ROK XLIX l 2011 półrocznik

ROK XLIX l 2011
1
półrocznik
Wydawnictwo Uniwersytetu
Kardynała Stefana Wyszyńskiego
w Warszawie
UNIWERSYTET KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO
WYDZIAŁ TEOLOGICZNY
REDAKCJA IADM INISTRACJA
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Wydział Teologiczny
ul.Dewajtis 5,01-815 Warszawa
stv@ uksw.edu.pl
REDAGUJĄ
ks. Ignacy Bokwa,ks. Ryszard Czekalski,ks. Jan Decyk,
Woj
ciechKl
ujOM I(sekretarz redakcji),Józef Kulisz SJ,
Kazimierz M isiaszek SDB,Jacek SalijOP(zastępca redaktora naczelnego),
Jarosław A. Sobkowiak M IC (redaktor naczelny)
OKŁADKĘ PROJEKTOWAŁ
Stanisław Stosiek
Za zgodąKurii M etropolital
nejWarszawskiej
Pozycj
ędofinansowano ze środków KomitetuBadań Naukowych
ISSN-0585-5594
Druk i oprawa:
OFICYNA WYDAWNICZO-POLIGRAFICZNA „ADAM ”
02-729 Warszawa,ul.Rolna 191/193,
tel
. 2284337 23,2284308 79;tel
./fax228432052
e-mail
:wydawnictwo@ oficyna-adam.com.pl
http://www.oficyna-adam.com.pl
SPIS TREŚCI
OD REDAKCJI ............................................................................................7
ARTYKUŁY (Liturgika) .........................................................................11
Jacek N o w a k ,Znak a poszukiwania nowych symboli uczestnictwa
w liturgii ................................................................................................11
Jan D e cy k ,Liturgia Godzin hymnem na chwałę Boga ...........................23
Krzysztof Fi li po w i cz ,Misterium Wcielenia w Jutrzni i Nieszporach
adwentowej Liturgii Godzin ..................................................................35
M atias A ug é CM F,W poszukiwaniu metody hermeneutycznej w liturgii .. 57
Jan Rus i e ck i ,Typologie analizy syntagmatycznej w hermeneutyce
liturgicznej.............................................................................................75
AndrzejŻąd ł o ,Hermeneutyka tekstów euchologijnych w kluczu
diachronicznym i synchronicznym ........................................................85
Bogusław M i g ut ,Hermeneutyka w służbie teologii liturgicznej
Achillesa Marii Triakki SDB (1935-2002) ............................................99
Ireneusz K o z i o r z ębs k i ,Ksiądz Adam Durak propagatorem
hermeneutyki liturgicznej w Polsce.....................................................131
VARIA .......................................................................................................141
Janusz Cz e r s k i ,Interpretacje tekstów biblijnych.................................141
Janusz K r ęci d ł o M S,Strategia perswazyjna Marka Ewangelisty
w świetle podejścia socjologicznego i antropologii kulturowej ..........155
Grzegorz Ba cha n e k ,Tajemnica grzechu pierworodnego w ujęciu
Josepha Ratzingera .............................................................................171
M arta Pr z y s z y cho w s k a ,Jednoczesne powstanie duszy i ciała
człowieka według Grzegorza z Nyssy .................................................191
Diana K ula k ,Niepokalane Poczęcie Bogurodzicy według Siergieja
Bułgakowa...........................................................................................207
RECENZJE I KRONIKA ........................................................................227
Recenzje:S. H a hn ,Moc Słowa w liturgii. (ks. K. Fi li po w i cz );
R. Be r g e r ,Pastoralliturgisches Handlexikon. (ks. P. Wa le ń d z i k );
BpA.F. D z i uba ,Jezus nam przebacza. (ks. W. W y s z o w a d z k i );
B. G i e m z a SDS, Dlaczego modlimy się za kapłanów?
(bp A.F. D z i uba ); A. D z i óba , Narzeczeni wobec ludzkiej
płodności. (bp A.F. D z i uba );E.P. Pa ce lli ,The good Earth.
(ks. J. G a jd a );K. N y k i e l,Kościołowi, który jest w Łodzi, powiedz… (ks. A. W a r s o );A. N i t r o la ,Trattato di escatologia.
(ks. S. Ja śk i e w i cz );J. Tw a r d y ,Aktualizacja słowa Bożego
w kaznodziejstwie (ks. J. S w ęd r o w s k i ). .......................................227
KronikaW ydziałuTeologicznego (M . Bo g us i a k ,W. K lujOM I)..259
4
SPIS TREŚCI
TABLE OF CONTENTS
EDITORIAL .................................................................................................7
ARTICLES:(Liturgy) ..............................................................................11
Jacek N o w a k SAC,A Sign and Search f
or New Symbols
ofParticipating in Liturgy ....................................................................11
Jan D e cy k ,The Divine Office as a Hymn ofGlory to God .....................23
Krzysztof Fi li po w i cz ,The Mystery ofIncarnation in Matins and
Vespers ofthe Advent Divine Office ......................................................35
M atias A ug é CM F,In Search ofHermeneutical Method in Liturgy .......57
Jan Rus i e ck i SDB,Typologies ofSyntagmatic Analysis in Liturgical
Hermeneutics .......................................................................................75
AndrzejŻąd ł o ,Hermeneutics ofEuchological Texts in Diachronic and
Synchronic Key......................................................................................85
Bogusław M i g ut ,Hermeneutics in the Service ofLiturgical Theology
ofAchille Maria Triacca SDB (1935-2002) ..........................................99
Ireneusz K o z i o r z ębs k i ,Father Adam Durak as Propagator of
Liturgical Hermeneutics in Poland .....................................................131
VARIA ........................................................................................................141
Janusz Cz e r s k i ,Interpretations ofBiblical Texts.................................141
Janusz K r ęci d ł o M S, Persuasive Strategy ofSt Mark the Evangelist
in the Light ofSociological Approach and Cultural Anthropology ...155
Grzegorz Ba cha n e k ,The Mystery ofthe Original Sin in Joseph
Ratzinger’
s Approach ..........................................................................171
M arta Pr z y s z y cho w s k a ,Simultaneous Origin ofMan’
s Soul and
Body According to Gregory ofNyssa ..................................................191
Diana K ula k ,Immaculate Conception ofthe Mother ofGod according
to Sergei Bulgakov..............................................................................207
REVIEW S AND CHRONICLE...............................................................227
Reviews:S. H a hn ,Moc Słowa w liturgii. (ks. K. Fi li po w i cz );
R. Be r g e r ,Pastoralliturgisches Handlexikon. (ks. P. Wa le ń d z i k );
BpA.F. D z i uba ,Jezus nam przebacza. (ks. W. W y s z o w a d z k i );
B. G i e m z a SDS, Dlaczego modlimy się za kapłanów?
(bp A.F. D z i uba ); A. D z i óba , Narzeczeni wobec ludzkiej
płodności. (bp A.F. D z i uba );E.P. Pa ce lli ,The good Earth.
(ks. J. G a jd a );K. N y k i e l,Kościołowi, który jest w Łodzi, powiedz… (ks. A. W a r s o );A. N i t r o la ,Trattato di escatologia.
(ks. S. Ja śk i e w i cz );J. Tw a r d y ,Aktualizacja słowa Bożego
w kaznodziejstwie (ks. J. S w ęd r o w s k i ). .......................................227
Chronicl
eoftheTheol
ogicalFacul
ty(M . Bo g us i a k ,W. K lujOM I) ..259
SPIS TREŚCI
5
INHALTSVERZEICHNIS
LEITARTIKEL .............................................................................................7
ARTIKEL:(Liturgie) .................................................................................11
Jacek N o w a k SAC,Zeichen und Suche neuer Symbole der Teilnahme
an der Liturgie.......................................................................................11
Jan D e cy k ,Das Stundengebet als Hymne zum Lob Gottes .....................23
Krzysztof Fi li po w i cz ,Das Mysterium der Menschwerdung Gottes
in Laudes und Vesper der adventlichen Stundenliturgie .......................35
M atias A ug é CM F,Die Suche nach einer hermeneutischen Methode
in der Liturgie .......................................................................................57
Jan Rus i e ck i SDB,Typologie der syntagmatischen Analyse in
der liturgischen Hermeneutik................................................................75
AndrzejŻąd ł o ,Die Hermeneutik euchologischer Texte, diachronisch
und synchronisch betrachtet .................................................................85
Bogusław M i g ut ,Die Hermeneutik im Dienst der liturgischen
Theologie von Achille Maria Triacca SDB (1935-2002) ......................99
Ireneusz K o z i o r z ębs k i ,Adam Durak als Verbreiter der liturgischen
Hermeneutik in Polen .........................................................................131
VARIA .......................................................................................................141
Janusz Cz e r s k i ,Interpretationen biblischer Texte ...............................141
Janusz K r ęci d ł o M S, Die persuasive Strategie des Evangelisten
Markus im Lichte einer soziologischen und kulturanthropologischen
Betrachtungsweise ..............................................................................155
Grzegorz Ba cha n e k ,Das Geheimnis der Erbsünde nach Auf
f
assung
Joseph Ratzingers ...............................................................................171
M arta Pr z y s z y cho w s k a ,Die gleichzeitige Entstehung von Seele
und Körper des Menschen nach Gregor von Nyssa ............................191
Diana K ula k ,Die unbefleckte Empfängnis der Gottesmutter nach
Sergiej Bulgakow ................................................................................207
REZENSIONEN UND CHRONIK .........................................................227
Rezensionen:S. H a hn ,Moc Słowa w liturgii. (ks. K. Fi li po w i cz );
R. Be r g e r ,Pastoralliturgisches Handlexikon. (ks. P. Wa le ń d z i k );
BpA.F. D z i uba ,Jezus nam przebacza. (ks. W. W y s z o w a d z k i );
B. G i e m z a SDS, Dlaczego modlimy się za kapłanów?
(bp A.F. D z i uba ); A. D z i óba , Narzeczeni wobec ludzkiej
płodności. (bp A.F. D z i uba );E.P. Pa ce lli ,The good Earth.
(ks. J. G a jd a );K. N y k i e l,Kościołowi, który jest w Łodzi, powiedz… (ks. A. W a r s o );A. N i t r o la ,Trattato di escatologia.
(ks. S. Ja śk i e w i cz );J. Tw a r d y ,Aktualizacja słowa Bożego
w kaznodziejstwie (ks. J. S w ęd r o w s k i ). .......................................227
Chronik der Theologischen Fakultät(M . Bo g us i a k ,W. K lujOM I) ...259
6
SPIS TREŚCI
TABLE DESM ATIÈRES
ÉDITORIAL ..................................................................................................7
LES ARTICLES (Liturgie) ........................................................................11
Jacek N o w a k SAC,Le signe et la recherche de nouveaux symboles de
la participation àla liturgie ..................................................................11
Jan D e cy k ,La Liturgie des Heures comme l’hymne àla gloire de Dieu .. 23
Krzysztof Fi li po w i cz ,Le Mystère de l’Incarnation dans Laudes et
Vêpres de la Liturgie des Heures de l’Avent .........................................35
M atias A ug é CM F,A la recherche de la méthode herméneutique dans
la liturgie ...............................................................................................57
Jan Rus i e ck i SDB,Les typologies de l’analyse syntagmatique dans
l’herméneutique liturgique ....................................................................75
AndrzejŻąd ł o ,L’herméneutique des textes euchologiques dans l’ordre
diachronique et synchronique ...............................................................85
Bronisław M i g ut ,L’herméneutique au service de la théologie liturgique
d’Achille Maria Triacca SDB (1935-2002) ..........................................99
Ireneusz K o z i o r z ębs k i ,Père Adam Durak le propagateur de
l’herméneutique liturgique en Pologne...............................................131
VARIA ........................................................................................................141
Janusz Cz e r s k i ,Les interprétations des textes bibliques .....................141
Janusz K r ęci d ł o M S,Une stratégie persuasive de Marc Evangéliste
dans la lumière de l’approche sociologique et de l’anthropologie de
culture .................................................................................................155
Grzegorz Ba cha n e k ,Le mystère du péchéoriginel dans la conception
de Joseph Ratzinger ............................................................................171
M arta Pr z y s z y cho w s k a ,La naissance simultanée de l’âme et
du corps humains selon Grégoire de Nysse ........................................191
Diana K ula k ,L’Immaculée Conception de la Mère de Dieu selon
Serge Boulgakov..................................................................................207
RÉCENSIONS ET CHRONIQUE ..........................................................227
Récensions:S. H a hn ,Moc Słowa w liturgii. (ks. K. Fi li po w i cz );
R. Be r g e r ,Pastoralliturgisches Handlexikon. (ks. P. Wa le ń d z i k );
BpA.F. D z i uba ,Jezus nam przebacza. (ks. W. W y s z o w a d z k i );
B. G i e m z a SDS, Dlaczego modlimy się za kapłanów?
(bp A.F. D z i uba ); A. D z i óba , Narzeczeni wobec ludzkiej
płodności. (bp A.F. D z i uba );E.P. Pa ce lli ,The good Earth.
(ks. J. G a jd a );K. N y k i e l,Kościołowi, który jest w Łodzi, powiedz… (ks. A. W a r s o );A. N i t r o la ,Trattato di escatologia.
(ks. S. Ja śk i e w i cz );J. Tw a r d y ,Aktualizacja słowa Bożego
w kaznodziejstwie (ks. J. S w ęd r o w s k i ). .......................................227
ChroniquedelaFacultédeThéologie(M . Bo g us i a k ,W. K lujOM I)...259
OD REDAKCJI
W swoim przesłaniu do uczestników 62. Kraj
owego Tygodnia
Liturgicznego we Włoszech,który w tym rokuodbywa sięw Trieście
papieżBenedykt VIzwrócił sięw takich słowach:Liturgia powinna
byćw pierwszym rzędzie dziełem Boga. Dzięki temu stanie się ona katechezą, w której sam Bóg będzie nauczał i wychowywał wiernych.
Z kol
ei watykański sekretarz stanukard. Tarcisio Bertone SDB nakreśl
ił perspektywę dl
a liturgii,w którejpowinno się rozważać liturgię
jako katechezę. Jest nią absolutny prymat Boga w akcji liturgicznej.
Nie można jej redukowaćdo aspektów czysto ludzkich czy organizacyjnych, bo liturgia nie jest tym, co czyni człowiek, lecz tym, co czyni
Bóg. W ten sposób właśnie w liturgii jawi się On jako Bóg-z-nami (za
Radiem Watykańskim z dnia 23sierpnia 2011roku). Wierni tejzachęcie pragniemy wpisaćsięw próbęposzukiwania autentycznego miej
sca l
iturgii w życiuKościoła w pełnejzgodności z M agisterium i żywą
tradycj
ąKościoła.
Zasadniczątematycznączęśćtego zeszytupragniemy więcpoświęcićl
iturgice j
ako szczególnie uprawnionejdrodze naukowych poszukiwań dotyczących l
iturgii. Liturgia jest kul
tem publicznym całego
Kościoła,bogatym w znaki i symbole. By mogły one autentycznie
przemówićdo człowieka musząbyćw jasny sposób określ
one i skodyfikowane. Temuzaśsłuży szczególnie odniesienie do perspektywy
bibl
ij
nej
,gdyżto właśnie dzięki niejliturgia zyskuj
e nowe rozumienie swoj
ejsymbol
iki w odniesieniu do M isterium Chrystusa,dzięki
niejgest l
iturgiczny staje sięgestem Chrystusa,gestem Jego miłości
(Jacek Nowak SAC). Takie rozumienie liturgii musi karmićsię mo-
8
OD REDAKCJI
[2]
dl
itwąrozpisanąna poszczegól
ne pory dnia. W ten sposóbakcja liturgiczna zyskuje właściwy pokarm. Szczegól
nym miej
scem j
ednoczenia
sięz Chrystusem w modlitwie j
est liturgia Godzin. Uczy ona wierzącego i modl
ącego sięczłowieka poświęcenia,uwiel
bienia i eschatologicznejnadziei (ks. Jan Decyk). M isterium Wcielenia j
est momentem
kul
minacyjnym obj
awiania sięBoga-z-nami. Odczytaniu tejtaj
emnicy,szczegól
nie w oparciu o modlitwębrewiarzowąokresuAdwentu
poświęca swoje studium ks. Krzysztof Fil
ipowicz. Każda refl
eksj
a naukowa potrzebuj
e właściwejmetody. Po okresie rozkwituszeroko poj
ętejhermeneutyki na nowo nal
eżałoby postawić pytanie o rel
ację,
zbieżności i różnice pomiędzy hermeneutykąa epistemol
ogiąokreślaj
ącąstatus poszczegól
nychdyscypl
in wiedzy. Szczególnie ma to znaczenie w określaniu statusu teol
ogii l
iturgicznej
. Problem j
est ważny
i –j
ak przypomina autor – ciągl
ej
est „pracąw toku”(M atias Augé
CM F). Liturgia wyraża siępoprzez teksty l
iturgiczne. Ituznowuniewątpl
iwą rol
ę odgrywa właściwa ich interpretacja,próba połączenia
tematycznego i odniesienia do całości. Szczególnąrolępełni tu syntagma. Jejtypol
ogii w hermeneutyce l
iturgicznejpoświęcony jest kol
ej
ny artykuł (Jan Rusiecki SDB). O potrzebie,a nawet konieczności,
uwrażl
iwiania na kwestie związane z hermeneutykąformuł l
iturgicznychzwraca uwagęw swoim artykule ks. AndrzejŻądło. Jak przystało
na autora parającego się zagadnieniami hermeneutycznymi wskazuj
e on wyraźnie,że poprzez anal
izę(za)wartości formuł można odkryć
niesionąprzez nie wartość. Interpretacj
a służy jednak wyjaśnianiuku
pełniej
szemurozmieniu. Tym zaśco wyjaśnia hermeneutyka j
est duch
l
iturgii zawarty w j
ejpłaszczyźnie teologicznej. To zagadnienie rozwij
a ks. Bogusław M igut w oparciu o anal
izęmyśli nieżyj
ącego j
uż
włoskiego liturgisty A.M . Triakki SDB. Nie sposób nie wspomnieć
w tym nurcie refleksj
i śp. ks. prof. dra hab. Adama Duraka,kierownika Katedry Hermeneutyki Liturgicznejw ATK. Tejpostaci,zarówno
w wymiarze pracy naukowo-badawczejjak równieżdydaktycznejpoświęca swoje studium ks. Ireneusz Koziorzębski.
Drugą część prezentowanego zeszytu otwiera artykuł stanowiący
przej
ście od kwestii liturgicznych do szerzejpojętejrefleksj
i teologicznej
. Jest on poświęcony interpretacj
i tekstów bibl
ij
nychw liturgii
[3]
OD REDAKCJI
9
(ks. Janusz Czerski). Perswazja jest ważnym el
ementem głoszenia orędzia Jezusa Chrystusa. Strategii perswazyjnejM arka Ewangelisty poświęca swoje studium Janusz Kręcidło M S. Jest to szczególnie istotny
tekst,gdyżzostaje odniesiony do kontekstusocjologicznego i antropologii kulturowej.Jak jużwspomniano,płaszczyzna biblijna jest istotnym
elementem odkrywania Boga w liturgii,ale odkrywa ona równieżprawdę
o człowieku,szczególnie w wymiarze jego grzeszności. Tajemnicy grzechu pierworodnego w ujęciu Josepha Ratzingera jest poświęcony kolejny z prezentowanychtekstów (ks. Grzegorz Bachanek). Podejmując
refleksjęnad człowiekiem sięgamy do antropologii,niestety często poj
mowanejbardzo redukcjonistycznie,prowokowani współczesną klasyfikacją nauk. Natomiast szeroko pojęta refleksja antropologiczna
towarzyszy człowiekowi od samego początku. Przykładem tak właśnie
pojętejrefleksjiantropologicznejjest Grzegorz z Nyssy. Jeden z aspektów j
ego refleksj
i (problematyka j
ednoczesności powstania duszy
i ciała) znaj
duje odzwierciedlenie w artykule M arty Przyszychowskiej.
Raz j
eszcze wraca artykuł Diany Kulak poświęcony Niepokalanemu
Poczęciu Bogurodzicy u Siergieja Bułgakowa. W ostatnim numerze
z powodu błędu technicznego na etapie druku znal
azł się on trochę
„poza”częściąściśl
e naukowąnumeru. Drukującraz jeszcze ten tekst
pragniemy w ten sposóbprzeprosićj
ego Autorkęi przywrócićtekstowi „właściwe”miej
sce.
W ramach recenzji powraca temat l
iturgii,a ściśl
ejmówiąc,rol
i
Słowa Bożego w liturgii (ks. Krzysztof Filipowicz). Omówieniuleksykonupastoral
no-l
iturgicznego Ruperta Bergera poświęca swoj
ąrecenzj
ęks. Piotr Wal
endzik. Z kolei Ks. Władysław Wyszowadzki omawia
pozycj
ę Bpa A.F. Dziuby poświęconą przygotowaniu do sakramentupoj
ednania. W tym roku,zamykającym refl
eksjęnad tajemnicąkapłaństwa nie mogło zabraknąć przypomnienia potrzeby modl
itwy
za kapłanów (bp AdnrzejF. Dziuba). Druga recenzj
a autorstwa bpa
Dziuby omawia pozycję prezentuj
ącą bardzo aktual
ny temat przygotowania do małżeństwa. Recenzję rozprawy o działal
ności misyj
nejKościoła w ostatnich l
atach proponuj
e ks. Janusz Gajda. M ówiąc
o Kościel
e nie może zabraknąćodniesienia do kościołów l
okalnych.
Upamiętnieniu 90-lecia istnienia Archidiecezji Łódzkiejjest książka
10
OD REDAKCJI
[4]
recenzowana przez ks. Alberta Warso. Recenzjędrugiego tomueschatol
ogii A. Nitroli podejmuje ks. Syl
wester Jaśkiewicz,zwracaj
ąuwagę na j
eden z bardziejinteresujących wątków omawianejpubl
ikacji
–„tryl
ogięparuzji”. Nie ma żywejwiary bez liturgii,nie ma żywejliturgii bez przepowiadania. Rozprawępoświęconątejwłaśnie probl
ematyce recenzuje ks. Jerzy Swędrowski.
Bieżący numer tradycyjnie wieńczy Kronika WydziałuTeologicznego
(M ałgorzata Bogusiak i WojciechKlujOM I). Jeśl
i nie wskazano inaczej
,aby ujednol
icić stylprzypisów stosuj
emy skróty Encyklopedii
Katolickiej.
Jarosław A. Sobkowiak M IC