BasiaPrzedszkole 7

Z praktyki
Kuba – dziecko nadpobudliwe
■ EWA SZULSKA-WYRWA (Warszawa)
Obserwacja ch∏opca na tle grupy rówieÊniczej w przedszkolu pozwoli∏a mi wysunàç
przypuszczenie, ˝e jest on dzieckiem nadpobudliwym.
S
kujà si´ dziadkowie, którzy pozwalajà mu na
wszystko, akceptujà jego dzia∏ania i nagradzajà
Kubusia za sam fakt jego istnienia, chocia˝ jego stosunek do bliskich osób bywa cz´sto daleki od poprawnego (np. z∏oÊci si´, ˝e mu nie kupili zabawki lub s∏odyczy, ka˝e babci obs∏ugiwaç si´ podczas ubierania). Mo˝na sàdziç, ˝e
jednà z przyczyn takiego zachowania Kuby jest
brak ujednoliconych oddzia∏ywaƒ wychowawczych. Obserwacja ch∏opca na tle grupy rówie-
7/2003
WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU
iedmioletni Kuba jest jedynakiem. Na
pierwszy rzut oka wydaje si´ dzieckiem
bardzo weso∏ym, komunikatywnym, ∏atwo nawiàzujàcym kontakt werbalny z rówieÊnikami i doros∏ymi. Wychowuje si´ w pe∏nej
rodzinie, ale rodzice (w Êrednim wieku) zaj´ci
pracà zawodowà nie poÊwi´cajà dziecku zbyt
wiele czasu. Przy rozwiàzywaniu jego problemów, zaistnia∏ych w domu, stosujà cz´sto kary
si∏owe. Kiedy nie ma rodziców, ch∏opcem opie-
419
Z praktyki
Êniczej w przedszkolu pozwoli∏a mi wysunàç
przypuszczenie, ˝e jest on dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo.
˚ywe srebro
Podstawowym objawem zachowania Kuby
jest nadruchliwoÊç, wyra˝ajàca si´ w znacznie
wi´kszej ni˝ u przeci´tnego dziecka liczbie ruchów. Podczas zaj´ç wymagajàcych skupienia
nie jest on w stanie usiedzieç na miejscu, ustawicznie si´ kr´ci, wstaje bez powodu, skacze,
biega, wprowadzajàc dekoncentracj´ w grupie,
bezcelowo manipuluje przedmiotami, które
znajdà si´ w zasi´gu jego ràk, wykonujàc ca∏y
szereg drobnych ruchów nawet wtedy, gdy pozostaje w pozornym spokoju. Nie pytany du˝o
mówi, nie wys∏uchuje do koƒca poleceƒ i wyjaÊnieƒ. Dlatego przewa˝nie nie wie, jak rozwiàzaç przedstawiony problem. Podczas zaj´ç ruchowych wykazuje zwi´kszonà szybkoÊç i cz´stà zmiennoÊç ruchów, choç sytuacja tego nie
wymaga. Stwarza to wra˝enie, ˝e ch∏opiec jest
w ciàg∏ym poÊpiechu, potrzebuje cz´stych
zmian pozycji i sposobów post´powania przy
wykonywanych czynnoÊciach.
W zachowaniu Kuby zauwa˝alne sà równie˝ wzmo˝one reakcje emocjonalne. Przybierajà one form´ wybuchów z∏oÊci, impulsywnego dzia∏ania i braku opanowania, co ∏àczy si´
ze wzmo˝onà aktywnoÊcià ruchowà i objawia
si´ zmiennoÊcià nastrojów, sk∏onnoÊcià do
niszczenia prac kolegów, dokuczliwoÊcià wobec nich, wszczynaniem bijatyk (jest dzieckiem
silnym i zwinnym), rzucaniem przedmiotami,
np. krzes∏em, niech´cià do podporzàdkowania
si´ podczas zabawy, ∏atwoÊcià obra˝ania si´ na
wszystkich, niezdyscyplinowaniem wobec doros∏ych. To powoduje, ˝e nie jest lubiany i nie cieszy si´ popularnoÊcià wÊród kolegów. Niemo˝noÊç opanowania reakcji uczuciowych powoduje cz´ste konflikty ch∏opca z otoczeniem. LabilnoÊç nastrojów objawia si´ u niego ∏atwym
przechodzeniem od radoÊci do smutku. Wtedy
zazwyczaj mówi, ˝e go nikt nie lubi lub ˝e on
nikogo nie lubi i nie lubi chodziç do przedszkola. Nie jest zdolny do d∏u˝szej koncentracji
i charakteryzuje si´ brakiem wytrwa∏oÊci
w przypadku ma∏ego zainteresowania przedmiotem dzia∏ania. Natomiast staje si´ aktywny,
420
WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU
gdy go coÊ zaciekawi. W pracy intelektualnej
wykazuje znacznà m´czliwoÊç i zwiàzanà z tym
nierównomiernà wydajnoÊç. Cz´sto nie doprowadza zacz´tej pracy do koƒca, oczekuje pomocy, chocia˝ zadania powierzane ch∏opcu sà
dostosowane do jego mo˝liwoÊci. Uwaga jego
jest chwiejna, natomiast zapami´tywanie bezpoÊrednie i trwa∏oÊç pami´ci tak samo dobra,
jak u jego kolegów z grupy.
Niepokojàce zachowania u Kuby sprowadzajà si´ do:
– nadmiernej ruchliwoÊci,
– wzmo˝onej emocjonalnoÊci,
– specyficznych zaburzeƒ funkcji poznawczych, przejawiajàcych si´ g∏ównie w formie
braku koncentracji uwagi.
Zauwa˝y∏am ponadto, ˝e Kuba robi wszystko, by zainteresowaç mnie sobà, co oznacza, ˝e
bardziej ni˝ inne dzieci domaga si´ poÊwi´cania mu czasu. Przy wykonywaniu zadaƒ oczekiwa∏ mojej pomocy, nie próbujàc sprawdziç, czy
sam potrafi je wykonaç. Wskazywa∏o to na brak
zaspokojonych potrzeb kontaktu, uznania, akceptacji, sukcesu, poczucia w∏asnej wartoÊci.
Poprosi∏am wspó∏pracujàcà z przedszkolem
panià psycholog o obserwacj´ ch∏opca i postawienie diagnozy. Po cyklu obserwacji grupy
psycholog potwierdzi∏a moje przypuszczenia.
Kuba szefem
Na poczàtek obieca∏am sobie, ˝e nie mog´
w ˝adnej sytuacji daç si´ Kubie sprowokowaç.
Przede wszystkim zaÊ postanowi∏am w∏aÊciwie
pokierowaç dzia∏alnoÊcià dziecka i wykorzystaç
jà dla celów spo∏ecznie pozytywnych. Zacz´∏am
zach´caç go do wspó∏pracy ze mnà, wykonywania ró˝nych drobnych poleceƒ pozwalajàcych
na zaspokojenie potrzeby ruchu i aktywnoÊci.
Stara∏am si´, ˝eby funkcje powierzone dziecku
by∏y konkretne, czasem nawet kierownicze, np.
Kuba rozdaje przybory plastyczne, jest szefem
zespo∏u, który uk∏ada tytu∏ do historyjki obrazkowej i po wykonaniu pracy odczytuje ten tytu∏.
Podejmujàc próby w∏aÊciwego kierowania aktywnoÊcià dziecka, stara∏am si´ pami´taç, by
cel jego dzia∏ania nie by∏ zbyt odleg∏y. Bliski
termin wykonania dawa∏ pewnoÊç, ˝e jego praca zostanie doprowadzona do koƒca, a tym samym polecenie zostanie wykonane.
7/2003
Z praktyki
Podczas rozwiàzywania zadaƒ, które
wymaga∏y siedzenia przez jakiÊ czas przy stoliku
w gronie rówieÊników, dba∏am o to, by w∏àczaç
ch∏opca do grup dzieci spokojniejszych, bardziej zrównowa˝onych, nie wchodzàcych ∏atwo
w konflikt. Wyznacza∏am koleg´ lub kole˝ank´
majàcych za zadanie udzieliç ch∏opcu wyjaÊnieƒ, gdy o nie poprosi, sama by∏am blisko, by
w chwili zniech´cenia lub odwrócenia uwagi od
wykonywanego zadania wspomóc wychowanka.
Obdarzajàc Kub´ zaufaniem, przyzwyczaja∏am
go jednoczeÊnie do wywiàzywania si´ z powierzonych obowiàzków, np. krótkich dy˝urów.
Obserwujàc zabaw´ Kuby, cz´sto w∏àcza∏am si´ do niej, gdy ch∏opiec chcia∏ jà porzuciç
i stara∏am si´ podsyciç i przed∏u˝yç jego zainteresowanie tematem, podsuwajàc mu nowe
mo˝liwoÊci wykorzystania zabawki lub pomagajàc odnaleêç sposób rozwiàzania problemu.
Byç w grupie
Sytuacje problemowe Kuby i moje z Kubà,
a tak˝e trudnoÊci wychowawcze, jakich dostarczajà inni wychowankowie sprawi∏y, ˝e w pracy
z grupà postanowi∏am zastosowaç zaj´cia stymulujàco-terapeutyczne wed∏ug Weroniki
Sherborne, które jednoczeÊnie wspomagajà
rozwój dziecka. Chc´, by Kuba dzi´ki udzia∏owi
w tych zaj´ciach, opartych na wykorzystaniu
naturalnej potrzeby ruchu, pozna∏ siebie, innych, nabra∏ do nich zaufania i wiary we w∏asne
si∏y, a tak˝e zosta∏ zaakceptowany przez grup´.
Poczàtkowo ch∏opiec zachowywa∏ si´ podczas
zaj´ç bardzo nieufnie, cz´sto si´ obra˝a∏. Nie
zmusza∏am go do uczestnictwa, w ka˝dej chwili
móg∏ si´ wycofaç, ale równoczeÊnie za wszystkie wysi∏ki i starania chwali∏am go. Obecnie
ch´tnie bierze w nich udzia∏ i coraz rzadziej dochodzi do konfliktów mi´dzy nim a rówieÊnikami. Staram si´, by zaj´cia te by∏y dla Kuby i innych wychowanków przyjemne. Sama tak˝e
bior´ w nich udzia∏, starajàc si´ oddzia∏ywaç na
poczucie humoru moich wychowanków i przeciwdzia∏aç tworzeniu si´ rywalizacji podczas
wykonywania çwiczeƒ.
Kuba silniej ni˝ inne dzieci prze˝ywa pora˝ki. Moje doÊwiadczenia zwiàzane ze stosowaniem metody W. Sherborne w jego przypadku
dowiod∏y, ˝e ch∏opiec mo˝e si´ w czasie trwania
7/2003
çwiczeƒ uwolniç od nadmiaru energii w sposób
dowolny lub spo∏ecznie akceptowany. Mój wychowanek okazuje radoÊç zarówno podczas
nieskr´powanych czynnoÊci ruchowych, jak
i w trakie çwiczeƒ o okreÊlonej formie. Na koƒcu cyklu zaj´ç wprowadzi∏am çwiczenia relaksacyjne.
Metoda Dobrego Startu
W moich dzia∏aniach terapeutycznych dotyczàcych Kuby wykorzystuj´ tak˝e Metod´ Dobrego Startu. Proponowane çwiczenia prowadzà
do uzyskania wi´kszej harmonii rozwoju psychoruchowego: wy˝szego poziomu rozwoju i wspó∏dzia∏ania funkcji intelektualnych i instrumentalnych. Metoda rozwija umiej´tnoÊç prawid∏owego wykonywania czynnoÊci ruchowych w harmonii z czynnoÊciami poznawczymi. W czasie zaj´ç
korzystam z publikacji M. Bogdanowicz, M.
Baraƒskiej i E. Jakackiej Od piosenki do literki.
Dla Kuby wa˝ne sà çwiczenia z zakresu koncentracji uwagi i utrwalania orientacji w schemacie
cia∏a i przestrzeni. Kuba posiada s∏uch muzyczny, wi´c lubi uczyç si´ piosenek i Êpiewaç, chocia˝ trudniej go przekonaç, by na d∏u˝ej zainteresowa∏ si´ nowà piosenkà, ró˝nicowa∏ i rozpoznawa∏ dêwi´ki mowy. Z ró˝nych zadaƒ wybieram adekwatne do poziomu intelektualnego
grupy. Zastosowanie tej metody w przypadku
Kuby spowodowa∏o, ˝e ch∏opiec, który nie by∏
zainteresowany poznawaniem liter, a jeszcze
mniej ˝mudnym odwzorowywaniem „szlaczków” usprawniajàcych r´k´, ∏atwiej opanowuje
treÊci zwiàzane z przygotowaniem do podj´cia
obowiàzku szkolnego. Podczas wykonywania
çwiczeƒ Kuba uczy si´ samokontroli.
Do rozpocz´cia przez niego nauki w szkole
zosta∏o jeszcze troch´ czasu. Mam nadziej´, ˝e
uda mi si´ przyczyniç do zmniejszenia objawów
nadpobudliwoÊci Kubusia. Wszystkie te dzia∏ania podejmowa∏am w bliskiej wspó∏pracy z rodzicami. ■
EWA SZULSKA-WYRWA
nauczycielka Przedszkola nr 401
w Warszawie
WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU
421