Sylabus - Andrzej L. Zachariasz

Sylabus
Nazwa Przedmiotu: Aksjologia polityczna
rok studiów, semestr: II, III (studia stacjonarne II stopnia — magisterskie),
kierunek: Filozofia, rok akad. 2007/2008
Metody nauczania: wykład
Imię i nazwisko wykładowcy: Prof. dr hab. Andrzej L. Zachariasz
Lp.
1.
Treści merytoryczne przedmiotu
Część I
Aksjologia polityczna jako dyscyplina filozoficzna (szczegółowy dział filozofii politycznej).
Część ogólna
Aksjologia polityczna. Próba definicji
1. Znaczenie terminu
2. Przedmiot aksjologii
3. Metoda aksjologii
4. Specyfika aksjologii politycznej. Aksjologia polityczna a filozofia polityczna
5. Czy aksjologia polityczna jest i jak jest możliwa?
6. Uzasadnienie aksjologii politycznej jako dyscypliny teoretycznej i jej funkcje praktyczne
2.
3.
4.
5.
6.
LICZBA
GODZIN
U podstaw systemu aksjologicznego kultury i cywilizacji europejskiej
1. Pytanie o zasady i płaszczyzny aksjologiczne pozostające u podstaw kultury europejskiej
2. Płaszczyzny aksjologiczne pozostające u podstaw kultury europejskiej
a/ grecki intelektualizm i idealizm
b/ rzymski legalizm i pragmatyzm
c/ bliskowschodni irracjonalizm religijny: judaizm i chrześcijaństwo
3. Sprzeczności i wzajemna dialektyka między poszczególnymi płaszczyznami a dzieje kultury
europejskiej
Dzieje problematyki aksjologicznej. Od cnoty i dobra do wartości
1. Kiedy pojawiła się problematyka aksjologiczna w dziejach myśli europejskiej a pojawienie się
pojęcie wartości
2. Pojęcie cnoty i dobra a pojęcie bytu. Teleologiczna i teistyczna struktura bytu
a/ co tj. cnota
b/. co tj. dobro
3. Pojecie „wartości” i jego rodowód. Z praktyki ekonomicznej, po ekonomię polityczną do filozofii
a/ ekonomiczne koncepcje wartości
b/ wartości jako subiektywizacja bytu
c/ wartości w ujęciu M. Schelera
d/ transcendentalna koncepcja wartości
4. Wartości jako formy znaczeń. Znaczenia a wartości.
Wartości ich status i typy wartości (typologia wartości)
1./ Wartości jako kategorie kulturowe.
2./ Znaczenia jako rzeczywistość kulturowa i wartości jako formy znaczeń
3./ Wartości polityczne i ich typologia
4./ Władza i panowanie jako wartości
5. Wolność, równość, braterstwo – wartości rewolucji francuskiej
6. Konflikt wartości politycznych
7. Podział wartości i systemów politycznych ze względu
a/ na stosunek do przeszłości i przyszłości:
b/ na miejsce jednostki w społeczeństwie
Wartości ich status i typy wartości (typologia wartości)
1. Kwestia autonomii wartości politycznych
2. Polityka a moralność
3. Polityka a religia
4. Polityka a ideologia i światopogląd
2
2
4
2
2
Część II
Wartości polityczne i ich cywilizacyjna i historyczna konkretyzacja (część szczegółowa)
2
Wolność jako wartość absolutna. Anarchizm jako absolutyzacja wolności i negacja
polityczności
1
1./ co znaczy pojęcie anarchizmu
2. Anarchizm jako doktryna. Przedstawiciele i poglądy
3. Wolność jednostki (indywidualna) jako podstawowa wartość anarchizmu
4. Społeczeństwo anarchistyczne a granice wolności
5. Czy państwo jest potrzebne? Władza jako wartość negatywna
6. Brak uzasadnienia dla państwa. Współpraca i solidarność wspólnoty wolnych ludzi jako
wartości pozytywne
7.Rodzaje anarchizmów
7.
8.
9.
10.
11.
Konserwatyzm jako system wartości i ich wymiar polityczny
1./ Co to jest konserwatyzm. Pytanie o doktrynę a praktyka polityczna
2./ Przedstawiciele myśli konserwatywnej
3./ Konserwatyzm wobec innych systemów wartości politycznych: autorytaryzm a liberalizm i
konserwatyzm
4./ Podstawowe wartości konserwatyzmu:
a/ prawo jako wartość
b/ własność jako wartość
c/ bezpieczeństwo jako wartość (sprawiedliwość)
d/ dobrobyt jako wartość
e/ tradycja jako wartość
5/ Autorytaryzm a autorytet i wolność jako wartości i ich miejsce w konserwatyzmie
Liberalizm jako system wartości i jego wymiar polityczny
1./ Liberalizm jako doktryna, czy też wiele doktryn liberalnych?
2. Rodzaje liberalizmu. Przedstawiciele
3. Wolność jako pierwotny fakt bytu ludzkiego i naczelna wartość systemu
4. Podstawowe wartości liberalizmu: własność, wolna konkurencja, tolerancja, wolność sumienia,
...
5. Libertarianizm i nowe rozumienie wolności
6. Liberalizm a autorytaryzm i absolutyzm
7. Liberalizm jako antyklerykalizm
8. Liberalizm a komunitaryzm i socjalizm
Komunizm jako system wartości politycznych
1. Doktryna komunizmu. Jej źródła i przedstawiciele
2. Komunizm a racjonalizm Oświecenia
3. Komunizm jako doktryna wyrosła z krytyki dotychczasowych systemów politycznych i
zawiedzionych nadziei
4. Komunizm a mesjanizm. Proletariat jako siła rewolucji wyzwoliciel ludzkości
5. Rewolucja i dyktatura jako środki realizacji systemu. Komunizm jako system radykalnych
przeobrażeń społecznych
6. Podstawowe wartości komunizmu: równość i jedność, wspólnota (kolektywizm), negacja
własności prywatnej (własność kolektywna), antyindywidualizm, antypluralizm (monopartyjność),
planowanie .... komunizm jako system wartości sterowanych
6. Komunizm a religia (antyreligijność)
7. Komunizm jako totalitaryzm
Socjalizm i socjaldemokracja jako system wartości politycznych
1. Doktryna socjalizmu i socjaldemokracji a komunizm. Zbieżności i różnice. Rezygnacja z
rewolucji i dyktatury proletariatu
2. Socjaldemokracja jako idea łączenia socjalizmu z demokracją
3. Podstawowe wartości: równość, sprawiedliwość społeczna, tolerancja, wspólnota jako wartość
i wolność jednostki, pluralizm polityczny i światopoglądowy, demokracja, własność w różnych
formach, bezpieczeństwo jednostki i społeczeństwa,
4. Zawsze w drodze, nigdy u celu a zasada miary środków i celów (Cel nie uświęca środków).
Idea zmian ewolucyjnych. Poprawiać społeczeństwo na bieżąco
5.Miarą rozwoju politycznego i cywilizacyjnego społeczeństwa jest pozycja klas najniższych
6. Socjaldemokracja a liberalizm
Faszyzm, socjalizm narodowy i nazizm jako system wartości i ich polityczny wymiar
1/. Doktryny i ich twórcy
2/. Volkizm jako źródło nacjonalizmu
3. Darwinizm społeczny i teoria ras
4. Podstawowe wartości: naród, państwo, rasa, siła, walka jako wartości, nietolerancja dla innych
5/. Idea wodzostwa. Całość ponad jednostkami. Autorytaryzm i dyktatura
6/. Negacja demokracji i wolności jednostki
7/. Wyższość rasy i narodu jako zasada działań politycznych
8. Nazizm a socjalizm i socjaldemokracja oraz liberalizm
2
2
2
2
2
2
12.
13
14
Tolerancja jako wartość polityczna
1/.dziejów tolerancji i nietolerancji w kulturze i cywilizacji europejskiej
2/.tolerancja a wolność religijna i polityczna
3/.tolerancja jako warunek funkcjonowania społeczeństw demokratycznych
4. Tolerancja jako wytwór kultury i cywilizacji a problem natury człowieka
5/. Tolerancja i jej rodzaje: religijna, rasowa, obyczajowa, moralna ...
6/. Tolerancja, jej znaczenie i granice zasadności
Demokracja jako wartość a republikański system rządów
1. Z dziejów demokracji. Demokracja jako wartość i formuła władzy ukształtowana w kulturze
greckiej
2. Demokracja jako system wartości i wartości negujące demokracie
3. Wolność osobista i polityczna jako warunek realizacji warości demokratycznych
4. Zasada pluralizmu wartości i idei
5. Demokracja i granice jej zasadności
Polityka a problem idei i wartości
Ludzkość w epoce przemian i globalizacji a pytanie o wartości i idee
2
2
2
30
RAZEM GODZIN
Spis zalecanych lektur:
Literatura obowiązkowa:
− Przewodnik po współczesnej filozofii politycznej, red. Robert E. Goodin i inni, KiW, Warszawa 1998, Cz. II, s.
283–461; Część III G. Dworkin, Autonomia, s. 463–470; Will Kymlicka, Braterstwo, s. 472–488; Amy Gutman,
Demokracja, 530–543; Richard J. Armeson, Równość, s. 628–651; Chandran Kukathas, Wolność, s. 682–
698; Stephan Maceo, Tolerancja i fundamentalizm, Michel Slote, Cnota, s. 820–827.
− Geneza pojęcia wartości i ich status, (pod red. J. Bańki i A. Kiepasa), WUŚ Katowice, 1993, s. 25-34.
− Filozofia i polityka, czyli o potrzebie aksjologii politycznej, [w:] Filozofia i polityka w XX w., (red. M.
Szulakiewicz), Aureus, Kraków 2001, s. 21–33
− Tolerancja a nietolerancja; granice zasadności i konsekwencje praktyczne, [w:] Europejskie modele
tolerancji, (red. A.L. Zachariasz, S. Symotiuk), Wyd. UR, Rzeszów 2001, s. 37-52
− Czy moralność rządzących może być narzucana rządzonym?, [w:] Polityka a moralność, (red. M.
Szyszkowska), Warszawa 2001, s. 25—36
− Aksjologia polityczna społeczeństw krajów słowiańskich w procesie zmian systemowych a idea rozumu
politycznego, [w:] Narody słowiańskie wobec globalizacji, (red. A.L. Zachariasz), Wyd. UR, Rzeszów 2003, s.
26—52
− Utopie a idea tolerancji, [w:] Tolerancja, (red. Maria Szyszkowska i Tomasz Kozłowski, Warszawa 2002, s.
33—42
− Tożsamość narodowa a Europa celów w warunkach wieczystego pokoju, [w:] Zjednoczona Europa a Polska,
Litwa i Ukraina, (red. L. Gawor), Lublin 2003, s. 21—32
Literatura uzupełniająca:
−
−
−
−
−
T. Buksiński, Moderność, Poznań 2001,
J. Lipiec, Świat wartości, Kraków 2001,
A. Niemczuk, Stosunek wartości do bytu, Dociekania metafizyczne, Lublin 2005, ss. 304,
W. Stróżewski, O urzeczywistnianiu wartości, [w:] „Principia” 1991, t. III, s. 7–22,
A.L. Zachariasz, Kulturozofia, Rzeszów 2005,
3