układ szkieletowy człowieka

UKŁAD SZKIELETOWY CZŁOWIEKA
1. PODZIAŁ I BUDOWA KOŚCI
Szkielet dorosłego człowieka składa się z 206 kości. Ze względu na kształt dzielimy je na cztery
rodzaje:
- długie – kość ramieniowa albo udowa
- krótkie – kości nadgarstka
- płaskie – niektóre kości czaszki, łopatki
- różnokształtne – kręgi, żebra
Kości długie zbudowane są z trzonu znajdującego się pośrodku i nasad na obydwu końcach.
Wewnątrz trzonu znajduje się jama szpikowa wypełniona szpikiem.
Kości, z wyjątkiem powierzchni stawowych, otoczone są mocną łącznotkankową błoną –
okostną. Znajdują się w niej licznie naczynia krwionośnie i nerwy. Jej rolą jest zaopatrywanie
kości w tlen i składniki odżywcze, bierze też udział w procesach regeneracyjnych.
2. TKANKI BUDUJĄCE SZKILET CZŁOWIEKA
Szkielet człowieka zbudowany jest z dwóch rodzajów tkanki łącznej tkani kostnej i
chrzęstnej
• Tkankę kostną tworzą:
a) komórki kostne (osteocyty) stanowią one 5 % masy tkanki. Komórki kostne to
także osteoblasty (komórki kościotwórcze) oraz osteoklasty (komórki kościogubne)
b) substancja międzykomórkowa (osseina) – to organiczna substancja zawierająca
włókna kolagenowe nadające sprężystość kościom ( stanowi 25% masy tkanki)
Substancję nieorganiczną tworzą głównie fosforany i węglany wapnia nadające kością
twardości. Stanowią 60%- 70% masy tkanki.
1
3. ELEMENTY SZKIELETU
•
Osiowy:
-czaszka
- kręgosłup
- klatka piersiowa
•
Obwodowy – utworzony przez szkielet kończyn górnych i dolnych wraz z obręczami:
barkową i miedniczą
4. CZASZKA
Czaszka dzieli się na dwie części:
1. Mózgoczaszkę – jej rolą jest ochrona mózgu.
W skład mózgoczaszki wchodzą kości:
- czołowa,
- dwie ciemieniowe,
- potyliczna, dwie skroniowe,
- oraz kości sitowa i klinowa, które
tworzą
jej
wewnętrzną
podstawę.
U płodu i małych dzieci kości mózgoczaszki są połączone łącznotkankowymi błonami
tworzącymi tzw. ciemiączka. Umożliwiają one wzrost czaszki. Największe ciemiączko
występuje miedzy kością czołową i kośćmi ciemieniowymi.
2
Wewnątrz kości czołowej znajdują się puste przestrzenie zwane zatokami czołowymi.
Są one połączone z jamą nosową. Kości czołowa jest więc kością pneumatyczną.
U podstawy kości potylicznej znajduje się otwór potyliczny wielki umożliwiający
połączenie mózgowia z rdzeniem kręgowym. Po obydwu jego stronach znajdują się
kłykcie potyliczne. Są to wyrostki łączące czaszkę z kręgosłupem (dokładnie z pierwszym
kręgiem szyjnym).
W kościach skroniowych znajdują się najważniejsze elementy narządu słuch i
równowagi.
2. Trzewioczaszkę – stanowi ona szkielet twarzy, ochrania niektóre narządy zmysłu i jest
miejscem usytuowania narządu żucia.
Zbudowana jest z kości:
- parzystych szczękowych,
- podniebiennych,
- jarzmowych i nosowych
- oraz pojedynczej żuchwy. Żuchwa jest jednocześnie jedynym ruchomym
elementem czaszki.
5. KRĘGOSŁUP
Stanowi główna podporę ciała, ponadto jego funkcja jest ochrona rdzenia kręgowego.
Zbudowany jest z 33 – 34 kręgów.
Typowy kręg składa się z trzonu i przyrośniętego do niego od
strony grzbietowej pierścienia tworzącego łuk kręgowy. Otacza on
znajdujący się wewnątrz rdzeń kręgowy. Od łuku kręgowego
odchodzą wyrostki. Pomiędzy sąsiednimi kręgami znajdują się
elastyczne krążki zbudowane z tkanki chrzęstnej tzw. dyski.
Poszczególne kręgi różnią się miedzy sobą wielkością. Te, które
znajdują się niżej są większe i masywniejsze od znajdujących się
wyżej.
3
Kręgosłup dzieli się na pięć odcinków:
Szyjny - 7 kręgów. Pierwszy kręg szyjny – dźwigacz (atlas)
jest połączony stawowo z kłykciami potylicznymi czaszki. W
swojej budowie różni się od innych kręgów tym, że nie
posiada trzonu. Z kolei drugi kręg – obrotnik (axis) posiada
na trzonie ząb wychodzący w wolną przestrzeń w miejscu
trzonu dźwigacza. Taka budowa pozwala na wykonywanie
obrotowych ruchów głową.
Piersiowy – 12 kręgów
Lędźwiowy – 5 kręgów
Krzyżowy – 5 kręgów zrośniętych w kość krzyżową
Guziczny (ogonowy) – 4-5 kręgów zrośniętych w kość
guziczną
Kręgosłup posiada naturalne krzywizny, jest esowato wygięty.
Odcinki szyjny i lędźwiowy wygięte są do przodu, odcinki piersiowy
i krzyżowy wygięte są ku tyłowi. Wygięcie kręgosłupa do
przodu nazywane jest lordozą a do tyłu kifozą.
Wygięcia boczne kręgosłupa są niedopuszczalne. Takie wady
postawy nazywane są skoliozą.
6. KLATKA PIERSIOWA
Stanowi ochronę dla płuc i serca,
oddechowych. W jej skład wchodzą:
•
umożliwiając
odcinek piersiowy kręgosłupa
4
jednocześnie
wykonywanie
ruchów
•
•
12 par żeber, z czego:
- 7 par to żebra prawdziwe, połączone bezpośrednio z mostkiem,
- 3 pary to żebra rzekome, zrośnięte z para żeber położonych powyżej.
- 2 pary to żebra wolne nie zrośnięte z mostkiem: przednia część żeber
zbudowana jest z chrząstki, co nadaje im elastyczność i umożliwia ruchy klatki
piersiowej
mostek
Mostek zbudowany jest z trzech części: rękojeść, trzon mostka i wyrostek mieczykowaty.
7. SZKIELET OBRĘCZY I KOŃCZYNY GÓRNEJ
Obręcz górna (barkowa) to łopatka i obojczyk. Stanowią one połączenie kończyny górnej ze
szkieletem osiowym.
Szkielet kończyny górnej to:
- kość ramienna
- kość przedramienia: promieniowa i łokciowa. Jeśli wewnętrzna cześć dłoni zwrócona jest ku
przodowi, kości przedramienia ułożone są równolegle do siebie. Po wewnętrznej stronie
znajduje się kość łokciowa, a po zewnętrznej promieniowa. W odwrotnej pozycji dłoni kości te
krzyżują się.
-kości dłoni: kości nadgarstka, śródręcza i palców (paliczki)
5
8. SZKIELET OBRĘCZY I KOŃCZYNY DOLNE
Obręcz dolna(miednicza) zbudowana jest z kości miedniczej, która powstaje przez zrośnięcie
się ze sobą kości biodrowej, kulszowej i łonowej.
Dwie kości miednicze zrośnięte z kością krzyżową kręgosłupa tworzą miednice. Budowa
miednicy u człowieka pozwala na utrzymanie pionowej postawy.
Szkielet kończyny dolnej to:
- kość udowa
- kość podudzia: kość piszczelowa(grubsza, położona od wewnętrznej strony, nazywana
potocznie golenią) i strzałkowa (cienka na zewnątrz)
- kości stopy: stępu, śródstopia i palców (paliczki)
Na wysokości stawu kolanowego od przodu znajduje się rzepka.
6
9. POŁĄCZENIA KOŚCI
Ścisłe - ograniczają a czasami uniemożliwiają poruszenie się kości względem siebie:
- więzozrosty - połączenia za pomocą tkanki łącznej zbitej. Przykładem mogą być szwy
łączące kości czaszki.
- chrząstkozrosty - połączenia za pomocą tkanki chrzęstnej, np. połączenie żeber z
mostkiem
- kościozrosty - pojawiają się stopniowo wraz z wiekiem w wyniku kostnienia
więzozrostów i chrząstkozrostów
Stawy - to ruchome połączenia kości.
10.
BUDOWA STAWU
Od zewnątrz staw otoczony jest torebką stawową.
Składa się ona z dwóch warstw:
- zewnętrznej - włóknistej, ochraniającej staw i
zabezpieczające całą konstrukcje przed rozerwaniem;
tworzącej
więzadła
stawowe,
- wewnętrznej - tworzącej błonę maziową. Jej rolą jest wydzielanie do wnętrza jamy
stawowej mazi, zmniejszającej tarcie.
Powierzchnie stawowe kości pokryte są odporna na ścieranie chrząstką szklistą.
7
Podział stawów: ze względu na kształt powierzchni stawowej stawy dzielimy na:
- kuliste (panewkowe), które umożliwiają wykonywanie ruchów w różnych płaszczyznach(są
stawami wieloosiowymi) np. staw biodrowy lub ramieniowy
- siodełkowate, pozwalające na wykonywanie ruchów w dwóch płaszczyznach (dwuosiowe) np.
staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka
- zawiasowe, pozwalają na ruch tylko w jednej płaszczyźnie (jednoosiowe) np. staw kolanowy
lub łokciowy
- eliptyczne, np. staw promieniowo nadgarstkowy
11.
12.
FUNKCJE SZKIELETU
Jest podporą dla całego organizmu
Jest miejscem przyczepu mięśni, a także przenosi ich siłę pozwalając na
wykonywanie ruchów. Stąd szkielet określany jest jako bierny aparat ruchu.
Ochrania narządy przed urazami mechanicznymi (czaszka, klatka piersiowa)
Jest narządem krwiotwórczym (czerwony szpik kostny)
Kości są magazynem wapnia dla organizmu.
URAZY UKŁADU KOSTNEGO I STAWOWEGO.
Podwichnięcie - to niezupełne zwichnięcie polegające tylko na przesunięciu powierzchni
stawowych względem siebie, bez całkowitej utraty kontaktu ze sobą.
Zwichnięcie - uszkodzenie, w którym dochodzi do chwilowej bądź trwałej utraty kontaktu
powierzchni stawowych, przemieszczenie kości w torebce stawowej lub całkowite
wyciągnięcie z niej kości. Zwichnięciu może towarzyszyć uszkodzenie struktur
wewnątrzstawowych (więzadeł, chrząstki, łąkotek) oraz naciągnięcie bądź rozerwanie
8
torebki stawowej. Staw jest niestabilny, a dodatkowo może dojść do uciskania tętnic lub
nerwów.
Skręcenie, dystorsja – uraz polegający na przekroczeniu fizjologicznego zakresu ruchu w
stawie. Na skutek skręcenia może dojść do uszkodzenia torebki stawowej, więzadeł,
chrząstki stawowej, a niekiedy także uszkodzenia fragmentów kostnych.
Złamanie kości - całkowite przerwanie ciągłości kości (gdy dochodzi do przerwania
niecałkowitego określa się je jako nadłamanie, łac. infractio).
Ze względu na przebieg szczeliny złamania wyróżnia się:
złamanie
złamanie
złamanie
złamania
skośne,
poprzeczne,
spiralne,
wieloodłamowe.
9
Złamanie otwarte - złamanie, w którym dochodzi do przebicia przez odłamy kostne tkanek
miękkich.
Złamanie zamknięte - złamanie, w którym nie dochodzi do przebicia przez odłamy kostne
tkanek miękkich.
10
Schemat postępowania w przypadku podejrzenia złamania kończyny.
11