniku badania lub
przedstawienia faktycznej podstawy naruszenia przepisów antydopingowych spoczywa na
organizacji antydopingowej.
3.2.3 Fakty ustalone na mocy decyzji sądu lub właściwego trybunału dyscyplinarnego, które
nie są przedmiotem odwołania, będą stanowiły niezaprzeczalny dowód przeciw sportowcowi
lub innej osobie, której decyzja dotyczyła, potwierdzający fakty, chyba że sportowiec lub
inna osoba udowodni, że podjęta decyzja naruszyła zasady naturalnego poczucia
sprawiedliwości.
3.2.4 Zespół orzekający rozpatrujący sprawę naruszenia przepisów antydopingowych może
orzec na niekorzyść sportowca lub innej osoby, której zarzuca się naruszenie przepisów
antydopingowych, jeśli sportowiec lub inna osoba mimo otrzymania powiadomienia o
posiedzeniu panelu orzekającego w czasie umożliwiającym jej przybycie na posiedzenie na
takim posiedzeniu się nie pojawi (osobiście lub telefonicznie, zgodnie z sugestią panelu
orzekającego) i nie odpowie na pytania postawione przez zespół orzekający lub organizacji
antydopingowej twierdzącej, że nastąpiło naruszenie przepisów antydopingowych.
Fakt spełnienia tzw. obiektywnej istoty przestępstwa utożsamia się z domniemaniem,
że określony czyn jest przestępstwem, z kolei
291
to uzasadnia pociągnięcie sprawcy do
odpowiedzialności karnej17. Należy podkreślić, że odpowiedzialność karna jest tylko wtedy
gdy spełnione są również inne warunki- na przykład wina sprawcy, oraz kiedy nie ma
usprawiedliwienia dokonania danego czynu 18 . Sportowcy powinni
szczególnie w tym
zakresie dawać przykład swoją nienaganną postawą.
Podsumowanie
Reasumując, należy zauważyć, że substancje, z których korzystanie wyczerpuje
znamiona dopingu zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i
Sportu. Można zatem stwierdzić, że z prawnego punktu widzenia niedozwolony doping
stanowi przyjmowanie ściśle określonych substancji. Zatem niedozwolony doping to pojęcie
znacznie węższe od dopingu w ogóle. Należy jednak stwierdzić, że dzięki zamkniętemu
katalogowi niedozwolonych substancji, realizowana jest w stosunku do sportowców tzw.
zasada pewności prawa.
Piśmiennictwo
1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Doping_wydolnościowy .
2. Ustawa o sporcie, Dz.U. z 5.03.2014 r. Poz. 715, art. 43 .
3. Światowy Kodeks Antydopingowy, 1.01.2009r.
4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z w sprawie określenia
środków farmakologicznych i metod uznanych za dopingowe, których stosowanie jest
zabronione z dnia 13.08.2004, (Dz.U. Nr 195, poz. 2005).
5. dopinglist.com,
http://www.sport.pl/lekkoatletyka/1,64989,16818925,Doping_w_sporcie__Szokujace_
dane_nowego_raportu__INFOGRAFIKA_.html
6. Catlin D.H.,Fitch K.D., Ljungqvist A., Medicine and science in the fight against
doping in sport, Journal of Internal Medicine, 2008r., s.100
7. Pokrywka A., Wybrane zagadnienia dotyczące zwalczania dopingu w sporcie,
http://insp.home.pl/akademiatrenerska/images/stories/kurs/Zapobieganie%20niedozwo
lonemu%20dopingowi%20w%20sporcie-A.Pokrywka.pdf , s.1.
8. Światowy Kodeks Antydopingowy, 1.01.2009r., art. 3.
17
A. Szwarc, Sport a prawo karne, Wprowadzenie do problematyki karnoprawnej oceny tzw.
naruszeń sportowych, Poznań, 1971, s. 45.
18
A. Szwarc, Sport a prawo karne, Wprowadzenie do problematyki karnoprawnej oceny tzw.
naruszeń sportowych, Poznań, 1971, s. 45.
292
9. Szwarc A.J., Karnoprawne funkcje reguł sportowych, Poznań, 1977, s.29.
10. Szwarc A., Sport a prawo karne, Wprowadzenie do problematyki karnoprawnej oceny
tzw. naruszeń sportowych, Poznań, 1971, s. 45.
293