udział kardynała karola wojtyły w pracach kongregacji

ROCZNIKI
Tom
VI I
NAUK
PRAWNYCH
-
1997
K S. J A N D Y D U C H
Kraków
UDZIAŁ KARDYNAŁA KAROLA WOJTYŁY
W PRACACH KONGREGACJI WYCHOW ANIA KATOLICKIEGO
Sobór W atykański II, doceniając znaczenie n a u c z a n ia katolick iego w w y ż ­
szych uczelniach i w w y ższy ch se m inariach d u c h o w n y c h , pośw ięc ił tej spraw ie
specjalną deklarację G ra vissim u m e d u c a tio n is. P o d k re śla się w niej p o trzebę
odnow y w yższych studiów kościelnych: „Św ięty S o b ó r w ielce z a leca ro zw ijan ie
uniw ersytetów i fakultetów katolickich r o z m ie sz c zo n y c h należy cie w ró ż ny c h
częściach świata, tak je d n a k ż e , aby one bły szczały nie ilością, ale z a m iło w a ­
niem do n a u k i” 1.
T roska o p o so b o ro w ą o d n o w ę a ka de m ic kich studiów kościeln ych zo stała
pow ierzona K ongregacji ds. Se m ina rió w i S tudiów U n iw e rsy te c k ic h . W k ró tc e
(15 sierpnia 1967) została o n a p rz e k sz ta łco n a w K o n g re g a c ję W y c h o w a n ia
K atolickiego (C o n g reg a tio p ro In stitu tio n e C a th o lica ) i otrz y m a ła pieczę nad
szkolnictw em kościelnym w sz y stk ic h stopni, w c ały m K ościele. W jej d z ia ła l­
ności uczestniczył kard. Karol W ojtyła; n ajp ierw ja k o w ielki k anclerz W y d z ia łu
T eolo giczn eg o w K rakow ie, p ote m ja k o p r z ew o d n ic z ąc y K om isji ds. N auki K a ­
tolickiej i p rz ew o dn iczący R a d y N auk ow ej E piskopatu, w reszcie ja k o cz ło n e k
K ongregacji W y c h o w a n ia K ato lick iego. Z p ia sto w an y c h stan ow isk w y n ik a ła
potrzeba kontaktów i a n g a ż o w a n ia się w działaln ość K on gre ga c ji. S praw ę tę,
przynajm niej w zarysie, z a m ie rz am y u kazać w n in ie jsz y m artykule.
1 Deklaracja soborowa G ravissim um educationis, [w:] Sobór W atykański II. K onstytucje.
D ekrety. D eklaracje, Poznań 1968, nr 10.
I.
K O N TA K TY Z K ONGREGACJĄ
D O T Y C Z Ą C E W Y D Z IA Ł U T E O L O G IC Z N E G O W K R AK O W IE
K ard. Karol W o jty ła został m ia n o w a n y członk iem K ongregacji W y c h o w a n ia
K a to lic k ie g o przez p a p ie ż a P a w ła VI w dniu 1 m a rc a 1973, na okres pięciu
lat2. N o m in a c ja ta z osta ła p o n o w io n a n a n astępn e p ięciolecie w dniu 3 m arca
19783. C z ło n k o w s tw o to z a k o ń c z y ło się w dniu w y b o ru na Stolicę Piotrow ą,
16 p a ź d z ie rn ik a 1978 r.
C h o c ia ż kard. W o jty ła w sz e d ł w skład K ong regacji dop iero 1 m arca 1973,
to je d n a k je g o w sp ó łp ra c a z n ią ro z p o c z ę ła się dużo w cześniej, z racji funkcji
spełn ianej w o b e c W y d z ia łu T e o lo g ic z n e g o w K ra k o w ie . W y d z ia ł ten, w w yniku
p rz e śla d o w a ń K o ś c io ła p rz e z d y k ta tu rę k om u nisty cz n ą , został bezpraw nie u s u ­
nięty 11 s ie rp n ia 1954 r. z U n iw ersy te tu Jag ie llo ń sk ieg o , którego integ ralną
c z ę śc ią był p ra w ie sześć w ie k ó w , bo od 11 s ty czn ia 1397 r. Ten g łęb o k o n ie ­
s p raw ie d liw y i k r z y w d z ą c y akt rz ąd u polskieg o nie został uznany przez Stolicę
A p o sto lsk ą , któ ra d e k re te m K o n g re g a c ji ds. S e m in a rió w i Studiów U n iw e rsy te c ­
kich stw ierd z iła , iż W y d z ia ł ten - zgod nie ze sw ym usta n o w ie n ie m i c h a ra k te ­
rem - istnieje i d z ia ła w K ra k o w ie p od w y łą c z n y m z w ie rz c h n ictw e m i k ie ro w ­
n ic tw em w ład z y kośc ie ln ej. R ó w n o c z e śn ie w s p o m n ia n y m d ekretem m ia n o w a n o
w ielk ie g o ka n c le rz a W y d z ia łu T e o lo g ic z n e g o , a rcyb isku pa E ug en iu sz a Baziaka
- m e tro p o litę lw o w sk ie g o i a d m in is tra to ra a po stolskie go w K ra k o w ie 4.
Po je g o śm ierci 16 c z e rw c a 1962 r. A rc h id ie c e z ją K ra k o w sk ą zarządzał w i­
k ariusz k a pitu ln y - bp K arol W ojty ła. O n to zw rócił się 8 listopada 1962 r. do
K o n g re g ac ji z zap y ta n ie m : czy z racji spe łnia ne go urzędu w ik ariu sza k a p itu l­
nego A rc h id ie c e zji K ra k o w sk ie j prz y słu g u je mu pra w o o bjęcia i w y k o n y w a n ia
u rzędu w ie lk ie g o k a n c le rz a W y d z ia łu T e o lo g icz n e g o w K rakow ie. O dp ow ie dź
brzm iała: „ Ś w ię ta K o n g re g a c ja w y ja śn ia przeto, że tytuł i funkcje w ielkiego
k a n c le rz a w y m ie n io n e g o W y d z ia łu T e o lo g ic z n e g o w K rak ow ie p rz y słu g u ją
W aszej E k scelen cji ja k o a k tu a ln e m u ord y n a riu szo w i A rchidiecezji K r a k o w ­
sk ie j”5. S w oje s ta n o w is k o K o n g re g a c ja u z asadn iła n o r m ą konstytucji apostol­
skiej D e u s sc ie n tia r u m D o m in u s, któ ra w ó w c z a s re g u lo w a ła działaln ość u n iw e r­
2 „Sum m us Pontifex Paulus VI m em bris Sacrae Congregationis pro Institutione Catholica ad
quinquennium ascripsit Em inen tissim u m ad Reverendissim um D om inum Cardinalem Carolum W o j­
tyła Archiepiscopum C ra co v ien s em ” - P ism o K ard. ./. V illot z 1 U l 1973, akta kard. K. Wojtyły
znajdujące się w A rchiw um Kurii Metropolitalnej w Krakowie (dalej cyt. AK KW , G IV - 3/92).
3 T am że, A l / 139.
D ekret K o n g reg a cji Sem inariów i Studiów U niw ersyteckich z 16 X II 1959. [w:] Statut
P a p ie sk iej A ka d e m ii T eo lo g iczn ej w K rakow ie, oprać, i komentarz J. Dyduch, Kraków 1992,
s. 117.
5 P ism o K o n g reg a cji Sem inariów i Studiów U niw ersyteckich z 19 X I 1962. AK K W , GIV-3/2.
sytetów i faku ltetów katolickich. N o rm a ta brzm iała: „ M a g n u s ca nc e llariu s est
praelatus ord in arius a quo universitas vel facultas de p e n d e t, nisi Sa n c ta Sedes
expresse aliud c o n stitu eriit”6. O dtąd wielki kan clerz W y d z ia łu T e o lo g ic z n e g o
w K rak ow ie z w racał się do K on greg acji w tych spra w a ch , w k tóryc h z o b o w ią ­
zywały do tego przepisy kano niczn e. Z g o d n ie z tymi p rz e p is a m i K o n g re g a c ja
rów nież m ogła się zw racać do w ie lk ie g o kanclerza.
Jak ju ż zaz na cz y liśm y, spraw ę k ośc ielny c h studiów a k a d e m ic k ic h n o rm o w a ła
w ów czas k o nstytucja a po stolska P iu sa XI D e u s sc ie n tia ru m D o m in a s z 24 m aja
1931 r.7 Z g o d n ie z po le c e nie m So boru W a ty k a ń sk ie g o II n a le ż a ło p rz e p r o w a ­
dzić o d n o w ę p rz ep isó w n o rm u ją c y c h dz ia ła nie uczelni ak a d e m ic k ich : „D latego
fakultety k ościelne, po o d p o w ie d n ie j rew izji w ła sn y c h sw o ic h ustaw , p o w in n y
usilnie rozw ijać nauki teologiczne i inne z nimi z w ią z an e [...]”8. O d n o w ę norm
dotyczących w y ż sz y c h uczelni ro z p o c z ę ła K o n g re g a c ja W y c h o w a n ia K a to lic ­
kiego, publikując d o k u m e n t N o rm a e q u a ed a m a d c o n stitu tio n e m a p o sto lic a m
D eus scie n tia ru m D o m in a s z 20 m a ja 19689. N o rm y te, z a tw ie rd z o n e przez
papieża Paw ła VI, K o n g re g a c ja prz e sła ła w ielk im k a n c le rz o m u n iw e rsy te tó w i
fakultetów kościelny ch. O trz y m a ł je ró w n ie ż kard. W o jty ła z listem p r z e w o d ­
nim, w który m w y ra ż o n o pragn ien ie, aby p osłuży ły one do s k u te c z n e g o ro z w o ju
studiów a k a d e m ic k ic h 10.
W prz e sła n yc h N o rm a e q u a e d a m , które je d y n ie d e ro g o w a ły (c z ę śc io w o u c h y ­
lały) k onstytucję D e u s sc ie n tia ru m D o m in u s, z a z n a cz o n o w e w stępie, że z a c h o ­
dzi p otrze b a pełnej jej o dn ow y , lecz to w y m a g a cz a su na z a sta n o w ie n ie i z d o ­
bycie sto so w n e g o d ośw ia d c z e n ia. In sp ira c ją w tej pracy by ły by w y d a n e no rm y,
które m iały c h a ra k te r p r z e jś c io w y 11. W k ró tc e K o n g re g a c ja p o d ję ła spraw ę
p rz ygo to w a nia no w ej konstytucji, regulującej a k a d e m ic k ie studia k ościelne.
Pracę z a p la n o w a n o w ten sposób, żeby p rz y g o to w a ć p o sz c z e g ó ln e części d o k u ­
mentu. Już 20 c z e rw c a 1969 r. kard. W o jty ła o trz y m a ł sc h e m a t d o ty c z ą c y r o z ­
m ieszczen ia i w spó łp ra c y u n iw e rsy te tó w i fa k u lte tó w k o ś c ie ln y c h 12. Sw o je
uwagi p rzesłał K o ng re g a c ji 10 m a rc a 1970 r., p o d k re śla ją c m.in. p o trz e b ę p o ­
m ocy o śro d k o m „ s ła b sz y m ” przez „ m o c n ie js z e ” ośro dk i nau ki teo lo giczn ej,
sugerując w y m ia n ę p rofeso rów , stu dentów , a z w ła sz c z a w z a je m n e u d o stę p n ia n ie
6 Tamże.
7 AAS, 23(1931)245-247.
8 Deklaracja soborowa G ravissim um educutionis, nr 11.
9 P osoborow e praw odaw stw o kościelne, zebrał i przetłu m aczył ks. E. Sztafrowski, t. III,
W arszawa 1971, z. 1, s. 316-363.
10 P ism o K ongregacji W ychow ania K atolickiego z 7 VI 1968, A K K W , GIV -3/21.
P osoborow e p raw odaw stw o kościelne, s. 316.
12 P ism o K ongregacji z I IV 1970, A K KW , G-IY -3/29.
p u b lik a cji te o lo g ic z n y c h . C h o d z iło o w ejście polskiej nauki teologicznej na
foru m o g ó ln o k o śc ie ln e . O rg an iza c ja takich ko ntaktów byłaby k oo rd yn ow ana
przez K o n g re g a c ję W y c h o w a n ia K ato lick iego w łączności z konferencjam i
bisk u p im i, d z ia ła ją cy m i p rzez sw oje kom isje ds. n a u c za n ia katolickiego. Kard.
W o jty ła p ro p o n u je b lisk ą w sp ó łp ra c ę uczelni o p o d o b n y c h profilach, nazyw ając
ten z w ią z e k g e m e lla g io 13. W ten sposób K o n g re g a c ja rozp o c z ęła w ie lk ą pracę
p rz y g o to w a n ia now ej k on stytucji, regulującej sp raw ę w y ższych uczelni w K o ś­
ciele. P ra c a ta, ja k się ok azało , trw ała p raw ie 10 lat; jej u w ieńczen iem była
k o n sty tu c ja S a p ie n tia e C hristiana, o g ło sz o n a przez p a p ie ża Jan a Paw ła II
15 k w ie tn ia 1979 r.
Z g o d n ie z p r z y to c z o n y m pow yżej d o k u m e n te m N o rm a e ąuaedam , duże z n a ­
c z e n ie z a r ó w n o dla p r z y g o to w a n ia now ej konstytucji o studiach kościelnych, jak
i dla o d n o w y o raz ro z w oju p o s z c z e g ó ln y c h u n iw e rsytetów i fakultetów miały
sta n o w ić ich z re fo rm o w a n e statuty. D latego K o n g re g a c ja w ezw ała do p rzed sta­
w ien ia jej o d n o w io n y c h statutów , polecając: „Statuty, łącznie z ra tio studiorum
o d n o w io n e zg o d n ie z nin ie jsz y m i norm a m i, m a ją być p rzesłane celem zatw ier­
d z e n ia do K o n g re g ac ji W y c h o w a n ia K a tolick iego przed dniem 1 IX
1969 r.” 14.
S to s o w n ie do tego p o lecenia, kard. W o jty ła przesłał K ongregacji do zatw ier­
d z e n ia p ro je k t statutów W y d z ia łu T e o lo g ic z n e g o w K rakow ie. P rojekt ten do­
starczył do R z y m u Julian G ro blicki, biskup p o m o c n ic zy w K rakow ie, w dniu
7 lu tego 1970 r . 16 Po g ru n to w n y m ro z w a ż e n iu projektu, K on g re g a c ja d w u k ro t­
nie p rz e s ła ła sw oje uw agi. M ięd zy innym i u w ag ę natury ogólnej, zalecając, aby
n o rm y z a w a rte w statutach polskich w yd z iałó w kościelnych były jednolite.
C h o d z iło tu o je d n o lito ść w rozstrzyganiu pe w n y c h spraw zasadniczych d o ty ­
c z ą c y c h w sz y stk ic h w y d z ia łó w , d o p u sz c z a ją c je d n a k różn oro dno ści partykularne,
s z a n u ją c e n ie k tó re od ręb n e z w y czaje i p rz e p isy w y d z ia łó w 16. Po w p ro w a d z e ­
niu p o stu la tó w K o ng re g ac ji i d w u k ro tn y m p rz e p ra co w a n iu statutów Papieskiego
W y d z ia łu T e o lo g ic z n e g o w K ra k o w ie zostały one w raz z w y m a g a n y m i d o k u ­
m e ntam i p rz e słan e d o R zy m u. W liście p rz e w o d n im kard. W o jty ła napisał:
„ W s z y stk ie d o k u m e n ty zostały o p r ac o w a n e w ed le w sk az a ń i zaleceń p o c z y n io ­
n y c h p rz e z K o n g re g a c ję W y c h o w a n ia K atolickieg o. W rzeczyw istości został w
n ich u w z g lę d n io n y - przy zach o w an iu w łasn ej specyfiki w spraw ach nieistot­
n y c h - p o stu la t w z aje m n e j zgodności zaró w n o o d no śn ie do o g ólnych zasad, jak
13 P ism o kard. K. W ojtyły z 10 III 1979, A K KW , O IV-3/26.
14 N o rm a e ąuaedam . W stęp, [w:] P osoborow e praw odaw stw o kościelne, t. III, z. 1, s. 317.
15 P ism o K on g reg a cji z 10 III ¡971, AK K W , G IV-3/41.
16 P ism o K ongregacji z 15 II 1972, A K K W , G IY-3/55; P ism o K ongregacji z 18 X II 1972,
A K K W , G IY -3 /139.
i stosow anej p ra g m a ty k i” 17. O d p o w ia d a ją c K o n g re g a c ja z a tw ie rd ziła statuty
Papiesk iego W y działu T e o lo g ic z n e g o w K ra k o w ie składające się z 47 a rty k u ­
łów. Z azn aczyła przy tym, iż je st to a p ro b a ta u d z ie lo n a na pe w ie n okres, zw any
ek s pery m en taln ym „ad tem pus e x p e rim e n ti g ra tia ” 18.
K rakow ski W ydział T e o lo gic zn y d z ia ła ją cy p o z a u n iw e rsy te te m był u sta ­
w icznie p rześlado w an y przez w ła d z e k o m u n isty c z n e . M im o to ro zw ijał się
jed na k pom yślnie. D latego kard. W o jty ła zw ró cił się do K o n fe re n c ji, aby p r z y ­
znała tem u w ydziałow i tytuł „ P a p ie s k i” . A rg u m e n to w a ł to tym, iż takie o k r e ś ­
lenie „dobrze uw y p u k la pow stanie w K ra k o w ie kan on icznej struktury W y d z ia łu
T eolo giczn eg o U n iw ersytetu Ja g ie llo ń sk ie g o i rów n o c z e śn ie k w estio n u je p r z e ­
niesienie go je d n o stro n n y m aktem p a ń s tw o w y m d o W a rsz a w y [,..]” 19. W sp e c ­
jaln y m dekrecie K on g reg a c ja p r z y z n a ła W y d z ia ło w i T e o lo g ic z n e m u w K ra k o w ie
tytuł „ P a p iesk i” . Z a zn aczy ła przy tym, iż d y d a k ty k a i zad ania n a u k o w e w nim
prow adzone, jego rozwój, liczba p ro fe so ró w i stud en tó w w pełni u z a sa d n ia ją
przyznany ty tuł20.
M ożna zapytać, dlaczego K o n g re g a c ja tak łatw o nie ty lko zg o d z iła się na
przyznanie K rak ow sk iem u W y działow i T e o lo g ic z n e m u tak za sz c z y tn e g o tytułu,
lecz także podała ch lubne tego u z a sa d n ie n ie ? O d p o w ie d ź m o ż n a znaleźć, stu d iu ­
ją c oceny spraw ozdań, jakie kard. W o jty ła prz e d sta w ia ł Stolicy A p o sto lsk ie j w
czasie visita tio a d lim ina. O ceny te w y d a w a ła K o n g reg a c ja po d o k ła d n y m p r z e ­
studiow aniu spraw ozdań, które z aw ierały k on kre tn e dane i u k az y w a ły o g r o m n ą
pracę W y d z ia łu 21.
Po o trzym aniu zatw ie rd z o n y ch statu tó w W y d z ia łu i dekretu p rz y zn a ją ce g o
mu tytuł „ P a p ie sk i” , kard. W o jty ła w y sto so w a ł do prefekta K o n g reg a c ji - k a r­
dynała G abriela M. G arrone - specjaln e p o d z ię k o w a n ie . Pisz e tam m .in. „[...]
pragnę w yrazić m oje serdeczne p o d z ię k o w a n ie i w d zię c z n o ść ja k o wielki k a n c ­
lerz tegoż W ydziału. W sz y stk ie b o w ie m te d o k u m e n ty i p is m a w y ra ż a ją nie
tylko troskę o zabezp ieczenie i sp ra w n e fu n k c jo n o w a n ie P rastareg o W y d z ia łu
T e ologicznego, ale także m a ją na u w a d z e je g o rozw ój i sprostan ie za da n io m na
ob ecnym etapie jego d z ia ła ln o śc i”22.
T ro ska o zabezpieczenie W y d z ia łu i je g o p rzetrw anie była p o d y k to w a n a
nieustającym i atakam i w ładz k o m u n is ty c z n y c h , skierow an ym i p rz e c iw k o niem u,
17 P ism o kard. K. W ojtyły z 20 III 1974, A K K W , G I V - 3 / l 44.
18 Pism o K ongregacji z VI 1974 (Archiw um P A T w Krakowie).
19 P ism o kard. K. W ojtyły z 2 0 III 1974, A K K W , G IY-3/144.
20 D ekret z 2 VI 1974, AAS 67(1975)149-150.
21 P ism o K ongregacji z 14 X I ¡973, A K K W , G IY-3/133.
22 P ism o kard. K. W ojtyły z 16 IX 1977, A K K W , G IY-3/183.
ora z je g o d y s k r y m in a c ją i s z y k a n o w a n ie m 23. Nie w ystarczy ło usiłow anie jeg o
likw idacji, pro c es re p re s jo n o w a n ia W y d z ia łu trwał, a w szelkie p o czy nania kard.
W o jty ły z m ie rz ając e do n a p ra w ie n ia w yrz ą d z o n e j k rzyw dy nie z najdow ały
zro z u m ie n ia u w ładz p a ń s tw o w y c h 24. D ług oletn ie rządy k om unistyczne w
P olsce d o p ro w ad z iły do kryzysu, co w y w o ła ło niepo ko je społeczne, np. g ru ­
dzień 1970 r., kiedy doszło do d ra m a ty c z n y ch w yda rz e ń na W yb rzeżu. N a stą p i­
ła w ó w c z a s z m ia n a - nie system u p o litycznego , lecz ekipy rządzącej, która
d e k la ro w a ła w olę n o rm alizacji stosu nk ów K ościół-paristw o25. Kard. W ojtyła,
za k ła d ając szcz e rość sk ła d a n y c h d eklaracji, zw rócił się po raz kolejny do rządu
p o lsk ie g o w spraw ie W y d z ia łu T e o lo g ic z n e g o w K rakow ie. W sw oim piśm ie
za z na cz a , że je g o lik w idacja b y ła b ezp raw iem : „[...] d o kon an a przed sie d e m n as­
tu laty lik w id a c ja W y d z ia łu T e o lo g ic z n e g o U niw e rsy te tu Jagielloń skieg o w
K ra k o w ie je st d o tk liw ą k r z y w d ą w y r z ą d z o n ą K ościołow i i społeczeństw u k a to ­
lickiem u. N a le ż y stw ierdzić z a razem , że je st to krz y w d a w yrz ą dz on a polskiej
historii i k u ltu r z e ” . Po p rz e p ro w a d z e n iu w y w o d u zw raca się o n apraw ienie tej
krzyw dy: „ W y ra ż a m przy tym nadzieję, że rząd naszego P a ń stw a w p o ro z u m ie ­
niu z E p isk o p a te m znajdzie sposób n a p ra w ie n ia tej krzyw dy w yrządzonej K o ś ­
ciołow i a z a ra z e m historii i k ultu rze nasz e g o n a ro d u ”26.
W y siłk i kard. W o jty ły - m ające na celu obron ę P a pieskieg o W ydziału T e o ­
lo g ic zn e g o - by ły w spierane p rz e z Stolicę A p ostolsk ą, z w łaszcza przez K o n g re ­
gację W y c h o w a n ia K a to lic k ie g o i R ad ę ds. P u b lic z n y c h K ościoła. Stolica A p o s ­
to lsk a ró w n ie ż do stę p n y m i sobie kanałam i d y p lo m aty c z n y m i ochraniała W y ­
dział, o c z y m in fo rm o w a ła je g o w ie lk ie g o k a n c le rz a 27.
W trosce o ro zw ó j P apiesk iej U czelni T e o lo g ic z n e j w K rak ow ie kard. W o j­
tyła p o w z ią ł starania o e ry g o w a n ie dru g ie g o W ydziału. C ho dziło o szersze
zaple cze dla n au k te o lo gic zn yc h , ja k ie stanow ić miał W y dział Filozoficzny.
O w o c e m tych starań był d ekret K o n g re g a c ji W y c h o w a n ia K atolickiego z 23
gru d n ia 1976 r. P o sta n a w iał on, o d w o łu ją c się do u p o w a ż n ie n ia pap ieża Paw ła
VI, że zostaje e ry g o w a n y w K ra k o w ie Pap ieski W y dział Filozoficzny, który ma
p ra w o n a d a w a n ia w sz y stk ic h stopni n a u k o w y c h , tj.: m agisterium , licencjatu,
2' Por. J. D y d u c h, Troska K ardynała K arola W ojtyły o W ydział Teologiczny u; K ra ko w ie,
„A nalecta C raco viensia”, 26(1994) 229-306.
24 Por. T. P i e r o n e k, Lo „ status" d egli a tenei p o n tijici in P olonia, „I l i s Ecclesiae” ,
2(1990)506-507.
2:1 Por. D y d u c h , art. cyt., s. 300.
26 L ist do P rezesa R ady M inistrów P R L z. 18 VI 1971, [w :] N auczyciel i P asterz, red.
M. Jagosz, Rzym 1987, s. 378-379.
27 P ism o K on g reg a cji z 30 X 1975, A K K W , G IY-3/29; P ism o K ongregacji z 24 X I 1977,
A K K W , G IY-3/289.
doktoratu i habilitacji. W ielkim k a n c le rz em został m ia n o w a n y a rc y b isk u p k r a ­
kowski - kard. Karol W o jty ła 28.
W trudnych latach, po usu nięciu W y d z ia łu T e o lo g ic z n e g o z U n iw e rsy te tu
Jagiellońskiego, kard. Karol W ojty ła, je g o wielki kan clerz od 1962 r., był je g o
obrońcą. T roszczy ł się o je g o p rzetrw anie i rozw ó j. D z ia ła ln ość ta u ra to w a ła
K ra k o w sk ą U czelnię T e o lo g ic z n ą od zagłady, a n aw et sp ra w iła jej ro zw ó j.
W tym w szy stk im oparciem dla a rcy b isk u p a k ra k o w sk ie g o była S tolica A p o s to l­
ska, z k tó rą - p o m im o p rzeszkó d - p o z o sta w a ł w stałej i ścisłej łączności.
II. T R O S K A O U C Z E L N I E K A T O L I C K I E I K O Ś C I E L N E
O R A Z O SE M IN A R IA D U C H O W N E W POLSCE
Z godnie z o bo w iąz u ją c y m i prz e p isa m i p raw a k ano n ic z n e g o , w sz y stk ie u c z e l­
nie kościelne i katolickie p o d le g a ją Stolicy A p o sto lsk ie j29. N o rm a ta została
ostatecznie uk sz ta łtow a n a w K o d e k sie P ra w a K a n o n iczn eg o z 1983 r. w spo sób
następujący:
U n iw e r s y t e t y i w y d z i a ł y k o ś c i e l n e m o g ą b y ć t w o r z o n e t y l k o na m o c y e re k c ji d o ­
konanej p r zez S t o l i c ę A p o s t o l s k ą lub u z y s k a n e g o od niej z a t w i e r d z e n ia . Jej r ó w n i e ż
p r z y słu g u je n a j w y ż s z e k i e r o w n i c t w o t y c h ż e instytu cji (§ 1).
K a żd y U n iw e r s y t e t i w y d z i a ł k o ś c i e l n y m usi p o s ia d a ć w ł a s n e statuty i prog ram
st u d ió w z a t w i e r d z o n e p r zez S t o l i c ę A p o s t o l s k ą (kan. 8 1 6 § 2).
Pow stan ie n ow eg o un iw ersytetu czy fakultetu ko ście ln e go oraz p o d s ta w o w e
norm y je g o fu n k c jo n o w a n ia z a le ż ą od Stolicy A p ostolsk iej. Te n o rm y są w y r a ­
żone w p ra w o d a w stw ie p o w s z e c h n y m i statutach uczelni, które w y m a g a ją a p ro ­
baty Stolicy A p o sto lsk ie j20. Sp ra w a m i tym i zajm uje się K o n g re g a c ja W y c h o ­
w ania K atolickiego. K ontakty kard. W ojtyły z tą w łaśnie d y k a ste rią K urii
Rzym skiej nie og raniczały się w y łącznie do K ra k o w sk ie j U czelni T e o lo g ic z n e j.
Były o w iele szersze. D otyczyły w szystk ich uczelni ko ście ln yc h i k atolick ich
w Polsce. K o ngregacja, zgodnie z o b o w ią z u ją c y m i n o rm a m i, spraw u je n a j­
w yższe k ie ro w nictw o nad p olsk im i uczelniam i k ościeln ym i i kato lick im i p rzez
K o nferencję Episkop atu Polski. T a z kolei u s ta n o w iła dw ie instytucje: K o m isję
ds. Nauki K atolickiej i Radę N a u k o w ą E p isk op atu. P r z e w o d n ic z ą c y m je d n e j i
drugiej został arcyb isku p krakow ski kard. W ojtyła.
28 D ekret K ongregacji z 23 X II 1976, A K K W , E X-2/293.
29 Por. kan. 1376, 1377 KPK z 1917 r.
'° Por. J. L. S a n t o s, U nirersitd E cclesiastiche, [w:] N uovo diz.ionario di diritto canonico,
red. C. SaWador, V. de Paolis, G. Ghirlanda, Milano 1993, s. 1082-1084.
W im ieniu K om isji ds. N auki K atolickiej inform ow ał ze swej strony K o ng re­
gację o w a ż n y ch w y d a rz e n ia c h n a u k o w y c h w Polsce, rn.in. o Polsk im K ongresie
N a ro d o w y m na tem at p o w o ła ń kap łańsk ich i zakonnych, który odby ł się w K ra ­
kowie w dnia c h 5 - 6 k w ie tn ia 1972 r. Przesłał je g o pro gram i prosił o b ło go ­
sła w ie ństw o O jc a ś w ię te g o 31. P o w ia d o m ił też K ong reg ację o n iezw y kle w aż­
n ym w y d a rz e n iu d la po lskiej nauki teologicznej, ja k im był K on gres T eologów
Polskich, który od b y ł się w L ublinie na K atolickim U n iw ersytecie Lubelskim
w d niach 21-23 w rz e śn ia 1971 r. Został on z o rgan izow any przez K om isję ds.
N auki K a tolickiej. W zięło w n im udział 380 teologów . O g ólny tem at Kongresu
brzmiał: „ T e o lo g ia a a n tr o p o lo g ia ” . P ro b le m a ty k a ta została p otra k to w an a jako
zad anie p o sta w io n e przez S o b ó r W a tyka ń ski II także przed te olog ią polską.
W z w iązku z tym w y ło n iło się w ażne zagadnienie: relacji teologii katolickiej
do M a g iste riu m E cclesiae. R elacje te w inny być oparte na w z a je m n y m dialogu
i w ierności U rzędo w i N a u c z y c ie ls k ie m u K o śc io ła -^ .
K ard. W o jty ła in fo rm o w a ł też K o n g reg a c ję W y c h o w a n ia K a tolickiego o
K o n g re sie P o lsk ich B iblistów , który odbył się w K rakow ie w 1972 r. O d p o w ia ­
dając na tę w ia d o m o ść , jej prefek t napisał: „N a ręce Em inencji składam y nasze
na jg orę tsz e życzenia; aby studia nad P ism em świętym w Szkole Biblijnej K ato­
lickiego U n iw e rsy te tu L u b e lsk ieg o , na W yd z iała ch T eo lo g icz n y c h oraz w S e m i­
n ariach D u c h o w y c h w y d a ły stokrotny o w oc tak dla K ościo ła w Polsce, jak i dla
całego K o śc io ła p o w s z e c h n e g o ” 33.
K o n g re g a c ja W y c h o w a n ia K a tolickiego zaprosiła Polakó w na II M ię d z y ­
n aro d o w y K o n g res U n iw e rsy te tó w i W y d z ia łó w K ościelnych. O d pow ia da ją c na
nie, kard. W o jty ła p rz e d sta w ił skład delegacji polskiej, która w raz z nim re­
p re z e n to w a ła E p isko pa t P olski i po lskie uczelnie kościelne. W śró d nich byli:
ks. bp M. R echo w icz, ks. bp W. W ó jcik , ks. prof. M. Jaw orski - P W T (K ra­
ków), ks. prof. R. D a ro w sk i - W y d z ia ł F ilozoficzny TJ w K rak ow ie, ks. prof.
A. K rąp iec - K U L (L ub lin), ks. prof. Z. W ciórk a - P W T (Poznań), ks. prof.
K. R o m a n iu k - A k a d e m ic k ie S tud iu m Teologii K atolickiej (W arszaw a), ks.
prof. J. C harytań ski - W y d z ia ł T e o lo g ic z n y TJ (W arszaw a), ks. prof. J. Majka
- P W T ( W r o c ła w ) 34.
S pra w u ją c fu n k c ję p rz e w o d n ic z ą c e g o K omisji ds. Nauki K atolickiej, kard.
W o jty ła zatro sz c zy ł się o sp raw ę n ie z w y k le do n io słą dla istnienia i działania
W y d z ia łó w K o śc ie ln y c h , m ia n o w ic ie o spraw ę ich statutów. O m ó w iliśm y wyżej
je g o troskę o statuty P ap ie sk ie g o W yd zia łu T e o lo g ic z n e g o w K rakow ie. Trzeba
31 P ism o kard. K. W ojtyły z. 7 II 1972, AK KW , G IY-3/5 1.
32 P ism o kard. K. W ojtyły z 21 X I 1971, AK K W , G IV-3/48.
33 U s t kard. X. G. G arrone z ¡1 VI 1972, AK K W , G IV-3/73.
34 L ist kard. K. W ojtyły z 2 X 1976, A K KW , G IY-3/245.
dodać, że kard. W ojty ła troszczył się o statuty p o z o sta ły c h w y d z ia łó w ; z tym
że każdy z nich był auto n o m ic z n y oraz miał s w o jeg o w ie lk ie g o kanclerza.
W szelkie p o czy nan ia kard. W ojtyły w tym w zg lędzie u w z g lę d n ia ły a uton om ię
w ydziałów kościelnych i szanow ały k om p e te n c je ich w ielkich kanclerzy. P r z e ­
słana p ierw sza w ersja statutów p olskich w y d z ia łó w ko śc ie ln yc h we W ro c ła w iu ,
K rakow ie, Poznaniu i W arszaw ie zo stała prz yję ta p rzez K o n g reg a c ję . O d p o w ia ­
dając, K on gregacja W y c h o w a n ia K a to lick iego w y sła ła uw agi p o s z c z e g ó ln y m
wielkim kanclerzom , inform ując o tym p r z e w o d n ic z ą c e g o K o m isji ds. N auki
K atolickiej. U wagi te były p od zie lo ne na d w ie grupy: a) uw agi o g ólne d o ty c z ą ­
ce w szystkich w ydziałów ; b) uwagi szczeg ólne d o ty c z ą c e p o sz c z e g ó ln e g o w y ­
działu33.
O desłane z po w ro te m do K ongregacji - z n a n ie sio n y m i p o p ra w k a m i - sta tu­
ty m iały je sz c z e p ew ne braki. G łó w n ie chodziło o brak je d n o lito śc i w p ro c e d u ­
rze n a daw ania stopni n au ko w ych . T y m ro z b ie ż n o śc io m nie m o ż n a się dziw ić,
gdyż statuty były kory gow an e we w ła sn y m zakresie przez p o sz cz e g ó ln e w y d z ia ­
ły. W z w iązku z tym K o ng regacja z a p ro p o n o w a ła p rz e w o d n ic z ą c e m u K om isji
ds. Nauki K atolickiej n astęp ujący sposób p o stępo w ania: „W celu u n ik n ię cia
takich niezgo dn ości w statutach, w y ra ż a m y p ragn ienie, żeby, zanim z o sta n ą
zatw ierdzone przez n asz ą D ykasterię, zostały z b a d a n e i za a p ro b o w a n e przez
K om isję ds. Nauki K atolickiej przy K on feren cji E p isk o p a tu P o ls k i”36.
P rzep raco w an e teksty statutów - zgo dn ie ze w sk a z a n ia m i i zaleceniam i
K ongregacji - zostały p rzesłan e do niej 24 m a rc a 1974 r. W piśm ie p r z e w o d ­
nim kard. W o jty ła zaznaczył, że w śród nich nie m a statutów W a rs z a w sk ie g o
W ydziału T e o log icznego , m a ją c e go ju ż statut i ra tio stu d io ru m za tw ie rdz on e
na pięć lat, do k ońca 1974 r. D latego ich n o w ą w ersję prześle w term inie p ó ź ­
niejszym . Sw oje pism o koń czy w ten sposób: „ P rzesy łając te teksty do K o n g r e ­
gacji pro Institutione C a tho lic a K o m isja E p isk o p a tu ds. N auki K atolick iej prosi
W a sz ą E m inencję, ja k o jej p refek ta o ich ła sk a w e p rzejrzenie, sfo rm u ło w a n ie
n asuw ających się uwag i z atw ierdzenie. A k te m tym Stolica A p o s to ls k a z c a łą
p e w n o ś c ią p o m o ż e w sp o m n ia n y m w y d z ia ło m te o lo g ic z n y m ro zw iną ć sz e rsz ą i
głębszą działalność n a u k o w ą w dziedzinie d y scy plin k o śc ie ln y c h na terenie
Polski z po żytkiem dla K o śc io ła Je z u sa C h r y s tu s a ”37. W n ie sio n e statuty z o s ta ­
ły tym razem zatw ierdzon e przez K o n g re g a c ję W y c h o w a n ia K ato lick ieg o.
T rosk a o p raw id ło w e funk c jo n o w a n ie i rozw ój a k a d e m ic k ich uczelni w P o l­
sce łączy się z w ysiłkam i, a c z asem w ręcz z w alką, j a k ą p ro w a d z ił kard. W o j­
tyła o to, aby klerycy studiujący w w y ż szy c h se m in a ria c h - czy to d ie c e z jal­
35 P ism o K ongregacji z 2 III 1972, AK KW , G IV-3.
36 P ism o K ongregacji z 18 X I 1972, AK K W , G IV-3/88a.
37 P ism o kard. K. W ojtyły z 20 III 1974, A K KW , G IY-3/144.
nych, czy z a k o n n y c h - kończyli sw oje studia u zy skaniem stopnia m agistra
teologii. C a ła ta ak cja była p ro w a d z o n a w ram ach ob ro ny rangi studiów te o lo ­
g ic zn y c h w Polsce, które w ładze k o m u n isty c zn e chciały zepchnąć do poziom u
szkół średnich, a w n a jle p sz y m w y p ad ku to tzw. studiów p ó lw y ż s z y c h 38.
W tym celu kard. W o jty ła z ainsp irow a ł k o n c e p c ję zaw ierania um ó w o
w sp ó łp ra c ę n a u k o w ą po m ię d zy centram i ak a d e m ic k im i a w yższym i sem inariam i
d u c h o w n y m i. P o c z ą tk o w o ideę tę rea liz o w a n o w K rakow ie. S em inaria D u c h o w ­
ne M etropo lii K ra k o w sk ie j zaw arły takie u m o w y z Papiesk im W y działem T e o ­
lo g ic z n y m w K ra k o w ie . M iały on e n a celu zabe z p iec z e n ie p od staw o w eg o w y ­
ksz ta łc e n ia o c h a rak terze a k a d e m ic k im o raz sto so w n y c h do tego w yk ształcenia
stopni a k a d e m ic k ic h kan onicznie w aż n y c h sz e ro k ie m u ogółowi studentów teo lo ­
gii, z w ła sz c z a zaś a lu m n o m se m in arió w d u c h o w n y c h . Dzięki tym um o w o m
m ogli oni k o ń c z y ć p o d s ta w o w e studia te o lo giczn e uzysk aniem stopnia magistra,
n a d a w a n e g o przez uczelnię a k a d e m ic k ą 39.
Po u z yskaniu akceptacji n a tak ą p ra k ty k ę - u d z ie lo n ą przez K on gregację
W y c h o w a n ia K a to lick iego w 1972 r. i jej z a a p ro b o w a n iu p rzez K o nferencję
E p isk o p a tu P olski - kard. W o jty ła ja k o p rze w o d n ic z ą c y K om isji ds. Nauki
K a to lic k ie j zaczął j ą w drażać w całej Polsce, p o ro zum iew ając się z k o m p e te n t­
nym i w ła d z a m i k ościeln ym i i a k a d e m ic k im i. W sw oim spraw ozdaniu dla K o n ­
gregacji W y c h o w a n ia K a tolickieg o w y m ie n ia 5 centrów ak adem ickich, które są
p rz y g o to w a n e do z aw ieran ia u m ó w o w sp ó łp ra c ę naukow ą. Są to: Papieski
W y d z ia ł T e o lo g ic z n y w K rak ow ie, Papiesk i W y d z ia ł Teolog iczny w Poznaniu,
P apiesk i W y d z ia ł T e o lo g ic z n y we W ro c ła w iu , A k a d e m ic k ie Studium T e o lo g ic z ­
ne w W a rsz a w ie, W y d z ia ł T e o lo giczn y K a to lic k ie g o U niw ersytetu Lubelskiego.
S p ra w o z d a n ie w y m ie n ia także sem inaria, które ju ż zaw arły takie um ow y. Z P a ­
p ie sk im W y d z ia łe m T e o lo g ic z n y m w K ra k o w ie w spółpracow ały: A rc ybiskupie
S e m in a riu m w K ra ko w ie , S e m inarium C z ę sto c h o w sk ie , K atow ickie, T arnow skie,
K ie le c k ie i Instytut T e o lo g ic z n y K sięży M isjo na rz y w K rakow ie. Z Papieskim
W y d z ia łe m T e o lo g ic z n y m w Poznaniu: A rc y b isk u p ie Sem in arium Poznańskie,
S e m in a riu m G n ieźnieńsk ie, G d a ń sk ie i S e m in ariu m O b latów w O brze. W s p ó ł­
p ra c a se m in a rió w z K ato lick im U n iw ersy te te m Lub elskim w y gląd ała nieco
inaczej, g d yż b yła re g u lo w a n a r ó w n ie ż p rz e p isa m i cyw ilny m i. T w o rz o n o tzw.
stud ia pastoralne, p o d obn ie ja k w A k a d e m ii T eolog ii K atolickiej w W a rs z a ­
w ie 40. W arto dodać, że system z a w iera n ia u m ó w o w spó łp racę n a u k o w ą p o s z e ­
rzał się w latach następny ch . A k tu a ln ie takim i u m o w am i są objęte prawie
38 Por. D y d u c h , art. cyt., s. 306.
39 Por. S tatut P a p ieskiej A kadem ii T eologicznej w K ra k o w ie , s. 44-45.
40 P ism o kard. K. W ojtyły z 5 X I 1977, AK K W , G IY-3/283.
w szystkie sem inaria d iecezjalne i z ak on ne w Polsce oraz inne instytuty studiów
kościelnych.
T rzeba zau w ażyć, iż ta po lsk a p ra k ty k a z a in ic jo w a n a przez kard. W ojtyłę,
zaap rob ow ana p rzez K o n g re g a c ję W y c h o w a n ia K atolickieg o, p rz y g o to w a ła
następu jącą norm ę późniejszej konstytucji S a p ie n tia Christiana'. „Jest b ard zo
w skazane, ażeby teologiczne studia (sem inaria) tak diecezjalne, ja k z a k o n n y c h
instytutów były afiliow an e do ja k ie g o ś W y d z ia łu T e o lo g ic z n e g o 41.
Jak ju ż w spo m in a liśm y kard. W o jty ła był także p rz e w o d n ic z ąc y m Rady
N aukow ej E piskopatu. O działalności tego o rg anu inform o w ał ró w n ie ż K o n g r e ­
gację. W spraw o zdaniu pisze, że rada ta zajm uje się spraw am i stopni i tytułów
naukow ych. W im ieniu Episko patu ro ztacza opiekę nad p ra w id ło w y m n a d a w a ­
niem w yższych stopni i tytułów n a u k o w y c h zanim o trz y m a ją one n ih il o b sta t
Stolicy A p o sto lsk iej42.
W bardzo trudnym okresie dla po lsk ich uczelni k ośc ie lny ch kard. W ojtyła,
z racji funkcji spełnianych w K onferencji E p isk o p a tu Polski, troszczył się o nie
i zabiegał w ich spraw ach w K o ng regacji W y c h o w a n ia K atolickieg o.
III. D Z I A Ł A L N O Ś Ć D L A D O B R A U C Z E L N I W K O Ś C I E L E P O W S Z E C H N Y M
R ów nolegle z trosk ą o W y d z ia ł T e o lo g ic z n y w K ra k o w ie i uczelnie k o ś c ie l­
ne w Polsce kard. W o jty ła zajm ow a ł się spra w a m i w sz y stkic h uczelni k o ś c ie l­
nych i katolickich. T ro sk a ta s p o tę g o w a ła się je s z c z e bardziej od czasu n o m in a ­
cji papieskiej na c z łon ka K ongregacji W y c h o w a n ia K atolickiego . T u ż po o tr z y ­
maniu nom inacji (1 m arca 1973 r.) został z a p ro sz o ny na sesję p le n a rn ą K o n g re ­
gacji w dniach 2 - 4 kw ietnia 1973 r., której p rz e d m io te m roz w a ż a ń m iały być
szkoły katolickie i sem inaria duch o w n e . Z p o w o d u innych, w cześniej u stalon ych
w ażnych zajęć nie m ógł w niej u czestniczyć. P rz e słał sw oje u sp raw ie d liw ie n ie
i uwagi dotyczące szkół katolick ich oraz se m in a rió w d u ch o w n y c h . D o strze g a
n iezw y kłą w agę p ro w a d z e n ia szkół katolickich i w y ra ż a u b o lew an ie, że w
Polsce ze w zględu na sytuację p o lity c z n ą są on e nieliczn e. W u w a g a c h d o ty ­
czących sem inariów p o d k reśla potrzebę fo rm ac ji in te lektualnej, d u c h o w e j, moralno-ascetycznej i pastoralnej, któ rych nie m o ż n a se paro w ać, ale trz e b a u m ie ­
jętnie wiązać i łączyć. S tudium teologii m a p ro w a d z ić do u g ru n to w a n ia w iary
alumna. N iez w y k łą w agę p rzy w iązu je kard. W o jty ła do form acji intelektualnej,
prow adzącej do k ształtow ania w oli i serca. A k c e n tu je p otrz e b ę z d o b y w a n ia
41 Konstytucja apostolska S a p i e n t i a C h r is ti a n a z 15 IV 1979, art. 62, § 2, A AS, 71(1971)
469-499.
42 P ism o kani. K. W ojtyły z 5 X I 1977. AK K W , G 1V-3/283.
przez a lu m n ó w stopni ak ad e m ic k ich , w a ż n y ch na forum k o śc ie ln y m 43. Do spra­
wy o d n o w y n a u c z a n ia i w y c h o w a n ia w sem inariach d u ch o w n y c h zam ierzała
w rócić K o n g re g a c ja W y c h o w a n ia K a to lick iego p odczas sesji plenarnej, z aplano ­
w an ej na 2 4 - 2 5 w rz e ś n ia 1974 r. Ju ż w maju 1974 r. przesłała ona pism o
p o w ia d a m ia ją c e sw oich c z ło n k ó w o sesji, której prz e d m io te m ro zw ażań będą
se m in a ria d u c h o w n e , szkoły katolickie i un iw ersytety oraz w ydziały kościelne,
z a p o w ia d a jąc rychle p rz e słan ie o d p o w ie d n ich m a te riałó w 44. W ślad za nim
p rz e sła n o relacje p rz y g o to w a n e p rz e z o d p o w ie d n ie u rzędy K ongregacji W y c h o ­
w a n ia K a to lic k ie g o . R elacje do ty czy ły sem inariów , u niw ersy tetó w i w ydziałów
k o śc ie ln y c h oraz szkół katolickich. R ó w n o c z e śn ie po p ro sz o n o o nadsyłanie
u w a g 45. S w oje o b sz ern e uw agi p rzesłał kard. W o jty ła w dniu 16 w rześnia
1974 r. U sto su n k o w u ją c się do relacji o un iw e rsy te ta c h i w ydziałach kościel­
nych, p o d k r e ś la p o trz eb ę stu d io w a n ia ję z y k a łacińskiego. A rg um entuje to w
sposób n a stęp ujący: „O p ró c z k apitalny ch racji w ynikających z całej tradycji
K o śc io ła K ato lic k ie g o trzeba zw rócić u w agę na o g ro m n e zn aczenie język ów
k la sy c z n y c h d la k sz ta łto w a n ia auten ty czn ej kultury h u m an isty czn ej. Jest to
w ażn e w z w ią z k u z za z n a cz a ją c y m się we w sp ó łcz e sn y m w ykształcen iu p ry m a ­
tem te c h n iza cji, co m a sw oje k o n sek w e n c je w całym w y c h o w a n iu i m e n ta ln o ­
ści. S tu d iu m ję z y k ó w k lasy c z n y c h bardziej k o nc e ntrow a ło u w agę na c z ło w ie ­
k u ”46. W d a lsz y m ciąg u u w ag kard. W o jty ła o p o w ia d a się za p odziałem stu­
diów te o lo g ic z n y c h na trzy cykle, tzn. na studia zasadnicze, przygo to w u jące do
licencjatu i do d o ktoratu. W sz y stk ie on e p ow inn y być p ro w adzone m etodą
n a u k o w ą , a w ięc p o w in n y m ie ć ch a ra k te r studiów u n iw ersy teck ich . Sugeruje
w p ro w a d z ić n ie c o in n ą p r a g m a ty k ę dla tych studentów , którzy po ukończeniu
stu diów te o lo g ic z n y c h p o d e jm ą p racę du szp asterską, a inną dla za in te re so w a ­
n ych p ra c ą n a u k o w ą . P ro p o n u je n a stę pn ie przy znanie w iększych upraw nień
ko le g io m w z a rz ą d za n iu u c zeln iam i, określając ich kom p etencje i kom petencje
osób fiz y c z n y c h , np. R ady W y d z ia łu i d z ie k a n a 47.
O d n o sz ą c się do relacji o sem inariach, kard. W o jty ła sk on cen tro w ał się
głó w n ie n a d w ó c h spraw ach: stu d iu m teologii w w y ższy ch sem inariach, opiece
nad stu d e n ta m i w ko leg iach , w se m inariach i instytutach znajd ujący ch się w
R zym ie. S tu d iu m teologii w se m in a ria c h du c h o w n y c h , gdzie alumni p rzy g o to ­
w u ją się do k a p ła ń stw a, w in n o by ć n a sta w io n e na z a b e zp ieczenie tożsam ości
i ciągłości d e p o z y tu w iary. D latego ja sn o trzeb a sform u ło w ać rolę p o m o c n ic z ą
43 P ism o kard. K. W ojtyły, z 25 111 1973, A K K W , G IV-3/107.
44 P ism o K on g reg a cji z 10 V 1974, AK K W , G IV-3/154.
45 P ism o K o n g reg a cji z 1 V III 1977, A K K W , G IV-3/157.
46 P ism o kard. K. W ojtyły z 16 IX 1974, A K K W , G IV-3/178.
47 Tamże.
teologii w zględem M ag isteriu m K ościoła. N ależy także po dać p ro g ra m m in i­
mum studium teologii, konieczn y do o trz y m a n ia św ięceń k ap łań skich. W R z y ­
mie zna jd u ją się instytucje w y c h o w a w c z e dla k się ż y -stu d e n tó w i stud iu jąc y c h
ka n dy datów do kapłaństw a. P rzede w sz y stk im należy z adbać o nale ż y ty d o b ó r
w ycho w aw ców , których g łó w n y m za d an ie m m a być praca fo rm a c y jn a o p a rta na
kontaktach m ięd zylud zkich i należyte u k sz ta łto w a n ie struktury p ra w n e j in sty tu ­
cji w yc ho w a w cz y ch . Z kolei w y c h o w a w c y pow inni z a troszczyć się o ko ntakty
naukow e z uczelniam i, jak ró w n ie ż o k o ntakty ze S to lic ą A p o s to ls k ą i z R z y ­
m em ja k o ko lebk ą c h rz e śc ijań s tw a 48.
N aw iązując do relacji o szk ołach k a tolickich, kard. W o jty ła p rz y w o ła ł p o ­
prze d nią sw oją w y p o w ie d ź na ten tem at o p raktycznej lik w idacji szkół k a to lic ­
kich p o dsta w o w yc h i średnich przez p a ń stw o k om u nistyc z n e . Z a z n a c z y ł je d n a k ,
że pracę w y c h o w a w c z ą p row adzi K ościół w Polsce p o p rz e z k a te ch izac ję . Dla
form acji sp o łeczeństw a m a ona w y ją tk o w e znaczenie, p rz y c z y n ia się b o w ie m
do utrzy m an ia ch rz e śc ijań s tw a w n a ro d z ie 49.
Je d n ą z wielkich prac, ja k ie z a m ie rz ała p rze p ro w a d zić K o n g re g a c ja W y c h o ­
w ania K a tolickiego w okresie p o s o b o ro w y m , była re fo rm a k o śc ie ln e g o u s ta w o ­
da w stw a a kadem ickiego. Jak ju ż w sp o m in a liśm y w yżej, K o n g re g a c ja w y d a ją c
N o rm a e ąu aedam z a p o w ie d z iała je g o k o m p le k s o w ą reform ę. D o tych prac z o s­
tał zaproszony kard. W o jtyła - ju ż ja k o w ielki kan c le rz K rak o w sk ie j U czelni
T eologicznej. Z re sz tą je g o w y p o w ie d z i p rz y to cz o n e w yżej o d n ośn ie do k o ś c ie l­
nych studiów un iw ersyteckich i studiów teolo g ic z n y c h w w y ż sz y c h s em in a ria c h
d uc h o w n y c h d otyczyły tej spraw y. W r. 1975 K o n g re g a c ja p o sta n o w iła z in te n ­
syfikow ać te prace, aby d o p ro w a d z ić do p rz y g o to w a n ia d e fin ity w n e g o u s ta w o ­
daw stw a. W tym celu przesłała d o k u m e n ta c ję z p ro śb ą o u w a g i30. O d p o w ia d a ­
jąc, kard. W ojtyła p rzed staw ił sw oje uw agi uw z g lę d n ia ją ce sytuację z a is tn ia łą
w Polsce. Stw ierdza, że m e to d a w y b ra n a p rz e z K on gregację, a p o le g a ją c a n a
prow ad zeniu konsultacji z uczelniam i, w y d z ia łam i te o lo g ic z n y m i i k o n f e r e n ­
cjami biskupim i, jest słuszna. Pisze m.in.: „T en sposób p o stę p o w a n ia daje g w a ­
rancję, że p rzy gotow an y do p ro m u lg acji d ok um e nt, w yrastając z a k tu aln y c h
d ośw iad czeń życia K ościoła, będzie w y c h o d z ił n ap rzeciw je g o ró ż n o ro d n y m
w sp ółczesn ym z a p o trz e b o w a n io m ”51.
W p rzesłan ych uw agach o m a w ia nastę p n ie spraw ę stopni a k a d e m ic k ich ,
postulując, aby stopień n a u k o w y n a dan y p rz ez je d n ą uczelnię k o ś c ie ln ą był
48 Tamże.
49 Tamże.
50 P ism o K ongregacji z 6 VI 1975, AK K W , G IV -3/220; P ism o K ongregacji z 23 IX 1975,
AKKW, G IV-3/225.
51 P ism o kard. K. W ojtyły z 21 X I 1975, A K K W , G IY-3/233.
u zn a w a n y p rzez inne u czeln ie kościelne. N ajw ięcej m iejsca w sw oim o p ra c o w a ­
niu po ś w ię c a kard. W o jty ła w sp ó łp ra c y m iędzy w ydziałam i teologicznym i oraz
m ię d z y w y d z ia ła m i a sem in a riam i d u c h o w n y m i. W sp ó łp ra ca ta winna być sfor­
m a liz o w a n a w p osta ci u m ó w , o c z y m pisaliśm y ju ż w yżej. T eraz je d n a k chodzi
mu o coś w ięcej, m ia n o w ic ie o różn o ro d n e fo rm y w spó łp ra c y m iędzy uczelnia­
mi k o ś c ie ln y m i52. M o ż n a sądzić, że w y p o w ie d ź ta poniekąd prz y g o to w a ła za­
c y to w a n ą w y żej n o rm ę konstytucji S a p ien tia Christiana o afiliacji, a naw et w ja k iś spo sób - n a s tę p u jąc e p o sta n o w ie n ie K o d eksu P raw a K a n o n ic zn e g o :
„ P rzeło żen i i p ro fe so ro w ie u n iw e rsy te tó w i fakultetów kościelnych powinni
z a troszczy ć się o to, ażeb y p o s zc z e g ó ln e w ydziały un iw ersytetu świadczyły
sobie w z a je m n ą p o m o c , na ile ze z w a la n a to przedm iot, oraz żeby m iędzy
w ła sn y m u n iw e rs y te te m lub w y d z ia łe m a innym i un iw ersytetam i i wydziałam i,
n a w e t nie k o śc ie ln y m i istniała w z a je m n a w spó łp ra c a [...]” (kan. 820).
P o o trz y m a n iu u w a g K o n g re g a c ja W y c h o w a n ia K a tolickiego sporządziła
n o w y sc h e m a t ko nsty tu cji O k o śc ie ln y c h stu d ia ch a ka d em ickich , który przesłała
u cz e ln io m i k o n fe re n c jo m b isk u p im oraz sw oim czło nk om , prosząc ponow nie
0 uw ag i i p r o p o z y c je 53. T y m ra z e m także kard. W o jty ła przesłał swoje uwagi
p ro p o n u ją c , aby n o w a k o n sty tu c ja p o d k re śla ła ścisły zw iązek uczelni kościel­
n yc h z h ie ra rc h ią, g łó w n ie ze S to lic ą A po stolską, która p o w in n a nie tylko z a ­
tw ie rd z a ć statuty u czelni, ale u czestniczyć w w a żn ych decyzjach personalnych,
np. u dzielać n ih il o b sta t przy n om ina c ji docen tó w . W inni oni także przy p o d e j­
m o w a n iu n a u c z a n ia składać w yz n a nie w iary i zachow ać p e łn ą łączność z M a ­
giste riu m K o ś c io ła 54.
O trz y m a n e uw a g i i p ro p o z y c je były prz ed m io tem rozw ażań i dyskusji p o d ­
czas sesji ple n a rn e j K on g re g a c ji u rzą d z on ej w m arcu 1978 r., w której
uc z e stn ic z y ł kard. W o jty ła 55. Był to k o ńc ow y etap długiej i pracow itej drogi
n o w e g o u s ta w o d a w s tw a o studiach kościelnych, uw ień czo nej konstytucją
S a p ie n tia C hristiana.
K ard. W o jty ła - jak ju ż w sp o m in a liśm y uczestniczył rów nież w pracach,
ja k ie K o n g re g a c ja W y c h o w a n ia K a to lic k ie g o pro w a dz iła na temat w y chow ania
1 n a u c z a n ia klery k ó w w se m in a ria c h d u c h o w n y c h . W sw oich kolejnych uw agach
do ty c z ą c y c h tego z a g ad n ien ia m o c n o a k c e n to w ał znaczenie liturgii w w y c h o w a ­
niu s e m in a ry jn y m . C h o d z iło tu o o d p o w ie d n ie p rz yg otow a n ie do w łaściw ego
p rz e ż y w a n ia c z y n n o ści św iętych. Ż ycie sakram en taln e, ob rzęd y liturgiczne
w inn y się stać fu n d a m e n te m w y c h o w a n ia sem inaryjneg o. O dw oływ a ł się do
52 Tamże.
53 P ism o K o n g reg a cji z 10 X I 1977, A K KW , G IV-3/286.
54 P ism o kard. K. W ojtyły z 6 III 1978, AK K W , G IV-3/302.
55 P ism o K o n g reg a cji z 1 II 1978, A K K W , G IY-3/309.
do św iadczeń polskich, zazn aczając, że dla b u d ze n ia p o w o ła ń k a p łań sk ic h i
zakonnych w ie lk ą rolę o d ry w a ją rekolek cje liturgiczne p r o w a d z o n e p rzez R u ch
„S w ia tło-Ż yc ie ” , które na bazie św iętej liturgii p o g łę b ia ją całe życie c h rz e ś c i­
jań skie m ło de go czło w ieka. W tak ich ćw ic z e n iac h ucz e stn ic z y z a ró w n o m ło ­
dzież ze szkół średnich, ja k i klerycy. W ten sposób p r z y g o to w u ją się oni także
do p row a d z e n ia d u sz p a sterstw a m ło d z ie ż y 56.
Kard. W o jty ła p u blik ow ał sw oje artykuły w c z a so p iśm ie „ S e m in a r iu m ” ,
w y d aw an ym przez K o ng re g a cję . S z cz e g ólne p o d z ię k o w a n ie od jej p re fe k ta
otrzym ał za artykuł pt. Ś w ię to ść k a p ła n a św ia d e c tw e m je g o to żsa m o śc i51.
W y razem w spó łp rac y kard. W o jty ły z K o n g re g a c ją W y c h o w a n ia K a to lic ­
kiego była w izy ta w Polsce jej p re fe k ta - kard. G e b rie la G a rro n e i je g o udział
w inauguracji roku a k a d e m ic k ieg o P ap ie sk ie g o W y d z ia łu T e o lo g ic z n e g o 20 p a ź ­
dziernika 1973 r.58
*
T rosk a o rozw ój nauk k o śc ie ln yc h z a jm o w a ła p rio ry te to w e m ie jsc e w p a s te r ­
skiej posłudze kard. K arola W ojty ły . W y p ły w a ło to z a ró w n o z u m iło w a n ia
nauki, jak i z funkcji sp e łn ia n yc h w K ościele. Był on b o w ie m w ie lk im k a n c le ­
rzem Pap ieskiego W y dz ia łu T e o lo g ic z n e g o w K ra k o w ie , p rz e w o d n ic z ą c y m
Komisji ds. Nauki K atolickiej i p r z e w o d n ic z ą c y m R ady N a u k o w e j E p isk o p a tu
oraz człon kiem K ongregacji W y c h o w a n ia K a to lick ieg o. Jego o d p o w ie d z ia ln o ść
za Papieski W y dział T e o lo g ic z n y w K rak ow ie, za p olskie uczelnie kościelne
oraz uczelnie katolickie w K o ściele p o w sz e c h n y m w y ra ż a ła się tak że b lisk ą
w spółpracą z K o n g re g a c ją W y c h o w a n ia K a to lick iego , która w im ie n iu Stolicy
A postolskiej kieruje n a u c z a n ie m i w y c h o w a n ie m w K ościele.
56 Pism o kard. K. W ojtyły z 10 III 1978, AK KW , G IV-3/305.
57 P ism o K ongregacji z 6 V III 1978, AK K W , G IV-3/321.
58 K alendarium życia K arola W ojtyły, oprać. A. Boniecki, Kraków 1983, s. 537.
L A P A R T E C I P A Z I O N E D E L C A R D . K A R O L W O JT Y Ł A
AI L A V O R I D E L L A C O N G R E G A Z I O N E PE R L 'E D U C A Z I O N E C A T T O L I C A
R i a s s u n t o
II C o n c ilio V a tic an o II richiese la rifo rm a degli studi ecclesiastici superiori. A livello della
Santa S ed e q u e sto c o m p ito fu affidato alia C o n g re g a z io n e pe r l'E d u c a z io n e Cattolica. Essa fu
incaricata de l r in n o v a m e n to degli studi e ccle siastic i, c o m e pure de ll'e d u c a z io n e e form azio ne
teo ló g ica dei sem inaristi nei S e m inari M aggio ri. II p e riod o del do po C oncilio fu il tem po dei
lavori intensi della C o n g re g a z io n e pe r realizzare q ue sto c om pito.
L 'A r c i v e s c o v o di C ra covia, Card. Karol W o jty ła pa rte cipó attivam ente a questi lavori,
p rim a di tutto pe rché a m a v a la teolo gia e poi a causa delle funzioni avute ne ll'E p is c o p a to
P o la cc o . Era G ra nde C a n ce lliere della Facoltá T eo ló g ica di Cracovia, Presidente della
C o m m i s s io n e pe r la D o ttrin a C a ttolic a p re sso T E p isc o p a to Polacco, Presidente del Consiglio
p e r lo S tu d io d e l l ’E p is c o p a to e m e m b r o della C o n g re g a z io n e per l'E d u c a z io n e Cattolica. A
c au sa d : questi incarichi si o c c u p a v a della Pontificia Facoltá T eológ ica di Cracovia, c o m e pure
delle sc uole superiori e c c le sia stic h e in P o lo n ia e delle universitá cattoliche in tutta la Chiesa.