Kwarc gwiaździsty - Wirtualne Muzea Małopolski

Kwarc gwiaździsty
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Miejsce znalezienia Czechy Wymiary wysokość: 5 cm, długość: 6 cm, szerokość: 2,5 cm Numer inwentarzowy ZNG PAN B­V­17/393.1 Muzeum Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych PAN Tematy natura, wydobyte z ziemi Materiał minerał Kolekcjoner ze starych zbiorów Polskiej Akademii Umiejętności Prawa do obiektu Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych PAN Prawa do wizerunków cyfrowych domena publiczna Digitalizacja RPD MIK, projekt Wirtualne Muzea Małopolski Plus Tagi 3D, minerał, kryształ, natura, 3D plus, WMM Plus Kwarc to minerał z gromady krzemianów, zbudowany głównie z dwutlenku krzemu, który należy do najbardziej pospolitych minerałów skałotwórczych występujących w skorupie ziemskiej. Jego nazwa pochodzi od starogermańskiego słowa kwarr (quarz), co oznacza „zgrzyt”, jak określali ten minerał niemieccy górnicy, lub słowiańskiego — kwardy, czyli „twardy” (kwarda = kwarzec).
Kwarc tworzy zwykle kryształy w postaci słupa o sześciobocznym przekroju, zakończonego ścianami romboedrów (każda ściana takiego równoległościanu jest rombem). Takie prawidłowo wykształcone kryształy najczęściej są spotykane w szczelinach skalnych, kawernach (pustych przestrzeniach) lub w innych pustkach, w których powstają szczotki krystaliczne. Oprócz struktury krystalicznej, kwarc tworzy odmiany ziarniste, skrytokrystaliczne oraz naskorupienia. Jest minerałem kruchym, przezroczystym, w zależności od domieszek może tworzyć wiele barwnych odmian, może być także bezbarwny – wówczas jest nazywany kryształem górskim.
Kwarc gwiaździsty to bardzo rzadka forma występowania kwarcu, w której kryształy wykształcone w postaci igiełek układają się zwykle w sześciopromienną gwiazdę.
Opracowanie: Barbara Kietlińska­Michalik (Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych PAN), Redakcja WMM, © wszystkie prawa zastrzeżone
Bibliografia:
Jerzy Żaba, Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów, Katowice 2010.
Wzór organiczny
Natura, pozornie nieprzewidywalna, zaskakuje człowieka regularnością, rytmem, a niekiedy nawet tworzeniem form geometrycznych. Idealnie rozchodzące się kręgi na wodzie, klucz lecących gęsi, grzyby tworzące okrąg w lesie ­ wzbudzają zachwyt, jednak zdziwienie ich odkryciem jest większe. Wrażenie to wynika z kojarzenia zmysłu porządku z właściwością umysłu wyłącznie ludzkiego i efektem jego wytwórczości, w przeciwieństwie do nieregularności cechującej świat ożywiony. Nic bardziej mylnego.
Naturą rządzą złożone prawa, nadające rytm i porządek jej działaniom. Ich skutkiem staje się mnogość wzorów i motywów, nota bene stanowiących od tysięcy lat inspirację dla człowieka. Mechanizmy twórcze natury cechuje niezwykła prostota. Geometria powstałych wzorów realizowana jest na zasadzie narastania identycznych modułów w całe zespoły form. Przyglądając się kryształowi, najlepiej możemy zauważyć tę metodę. „Krystaliczna struktura to rezultat uporządkowanego rozmieszczenia atomów poddanych reżymowi oddziałujących na nie sił. Wielkość kryształu to powielenie jego elementarnej struktury” – czytamy w opisie obiektu, jakim są Kryształy halitu z Muzeum Żup Solnych w Wieliczce. Analogicznie powstaje Kalcyt. Co ciekawe, każda ścianka jego pojedynczego modułu przyjmuje formę równoramiennego rombu.
Porządek natury, który tworzy regularne zespoły form, został intuicyjnie rozwinięty w sztuce dekoracyjnej. Przyjęła ona tę samą zasadę prostoty w tworzeniu wzorów, wykorzystując ją w konkretnych elementach zdobniczych. Przykład ten dobrze ilustruje Jeżowiec ze zbiorów Muzeum Geologicznego ING PAN, którego strukturę tworzą promieniście rozchodzące się, regularne wypukłości, wpisane w koło. Przywodzi to na myśl formę rozety, czy gwiazdy, będących motywami zdobniczymi, które występowały na przestrzeni różnych epok we wszystkich dziedzinach sztuk (por. Łyżnik podhalański, Krzyż cechu krawców w Kętach).
Poszczególne wzory tworzone są dzięki zupełnie podstawowym kształtom zastosowanym w zmiennym, bądź regularnym układzie, położeniu czy alternacji. Metoda ta, w prosty sposób łącząca elementy, pozwala otrzymać nieskończoną wielość konfiguracji. Przykładem jest fenomen płatków śniegu, czy powtarzający ten sam wzór Kwarc gwiaździsty z kolekcji Muzeum Geologicznego ING PAN.
Regularność wzoru nie powinna jednak być ciągła, gdyż wzrok szybko się do niej przyzwyczai. Element zaskoczenia, odstępstwo od reguły – jest w stanie pochwycić spojrzenie.
Inspiracja naturą w sztuce nie stanowi novum, natomiast kształtowanie się i zależności ich obu to proces wciąż niezgłębiony, natomiast sam temat niewątpliwie aktualny i nadal eksplorowany (zob. Konferencja „Kultura i Natura”).
Opracowanie: Paulina Kluz (Redakcja WMM), CC­BY 3.0 PL
Bibliografia:
Ernst H. Gombrich, Zmysł porządku: o psychologii sztuki dekoracyjnej, Kraków 2009. Tagi: kamień, rośliny, minerał, ornament, techniki zdobnicze, zwierzęta, natura