World bank documents

Public Disclosure Authorized
Public Disclosure Authorized
Public Disclosure Authorized
Public Disclosure Authorized
19749
I. Wprowadzenie
1. Ostatnia z dotąd sformułowanych w odniesieniu do Polski Strategii Wsparcia Kraju - Country
Assistance Strategy (CAS) była przedmiotem dyskusji Rady Dyrektorów Banku Światowego w
początkach miesiąca maja 1997 roku. Przedkładany obecnie Raport okresowy zawiera
aktualizującą analizę przemian, jakie zaszły od wspomnianego czasu na polskiej arenie
politycznej i gospodarczej, a także prezentuje przyjęte w ramach CAS strategiczne kierunki
współpracy i informuje o postępach w realizacji przyjętych tam zamierzeń. Niniejszy Raport
okresowy został przygotowany przez Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju International Bank for Reconstruction and Development - IBRD (Bank Światowy) oraz
Międzynarodową Korporacją Finansową - International Financial Corporation - IFC (MKF) i
stanowi materiał omówiony z Rządem Rzeczypospolitej Polskiej.
II. Zmiany na arenie gospodarczej i politycznej od czasu opracowania dokumentu CAS
2. Przegląd zmian. Polska nieprzerwanie osiąga dobre postępy w realizacji swego programu
przekształceń ustroju politycznego i gospodarczego. Dynamiczny wzrost gospodarczy utrzymuje
się. Realizowane są procesy przygotowania i wdrażania dalszych reform strukturalnych oraz
przemian w otoczeniu prawnym i kierunkach polityki rządu, konieczne z punktu widzenia
członkostwa w Unii Europejskiej. Dobrze działają też struktury demokratyczne państwa, w
ostatnim czasie wzmocnione dzięki wprowadzeniu na szczeblu regionalnym obsadzanych w
drodze wyborów sejmików.
3. Przemiany w sferze politycznej. Rządząca obecnie w Polsce koalicja — składająca się z Akcji
Wyborczej Solidarność (AWS, politycznego ramienia związku zawodowego Solidarność i
szeregu małych prawicowych partii politycznych) i znacznie mniejszej i bardziej liberalnej Unii
Wolności (UW) — pozostaje przy władzy od blisko dwóch lat. Jej główne cele to przyspieszenie
realizacji nieprzeprowadzonych dotąd reform strukturalnych i przygotowanie kraju na dołączenie
do UE z jednoczesnym zachowaniem stabilności gospodarczej i racjonalnego zarządzania w
wymiarze makroekonomicznym. Jest też skuteczna w ich osiąganiu: posuwa naprzód złożone
reformy sektorów społecznych, restrukturyzację przemysłu, przebudowę struktur administracji
regionalnej i szereg innych programów, a także angażuje się w proces negocjacji z UE i z dobrym
skutkiem obniża inflację i deficyt budżetowy. Wdrażanie reform okazuje się jednak procesem
dość kosztownym politycznie, częściowo z uwagi na to, że niektóre przemiany z natury ich
rzeczy nie cieszą się popularnością, ale także częściowo z uwagi na to, iż w pewnych dziedzinach
niektóre z przyjętych elementów procesu wdrożeniowego okazały się nieefektywne lub słabo
zaplanowane. Metody strategicznego komunikowania się ze społeczeństwem, jakie Rząd Polski
dotychczas wypracował również okazały się niezadowalające, w efekcie czego społeczeństwo
było często niepewne, bo niedoinformowane co do kosztów i korzyści realizowanych reform.
4.
W wyniku takiego stanu spadało na przestrzeni ostatnich czterech do pięciu miesięcy
poparcie dla Rządu Polskiego i jego reformatorskich wysiłków.
Jego popularność, co
potwierdzają ostatnie badania opinii publicznej, spadła poniżej poziomu popularności, jaką
cieszy się główna partia opozycyjna — postkomunistyczny Sojusz Lewicy Demokratycznej
(SLD). Negatywnie na pozycji Rządu Polskiego odbiła się też ostatnia fala protestów
społecznych — ze strony rolników, górników, lekarzy i pielęgniarek oraz pracowników
przemysłu obronnego, zachwiała jego autorytetem i wizerunkiem, jako rządu zdolnego do
rozwiązywania problemów społecznych i socjalnych, oraz użytkowania środków publicznych w
sposób skuteczny. Pomimo tego, że pierwsze dwa lata sprawowania władzy przez koalicję nie
był wolny od problemów, obu partiom udawało się przezwyciężyć wewnątrzkoalicyjne konflikty.
Jednak problemy napotykane w toku wdrożenia reform i pojawiające się nieprzerwanie protesty
2
społeczne dają o sobie znać.
Według bieżących przewidywań, obecny Rząd dotrwa do końca
swej czteroletniej kadencji, ale niewykluczone są dalsze zmiany w składzie gabinetu czy rządu.
5.
Przemiany w sferze gospodarczej. Polska gospodarka nadal osiąga dobra wyniki.
Podstawowe wielkości osiągnięte w latach 1997 i 1998 w generalnych zarysach pokrywają się z
prognozami przyjętymi w ramach scenariusza podstawowego CAS (Załącznik 1). Jednakże,
miała miejsce głębsza, niż w okresie poprzedzającym sporządzenie obecnej strategii CAS,
cykliczność procesów rozwoju gospodarczego. Niezwykle dynamiczny wzrost poprzednich lat
(ok. 6 proc. rocznie w latach 1994-1996) osłabł nieco, ale nadal w kategoriach swojego regionu
pozostaje wysoki i zapowiada się, że odzyska poprzednią dynamikę w roku 2000. Do innych
ważnych tendencji gospodarczych należy zaliczyć systematycznie redukowaną inflację,
stopniowo rosnący deficyt rachunku bieżącego i zadowalające postępy w realizacji reform
strukturalnych. Mimo, że utrzymana jest kontrola makroekonomiczna, deflacyjnie na gospodarkę
działający kryzys rosyjski w połączeniu z kosztami wdrażania kluczowych reform (takich jak
restrukturyzacja przemysłu węglowego i systemu ubezpieczeń emerytalno-rentowych) powodują
napięcia w budżecie roku 1999.
6. Okres od czasu przyjęcia strategii CAS można by podzielić na trzy etapy składowe Pierwszy,
który objął dużą część roku 1997, charakteryzował się dynamiczną koniunkturą pobudzaną
wysokim popytem krajowym. Drugi, który rozpoczął się pod koniec roku 1997, cechowały
wysiłki nakierowane na ograniczenie wzrostu popytu. Trzeci okres odzwierciedla konsekwencje
kryzysu rosyjskiego, począwszy od sierpnia 1998 roku.
§
W 1997 roku PKB osiągnął realny wzrost 6,8 proc., a popyt wystąpił po stronie sektora
gospodarstw domowych, jak i sektora przedsiębiorstw, jako że okres ten charakteryzowała
umiarkowanie twarda polityka fiskalna. Popyt konsumpcyjny wynikał w dużej mierze z
dynamicznego realnego wzrostu płac, a inwestycyjny — ze wzrostu kredytu krajowego. W
okolicznościach popytu rosnącego w tempie wyższym niż produkcja, deficyt rachunku
bieżącego wzrósł z 1 proc. PKB w roku 1996 do 3 proc. w roku 1997.
§
W trosce o uniknięcie przegrzania gospodarki, Rząd Polski starał się ograniczać wzrost
popytu prowadząc, począwszy od końca 1997 roku, bardziej restrykcyjną politykę. Jako, że
początkowo zaostrzanie polityki fiskalnej było ograniczone, pierwotnie polityka pieniężna
uległa obciążeniu. Mimo iż presje inflacyjne zanikały, Narodowy Bank Polski (NBP)
zwiększył wymogi w zakresie tworzenia rezerw obowiązkowych i podniósł stopy
procentowe. Jednocześnie, wpływ kryzysu azjatyckiego na gospodarkę UE, które jest
odbiorcą około dwóch trzecich polskiego eksportu, zredukował wzrost popytu zewnętrznego.
§
Kryzys rosyjski miał na gospodarkę większy wpływ niż to pierwotnie przewidywano,
załamał się eksport do Rosji i na Ukrainę. W związku z faktem, że znakomitą część tego
eksportu stanowiła produkcja gospodarki rolnej, kryzys szczególnie negatywnie odbił się na
sektorze wiejskim. Deflacyjny efekt tego raptownego pogorszenia się zewnętrznych
warunków gospodarki polskiej przydało na ostrości obranemu kursowi restrykcyjnej polityki
fiskalnej. W wyniku tego, zjawisko spadku koniunktury nasiliło się. Wzrost gospodarczy w
roku 1998 spowolniał do 4,8 proc., a produkcja przemysłowa spadła wyraźnie w czwartym
kwartale roku 1998 i pierwszym kwartale roku 1999. Wzrost krajowego popytu, choć nadal
znaczny, był mniejszy niż w roku 1997. Spowolnienie tempa realnego wzrostu płac w
połączeniu z ponownym wzrostem (po okresie spadku) wskaźnika bezrobocia ograniczył
konsumpcję z 6,9 proc. w 1997 roku do poniżej 5 proc. w 1998 roku.
Popyt na dobra
inwestycyjne rósł w tempie 14,5 proc., w porównaniu z 21,7 proc. w 1997 roku. Spadek cen
żywności wywołany załamaniem się eksportu do Rosji i na Ukrainę, spadek cen towarów,
3
realna aprecjacja złotego i wolniejszy realny wzrost płac przyczyniły się do spadku inflacji z
13,2 proc. w roku 1997 do 8,6 proc. w roku 1998.
7. Niedawne zmiany polityki fiskalnej i pieniężnej.
Dzięki znacznym oszczędnościom w
kosztach obsługi długu publicznego osiągniętym w związku ze spadkiem stóp procentowych i
nieprzewidzianym wzmocnieniem złotego (patrz poniżej) możliwe było nieznaczne ograniczenie
skonsolidowanego deficytu sektora publicznego z 2,9 proc. w roku 1997 do 2,6 proc. w roku
1998. Zaostrzenie polityki fiskalnej w połączeniu z niższym wzrostem produkcji, płac realnych i
akcji kredytowej wywołało potrzebę wprowadzenia korekty w strukturze stosowanych
instrumentów polityki pieniężnej i fiskalnej. W trakcie roku 1998 i na początku roku 1999, NBP
sukcesywnie obniżał swe stopy referencyjne. Jednak spadająca inflacja utrzymywała realne stopy
procentowe na wysokim poziomie. W tym samym okresie, NBP podjął także kroki w kierunku
uelastycznienia polityki kursów walut. Dopuszczalny zakres fluktuacji kursu złotego w wolnym
obrocie poszerzono stopniowo do +/-15 proc., a miesięczna stopa zmiany centralnego parytetu
złotego została stopniowo zredukowana z 1 do 0,3 proc. Decyzje te w powiązaniu z pozytywną
zewnętrzną percepcją gospodarki polskiej doprowadziły do realnej aprecjacji złotego począwszy
od roku 1997, aż do połowy roku 1999 (i to pomimo wstrząsów, jakie przeżywały
międzynarodowe rynki finansowe). NBP rozważą obecnie pełne uwolnienie kursu złotego.
8. Zmiany w otoczeniu gospodarki polskiej.
Spowolnienie tempa wzrostu eksportu w
powiązaniu z dalszym wzrostem importu przyczyniły się do raptownego wzrostu deficytu
handlowego w ostatnich miesiącach roku 1998. W całym roku 1998, eksport i import (GNFS)
wzrósł o kolejno 9 i 14 proc., co prowadziło do dalszego wzrostu w deficycie rachunku bieżącego
z poziomu 3 proc. PKB w roku 1997 do 4,3 proc. w 1998. Wzrost ten związany był przede
wszystkim ze wzrostem inwestycji sektora prywatnego i spadkiem oszczędności tegoż sektora.
1998, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (FDI) w roku 1998 były źródłem finansowania około
75 proc. deficytu rachunku bieżącego. Duży wolumen FDI (łącznie 10 miliardów USD w latach
1996-1998) w powiązaniu z napływem długoterminowych środków tworzących zadłużenie —
stymulowanych wysokim poziomem realnych stóp procentowych, podniósł poziom oficjalnych
rezerw środków zagranicznych brutto do równowartości ponad 7- miesięcznego importu dóbr i
usług.
9. Prognozowane wyniki roku 1999. Przewidywane jest dalsze spowolnienie realnego wzrostu
PKB do poziomu 3,5 proc. w roku 1999. Jako że budżet roku 1999 skonstruowano przy
założeniu wzrostu na poziomie 5,1 proc. (poziom inflacji także założono na poziomie wyższym
niż spodziewany obecnie), nie zostaną osiągnięte cele w sferze przychodów z podatków.
Niespodziewanie wysokie koszty wdrażania kluczowych reform (ochrony zdrowia, systemu
emerytalno-rentowy i władzy szczebli lokalnych) w powiązaniu z naciskami na zwiększenie
świadczeń zabezpieczenia socjalnego wywołane wzrostem stopy bezrobocia składają się na
wzrost poziomu wydatków budżetowych. Łączny wpływ omówionych czynników utrudni
osiągnięcie przyjętego dla skonsolidowanego deficytu budżetowego docelowego poziomu 2,4
proc. PKB. Deficyt administracji centralnej w pierwszym półroczu 1999 osiągnął już blisko 90%
planowanej w tym zakresie rocznej kwoty. Jednocześnie widoczne są pewne oznaki wzrostu
aktywności gospodarczej.
Wskaźnik produkcji sprzedanej sektora przemysłowego zaczął
podnosić się w drugim kwartale tego roku. Z uwagi na poprawę warunków w otoczeniu
zewnętrznym, w szczególności powrót koniunktury w krajach UE, oraz rosnący potencjał
strukturalny gospodarki polskiej, realny wzrost PKB ulegnie prawdopodobnie nieznacznemu
umocnieniu osiągając w roku 2000 poziom 4,5 proc.
10.
Otoczenie zewnętrzne w średnim okresie. Mimo, że stopa wzrostu eksportu utrzyma się
w średnim terminie na poziomie wyższym niż importu, trzy czynniki przyczyniać się będą do
utrzymania deficytu rachunku bieżącego na poziomie około 6 proc. PKB. Są to: a) niższa w
4
kategoriach absolutnych wartość eksportu, b) przewidywany spadek nadwyżki netto z obrotów
przygranicznych z Białorusią i Ukrainą, a przez te kraje z Rosją, oraz, c) stopniowo rosnący
deficyt zysków kapitałowych, w miarę kumulowania przychodów z napływu kapitału netto
przeszłych okresów przez osoby zagraniczne. Przed Polską także pierwsze dużej skali spłaty rat
kapitałowych zadłużenia wobec Klubu Paryskiego i Klubu Londyńskiego począwszy od roku
2000. Jest ponadto kilka czynników które przemawiają za tym, że poziom deficytu rachunku
bieżącego utrzyma się na możliwym do zarządzania poziomie. Po pierwsze, Polska różni się od
wielu swoich sąsiadów, a także większości krajów, które w ostatnim czasie doświadczyły kryzysu
finansowego przez to, że ma elastyczny kurs wymiany, który zezwala na bieżące uwzględnianie
wydarzeń zewnętrznych, oraz zmian w sektorze materialnym i polityce makroekonomicznej.
Przykładowo, podczas gdy napływ środków kapitałowych prowadził do długofalowego wzrostu
kursów walut, elastyczność mechanizmu kształtowania kursu wymiany pozwoliła na spadek
kursów walut o ponad 10 proc. od sierpnia 1998 roku, będący akomodacją zewnętrznych
wydarzeń w otoczeniu gospodarki. Po drugie, przyjmując nawet najbardziej konserwatywny
zestaw założeń, Polska może liczyć na dostęp do dużej puli źródeł nie tworzącego zadłużenia
finansowania zagranicznego. Oczekuje się, że napływ FDI utrzyma się na obecnym poziomie,
co stymulować będzie sprzedaż dużych przedsiębiorstw inwestorom zagranicznym oraz
samodzielne inwestycje ("na ugorze") realizowane w okresie poprzedzającym przystąpienie
Polski do UE. Ponadto, finansowanie preakcesyjne UE stanie się nowym znaczącym źródłem
napływu środków kapitałowych. Po trzecie, większość kredytów zagranicznych Polski to środki
o profilu długoterminowym, a polskie banki komercyjne nie obierają się w swej działalności
nadmiernie na finansowaniu krótkoterminowym. Mimo iż czynniki te upewniają o możliwości
zarządzania deficytem rachunku bieżącego w przyszłości, Bank zamierza w dalszym ciągu
współpracować z władzami polskimi i Międzynarodowym Funduszem Walutowym w zakresie
monitoringu potencjalnych źródeł wrażliwości makroekonomicznej.
11. Reformy strukturalne. Na przestrzeni ostatniej dekady Polska poczyniła znaczące postępy w
procesie wdrażania reform strukturalnych, niemniej tempo tych reform uległo w połowie lat
dziewięćdziesiątych pewnemu spowolnieniu, w wyniku czego lista nieukończonych procesów
pozostaje długa. Obecny Rząd przystąpił do realizacji programu reform z poczuciem
konieczności pilnego ich wdrożenia i mając na uwadze osiągnięcie trzech powiązanych ze sobą
celów: stworzenia bazy dla akcesji Polski do UE, zapewnienia stabilności budżetu państwa w
średnim okresie, oraz kreowania podstaw dalszego szybkiego rozwoju gospodarczego. Niektóre
z inicjowanych reform wynikają z formalnych zobowiązań procesu akcesyjnego UE, np. w takich
dziedzinach jak standardy ochrony środowiska. Inne podjęto celem minimalizowania
prawdopodobnego wpływu, jaki mieć będzie otwarcie polskiego rynku na takie sektory
gospodarki, jak produkcja rolna, hutnictwo czy górnictwo węgla kamiennego. Jeszcze inne
nakierowane są na zredukowanie rosnącego wpływu, jaki mają na budżet centralny dotacje
kierowane do chronicznie generujących straty przedsiębiorstw państwowych działających w
górnictwie, hutnictwie i kolejnictwie. Kluczowe reformy podjęte w sektorach społecznych, w
szczególności reforma systemu emerytalno-rentowego, nakierowane są na uzyskanie
długofalowej stabilności fiskalnej. Co może najważniejsze, kontynuacja reform strukturalnych w
powiązaniu z nowymi inwestycjami tworzy podstawy długofalowego wzrostu gospodarczego.
Władze polskie bardzo wyraźnie stwierdzają, że nie ograniczą się do wprowadzenia Polski do
grona krajów UE, ale chodzi im o to by stała się ona cieszącym się sukcesami członkiem UE. To,
z kolei pociąga za sobą konieczność osiągnięcia znaczącej poprawy jakości infrastruktury
socjalnej, jak i materialnej. Oświata i usługi ochrony zdrowia w Polsce wymagają modernizacji i
poprawy jakości. Drogi, porty, koleje, transport powietrzny, energetyka, ciepłownictwo i
systemy uzdatniania wody wymagają rozbudowy — by usunąć potencjalne "wąskie gardła" w
infrastrukturze, modernizacji — celem spełnienia standardów UE w zakresie ochrony
środowiska, oraz racjonalizacji — dla podniesienia ich wydajności.
5
12. Zakres działań jest zatem ogromny i wymaga precyzji w synchronizacji procesu, jak i
zarządzaniu nim. Ponad wszystko, władze polskie zdają sobie sprawę z tego, że nie można
dopuścić do zachwiania programu stabilizacji makroekonomicznej, a reformy strukturalne należy
realizować w ramach ścisłego reżimu budżetowego. Przyjęcie takiego podejście prowadzi do
nadania rangi priorytetu reformom, które stanowić będą najpoważniejsze obciążenie dla budżetu
państwa, takim jak reforma systemu emerytalnego, górnictwa węglowego, hutnictwa, kolejnictwa
i rolnictwa. Po drugie, potencjał wdrożeniowy aparatu władzy jest nadal ograniczony, w związku
z czym priorytetem staje się także podnoszenie jakości operacyjnej administracji publicznej,
kwestia którą uwypuklali przedstawiciele UE w toku negocjacji ze stroną Polską. Po trzecie, w
realizacji wielu z omawianych tu reformach strukturalnych konieczne jest branie pod uwagę
aspektu politycznego polegającego na uchwyceniu bardzo delikatnej równowagi pomiędzy
roszczeniami związków zawodowych (silnie reprezentowanymi w koalicji rządzącej) a potrzebą
zredukowania przerostów zatrudnienia występujących w niektórych sektorach, przy
jednoczesnym zachowaniu płac sfery budżetowej i wzrostu płac w gospodarce narodowej na
poziomie pozwalającym utrzymać kontrolę nad budżetem.
13.
Na tym tle, osiągnięcia ostatnich dwóch lat są znaczące. Proces restrukturyzacji i
prywatyzacji przedsiębiorstw uległ przyspieszeniu.
W zeszłym roku uruchomiono
wieloaspektowy
program restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego (ze wsparciem
finansowym niedawno zatwierdzonego przez Bank Światowy kredytu Hard Coal SECAL).
Ponadto, Rząd Polski niedawno wznowił swe wysiłki zmierzające ku prywatyzacji dwóch
największych w kraju hut stali, powołując w tym celu zewnętrznych doradców
prywatyzacyjnych.
Zadowalające postępy osiągnięto w procesie prywatyzowania innych
przedsiębiorstw i banków. Wszystkie większe polskie banki, z wyjątkiem PKO-BP (banku
oszczędnościowego i finansującego budownictwo mieszkaniowe) i BGŻ (banku gospodarki
rolnej), uzyskały do chwili obecnej większościowy akcjonariat prywatny. Ofertą publiczną części
akcji zainicjowano sprzedaż Telekomunikacji Polskiej S.A. Pakiet akcji największej krajowej
firmy ubezpieczeniowej jest także w trakcie sprzedaży inwestorowi strategicznemu. Rozpoczęto
także prywatyzację sektora energetycznego (do chwili obecnej zakończono trzy transakcje), ale
proces posuwa się powoli, po części ponieważ nie uruchomiono jeszcze w pełni urzędu regulacji
energetyki, ale także ponieważ Rząd Polski w stosunkowo wolnym tempie podejmuje tematy
ustanawiania zasad sektora i otwarcia go dla potencjalnych inwestorów. Mimo, że pracochłonny
i generujący niskie przychody ze sprzedaży program prywatyzacji mniejszych przedsiębiorstw
realizowany jest z mniejszym skutkiem — z uwagi na to iż wiele z tych przedsiębiorstw boryka
się z problemami finansowymi, dodatkowo nasilających się pod wpływem utraty pozycji
rynkowej — przez prywatyzacją rysują się generalnie pozytywne perspektywy. W okresie 1998
do 2001 roku, Skarb Państwa spodziewa się pozyskać 75 miliardów złotych przez sprzedaż
spółek reprezentujących przemysł ciężki, chemiczny i energetykę, narodowego przewoźnika
lotniczego, oraz pozostających w jego rękach pakietów mniejszościowych w spółkach już
sprywatyzowanych, takich jak banki i TP S.A. Dalsza prywatyzacja pomoże podnieść udział
sektora prywatnego w tworzeniu PKB powyżej 70 proc. szacowanych dla roku 1998.
14.
Rząd Polski zakończył legislacyjne i organizacyjne prace przygotowujące reformę
systemu emerytalno-rentowego i uruchomił nowy system począwszy od 1 stycznia 1999 roku.
Reforma, której realizację aktywnie wspierał Bank Światowy — zapewniając pomoc techniczną i
analityczną, oraz MKF — finansując jedno przedsięwzięcie o charakterze doradczym, jest
przykładem ewolucyjnego przejścia z systemu repartycyjnego do systemu zawierającego element
kapitałowy. W jego skład wchodzi zmodyfikowany program emerytalny finansowany ze środków
publicznych (filar pierwszy), obowiązkowy program zarządzany przez sektor prywatny, a
finansowany przez pracownika i pracodawcę (filar drugi) oraz zarządzany przez sektor prywatny
dobrowolny program pracowniczy (trzeci filar). W miarę jak na wczesnych etapach
przechodzenia do nowego systemu powstawać będą w dochodach Zakładu Ubezpieczeń
6
Społecznych (ZUS) niedobory w środkach przeznaczonych na wypłatę świadczeń bieżącej grupie
emerytów, rząd wykorzysta przychody z prywatyzacji do pokrycia tego niedoboru — różnicy
pomiędzy zobowiązaniami bieżącymi a składkami wnoszonymi przez aktywnych zawodowo do
programu kapitałowego.
15. Z początkiem roku 1999 uruchomiono niezwykle ważną z punktu widzenia ustroju państwa
reformę administracji terytorialnej. Reformę tę ukierunkowano na przeniesienie praktycznie
całości kompetencji decyzyjnych i odpowiedzialności finansowej związanych ze świadczeniem
usług o charakterze publicznym oraz podejmowaniem inwestycji o zasięgu regionalnym i
lokalnym na szczeble samorządowej władzy regionalnej i lokalnej, co składa się zasadniczo na
etap zakańczający proces reform nakierowany na decentralizację władzy zapoczątkowany w roku
1990. Zredukowano liczbę województw z 49 do 16, dodano nowy szczebel władzy terytorialnej
— powiat, oraz powołano w drodze wyborów nowe ciała doradcze na szczeblu powiatu i
województwa. Nowe struktury zafunkcjonowały, konieczne jest jednak prowadzenie dalszych
prac w kierunku rozwinięcia potencjału do generowania przychodów własnych na szczeblu
lokalnym oraz ukończenie procesu zmian prawnych i administracyjnych koniecznych dla
zapewnienia stanu, w którym nowopowstałe struktury osiągną pełny potencjał operacyjny.
16. Trzecią ważną reformą podjętą począwszy od stycznia 1999 roku jest restrukturyzacja
systemu finansowania ochrony zdrowia, w szczególności polegająca na utworzeniu
wojewódzkich kas ubezpieczenia zdrowotnego, jako głównego kanału zarządzania procesem
finansowania publicznej ochrony zdrowia. Rząd Polski postrzega tę reformę, jako mechanizm,
który otwiera drogę do podejmowania dalszych przekształceń w sektorze ochrony zdrowia, w
tym decentralizacji, osiągnięcia odpowiedniej struktury w bazie świadczeniodawców —
reprezentujących zarówno sektor publiczny, jak i prywatny, oraz obniżki kosztów i tworzenia
podstaw do podnoszenia (obecnie niskiej) jakości funkcjonowania publicznej ochrony zdrowia.
Jednakże, jeśli wyżej wymienione cele mają być osiągnięte, konieczne wydaje się podjęcie dużo
bardziej gruntownej restrukturyzacji sektora.
Podobne uwagi odnoszą się do reformy
ubezpieczeń zdrowotnych, która z pewnością wymagać będzie szeregu modyfikacji, jako że nie
wypracowano z odpowiednim wyprzedzeniem szczegółowych aspektów jej wdrożenia, co jest
obecnie przedmiotem prac. Znajdujemy się zbyt wczesnym etapie by móc ocenić, czy podejście
przyjęte w tej reformie przez Rząd Polski okaże się skuteczne w dłuższym horyzoncie czasowym,
lub czy zainicjowanej reformie będzie musiała towarzyszyć bardziej dogłębna restrukturyzacja
sektora, przy uprzednim pełniejszym rozpracowaniu zarówno samych szczegółowych elementów
reformy, jak i rozwiązań wdrożeniowych.
17.
Czwartą reformą, której wdrożenie zaplanowano na wrzesień 1999 roku, jest
restrukturyzacja systemu oświaty. Reforma ta redukuje zakres szkoły podstawowej, z ośmiu do
sześciu lat i tworzy nowy trzyletni szczebel gimnazjalny.
Wiązane są z tym nadzieje, że
wprowadzana struktura zachęcać będzie uczniów do pozostania w szkole przez okres dziewięciu
lat, a nowy szczebel gimnazjalny pomoże także uczniom z rejonów wiejskich w nadrabianiu
ewentualnych zaległości. Sama w sobie, reforma ta mieć będzie ograniczony wpływ na poprawę
wyników edukacji, a może też w krótkim okresie zwielokrotnić problemy finansowe sektora, w
związku ze wzrostem liczby szkół. W ostatecznym rozrachunku, sukces reformy systemu
oświaty uzależniony jest od efektywnego wdrożenia toczącej się reformy programowej,
zabezpieczenia odpowiedniego poziomu finansowania na szczeblu lokalnym i centralnym, oraz
od tego czy oświata będzie w stanie przyciągnąć, utrzymać i szkolić nauczycieli o wysokich
kwalifikacjach i wysokim morale zawodowym. Podobnie do reform realizowanych w sektorze
ochrony zdrowia, reforma oświaty jest dopiero w toku wdrażania.
18.
Na kształt zmian zachodzących ostatnio w otoczeniu regulacyjnym mają wpływ
zobowiązania Polski, jako członka OECD. W roku 1998, znowelizowana Ustawa prawo
7
dewizowe zliberalizowała przepływy kapitału o charakterze długoterminowym. W latach 20002001 przewidywane jest zniesienie restrykcji w odniesieniu do transakcji krótkoterminowych,
jednak z zachowaniem pewnych przepisów o charakterze zabezpieczającym. In reformy
otoczenia regulacyjnego stymulował proces akcesji do UE. Należy tu wymienić rozwiązania
ustawodawcze liberalizujące dostęp do rynku (w telekomunikacji i ubezpieczeniach) i zasady
stanowienia cen (sektor energetyczny), a także idące w kierunku harmonizacji systemu podatków
pośrednich i przepisów dotyczących działalności bankowej ze standardami regulacyjnymi UE.
Rząd przyjął także średniookresową strategię reformy polityki podatkowej, która uwzględnia
obniżenie stawek podatku dochodowego od osób prawnych i fizycznych oraz uproszczenie zasad
wymiaru podatku dochodowego.
19. Uzyskanie członkostwa w UE. Polska skierowała swój wniosek o uzyskanie członkostwa
w UE w roku 1994. W grudniu roku 1997 została zaproszona wraz Cyprem, Republiką Czeską,
Estonią, Węgrami i Słowenią do przystąpienia do negocjacji o członkostwo. Relację pomiędzy
Polską a UE definiuje obecnie Europejska Umowa (Stowarzyszeniowa) podpisana w roku 1991,
regularny
proces monitoringu jej wdrożenia, a także szereg umów i procesów podpisanych
lub zainicjowanych w roku 1998. Obejmują one (często definiując konkretne priorytety,
działania i harmonogramy) Partnerstwo Stowarzyszeniowe, Narodowy Program nakierowany na
wdrożenie acquis communautaire, oraz proces screeningu uzyskania zgodności z acquis.
20. Negocjacje, które rozpoczęto w marcu 1998 roku, dotyczą 31 dziedzin, a ich tok został
rozplanowany w taki sposób, że pozwala na podejmowanie tematów mniej kontrowersyjnych w
pierwszej kolejności. Według stanu z połowy roku 1999, wstępne negocjacje zakończono w
odniesieniu do 7 dziedzin, a Polska przygotowała łącznie 22 dokumenty określające przyjęte w
danej dziedzinie stanowisko. Podobnie jak w innych krajach aplikujących do UE, dziedzinami,
w zakres których wchodzą rozbudowane programy reform i działań harmonizacyjnych, lub które
wymagają podjęcia często trudnych decyzji oraz/lub realizacji działań zgodnie ze ściśle
podzielonym na etapy kalendarium to: polityka rolna (kwestie takie jak poziom i forma
świadczeń, które zostaną skierowane w ramach Wspólnej Polityki Rolnej i środków
strukturalnych), harmonizacja przepisów prawa z treścią dyrektyw Unii w odniesieniu do ochrony
środowiska i liberalizacji rynku, modernizacja infrastruktury i osiągnięcie wyższej mobilności
zasobów pracy.
Jako, że UE także wprowadza szereg zmian w ramach “Agendy 2000”,
negocjacje muszą również uwzględniać aktualne postępy w formułowaniu i wdrażaniu programu
zmian UE. Wyzwanie stanowią także kwestie takie jak: poprawa wydajności ekonomicznej,
szczególnie w rolnictwie i niektórych usługach użyteczności publicznej; ogólne wzmocnienie
potencjału organizacyjnego i administracyjnego, zarówno na szczeblu centralnym, jak i
szczeblach samorządowych; utworzenie bazy regulacyjnej i instytucjonalnej dla potrzeb
zapewnienia efektywnej absorpcji znacznych środków preakcesyjnych i strukturalnych; oraz
rozwinięcie mechanizmów nadzoru (controllingu) nad pomocowymi transferami państwa. Miały
dotąd w niewielkim zakresie miejsce rozbieżności poglądów stron w odniesieniu do niektórych
dziedzin, takich jak np. restrukturyzacja hutnictwa (w odniesieniu m.in. do przyjętej strategii
prywatyzacyjnej i systemu ochron taryfowych). Strony coraz bardziej przenoszą zakres swego
zainteresowania z kwestii uzyskania formalno-prawnej harmonizacji na bardziej złożone zadanie
wdrożenia i egzekwowania zgodności z przyjętymi aktami prawnymi.
III. Zaawansowanie procesu wdrożenia założeń CAS
21. Strategia CAS 1997 identyfikuje cztery obszary koncentracji wysiłków Banku Światowego i
MKF. Jest to utrzymanie dalszego rozwoju sektora prywatnego, zarządzanie procesem
transformacji państwa w kierunku ustroju wspierającego gospodarkę rynkową, osiągnięcie stanu
stabilności ekologicznej, oraz wzmacnianie stabilności społecznej z punktu widzenia poparcia dla
8
realizowanego kursu reform. Wdrażany przez Bank Światowy program pozostaje spójny z tak
określonymi celami, niemniej, w świetle reform realizowanych przez obecny Rząd Polski,
zawartość tego programu podlegała znaczącym przeobrażeniom. Koncentruje się obecnie w
sposób bardzo wyrazisty na kwestii reform strukturalnych, w szczególności dotyczy to kilku
kluczowych reform, od realizacji których uzależnione jest uzyskanie członkostwa w UE. W
ramach tak określonej agendy, Rząd Polski określił dwie dziedziny, gdzie wkład Banku może
okazać się, w porównaniu z innym źródłami, szczególnie wartościowy: po pierwsze, w zakresie
realizacji programów o charakterze interdyscyplinarnym — obejmujących szereg sektorów, gdzie
Bank Światowy może wesprzeć Rząd w procesie mobilizowania różnych resortów i grup interesu
do efektywnej współpracy na rzecz realizacji celów reformy; i po drugie, wszędzie tam gdzie
nasza wiedza specjalistyczna w połączeniu z potencjałem pozwalającym na szybkie reagowanie
na zapytania może stać się cennym źródłem doradztwa na etapie projektowania i wdrażania
kluczowych dla państwa programów. W obu wymienionych kategoriach, Rząd określił jako
priorytetowe nasze zaangażowanie w działania nakierowane na tworzenie podstaw do
efektywnego wykorzystanie przez Polskę środków preakcesyjnych UE. Mimo iż gros wsparcie
finansowego Banku skierowane zostanie na przestrzeni najbliższych trzech lat na jeden sektor
gospodarki krajowej — górnictwo węglowe, nie odzwierciedla to struktury i zakresu wysiłków
Banku Światowego, które koncentrują się na szerokim wachlarzu polskich reform strukturalnych.
W większości przypadków dotyczą one kwestii związanych bezpośrednio z akcesją Polski do UE,
ale obejmują także inne — są nakierowane na wspieranie programów o charakterze społecznym,
kluczowych z punktu widzenia zapewnienia procesowi reform trwałości oraz stworzenia bazy do
dalszego wysokiego wzrostu gospodarki polskiej, także po uzyskaniu członkostwa Unii
Europejskiej.
A. Rola Banku Światowego i MKF w procesie wspierania rozwoju sektora prywatnego
22. To dziedzina wymagająca wprowadzenie najdalej idących zmian w pierwotnych założeniach
przyjętych w ramach strategii CAS. Biorąc pod uwagę dynamiczny rozwój polskiego sektora
finansowego, a także znaczący napływ środków zagranicznych przeznaczonych na finansowanie
działalności podmiotów sektora prywatnego, nie zachodzi już obecnie potrzeba oferowania
sektorowi prywatnemu finansowania w postaci kredytów Banku Światowego wymagających
poręczenia Skarbu Państwa. W tak zmienionej sytuacji głównym podmiotem zapewniającym
sektorowi prywatnemu bezpośrednie wsparcie jest MKF, podczas gdy wsparcie Banku
Światowego tego sektora skupia się na oferowaniu pomocy technicznej mającej na celu pomoc w:
tworzeniu i wdrożeniu odpowiedniego otoczenia regulacyjnego, przygotowaniu scenariuszy
uwzględniających szersze zaangażowanie sektora prywatnego w finansowanie inwestycji
infrastrukturalnych, oraz w procesie finalizowania restrukturyzacji sektora finansowego.
Poniżej opisujemy główne prowadzone do chwili obecnej działania Banku Światowego na rzecz
rozwoju sektora prywatnego. Program MKF opisano w akapicie 23.
a) Tworzenie instrumentów i instytucji regulacji gospodarki rynkowej. Pomoc Banku
Światowego w przedmiotowej dziedzinie koncentrowała się na energetyce. Skierowano ponadto
wsparcie na analizę projektu nowej Ustawy Prawa telekomunikacyjnego, kształtującej otoczenie
regulacyjne dla wspomnianego sektora, oraz przygotowano materiał na temat problematyki
nadzoru bankowego, omawiający istotne w kontekście polskim kwestie wymagające uwagi. Nasz
dialog na temat polityki odnośnie energetyki był nakierowany na wspieranie Rządu Polskiego w
procesie zarządzania sektorem w trakcie przechodzenie z kontrolowanego do uwolnionego rynku,
działającego zgodnie z zasadami wolnej konkurencji. Tu Bank Światowy skoncentrował swą
bieżącą pomoc techniczną na wzmocnieniu potencjału operacyjnego Urzędu Regulacji
Energetyki (URE). Ten urząd centralny został powołany do życie dwa lata temu zgodnie z
Ustawą Prawo energetyczne i odgrywa kluczową rolę w określaniu zasad uczestnictwa sektora
prywatnego w rynku energetyki. Jako kontynuację wcześniejszej finansowanej przez ESMAP
9
współpracy, która koncentrowała się na procesie przygotowania projektu Ustawy Prawo
energetyczne oraz organizowaniu URE, zatwierdzono ostatnio program wsparcia technicznego
finansowanego ponownie z funduszu ESMAP.
Celem jest zapewnienie pomocy w
formułowaniu zasad tworzenia i zatwierdzania taryf w rynkowym systemie regulacyjnym,
doradztwa na temat rynków energii elektrycznej, czynników ryzyka związanego z działalnością
regulacyjną oraz ich potencjalnym wpływem na prywatyzację sektora energetycznego, a także
programu szkoleń dla kluczowych kadr URE. W ramach tego samego programu Polskie
Górnictwo Naftowe i Gazownictwo uzyska wsparcie w procesie kształtowania modelu taryfy
opłat za dostawy gazu odzwierciedlającego faktyczne koszty świadczenia tej usługi.
b) Rozwój sektora finansowego. Polski sektor finansowy rozwinął się znacząco i
reprezentuje poziom zaawansowania nieporównywalnie wyższy od poziomu będącego normą
jeszcze kilka lat temu, zarówno w kategoriach rozwoju rynku kapitałowego, jak i usług
bankowych. Aktywa systemu bankowego, jako procent PKB to wielkość nadal bardzo niska w
porównaniu ze wskaźnikami występującymi w bardziej zaawansowanych gospodarkach.
Niemniej jednak silny wzrost gospodarczy, rozwój sektora prywatnych funduszy emerytalnych
oraz stałe silne zainteresowanie inwestorów zagranicznych tym sektorem to zjawiska, które
wskazują wyraźnie na perspektywy jego dalszego dynamicznego wzrostu. Biorąc pod uwagę
taki rozwój wydarzeń, nie występują obecnie czynniki, które uzasadniałyby oferowanie przez
Bank środków kredytowych z przeznaczeniem na rozwój usług finansowych, a zatem
zrezygnowano z akcji kredytowej przewidzianej w ramach CAS 1997 na wsparcie rozwoju to
nowych usług i instrumentów finansowych. Planowane jest natomiast oferowanie finansowania
kredytowego wspierającego programy kredytowe dla średnich i małych przedsiębiorstw oraz
programy mikrokredytów w ramach proponowanego Projektu Aktywizacji Terenów Wiejskich Rural Development Project. Istnieje również możliwość, że wsparcie jakie Bank Światowy
zapewnia obecnie bankowi PKO-BP (państwowemu bankowi specjalizującemu się w
prowadzeniu rachunków oszczędnościowych ludności i finansowaniu budownictwa
mieszkaniowego) w procesie formułowania strategii prywatyzacyjnej prowadzić będzie do
wpłynięcia wniosku o poszerzenie naszej pomocy technicznej. Przewiduje się, że wszelka dalsza
pozakredytowa pomoc dla sektora bankowego i finansowego realizowana na wniosek strony
polskiej będzie musiała się koncentrować na ściśle określonej problematyce, takiej jak np. rozwój
rynku kapitałowego, czy też pozabankowych instytucji finansowych.
c)
Tworzenie warunków dla inwestowania sektora prywatnego w sektorach
infrastrukturalnych. W ramach strategii CAS 1997 przewidziano możliwość zastosowania
instrumentu gwarancji Banku Światowego dla wsparcia inwestycji sektora prywatnego i jego
uczestnictwa w procesie prywatyzacji sektora transportu i energetyki. Do skorzystania z tej
możliwości nie doszło. Prywatyzacja sektora energetyki postępuje powoli, w pewnej mierze ze
względu na to iż nie udało się do końca rozwiązać kwestii regulacji rynku energetyki i cen
energii.
Niezależnie od tego, że potencjał pomocowy Banku Światowego, który mógłby
posłużyć do zastartowania procesu prywatyzacji w energetyce jest nadal dostępny,
najprawdopodobniej nie okaże się on jednak potrzebny. Program budowy autostrad okazał się
dla Rządu Polskiego najpoważniejszym problemem z zakresu inwestycji sektora prywatnego.
Pierwotne założenie Rządu, że możliwe będzie prawie całkowite sfinansowanie tego programu ze
źródeł prywatnych okazało się nieosiągalne, ze względu na to iż jego podstawy ekonomiczne,
przynajmniej w pierwszych latach eksploatacji okazały się niedostatecznie atrakcyjne by
przyciągnąć znaczące środki sektora prywatnego. Rząd Polski pracuje obecnie nad nową
koncepcją programu mającą wiązać znacznej skali finansowanie lub gwarancje pochodzące ze
źródeł publicznych z finansowaniem o charakterze prywatnym. Bank Światowy służył Rządowi
Polskiemu głosem doradczym w procesie określania alternatyw strategicznych i struktury
ekonomicznej programu budowy autostrad, co zamierza też czynić nadal. Możliwość
zapewnienia bezpośredniego finansowania lub gwarancji Banku Światowego na potrzeby
10
programu budowy autostrad pozostaje nadal otwarta, acz prawdopodobieństwo skorzystania z
niej jest niskie.
23.
Wsparcie jakie zapewnia MKF na rozwój sektora prywatnego jest komplementarne w
stosunku do działań Banku Światowego w tym zakresie i dotyczy tych samych trzech dziedzin:
a) W dziedzinie wspierania dalszego rozwoju polskich instytucji regulacyjnych, MKF
zrealizowała dwa przedsięwzięcia polegające na zapewnieniu pomocy technicznej. Jedno z nich
było nakierowane na wprowadzenie udoskonaleń w sferze otoczenia regulacyjnego rynku usług
leasingu. Drugie wsparło proces tworzenia otoczenia regulacyjnego dla działania prywatnych
podmiotów specjalizujących się w zarządzaniu funduszami emerytalnymi — tworzonymi w
ramach programu reformy polskiego systemu ubezpieczeń emerytalno-rentowych.
b)
W ramach sektora finansowego, MKF koncentrowała swe wysiłki na działaniach
promujących pogłębianie sektora oraz poprawiających dostępność finansowania dla sektora
małych i średnich przedsiębiorstw. Konkretne działania polegały m.in. na dokonaniu inwestycji
w działający na skalę regionalną bank komercyjny specjalizujący się w obsłudze podmiotów
sektora małych i średnich przedsiębiorstw oraz w regionalny fundusz inwestycyjny
podwyższonego ryzyka (venture capital) działający na terenie Polski centralnej. MKF podpisała
w ostatnim czasie szereg umów prowadzących do dokonania inwestycji kapitałowej w dużej skali
działający na terenie Europy Środkowej i Południowej i specjalizujący się w sektorze małych i
średnich przedsiębiorstw fundusz inwestycyjny venture capital, który prowadzi swą działalność
również w Polsce. W opracowaniu są ewentualne nowe inwestycje MFK nakierowane na rynki
specjalistycznych usług finansowych, w tym bankowości hipotecznej i leasingu oraz agencji
ratingowych.
c)
Energetyka i infrastruktura pozostają ważnymi dla MKF dziedzinami MKF
potencjalnego zaangażowania, jednak rola, jaką sektor prywatny może, jak dotąd, w nich
odgrywać jest dość ograniczona. W zakres działań MKF wspierających prywatne inwestycje w
rozwój infrastruktury należy zaliczyć jedno przedsięwzięcie w sferze oszczędności energii w
sektorze ciepłownictwa, jako że nie zaistniały jak dotąd inne mechanizmy umożliwiające
inwestowanie sektora prywatnego w podstawową infrastrukturę. Obok inwestycji realizowanych
w sektorze energetycznym, MKF jest również gotowa rozważyć inwestycje w sektorze
ciepłowniczym i miejskich systemów wodno-kanalizacyjnych przy założeniu, że będą tam mieć
miejsce odpowiednie zmiany w otoczeniu regulacyjnym i zmiany własnościowe.
24.
W uznaniu faktu rosnącej dostępności w Polsce finansowania długoterminowego ze
strony banków komercyjnych i inwestorów kapitałowych, MKF staje się coraz bardziej
selektywna w identyfikowaniu projektów, którym gotowa jest zapewnić wsparcie. Zmalała także
na znaczeniu rola MKF, jako partnera międzynarodowych podmiotów we współfinansowaniu
przedsięwzięć, jako że MKF jest obecnie gotowe wspierać tylko projekty, w przypadku których
zaangażowanie MKF może w realnym wymiarze przyczynić się do utworzenia czy wniesienia
wartości dodanej (np. w związku z przedsięwzięciami o długim horyzoncie czasowym lub
wymagającymi mobilizacji znaczących środków; mediacją w tworzeniu relacji partnerskich z
krajowymi spółkami; tworzeniu złożonych struktur inwestycyjnych, w zakres których wchodzie
transfer specjalistycznych umiejętności do lokalnych banków; czy wsparcie procesów
prywatyzacyjnych tam, gdzie w roli sponsorów występują średniej wielkości podmioty
zagraniczne z ograniczonym doświadczeniem w tym regionie świata, lub dla których problem
stanowi ryzyko kraju). MKF koncentruje się przede wszystkim na zapewnianiu finansowania: i)
podmiotom krajowym w kategoriach struktury własności i manedżmentu; oraz ii) na inwestycje,
którym, pomimo iż komercyjnie zasadne, bądź to brak odpowiedniego kalibru sponsorów, bądź
wymagają znaczących nakładów inwestycyjnych i złożonych struktur finansowanie i z uwagi na
to przekraczają możliwości kompetencyjne banków krajowych, bądź ich potencjał do
11
uruchomienia środków długoterminowych, a także w przypadkach gdzie wkład kapitałowy lub
kwazi-kapitałowy MKF warunkuje wypłacalność przedsięwzięcia.
25.
Odzwierciedleniem wysokiego poziomu zaufania, jakim Polska cieszy się w gronie
inwestorów jest bardzo niskie z ich strony zainteresowanie gwarancjami MIGA. W chwili
obecnej MIGA ma w swym portfelu tylko jedną gwarancję dotyczącą Polski na kwotę 2,3
miliona USD, oraz rozpatruje szereg znacznie mniejszej skali wniosków. Instytucja rozważa
także możliwość przyznania Polsce prawa do korzystania z usług MIGA w odniesieniu do
inwestycji polskiego kapitału w innych krajach przedmiotowego regionu świata.
B.
Zarządzanie procesem transformacji ustrojowej:
26.
Zasadniczym przedmiotem polskiego procesu transformacji są fundamentalne
przekształcenia ustroju i struktury władzy, jej roli, funkcji oraz sposobów finansowania, tak by
była w stanie sprostać potrzebom, jaki stwarza gospodarka rynkowa i demokratyczny ustrój kraju.
Przekształcenia te można zaszeregować do trzech szerokich kategorii. Pierwsza wiąże się z
koniecznością zdefiniowania na nowo zakresu sektora publicznego - sfery budżetowej, co
odbywa się poprzez procesy restrukturyzacji i prywatyzacji przynoszących straty przedsiębiorstw
państwowych.
W skład drugiej kategorii wchodzi zbiór reform w sferze zabezpieczenia
społecznego, ochrony zdrowia i edukacja, których celem jest zapewnienie przedmiotowym
sektorom stabilnego w długim okresie finansowania budżetowego, w powiązaniu z dostatecznym
poziomem świadczeń i poprawą jakości dostarczanych przez nie usług. Na trzecią kategorię
składa się zbiór reform nakierowanych na generalną poprawę funkcjonowania i zarządzania
samego sektora publicznego. Obejmuje to: przekształcenia w strukturze władzy szczebla
lokalnego i regionalnego, których celem jest podniesienie ich zdolności reagowania na lokalne
potrzeby; wysiłki zmierzające do poprawy potencjału instytucjonalnego administracji publicznej;
tworzenie dobrze funkcjonującego systemu finansów publicznych; oraz działania idące w
kierunku zredukowania skali występowania przejawów biurokracji i zwalczające zjawisko
korupcji.
27.
Przedsięwzięcia restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych są od
długiego czasu przedmiotem uwagi Banku Światowego i MKF w Polsce, ze względu na
nieodzowność podejmowania ich w procesie transformacji sektora publicznego. Bank Światowy
koncentruje obecnie swe wysiłki na dwu szczególnie wrażliwych społecznie o politycznie
sektorach, a mianowicie węgla kamiennego i kolejnictwa.
W obu dziedzinach Rząd Polski
korzysta z wkładu merytorycznego Banku Światowego w procesie opracowywania planów
restrukturyzacyjnych, a z chwilą uruchomienia programów — z możliwości zapewnienia
zewnętrznego wsparcia dla monitoringu i podnoszenia skuteczności procesu ich wdrożenie, a
także wsparcia finansowego w wymaganym zakresie.
a) Program restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego: Restrukturyzacja sektora węgla
kamiennego to jeden z głównych priorytetów Rządu Polskiego, ze względu na fakt iż
wysoki poziom strat generowanych przezeń jest dla budżet i gospodarki polskiej nie do
udźwignięcia w dłuższym okresie.
Celem realizowanego obecnie programu
restrukturyzacji jest powstrzymanie poważnie obciążającego budżet państwa drenażu, a
także przekształcenie siedmiu generujących straty spółek węglowych w podmioty
dochodowe na drodze likwidacji niedochodowych kopalń, redukcji zatrudnienia,
restrukturyzacji finansowej i poprawy zarządu tych spółek. Tak więc celem ostatecznym
jest stworzenie dochodowego, konkurencyjnego i sprywatyzowanego sektora węglowego.
Dla osiągnięcia tego stanu Rząd Polski podejmuje program (którego koszt szacuje się na
odpowiednik 2,0 miliardów USD) finansujący likwidację niektórych kopalń oraz znaczący
pakiet socjalny składający się z szeregu zachęt w kierunku redukcji zatrudnienia w
12
sektorze.
Celem zapewnienia wsparcia temu procesowi restrukturyzacji (włącznie z
podjęciem kwestii ochrony środowiska i działań nakierowanych na łagodzenie skutków
społecznych) Bank Światowy zatwierdził w czerwcu 1999 roku operację kredytową
SECAL o wartości 300 milionów USD, która ma za zadanie pomóc w sfinansowaniu
pakietów socjalnych dla górników.
Poinformowano jednocześnie Rząd, że Bank
Światowy gotów jest rozważyć dodatkowe operacje o profilu kredytów SECAL i kredytów
inwestycyjnych pod warunkiem, że program będzie realizowany zgodnie z przyjętymi
założeniami, a spółki węglowe są w stanie osiągnąć przyjęte w jego ramach cele finansowe
i materialne.
W przypadku zaistnienia uzasadnionej po temu konieczności, łączne
wsparcie, jakie Bank Światowy gotów jest przekazać na restrukturyzację górnictwa może
sięgać do 1,0 miliarda USD.
b) Restrukturyzacja kolejnictwa: Na przestrzeni ostatniego roku skala strat generowanych
przez Polskie Koleje Państwowe uległa eskalacji i spółka znalazła się praktycznie w stanie
upadłości. W związku z takim stanem rzeczy, Rząd Polski podjął inicjatywę ustawodawczą
mającą na celu zapewnienie wsparcia dla reformy kolejnictwa oraz wywarcia na PKP
nacisku w kierunku wypracowania nośnego planu restrukturyzacyjnego, który objąłby
uzyskanie porozumienia z obecnymi w kolejnictwie związkami zawodowymi i grupami
pracowniczymi w sprawie sposobu realizacji i metody finansowania znacznej koniecznej tu
redukcji zatrudnienia. W oparciu o doświadczenia zdobyte w ramach swego wcześniej
realizowanego Pierwszego Projektu Transportowego, Bank Światowy wnosi obecnie
wkład merytoryczny w proces opracowania programu restrukturyzacyjnego. Po przyjęciu
programu restrukturyzacji i zatwierdzeniu go przez wszystkie strony zainteresowane, w
tym związki zawodowe zostanie być może skierowany do Banku Światowego wniosek o
pomoc w sfinansowaniu pakietów socjalnych dla pracowników kolejnictwa.
28. Bank Światowy finansuje także cały szereg innych działań o charakterze pomocy technicznej
wspierających restrukturyzację i prywatyzację w ramach prowadzonego obecnie Projektu
Prywatyzacji i Restrukturyzacji (Kredyt nr 3342-POL zatwierdzony w czerwcu 1991 roku). W
ramach tej operacji dostępne są nadal środki na finansowanie pomocy technicznej w formie
studiów restrukturyzacji poszczególnych branż przemysłu, analiz przedprywatyzacyjnych i
innych działań wspierających prywatyzację i restrukturyzację sektora państwowego. Na
przestrzeni ostatniego roku znacząco wzrosło wykorzystanie środków omawianego kredytu w
związku z rosnącym naciskiem, jaki Rząd Polski kładzie na prywatyzację i restrukturyzację. Ze
środków tego kredytu finansowana jest również m.in. pomoc techniczna świadczona w ramach
Programu Restrukturyzacji Górnictwa Węgla Kamiennego.
29.
MKF aktywnie monitoruje przedsięwzięcia restrukturyzacyjne i prywatyzacyjne w
przemyśle ciężkim, szczególnie w sektorach co do których Rząd Polski sygnalizuje
zainteresowanie zaangażowaniem MKF w finansowanie poprywatyzacyjnych inwestycji
modernizacyjnych. Rozważane są możliwości inwestycji w podmioty sektora energetyki i
hutnictwa, a także przetwórstwa ropy naftowej i chemii ciężkiej. MKF pozostaje w kontakcie z
dwiema największymi w Polsce hutami (Hutą Katowice i HTS) oraz Ministerstwem Skarbu
Państwa i złożyła wspólnie z EBOiR ofertę uczestnictwa w poprywatyzacyjnej modernizacji tych
hut w powiązaniu z partnerem strategicznym. MKF śledzi też postępy we wdrażaniu programu
restrukturyzacji górnictwa węglowego i sygnalizuje gotowość wsparcia modelowej prywatyzacji
jednej z kopalń. Rozważany w terminie sięgającym roku 2001 proces częściowej prywatyzacji
PKP może również być przedmiotem zaangażowania MKF.
30. Wsparcie dla reform w sektorach społecznych. Ze względu na wagę tych reform i skalę ich
wpływu ma budżet państwa, Grupa Banku Światowego nadała priorytetową rangę swoim
działaniom wspierającym zmiany w systemie emerytalno-rentowym, ochrony zdrowia oraz
13
edukacji, tj. głównym reformom, jakie Rząd Polski podjął na przestrzeni ostatniego roku. Z
uwagi na fakt, że reformy te nie wchodzą w zakres acquis communautaire, Polska nie spodziewa
się uzyskać ze strony UE, czy innych źródeł znaczących środków na ich realizację.
a) Reforma systemu ubezpieczeń społecznych.
Polska może być dumna z faktu, że
znalazła się w wąskim gronie krajów, które skutecznie uruchomiły proces wszechstronnej
restrukturyzacji swojego systemu ubezpieczeń społecznych. Bank Światowy przy wsparciu
kilku donatorów zapewnił swą pomoc merytoryczną na etapie przygotowania tej reformy,
w tym także uczestnictwo w serii konferencji i spotkań o charakterze warsztatowym
organizowanych celem przedyskutowania alternatywnych wersji samej reformy oraz
sposobów pozyskania poparcia społecznego dla niej. Bank pozyskał także środki grantu
IDF na sfinansowanie kluczowych opracowań studialnych i usług konsultantów
pracujących na rzecz zespołu ds. przygotowania reformy emerytalno-rentowej, a także -działając w odpowiedzi na bezpośredni wniosek Rządu Polskiego -- zgodził się na
oddelegowanie swojego pracownika na stanowisko szefa zespołu odpowiedzialnego za
merytoryczne przygotowanie reformy. W ramach CAS 1997 przewidziano możliwość
uruchomienia środków kredytowych Banku Światowego z przeznaczeniem na pomoc w
sfinansowaniu kosztów ponoszonych przez budżet państwa w procesie przechodzenia do
nowego systemu. Taka potrzeba jednak nie zaistniała. Niezależnie od tego, Bank Światowy
służy obecnie pomocą Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) w przygotowaniu kilku
prac studialnych (przy zastosowaniu środków grantu PHRD), które mają na celu określenie
dodatkowych potrzeb restrukturyzacyjnych ZUSu, co prowadzić może do sformułowania
wniosku o wsparcie finansowe ze strony Banku Światowego.
b) Reforma systemu ochrony zdrowia.
Wsparcie Banku Światowego dla reformy
ochrona zdrowia obejmuje dwa zasadnicze rodzaje działań.
Pierwszy to dialog
merytoryczny, który przyjął postać komunikowania uwag odnośnie elementów nowego
systemu, w tym reformy ubezpieczeń zdrowotnych, z myślą o zapewnieniu jego jak
najwyższej skuteczności oraz minimalizacji problemów na etapie wdrożenia (przy
wykorzystaniu doświadczeń innych krajów, które realizowały podobne reformy). Drugi
rodzaj działania polegał na wspieraniu procesu wprowadzania w życie idei-instytucji
lekarza rodzinnego oraz poprawy funkcjonowania systemu ochrony zdrowia w ramach
toczącego się Projektu Rozwój Sektora Usług Ochrony Zdrowia (Kredyt nr 3466
zatwierdzony w roku 1992). Wspomniane przedsięwzięcie dotyczące ochrony zdrowia
poddane zostało ostatnio restrukturyzacji, a termin zamknięcia kredytu przesunięto, tak by
umożliwić przeznaczenie niealokowanych jeszcze w jego ramach środków na wdrożenie
omawianej tu reformy. Bank Światowy gotów jest rozważyć kwestię przygotowania
kolejnego projektu kredytowego z przeznaczeniem na rozwój systemu ochrony zdrowia,
pod warunkiem jednak, że postępy we wdrażaniu dalszych komponentów kredytu obecnie
wykorzystywanego będą zadowalające.
Również MKF uaktywniła się w sektorze ochrony zdrowia, co jest reakcją na wzrost
działalności sektora prywatnego w tej sferze.
Obok swej pierwszej inwestycji w
segmencie prywatnej ochrony zdrowia w Polsce (spółka typu "managed-care"), MKF -wspierana powierzonymi jej przez rząd holenderski środkami, jest też w stanie wnieść
wkład w reformowanie segmentu medycyny pracy w systemie ochrony zdrowia. Przyjęło
to formy pomocy partnerom sektora prywatnego w finansowaniu szkoleń dla lekarzy i
pielęgniarek, podnoszeniu kwalifikacji kadr zarządzających oraz współpracy z organami
administracyjnymi działającymi w ochronie zdrowia przy tworzenie odpowiedniego
otoczenia regulacyjnego. Na wniosek Rządu Polskiego, oraz w ścisłej koordynacji z
działaniami Banku Światowego, MKF uruchomiła w ostatnim czasie projekt pomocy
technicznej, którego celem będzie wypracowanie założeń do polityki państwa odnośnie
14
roli, jaką sektor prywatny może odegrać w sektorze ochrony zdrowia. Spodziewane jest
także skierowanie do MKF wniosku o zapewnienie wsparcia doradczego podczas prac nad
utworzeniem modelowej struktury prywatyzacji działalności szpitali.
c) Reforma Oświaty. Bank Światowy jest także zaangażowany w proces wymiany
poglądów na temat kierunków polityki w stosunku do sektora oświaty w Polsce. W
szczególności starał się przyczynić do rozszerzenia dialogu odnośnie kwestii finansowania
edukacji pomiędzy Ministerstwem Finansów Ministerstwem Edukacji i godzenia często
rozbieżnych interesów tych resortów odnośnie kwestii finansowych. Bank Światowy
współorganizował w roku 1998 i 1999 szereg spotkań warsztatowych poświęconych takim
tematom jak kapitał ludzki, finansowanie szkolnictwa wyższego i finansowanie
szkolnictwa powszechnego. Wnosimy także nasz wkład w dyskusję toczącą się między
Ministerstwem Edukacji a Związkiem Nauczycielstwa Polskiego. Na obecnym etapie
proponowane przez Bank formy finansowania edukacji ograniczają się do tzw.
komponentu edukacyjnego w ramach Projekt Aktywizacji Rejonów Wiejskich. W dalszym
ciągu badamy jednak i inne możliwości zaoferowania finansowania kredytowego, między
innymi w postaci samodzielnego projektu kredytowego nakierowanego na potrzeby
edukacji w rejonach wiejskich, a także ogólnego wsparcia reformy oświaty.
31. Wzmacnianie administracji państwowej. Wszystkie finalizowane obecnie przez Polskę
fundamentalne reformy strukturalne zmierzają we właściwym kierunku. Jednak, skala przemian
przeprowadzanych w tak krótkim przedziale czasowym sprawia, że administracji publiczna
funkcjonuje obecnie pod dużym obciążeniem, ujawniają się zatem niedobory kadrowe i
finansowe ograniczające możliwości efektywnego zarządzania procesem uruchamiania i
wdrożenia przyjętego programu reform. W podobny sposób, ograniczenia w jakich działa
administracja publiczna mogą stawiać pod znakiem zapytania zdolność aparatu państwowego do
wdrożenia zasad i regulacji prawnych obowiązujących w UE, a także do efektywnej absorpcji
środków UE. W takim kontekście ważna staje się dla Polski kwestia określenia sposobu
podniesienia jakości, efektywności i skuteczność działania aparatu administracji państwowej.
Wysiłki zmierzające w kierunku jej rozwiązania muszą uwzględniać m.in. poprawę płac i
warunków pracy (tak by administracja mogła przyciągnąć w swe szeregi, szkolić i utrzymać
kadry o wysokich kwalifikacjach zawodowych i szerokim doświadczeniu), uproszczenie struktur
operacyjnych, procedur i procesu decyzyjnego w resortach, oraz redukcję skali występowania
zbędnych mechanizmów kontroli i przepisów.
32.
Bank oferował swoje wsparcie w szeroko rozumianej dziedzinie zarządzania sektorem
publicznym w sposób bardzo wybiórczy biorąc przy tym pod uwagę wielkość Polski, a także
znaczące zaangażowanie w tej dziedzinie Unii Europejskiej, jej państw członkowskich i innych
donatorów. Skala wsparcia była jednak być może mniejsza niż to potencjalnie możliwe, a to ze
względu na brak gotowości władz polskich do zaciągania zobowiązań kredytowych z
przeznaczeniem na "miękkie" programy tego rodzaju. Pomoc nasza koncentrowała się przede
wszystkim na obszarach, w przypadku których Rządowi Polskiemu potrzebne było spojrzenie z
perspektywy doświadczenia międzynarodowego, wykraczającego poza ramy, jakie może
oferować UE.
Opracowaliśmy szereg materiałów analizujących wpływ, jaki będzie miało
uzyskanie przez Polskę członkostwa w UE na takie dziedziny jak ochronę środowiska, sektor
transportu i system podatkowy. Te spotkały się z bardzo dobrym przyjęciem. W przyszłym roku
planowane jest opracowanie szerszej analizy sfery zarządzania wydatkami publicznymi. Po
drugie, Rząd oczekuje od nas wsparcie w znajdujących się jeszcze na wczesnym etapie
przygotowania wysiłkach dotyczących polityki deregulacji oraz opracowania programu
zwalczania przejawów korupcji. W trakcie realizacji są obecnie prace studialne w omówionych
dziedzinach, w związku z czym Bank spodziewa się zaprezentować w krótkim czasie wstępny
zestaw swoich zaleceń odnośnie rozwiązywania problemów korupcji. Po trzecie, Bank Światowy
15
był też zaangażowany w pracę nad wieloma aspektami reformy terytorialnej kraju służąc głosem
doradczym w dziedzinie tworzenia mechanizmów finansowania i przy określaniu potrzeb
szkoleniowych. Nasze zaangażowanie w program aktywizacji terenów wiejskich okazał się dla
nas odpowiednim punktem wyjścia do przyjęcia bardziej długofalowego i strategicznego
podejścia w pracy nad rozwiązywaniem tych strukturalnych problemów.
Oczekujemy, że
możliwe będzie zastosowanie w naszym wsparciu takiego właśnie wszechstronnego podejścia w
procesie reformy aparatu administracji podatkowej i przedsięwzięciu nakierowanym na rozwój
kompetencji podatkowych na szczeblu gminy, projektach zaprogramowanych wstępnie na rok
finansowy 2001 Banku Światowego.
C. Transformacja sektora gospodarki i utrzymanie procesu reform, z punktu widzenia jego
kosztów społecznych
33. Większość Polaków skorzystało w wyniku wdrożonych reform i intensywnego rozwoju
gospodarczego kraju. Może bardziej niż jakiemukolwiek innemu krajowi w procesie
transformacji, Polsce udało się uniknąć zjawiska koncentracji dobrobytu i władzy gospodarczej, a
także zapewnić szeroki dostęp do korzyści wynikającym ze wzrostu.
Jednak, w sposób
nieunikniony, powstały grupy społeczne, które nie były w stanie skorzystać z tych dobrodziejstw
w takim samy stopniu jak inni. Determinanty ubóstwa są w Polsce bardzo podobne do tych
występujących we wszystkich innych krajach w toku transformacji – bezrobocie, wielodzietność,
rodziny gdzie występuje pojedynczy żywiciel, niskie wykształcenie i tym podobne.
Dane
pochodzące z końca roku 1996 wskazywały, że tereny wiejskie, jako miejsce zamieszkania same
w sobie nie są czynnikiem ubóstwa, niemniej jednak właśnie na terenach wiejskich
zaobserwowano występowanie większych koncentracji rodzin o cechach określonych powyżej.
Na przestrzeni ostatnich trzech lat sytuacja być może uległa zmianie, jako że w okresie tym
nastąpił spadek dochodów z działalności rolniczej, jako wynik znacznej obniżki cen producenta.
Te uległy na przestrzeni ostatniego roku raptownemu obniżeniu, głównie w związku z utratą
rynków rosyjskich oraz postępującą penetracją dotowanych towarów rolnych pochodzących z
terenu UE. Jedną z poważniejszych trosk Rządu Polskiego jest potencjalny wpływ, jaki może
mieć konkurencja ze strony producentów z krajów UE na dochody ludności wiejskiej w Polsce w
okresie poakcesyjnym.
34.
Biorąc pod uwagę fakt, że około 40% populacji Polski zamieszkuje tereny wiejskie,
niemożliwe wydaje się rozwiązanie problemów ubóstwa i nierówności szans bez szczególnego
zajęcia się gospodarką wiejską, a w szczególności rolnictwem, które nadal stanowi bazę
zatrudnienia dla 25% aktywnych zawodowo, przy czym jego wkład w tworzenie PKB jest niższy
niż 10%. Wyzwaniem głównym jest tu podniesienie wydajności i konkurencyjność rolnictwa, co
może wiązać się z koncentracją produkcji rolnej w dziedzinach i niszach rynkowych, w których
Polska może być konkurencyjna, w szczególności w ramach UE. Wymagać to może m.in.
poprawy funkcjonowania rynków obrotu gruntami celem ułatwienia procesu optymalizacji
wielkości gospodarstw rolnych, dalszego rozwoju prywatnych rynków hurtowych i spółdzielni o
profilu marketingowym, a także inwestycji w rozwój podstawowej infrastruktury na terenach
wiejskich. Istnieje perspektywa, że odbędzie się konieczna racjonalizacja siły roboczej
zatrudnionej w rolnictwie i powstanie bogata oferta nowych pozarolniczych miejsc pracy, które
będą mogły absorbować nadwyżki siły roboczej oraz nowowchodzących na rynek pracy w
rejonach wiejskich.
35.
Program Aktywizacji Rejonów Wiejskich — Rural Development Program. Biorąc pod
uwagę fakt, iż tworzenie miejsc pracy poza rolnictwem jest w procesie transformacji gospodarki
wiejskiej elementem kluczowym, a także warunkiem niezbędnym w walce z ubóstwem w
rejonach wiejskich, Rząd Polski zwrócił się do Banku Światowego o pomoc w opracowaniu
16
wszechstronnego programu nakierowanego na stymulowanie inwestycji sektora prywatnego oraz
tworzenia nowych miejsc pracy na terenie uboższych regionów o charakterze wiejskich. Program
adresowany jest do ośmiu województw wybranych według szeregu, takich jak wysoka stopa
bezrobocia, niski wskaźnik PKB na jednego mieszkańca, niski poziom wykształcenia populacji
oraz przerosty zatrudnienia w rolnictwie.
Program jest w daleko zaawansowanym
przygotowaniu, ze wsparciem koncentrującym się na trzech zasadniczych dziedzinach:
i)
infrastrukturze terenów wiejskich (takiej jak drogi, telekomunikacja i systemy wodnokanalizacyjne); ii) rozwoju kapitału ludzkiego (w tym, podnoszenie poziomu edukacja na
terenach wiejskich, świadczenie usług w zakresie rynku pracy, oraz budowanie potencjału
administracyjnego władz samorządowych); oraz iii) rozwoju sektora prywatnego (wsparcie dla
rozwijającej się przedsiębiorczości i nowopowstałych przedsiębiorstw, m.in. z zastosowaniem
formuły mikro-kredytu i inkubatorów przedsiębiorczości). Strona popytowa będzie siłą napędową
programu, w ramach którego władze samorządowe podejmować będą odpowiedzialność za
przygotowanie i wdrożenie własnych przedsięwzięć wybranych z menu działań mogących liczyć
na wsparcie ze strony oferentów programu.
36. Program realizowany będzie na przestrzeni 6 do 8 lat i finansowany serią operacji
kredytowych.
Na wsparcie realizacji pierwszego etapu Programu zaplanowano kredyt w
wysokości ok. 100 milionów USD. Przygotowania tej operacji są daleko zaawansowane, planuje
się zakończenie etapu oceny i negocjacji wczesną jesienią 1999 roku. Program Aktywizacji
Terenów Wiejskich uzyska także wsparcie finansowe w ramach funduszy preakcesyjnych UE,
programu SAPARD. Całkowite finansowanie jakie dostępne będzie od Banku Światowego w
okresie realizacji programu może sięgać kwoty 500 milionów USD.
37. Identyfikacja "wąskich gardeł" w procesie transformacji sektora gospodarki wiejskiej.
Koncentracja Rządu Polskiego na tworzeniu miejsc pracy poza rolnictwem jest w dużej mierze
wynikiem uznania konieczności restrukturyzacji rolnictwa, a także tego, że realizowane w
przeszłości programy starające się podnieść wydajność i dochodowość działalności rolniczej
przez dotowanie jej produkcji okazały się nieskuteczne. Z uwagi na to, że rolnictwo jest tak
istotnym źródłem dochodów, zatrudnienia a także kompleksu ubóstwa na terenach wiejskich,
ważne jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie dlaczego działanie rynków nie przyczyniło się w
spodziewanej mierze do poprawy wydajności, konsolidacji gruntów rolnych, czy do bardziej
intensywnego rozwoju przetwórstwa i innych rodzajów działalności rolniczej. Celem uzyskania
lepszego wglądy w tę problematykę, Bank Światowy zainicjuje począwszy od jesieni bieżącego
roku zakrojone na szeroką skalę przedsięwzięcie badawczo-analityczne.
Jego celem jest
zbadanie funkcjonowania rynków wiejskich w Polsce, w zakres którego wejdą zintegrowane
studia rynków ziemi, pracy, dóbr inwestycyjnych, finansowych, towarów i innych usług.
Oczekuje się, że tego rodzaju prace analityczne pozwolą Rządowi Polskiemu na określenie
nowego wachlarza kierunków polityki i działań interwencyjnych stymulujących rozwój
gospodarki rolnej w Polsce, oraz na określenie i uzgodnienie z Bankiem Światowym dziedzin
jego potencjalnego wsparcia, które z kolei będą mogły znaleźć swe odzwierciedlenie w korektach
naniesionych w programie działań Bank.
38.
Inne Programy:
Obok omówionych programów bezpośredniego wspierania rozwoju
terenów wiejskich, Bank Światowy jest również zaangażowany w działania w kilku innych
sferach, których celem jest rozwiązywanie problemów z zakresu pomocy społecznej. Są to
mianowicie:
§
Wspieranie procesu decetralizacji fiskalnej. Po zakończeniu etapu szybkiego zorganizowania
nowych struktur administracji państwowej i lokalnej w regionach, Rząd Polski pracuje
obecnie nad zapewnieniem skuteczności ich funkcjonowania. Pewnym ważnym elementem
— niezbędnym także w kontekście programu rozwoju terenów wiejskich, jest rozwinięcie
17
zasad i przepisów oraz struktur administracyjnych przygotowanych do obsługi przepływu
środków z budżetu władz centralnych na szczebel lokalny. Dobrze zdefiniowany system
transferów wewnętrznych działający w powiązaniu z poprawą aparatu odbioru dochodów
budżetowych na szczeblu lokalnym jest niezbędny, jeśli usługi sektora publicznego mają być
świadczone na adekwatnym poziomie, włącznie z finansowaniem osłon socjalnych i innych
inicjatyw kierowanych na przeciwdziałanie ubóstwu i innym problemom ze sfery
zapewnienia równości społecznej. Ważnym aspektem pomocy technicznej, jaką kierował
dotąd Bank Światowy na sferę instytucjonalną było wspieranie definiowania wskaźników
sprawnościowych, tak by móc osiągnąć poprawę procesu alokacji środków budżetowych na
poszczególnych szczeblach władzy lokalnej.
§
Efektywność wydatków publicznych przeznaczonych na programy w sferze socjalnej. Biorąc
pod uwagę ograniczone środki budżetowe, władze muszą mieć do dyspozycji nie tylko dobre
mechanizmy dostarczania środków tam, gdzie są one potrzebne, ale także zadbać o to by
finansowane przez nie programy socjalne przynosiły efekty adekwatne do wydatkowanych na
nie środków. Przed podjęciem decyzji co do tego, które programy socjalne wymagają
korekty, czy likwidacji, a które poprawy oraz/lub rozszerzenia, Rząd Polski zwrócił się do
Banku Światowego z prośbą o podjęcie współpracy w dokonaniu analizy wpływu na budżet
programów o charakterze socjalnym działających w sferze edukacji, ochrony zdrowia i opieki
społecznej. Badaniu poddana zostanie skuteczność tych programów, incydencja korzystania
z nich oraz ich wartość z punktu widzenia ich beneficjentów. Zespół ekspertów Banku
Światowego podejmie współpracę z pracownikami administracji państwowej i polskimi
specjalistami, której celem będzie identyfikacja programów wykazujących niską wartość
wskaźnika kosztów do korzyści, a także wytyczenie dróg poprawienia wydajności lub
likwidacji takich programów. Ich zadaniem będzie także zidentyfikowanie programów
działających dobrze i wymagających rozszerzenia.
§
Monitoring wdrożenia programów pomocy społecznej w procesie restrukturyzacji górnictwa
węgla kamiennego. Elementem wsparcie, jakie Bank Światowy zapewnia Programowi
Restrukturyzacji Górnictwa Węglowego, będzie prowadzenie ścisłego monitoringu
wdrożenia aktywnych programów rynku pracy wychodzących na przeciw potrzebie
zapewnienie szkoleń i wsparcia przy podejmowaniu działalności gospodarczej przez
zwolnionych z pracy w górnictwie.
§
Podnoszenie jakości i sprawności działania szkolnictwa. Bank Światowy wspiera także
Ministerstwo Edukacji w wysiłku przygotowania i wdrożenia reformy oświatowej
nakierowanej na poprawę jakości i sprawności działania szkolnictwa, w tym wyrównania
szans w zakresie dostępu do wysokiej jakości edukacji. Pomoc Banku Światowego
koncentruje się na budowania w środowisku nauczycieli, specjalistów w dziedzinie edukacji
oraz przedstawicieli ZNP wsparcia i zrozumienia reformy poprzez organizację konferencji i
seminariów, wizyt doświadczonych specjalistów w zakresie edukacji oraz przedstawicieli
związków zawodowych nauczycieli, a także realizację prac studialnych nad wybranymi
zagadnieniami, m.in. kwestiami finansowania oświaty. Wsparcie kredytowe tej sfery
proponowane jest obecnie w ramach Projektu Aktywizacji Terenów Wiejskich z
przeznaczeniem podniesienie jakości oświaty na terenach wiejskich. Rozważane są również
inne projekty kredytowe nakierowane na wsparcie reformy sektora edukacji.
§
Opracowanie programów nakierowanych na szczególne potrzeby dzieci.
Jednym z
obszarów głębokiego ubóstwa, który pojawił się na przestrzeni ostatniej dekady jest
środowisko byłych pracowników państwowych gospodarstw rolnych z terenu Polski
północnej. Bank Światowy współpracuje obecnie z Fundacją na rzecz Młodzieży i Dzieci nad
opracowaniem programu nakierowanego na zaspokojenie szczególnych potrzeb dzieci
18
żyjących w tych środowiskach, z myślą o przeciwdziałaniu procesowi spychającemu je do
roli ofiar zaklętego kręgu bezrobocia, alkoholizmu i przemocy, tak powszechnego w wielu
miejscowych rodzinach.
D. Racjonalna eksploatacja środowiska naturalnego
39.
Począwszy od wczesnych lat dziewięćdziesiątych, Polska poczyniła
znaczące postępy w podnoszeniu jakości środowiska naturalnego, co potwierdza
znaczący spadek zanieczyszczenia powietrza, poprawa jakości wód
powierzchniowych, oraz wyraźny wzrost poziomu inwestycji zarówno sektora
publicznego, jak i prywatnego nakierowanych na osiąganie celów w zakresie
ochrony środowiska. Mimo to, konieczne jest poniesienie dalszych nakładów
inwestycyjnych, szczególnie w dziedzinie oczyszczania ścieków i kontroli emisji.
Konieczne jest także zapewnienie w średnim i długim okresie rozwoju
odpowiednio wzmocnionej
bazy instytucjonalnej dla zarządzania ochroną
środowiska, tak by Polska była w stanie spełniać docelowe normy krajowe i te
określone w dyrektywach UE. W programie Banku Światowego realizacji celów w
zakresie ochrony środowiska nadano wysoką rangę.
Przytoczmy tu przykład
trzech podjętych w ostatnim czasie działań.
Pierwsze: Dokonaliśmy dogłębnej analizy kosztów związanych z wypełnieniem dyrektyw
UE odnośnie ochrony środowiska. Studium to koncentruje się na nakładach inwestycyjnych,
które ponieść musi sektor publiczny i gospodarstwa domowe, a także analizuje ewentualne
rozwiązania nakierowane na obniżkę kosztów.
Drugie: W swym przedsięwzięciu wspierającym Program Restrukturyzacji Górnictwa
Węglowego Bank Światowy podkreśla pilne problemy kopalń w sferze ochrony środowiska, a
także współpracuje z Rządem Polskim w celu zidentyfikowania i odpowiedniego rozwiązania
zagrożeń dla środowiska naturalnego. Jednym z warunków uruchomienia kredytu SECAL
kierowanego do sektora węglowego jest przeprowadzenie analiz środowiskowych wszystkich
kopalń.
Trzecie: Bank przygotowuje cztery innowacyjne przedsięwzięcia w dziedzinie ochrony
środowiska. Zajmować się one będą:
•
•
•
•
promocją uwzględniających ochronę środowiska metod prowadzenia gospodarstwa
wiejskiego, w tym rozwiązywaniem problemu zanieczyszczeń pochodzących z odpadów
powstających w gospodarstwie,
promocją wykorzystania w ciepłownictwie przychylnej dla środowiska geotermii,
pomocą w tworzeniu spółki specjalizującej się w usługach z zakresu oszczędności energii,
m.in. promocją i finansowaniem -- w formule gwarancji dobrego wykonania -- inwestycji w
izolację/ocieplanie budynków i inne formy osiągania oszczędności w zużyciu energii i
redukcji kosztów ponoszonych na energię cieplną, oraz
redukowaniem zanieczyszczeń powietrza generowanych przez skupiska miejskie.
40.
Cele z zakresu ochrony środowiska są także przedmiotem szeregu finansowanych przez
GEF, a prowadzonych przez Bank Światowy przedsięwzięć. Składają się na nie realizowany od
19
pewnego czasu Projekt konwersji na gaz źródeł opalanych węglem, którego celem jest wymiana
kotłów dotąd opalanych węglem na źródła korzystające z mniej zanieczyszczającego środowisko
paliwa, jakim jest gaz, a także przedsięwzięcie nakierowane na stymulowanie procesu
wycofywania z użycia substancji wpływających niszcząco na płaszcz ozonowy.
Środki
finansowe GEF zostaną także skierowane na wsparcie przedsięwzięć z zakresu rozwijania źródeł
energii geotermalnej oraz na szersze stosowanie w gospodarstwach wiejskich praktyk
nakierowanych na ochronę środowiska naturalnego.
IV. Pomoc ze strony Grupy Banku Światowego
Program Banku Światowego i zasada komparatywnej przewagi
41. Głównym czynnikiem, jaki miał wpływ na ewolucyjne zmiany, które zaszły na przestrzeni
ostatnich dwóch lat w programie Banku Światowego było głębokie rozeznanie naszych głównych
partnerów po stronie Rządu Polskiego co do tego, jakie komparatywne korzyści może wnieść
zaangażowanie Banku Światowego w odniesieniu do określonych przezeń celów rozwojowych.
Określono zatem trzy dziedziny działalności:
Po pierwsze, zwrócono się do nas z postulatem podjęcia się roli lidera w procesie
przygotowania i wdrożenia kompleksowych obejmujących więcej niż jeden sektor programów, w
których wystąpi m.in. aspekt łagodzenie społecznych skutków przemian. Do tej kategorii można
zaliczyć zakrojone na szeroką skalę zaangażowanie Banku Światowego w restrukturyzację
sektora węglowego, opracowanie wszechstronnego programu tworzenia na terenach wiejskich
miejsc pracy poza rolnictwem, oraz nasze ewentualne zaangażowanie w proces restrukturyzacji
kolejnictwa. Obok prowadzonych prac analitycznych i wkładu w projektowanie wymienionych
tu programów rządowych, Bank Światowy ma warunki po temu by odegrać rolę wspierającego
mediatora - budującego konsensus pomiędzy różniącymi się od siebie znacząco stronami
zainteresowanymi, które będą podejmować decyzje odnośnie tych programów. Bank dysponuje
potencjałem pozwalającym na prowadzenie monitoringu międzyresortowego, także ze względu
choćby na to, że tego rodzaju monitoring jest często trudny do przeprowadzenia z pozycji
pojedynczego ministerstwa czy innego urzędu centralnego.
Po drugie, the Rząd Polski częściej niż w przeszłości zwraca się do Banku Światowego o
pomoc w konsultowaniu lub o sformułowaniu zaleceń odnośnie konkretnych reform sektora
publicznego oraz kwestii dotyczących akcesji do UE. W ten sposób Bank Światowy mógł służyć
głosem doradczym, np. w odniesieniu do reformy finansów publicznych, problematyki wdrożenia
reformy terytorialnej, konsolidacji i prywatyzacji sektora energetyki, opracowania metodologii
oceny wpływu akcesji do UE na kluczowe sektory gospodarki i państwa, a ostatnio w pracach
analitycznych nad określeniem kosztów i korzyści wynikających z programów o charakterze
socjalnym realizowanych w sektorze edukacji, ochrony zdrowia i pomocy społecznej. W tym
zakresie Rząd Polski cenił sobie przede wszystkim naszą zdolność do szybkiego podejmowania
zadanych prac i dostęp, jaki mógł uzyskać przez nas do wiedzy eksperckiej międzynarodowego
kalibru, a także darzył uznaniem nasz obiektywizm.
Po trzecie, Bank kontynuuje pracę w kontekście szeregu reform sektorowych i problemów
dotyczących rozwoju gospodarczego. W ich zakres wchodzą opisane wyżej przedsięwzięcia w
zakresie ochrony środowiska, (poprawa jakości ochrony środowiska w gospodarce wiejskiej,
wykorzystanie energii geotermalnej, oraz promocja inwestycje energooszczędnych), dalsze
wsparcie dla reform w sferze społecznej i wspieranie inwestycji infrastrukturalnych sektora
prywatnego, w tym wsparcie dla procesu restrukturyzacji sektora transportowego i
20
energetycznego.
Tam koncentrujemy się na konstruowaniu innowacyjnych programów z
wykorzystaniem środków dostępnych ze strony przedstawicieli społeczności międzynarodowej
lub inwestorów prywatnych.
42. W ramach strategii CAS 1997 nie wyspecyfikowano konkretnych celów odnośnie skali
finansowania kredytowego Banku, natomiast przyjęto, że punktem odniesienia będzie akcja
kredytowa skali 200 do 400 milionów USD w skali roku, w dużej mierze zależna od tempa
wdrażania kluczowych reform, a także zainteresowania Rządu Polskiego zaciąganiem
oferowanych kredytów. Faktyczna akcja kredytowe na przestrzeni ostatnich dwóch lat
obrachunkowych plasowała się w górnym zakresie przedziału i wyniosła 522 milionów USD w
roku finansowym 1998 oraz 327 milionów w roku FY99, wliczając pomoc przeznaczoną na
zwalczanie skutków powodzi mających miejsce w lipcu 1997 roku, oraz znaczące wsparcie
skierowane na realizację Programu Restrukturyzacji Górnictwa Węgla Kamiennego.
43. Przewiduje się, że akcja kredytowa będzie kontynuowana na podobnym poziomie przy
założeniu utrzymania ram makroekonomicznych na poziomie zadowalającym dla Banku oraz
osiągnięcia zadowalających postępów w procesie wdrażania reform sektorowych, które rzutują na
efektywność Programu Restrukturyzacji Górnictwa Węgla Kamiennego, a zatem umożliwiają
Bankowi przekazanie dalszych wspierających tę branżę środków finansowych.
Usługi inne niż kredytowe
44.
Świadczenie usług innych niż udzielanie kredytów jest znaczącym elementem naszego
programu. Spodziewamy się taż, że taki stan rzeczy nie ulegnie zmianie na przestrzeni
najbliższych kilku lat.
W większości przypadków Bank Światowy służy swym głosem
doradczym i dzieli zaleceniami korzystając z takich form przekazu, jak nieoficjalne noty i
opracowania o charakterze merytorycznym, a także spotkania warsztatowe i seminaryjne.
Nowoobjęte biuro Banku Światowego w Warszawie ma doskonałe warunkami do organizowania
konferencji, w tym sprzęt pozwalający na zapewnienie tłumaczenia symultanicznego oraz
prowadzenie wideokonferencji.
Stwarza to dodatkowe możliwości aranżowania spotkań
pomiędzy przedstawicielami rządu, pracownikami Banku i ekspertami zewnętrznymi, a także
pozwala nam szybciej reagować na prośby o np. skonsultowanie rozpatrywanych przez Rząd
kierunków polityki czy kwestii o charakterze instytucjonalnym.
45.
Spotkania warsztatowe i seminaryjne.
Na przestrzeni ostatnich dwóch lat Bank
Światowy sponsorował, lub aktywnie uczestniczył w dużej liczbie spotkań seminaryjnych i
warsztatowych nakierowanych zasadniczo na wymianę informacji odnośnie kluczowych kwestii
rozwojowych, oraz omówienie stojących przed Polską dróg wyboru w świetle doświadczeń
Banku Światowego i prac prowadzonych w innych krajach. Miały miejsce m.in., konferencje i
seminaria na temat: alternatywnych polityk w sferze transportu -- gdzie spotkali się reprezentanci
organizacji pozarządowych ruchu ekologicznego i przedstawiciele Ministerstwa Transportu;
rozwoju kapitału ludzkiego i doświadczeń Konsorcjów Ochrony Zdrowia; wykorzystania
funduszy UE w kontekście terytorialnej reformy ustrojowej; zagadnień polityki regionalnej;
rozwoju regionalnego Polski Północnej; problemu roku 2000; wpływu wprowadzenia przepisów
zgodnych z dyrektywami UE w odniesieniu do ochrony środowiska; wpływu wprowadzenia
przepisów zgodnych z dyrektywami podatkowymi UE.
46. Praca analityczna poświęcona wybranym zagadnieniom rozwojowym. Działania w zakresie
pracy dot. sektora gospodarczego - Economic Sector Work (ESW) Banku Światowego będzie na
przestrzeni najbliższego roku, na bezpośrednią prośbę Rządu Polskiego, koncentrować się na
21
trzech podstawowych dziedzinach. Pierwsza z nich to praca poświęcona przeciwdziałaniu
zjawisku korupcji, gdzie wysiłki wstępne koncentrują się ma zidentyfikowaniu najważniejszych
źródeł korupcji. Drugą dziedziną jest rolnictwo, a w szczególności określenie ograniczeń
stojących na drodze restrukturyzacji gospodarki rolnej, w tym czynników utrudniających zdrowe
funkcjonowanie rynków pracy, obrotu ziemią i rynków finansowych (patrz akapit 37). Trzecia
dziedzina to analiza wpływu na budżet i skuteczności programów socjalnych w ochronie zdrowia,
edukacji i opiece społecznej, będąca pierwszym krokiem w kierunku pomocy Rządowi Polskiemu
w identyfikacji programów, w przypadku których korzyści wyraźnie przewyższają ponoszone
koszty, a także takich, w przypadku których wskaźnik kosztów do korzyści jest bardzo słaby.
Wszystkie wspomniane tu prace toczą się, lub będą się toczyć w ścisłej współpracy z polskimi
partnerami Banku, a ich efektem będzie opracowanie zwięzłych materiałów analitycznych i
propozycji wytycznych do kształtowania przedmiotowych kierunków polityki. Te posłużą, jako
materiał wyjściowy do dyskusji, w ramach spotkań roboczych i seminariów, kwestii w nich
kluczowych oraz wymiany poglądów z decydentami na temat zalecanych kierunków polityki.
Zarządzanie portfelem
47. O czasu zainicjowania swej działalności kredytowej w Polsce w roku 1990, Bank Światowy
przeznaczył dla Polski blisko 5,0 miliardów USD (4,0 miliardy USD netto, po uwzględnieniu
likwidacji pewnych operacji), z czego pobrano 2,9 miliarda USD, a spłacono 675 milionów USD.
Z liczby 37 kredytów udzielonych Polsce (dla sfinansowania 30 operacji), dobiegł końca okres
wykorzystania 18. Z wyjątkiem 6 przedsięwzięć (Usług Rynku Pracy, Drogowego, Rozwoju
Usług Ochrony Zdrowia, Prywatyzacji i Restrukturyzacji, oraz dwóch projektów rozwoju sieci
cieplnej, na które złożyły się kredyty udzielone pięciu miastom) wszystkie operacje zatwierdzone
na przestrzeni pierwszych czterech lat naszej działalności kredytowej w Polsce zostały ukończone
i są bądź to na etapie finalizacji, bądź już po złożeniu raportów końcowych. W kategoriach
efektywności wdrożenia, w przypadku linii kredytowych uruchomionych we wczesnych latach
funkcjonowania programu napotkano na poważne problemy wdrożeniowe (brak popytu w
powiązaniu z nadpłynnością systemu bankowego). Konieczna zatem była ich pełna lub częściowa
likwidacja, tudzież restrukturyzacja. Za wyjątkiem wspomnianych linii kredytowych, ogólna
efektywność portfela była i pozostaje zadowalająca.
48. Portfel operacji wdrożonych obejmuje w obecnym czasie 19 kredytów, w tym nie tak dawno
zatwierdzony Kredyt Dostosowawczy dla Sektora Węglowego. W tej liczbie zakończono lub
zamknie się do końca bieżącego roku kalendarzowego pięć kredytów, co zredukuje akcję
kredytową Banku do 14 operacji. W liczbie starszych kredytów stanowiących do chwili obecnej
aktywną część portfela najbardziej problematyczny okazał się Kredyt na Rozwój Sektora Usług
Ochrony Zdrowia (zatwierdzony w połowie roku 1992).
Jego wykorzystanie następuje
niezwykle powoli, a według stanu z końca miesiąca czerwca 1999 roku pozostają na rachunku
kredytu znaczące środki dotąd nie alokowane. Jednak, w ostatnim czasie kredyt ten poddano
restrukturyzacji i podjęto kroki w kierunku wzmocnienia zarządzania tym przedsięwzięciem, co
powinno prowadzić do poprawy jego efektywności.
Partnerstwo
49. Polski program Banku Światowego utrzymuje ścisłe kontakty robocze ze wszystkimi
znaczącymi partnerami o charakterze rozwojowym, w tym z Unią Europejską, EBOiR, EBI,
dwustronnymi agencjami o charakterze pomocowym, oraz organizacjami pozarządowymi.
Zarówno UK Knowhow Fund, jak i USAID aktywnie wspierają program przekształceń w
22
polskim górnictwie węgla kamiennego rozwoju terenów wiejskich. Także rządy Belgii, Kanady,
Holandii i Szwecji zapewniają tu silne wsparcie w formie dwustronnych funduszy, których środki
przeznaczają na usługi doradcze. Wspólnie z EBOiR wspieramy restrukturyzację kolejnictwa.
EBOiR zadeklarował także swoje wsparcie dla procesu prywatyzacji spółek węglowych. Na
przestrzeni ostatnich kilku lat pracowaliśmy intensywnie nad wzmocnieniem naszych więzi
roboczych z organizacjami pozarządowymi.
Organizacje te są obecnie zaangażowane we
współpracę z Bankiem Światowym nad kwestiami rozwoju poszczególnych sektorów gospodarki
oraz opracowania indywidualnych przedsięwzięć. Cyklicznie organizujemy brifingi dla
organizacji pozarządowych, których celem jest informowanie na temat zamierzeń programowych
Banku Światowego oraz korzystanie z doświadczenia i wiedzy specjalistycznej tych organizacji
dla celów przygotowania, jak i wdrożenia projektów Banku. Ze środków swego Programu
Małych Grantów - którego alokacja odbywa się (po decentralizacji zarządzania małymi grantami
do szczebla biur terenowych) w ramach naszego Biura warszawskiego - Bank Światowy udzielił
w roku obrachunkowym 1999 dziesięć niewielkich grantów na łączną kwotę 50 tysięcy USD.
50. Z uwagi na fakt skoncentrowania naszych wysiłków programowych na wspieraniu
przygotowań Polski na wejście do UE, skala naszej kooperacji i współpracy z UE wzrosła na
przestrzeni ubiegłych lat znacząco. Obok innych krajów znajdujących się na ścieżce
preakcesyjnej, Polska stanie się odbiorcą znaczących środków z funduszu preakcesyjnego
PHARE, a także z innych specjalistycznych źródeł, takich jak SAPARD (z przeznaczeniem na
rozwój terenów wiejskich) i ISPA (dot. Sektora ochrony środowiska i transportu). Rząd Polski i
Komisja Europejska (EC) przewidują wykorzystanie finansowania preakcesyjnego do
współfinansowania przedsięwzięć przygotowanych przez Bank i inne międzynarodowe instytucje
finansowe. Rozszerzyła się zatem współpraca z EC w zakresie przygotowania projektów i ich
współfinansowania (np. w odniesieniu do zaproponowanego Projektu Aktywizacji Terenów
Wiejskich, który uzyska współfinansowanie ze środków SAPARD). Celem skoordynowania
strategii pomocowej, w tym wsparcia o charakterze czysto merytorycznym (takiego jak nie
prowadzące do przygotowania projektów, a strategicznie ważne prace studialne oraz
przygotowanie projektów) oraz sprecyzowania formuł współfinansowania z zaangażowaniem
środków PHARE, rok temu EC, Bank Światowy EBOiR i EBI podpisały "Memorandum of
Understanding". Rozważana jest obecnie propozycja uwzględnienia w tej formule także
funduszów ISPA i SAPARD
51.
Bank również ściśle współpracuje z EC w zakresie wielu inicjatyw oferowania pomocy
technicznej, finansowanych w całości lub częściowe przez EC, a nakierowanych na pomoc Polsce
i innym krajom na ścieżce preakcesyjnej w przygotowaniu się na dołączenie do EU.
Przykładowo, wspólna misja EC i Banku odwiedziła Polskę w marcu 1999 roku celem
przygotowania wspólnego programu pomocy technicznej mającego na celu pomoc w
przygotowaniu się Polski do spełnienia wymogów określonych w dyrektywach UE odnośnie
liberalizacji rynków energii elektrycznej i gazu. EC również sfinansowała organizowany przez
Bank Światowy wyjazd poznawczy do Hiszpanii i Portugalii przygotowany dla urzędników z
Polski i innych państw starających się o członkostwo w UE. Celem tej misji jest zapoznanie się z
doświadczeniem obu krajów w zakresie wykorzystania finansowania UE na realizację
przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska. Wraz innymi krajami aspirującymi do
członkostwa w UE, Polska może także korzystać z szeregu spotkań warsztatowych i
seminaryjnych, jaki Bank organizuje i finansuje z pomocą EC. Miały dotąd miejsce warsztaty
poświęcone rolnictwu i rozwojowi terenów wiejskich, a także nadzorowi bankowemu.
Planowane są dalsze spotkania tego typu, których przedmiotem będzie problematyka
administracji publicznej, praw majątkowych i rozwoju katastrów nieruchomości, a także
przepisów regulujących rynek energii elektrycznej i gazu. Działania te podejmowane są z myślą
o ułatwieniu procesu akcesyjnego i w coraz większej mierze wzbogacane doświadczeniami
państw, które w ostatnim czasie uzyskały członkostwo EU.
23
Terenowy charakter zarządzanie działalnością prowadzoną w poszczególnych krajach
52. Od lipca 1997 roku, Dyrektor Krajowy na Polskę i trzy Republiki Nadbałtyckie rezyduje w
Warszawie. Zmiana ta, w powiązaniu z decyzją zatrudnienia dodatkowych pracowników w
terenie i centrali wzmacnia możliwości Banku Światowego w zakresie elastycznego i szybkiego
reagowania na wnioski o zapewnienie wsparcia Bank. Władze polskie wyraziły swoje uznanie
dla idących w tym kierunku zmian, w szczególności biorąc pod uwagę znaczący przyrost w
liczbie wniosków o doradztwo strategiczne Banku Światowego w odniesieniu do konkretnych
kwestii w procesie kształtowania kierunków polityki rządu, dziedzinie gdzie elastyczność i
szybkość reakcji partnera liczy się szczególnie.
Program działań wspierających Międzynarodowej Korporacji Finansowej
53.
Na przestrzeni najbliższych dwóch lat MKF nie przewiduje znaczących zmian w
ukierunkowaniu swej działalności w Polsce. Natomiast w miarę zbliżania się terminu wejścia
Polski do UE, MKF będzie sukcesywnie coraz bardziej selektywna w wyborze projektów, jakie
gotowa jest wspierać. Korporacja w dalszym ciągu zainteresowana jest identyfikowaniem
przedsięwzięć gdzie wkład MKF spełniać będzie zasadę komplementarności, w tym projekty
polegające na wspieraniu prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych przemysłu ciężkiego, a
także przedsięwzięcia inicjowane przez przedsiębiorstwa o krajowej strukturze własnościowej i
zarządzie w dobrej kondycji ekonomiczno-finansowej, którym jednak brak silnego sponsora.
Wymienić tu można trzy konkretne dziedziny w których rozwijać się będzie nasza praca w
przyszłości: i) zapewnienie dalszego wsparcia rozwijającej się prywatnej ochronie zdrowia,
nowej w Polsce branży, w ramach której MKF jest w stanie odegrać innowacyjną rolę — na
etapie planowania jest inwestycja uzupełniająca i świadczenie usług doradczych,
ii)
finansowanie tworzenia podstawowej infrastruktury, w szczególności w ramach sektora
energetycznego, konserwacji energii i usług infrastruktury komunalnej, które mogą skorzystać z
doświadczenia i statusu "uczciwego pośrednika", jakie może zaoferować MKF w procesie
konstruowania złożonych relacji umownych, oraz iii) dalsze finansowanie rozwoju rynków
finansowych poprzez finansowanie inwestycji i pomoc techniczną przy rozwijaniu
specjalistycznych usług finansowych, takich jak m.in. sekurytyzacja, finansowanie budownictwa
mieszkaniowego i leasing.
54.
Od czasu rozpoczęcia przez MKF w Polsce działalności inwestycyjnej w roku 1990,
zatwierdzono około 30 przedsięwzięć, w tym inwestycje kapitałowe na kwotę 124 milionów
USD, kredyty na rachunku własnym MKF wartości 239 milionów USD i kredyty konsorcjalne o
wartości 147 milionów. Obecny portfel obejmuje 21 przedsięwzięć, w ramach których MKF i
partnerzy - uczestnicy projektów wydatkowali 140 milionów USD. Ogólna jakość portfela, za
wyjątkiem trzech przedsięwzięć, jest zadowalająca.
55.
Celem uzyskania poprawy swej zdolności reagowania na potrzeby klientów oraz
zwielokrotnienia swojego potencjału specjalistów inwestycyjnych rezydujących w Waszyngtonie,
MKF na przestrzeni ostatnich dwóch lat w coraz szerszym zakresie angażowała pracowników
swego warszawskiego biura w prowadzone operacje inwestycyjne oraz proces nadzoru nad
bieżącym portfelem inwestycji. Niedawna przeprowadzka do lokalu eksploatowanego wspólnie z
Biurem Warszawskim Banku Światowego ułatwia współpracę w ramach szeregu rodzajów
przedsięwzięć i inicjatyw, a także poprawiła jakość dostępu do nowoczesnych form komunikacji.
Celem wzmocnienia swojej specjalizacji krajowej, MKF niedawno wyodrębniła w ramach
struktur Departamentu ds. Europy Środkowej i Południowej MKF nową jednostkę i obsadziła ją
doświadczonymi Country Anchors - Specjalistami ds. poszczególnych krajów. W zakres
24
obowiązków każdego z nich wchodzi odpowiedzialność za działalność na teranie ograniczonej
liczby wybranych krajów. To nowe podejście pozwala naszym Specjalistom krajowym skupić
uwagę na potrzebach naszych klientów i Rządu, a także na obecności terenowej w każdym z
poszczególnych krajów.