ochrona i bezpieczeństwo kosmetyków

OCHRONA I BEZPIECZEŃSTWO KOSMETYKÓW
Aleksandra Flis, Katarzyna Pikul
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Streszczenie
Kosmetyk, jako substancja, która ma poprawiać m.in. stan naszej skóry i jej przydatków powinna być
obdarzona szczególną troską zarówno przez producenta, jak i konsumenta. Każdy kosmetyk powinien
być opatrzony formułą „należy zużyć przed końcem” i posiadać datę swojej ważności. Termin trwałości to data, do której fabrycznie zapakowany preparat zachowuje w pełni swoje właściwości, jeśli jest
przechowywany we wskazanych przez producenta warunkach. To, jak długo kosmetyk zachowa swoje
właściwości, zależy nie tylko od jego składu, ale też od tego, w jaki sposób będziemy go użytkować.
W przeciwnym wypadku mikroorganizmy z powietrza, naszej skóry i ubrania mogą przeniknąć do
preparatu i intensywnie się tam rozwijać, prowadząc do jego zepsucia.
Aby zmniejszyć ilość mikroorganizmów przenoszonych podczas nakładania kremu, należy przestrzegać pewnych zasady higieny – używać szpatułek lub myć dłonie. Wszystkie kosmetyki trzeba przechowywać w odpowiednich warunkach – suchym miejscu, z dala od źródeł ciepła takich jak kaloryfer,
lampy czy słońce, jak również wilgotnych pomieszczeń jak łazienki. Bardzo ważnym elementem jest
dokładne zamykanie opakowań, aby ochronić kosmetyk przed wniknięciem patogennych organizmów
oraz zapobiegać wysychaniu preparatu.
1. Co rozumiemy pod hasłem kosmetyk?
W ustawie z dnia 30 marca 2001 r. o kosmetykach art. 2 czytamy: „W rozumieniu ustawy kosmetykiem jest każda substancja lub preparat przeznaczone do zewnętrznego kontaktu z ciałem człowieka:
skórą, włosami, wargami, paznokciami, zewnętrznymi narządami płciowymi, zębami i błonami śluzowymi jamy ustnej, których wyłącznym lub podstawowym celem jest utrzymanie ich w czystości, pielęgnowanie, ochrona, perfumowanie, zmiana wyglądu ciała lub ulepszenie jego zapachu.”
www.think.wsiz.rzeszow.pl, ISSN 2082-1107, Nr 4 (12) 2012, s. 56-59
Ochrona i bezpieczeństwo kosmetyków
Ustawa zakłada również, że kosmetyk, który zostaje wprowadzony na rynek musi być bezpieczny,
a pełną odpowiedzialność za bezpieczeństwo ponosi sam producent. Kosmetyki nie mogą szkodzić
zdrowiu, gdy są stosowane w normalnych, ogólnie przyjętych warunkach. Ze względu, iż używa się ich
do smarowania, spryskiwania lub do nakładania bezpośrednio na skórę, powinny zawierać jak najmniej drobnoustrojów chorobotwórczych. Wszelkie bakterie, wirusy, pleśnie i drożdżaki nie tylko
obniżają trwałość kosmetyków, ale gdy się rozmnożą, mogą stać się groźne dla zdrowia, ponieważ
pod ich wpływem zmienia się flora bakteryjna skóry. Rezultatem są często reakcje alergiczne lub objawy przypominające alergię. Jedną z możliwości zabezpieczenia kosmetyków przed działaniem mikroorganizmów podczas ich produkcji, przechowywania i stosowania jest dodawanie do nich substancji konserwujących. Nie możliwe jest całkowite wykluczenie drobnoustrojów z produktu kosmetycznego, dlatego też przyjęto pewne dopuszczalne normy w zależności od przynależności kosmetyku
do danej kategorii:
Kategoria I – kosmetyki przeznaczone dla dzieci i w okolice oczu
Ogólna liczba drobnoustrojów tlenowych mezofilnych nie może przekraczać 100 jtk/g lub ml (jtk –
jednostki tworzące kolonię).
Kategoria II – inne kosmetyki
Ogólna liczba drobnoustrojów tlenowych mezofilnych nie może przekraczać 1000 jtk/g lub ml w 0,1 g
lub 0,1 ml próbki kosmetyku.
Opisane ograniczenia powinny być interpretowane następująco:


102 – maksymalny limit akceptacji to 5 x 102,
103 – maksymalny limit akceptacji to 5 x 103.
W kosmetyku kategorycznie nie mogą znajdować się takie drobnoustroje jak:



Pseudomonas aeruginosa, wywołuje zakażenia o ciężkim i ostrym przebiegu,
Staphylococcus aureus, najczęściej powoduje zakażenia ropne skóry, tkanek podskórnych oraz
tkanek miękkich, zakażenia układowe, zakażenia lub zatrucia związane z produkcją toksyn,
Candida albicans, wywołuje m.in. kandydozę błon śluzowych jamy ustnej oraz skóry gładkiej.
[1,2,3,4]
2. Ostrożna produkcja
Mikrobiologiczna czystość wytwarzanych kosmetyków w sposób znaczący zależna jest od higieny ich
produkcji. Pojawia się tu nawet określenie zakażania pierwotnego, powstającego podczas procesu
technologicznego.
Wszystkie składniki miesza się i pakuje w sterylnych warunkach. Ponadto personel powinien być odpowiednio przeszkolony i winien przestrzegać ściśle określonych zasad BHP. Kontrolę produkcji
w Polsce sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna, a przepisy reguluje ustawa z 30 marca 2001 roku.
Według ustawy surowce stosowane w produkcji kosmetyków powinny być czyste mikrobiologicznie,
muszą być przechowywane w odpowiednich warunkach, a sama procedura produkcji winna być kontrolowana na różnych etapach wraz ze sporządzaniem odpowiedniej dokumentacji. Producent
w czasie kontroli przez organ państwowy jest zobowiązany do jej udostępnienia, o czym mówi art. 11
57
Ochrona i bezpieczeństwo kosmetyków
ustawy: „1. Producent jest zobowiązany udostępnić do celów kontroli, w miejscu wskazanym stosownie do art. 8, ust. 4, pkt. 3, udokumentowane informacje obejmujące: (…) specyfikację fizykochemiczną i mikrobiologiczną surowców i gotowego kosmetyku oraz kryteria kontroli czystości mikrobiologicznej kosmetyku(…).”
Ważniejszym problemem dla producentów preparatów kosmetycznych są jednak zanieczyszczenia
wtórne, których źródło mogą stanowić mikroorganizmy znajdujące się w naszym otoczeniu, między
innymi bytujące na naszej skórze. Dlatego też w produkcji zastosowanie znajdują konserwanty. [1]
3. Jak przechowywać kosmetyki?
Każdego dnia stosujemy kosmetyki do codziennej higieny jamy ustnej, środki do pielęgnacji ciała,
bądź kosmetyki kolorowe. I zdarza nam się zauważyć pewne zmiany, które są wizualnym dowodem
na to, że produkty kosmetyczne uległy zakażeniu lub zepsuciu. Do najczęściej obserwowanych zjawisk
należą: rozdzielenie faz, zmiana konsystencji, zapachu, barwy czy też pojawiające się w roztworach
osady. Może również być to zmiana smaku, która jest istotna i wyczuwalna w przypadku past, płynów
do płukania ust czy pomadek. [1]
O przydatności kosmetyku informuje nas data ważności nadawana przez producenta w trakcie produkcji. Etykiety produktów kosmetycznych posiadają dane na temat przeznaczenia kosmetyku, sposobu użycia oraz spis nazw składników wg INCI. Na opakowaniach często spotykane są znaki graficzne
jakim jest m. in. symbol otwartego słoiczka, który mówi nam jak długo możemy używać kosmetyk od
jego otwarcia. Okres ten jest określany w miesiącach np. 12M i jest umieszczany na symbolu lub
obok.
Warto zwrócić uwagę na fakt, iż preparaty pozbawione wody lub z jej niewielką zawartością typu:
oliwki, olejki, substancje tłuszczowe, woski mogą być przetrzymywane przez dłuższy czas, gdyż nie
stanowią dogodnych warunków dla rozmnażania drobnoustrojów. Przeciwnie wygląda sytuacja kosmetyków naturalnych, które często mają dużo krótszy termin spożycia. Najszybciej psują się kosmetyki z dużą zawartością wody: kremy (ok. 3 miesiące od otwarcia), podkłady (1M), pomadki (1M,)
tusze do rzęs (6M), wolniej zaś: prasowane cienie do powiek, pudry i róże (18-36M). Należy pamiętać
o podstawowych zasadach. Kosmetyki powinny być przechowywane w nieprzezroczystych, szczelnie
zamkniętych pojemnikach bez dostępu powietrza. Ponieważ wysokie temperatury oraz wilgotność
środowiska sprzyjają namnażaniu się mikroorganizmów należy trzymać produkty w chłodnych i suchych miejscach. W łazienkach preparat jest narażonych na zarażenie grzybami. Ważne jest, aby zastosować przeciwutleniacze, które działają jak akceptory wolnych rodników, wiążą wolne rodniki
tlenowe i przerywają reakcje podczas jełczenia tłuszczu. W czasie stosowania kremów zaleca się
uprzednie umycie dłoni, aby zminimalizować ilości bakterii pozostawianych w produkcie. Ponad to
ważne, aby produkt nie był użytkowany przez wiele osób, gdyż każdy z nas posiada inną mikroflorę,
która dla drugiej osoby może być szkodliwa. Przy zakupie kosmetyków należy sugerować się wielkością i sposobem opakowania. Kosmetyki z dozownikami nie są narażana na kontakt z naszą mikroflorą. [1,3,5]
58
Ochrona i bezpieczeństwo kosmetyków
Podsumowanie
Jako konsumenci musimy zdawać sobie sprawę z odpowiedzialności, jaka wiąże się z prawidłowym
użytkowaniem i przechowywaniem preparatów do higieny, pielęgnacji i upiększania ciała. Często nie
zdajemy sobie sprawy z konsekwencji, jakie niesie za sobą złe użytkowanie preparatów kosmetycznych. Może ono prowadzić do poważnych powikłań dla naszej skóry i zdrowia. Podczas jełczenia
w preparacie dochodzi, bowiem do powstawania związków drażniących. A te mogą silnie podrażnić
naszą skórę powodując zaczerwienienie i inne odczyny zapalne. Każda podejrzana zmiana wyglądu,
zapachu i konsystencji kosmetyku to znak, że trzeba się go pozbyć, gdyż jego zadaniem jest pielęgnować, a nie szkodzić naszemu ciału.
Bibliografia
1. Sikora M., artykuł, http://www.biotechnologia.pl/biotechnologiaportal/info/kosmetologia/34_artykuly-opracowania/445,konserwanty_w_kosmetyce.html
2. http://www.legeo.pl/prawo/ustawa-z-dnia-30-marca-2001-r-o-kosmetykach/?on=12.05.2002
3. Kipper P., Kosmetyka ozdobna i pielęgnacja twarzy, wyd. MedPharm, Wrocław 2007.
4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r.: http://www.infor.pl/dziennikustaw,rok,2003,nr,9/poz,107,rozporzadzenie-ministra-zdrowia-z-dnia-23-grudnia-2002-r-wsprawie-okreslenia.htlm
5. Dr. Peters I.B., Kosmetyka, wyd. Rea, Warszawa 2010.
59