Diagnozowanie problemów społecznych

Diagnozowanie problemów
społecznych
Stanisław W. Kłopot
Definicja problemu społecznego
R. Maris definiuje problemy społeczne jako ogólne wzory
zachowania ludzkiego lub warunków społecznych, które
są postrzegane jako zagrożenia dla społeczeństwa
przez znaczącą liczbę ludności, przez silne grupy, bądź
przez charyzmatyczne jednostki, oraz które mogą być
rozwiązane czy też którym można jakoś zaradzić.
( Maris R. Social
Problems. The Dorsey Press.Cicago1988.)
Interesujące kwestie
•
•
•
•
•
Kto definiuje co jest a co nie jest problemem
społecznym.
Kryteria definicji; ład aksjonormatywny funkcjonujący w
społeczności, społeczeństwie lub jego wyróżnionej
części
Kto podejmuje działania w celu złagodzenia,
rozwiązania problemu społecznego- czyli na proces
instytucjonalizacji
Skala problemu w dwojakim rozumieniu: terytorialnym i
społecznym; czyli kto jest nosicielem problemu a kogo
dotyczą te problemy, co niekoniecznie jest tym
samym.
Mediatyzacja problemów społecznych- aktywna rola w
definiowaniu co jest a co nie jest problemem
Problem społeczny a problem socjalny
Trzeba stwierdzić, że problemy socjalne zostały:
•
zinstytucjonalizowane/zdefiniowane przez władzę publiczną
•
osoby /grupy /znajdujące się w sytuacji problemowej uzyskały
zdefiniowane prawnie obligatoryjne lub fakultatywne uprawnienia do
pomocy ze strony instytucji publicznych.
•
za uprawnieniami niekiedy idą też nałożone obowiązki na klientów/
beneficjentów pomocy publicznej.
•
Ich rozwiązanie/łagodzenie należy do obowiązków
wyspecjalizowanych instytucji publicznych dysponujących
określonymi zasobami; kadrą, infrastrukturą materialną,
uprawnieniami formalnymi a przede wszystkim środkami
finansowymi i rzeczowymi umożliwiającymi wsparcie potrzebujących
Problem społeczny a problem socjalny
• Problem socjalny= problem społeczny
• Problem społeczny ≠problem socjalny
Kiedy problem społeczny= problem socjalny
Wtedy, kiedy:
•skala problemu jest w uznaniu władz zbyt duża
•kiedy zmieniły się zewnętrzne warunki funkcjonowania osób
znajdujących się w określonej sytuacji problemowej/ lub których
problem dotyczył
•kiedy zmieniają się kryteria definiowania problemów socjalnych
•kiedy grupy społeczne efektywnie/skutecznie zabiegają/ wpływają na
rządy by postrzegane przez nie kwestie uznać za problem socjalny
•najczęściej kiedy spełnionych jest kilka z powyższych warunków
Przykłady przekształcania problemu
społecznego w socjalny
1. rodziny niepełne jako rezultat; zmiany wzorów
małżeńskości i życia rodzinnego, dopuszczalności
rozwodów, aktywizacji zawodowej kobiet,
nadumieralności mężczyzn w PRL.- staje się
problemem socjalnym wraz ze wzrostem skali,
szczególnie w realiach gospodarki rynkowej.
2. sieroctwo społeczne- podobnie
3. ale już kwestia mieszkaniowa jest ważnym
problemem społecznym ale nie jest problemem socjalnym
Ideologizacja problemów społecznych i
wpływ ideologicznych sporów na
charakter problemów społecznych
• problem przemocy w rodzinie
• problem świadomego macierzyństwa i
ojcostwa- dyskusja do kogo należy brzuch
kobiety?
Teorie problemów społecznych
1.
2.
R. Mertona ujęcie problemów społecznych i roli badań
naukowych w identyfikacji problemów, ich natury a
przede wszystkim konsekwencji społecznych
powstałych sytuacji problemowych dotyczących
jednostek i grup społecznych.
Siedem perspektyw/podejść E. Rubington i
M.S.Weinberga:
(The Study of Social Problems: Seven Perspectives. NY.Oxford University Press. New York 2003.)
•
•
•
•
•
•
•
patologia społeczna
dezorganizacja społeczna
konflikt wartości
zachowania dewiacyjne
naznaczenie
perspektywa krytyczna
społeczny konstruktywizm
Polityka społeczna jako dyscyplina
naukowa
Proponuję typologię Scharfenberga
• dobrobytu społecznego
• potrzeb
• bezpieczeństwa socjalnego
• socjalnych praw człowieka
• sprawiedliwości społecznej
• struktury społecznej
• postępu i rozwoju społecznego
• kwestii społecznych
;( Krytyka i afirmacja polityki społecznej.IPS Warszawa 2006.s.19)
.
Polityka społeczna- teoria i praktykazakres przedmiotowy
•
•
•
•
•
•
•
•
Analiza i opis tworzenia konkretnych rozwiązań z zakresu polityki
społecznej oraz zamierzone i niezamierzone ich konsekwencje
Badania nad strukturami instytucji publicznych
Badania nad potrzebami społecznymi oraz dostępnością do
środków zaspokajających potrzeby; efektywność transferów i
transakcji społecznych
Analiza społecznych kosztów i niedogodności
Analiza dystrybucyjnych i alokacyjnych modeli zarządzania
zasobami w czasie i konsekwencji usług socjalnych
Badania nad rolami i funkcjami wybieralnych przedstawicieli,
specjalistów, grup interesów oraz ich wpływem na skuteczność
działania instytucji systemu socjalnego
Badania nad prawami socjalnymi obywatela
Badania nad rolą rządu ( i władz lokalnych) jako twórcy prawa i
kanałów
dystrybucji dóbr i usług socjalnych. (R Titmus,Social Policy. Allen andUnwin. London
1976.)
Diagnoza społeczna= zebranie informacji
o sytuacjach problemowych i
problemach społecznych i ich analiza
Cele diagnozy społecznej:
1. identyfikacja przyczyn wywołujących sytuacje problemowe
2. identyfikacja wzajemnych związków pomiędzy problemami i
kwestiami społecznymi
3. identyfikacja skali problemów społecznych w danym układzie
administracyjnym
4. identyfikacja regionalnych, lokalnych uwarunkowań problemów
społecznych.
5. analiza podejmowanych działań zmierzających do rozwiązania
sytuacji problemowej lub jej złagodzenia
6. analiza proponowanych rozwiązań przez politykę społeczną na
poziomie kraju i w przekrojach regionalnych.
Rodzaje diagnoz w pracy socjalnej:
•
•
•
indywidualny przypadek
grupa społeczna
społeczność/ zbiorowość lokalna lub jej wyróżniona terytorialnie,
ekonomicznie, społecznie część np osiedle/ rodziny niepełne,
zagrożeni ubóstwem itp
Diagnoza społeczna jako wyjściowy
dokument strategii
•
•
•
•
szerszy zakres diagnozy; problemy społeczne w tym
socjalne
brak konkretyzacji- identyfikacja na poziomie
zbiorowości
inny zasób informacji niezbędny do diagnozy
możliwość wykorzystania pracy diagnostycznej
pracowników socjalnych w konstruowaniu diagnozy
społecznej
Źródła diagnozy społecznej
Dane pierwotne:
•wytworzone informacje na potrzeby diagnozy
dotyczące całej zbiorowości
•wytworzone informacje dotyczące kategorii
społecznych znajdujących się
w szczególnym zainteresowaniu polityki
społecznej.
•badania dotyczące dotychczasowego zarządzania
problemami społecznymi
i sposobami ich rozwiązywania- czyli jaka była
dotychczasowa
praktyka działania instytucji publicznych
Dane wtórne
Rodzaje danych wtórnych
• Dane urzędowe:
– dane urzędowe na różnych poziomów instytucjonalnej
organizacji polityki społecznej: Unia, kraj, województwo, powiat,
gmina
– strategie rozwiązywania problemów społecznych
– strategie rozwoju
– polityki sektorowe –np.. ochrony zdrowa, polityka mieszkaniowa,
polityka rynku pracy, polityka rodzinna itp. Wzajemne związki i
konsekwencje zamierzone i niezamierzone realizowanych polityk
lub zaniechań w poszczególnych obszarach.
– wewnętrzne ewaluacje działań podejmowanych w ramach
rozwiązywania problemów społecznych.
– analiza zasobów instytucjonalnych i wzajemnej współpracy
pomocy socjalnej i instytucji realizujących polityki sektorowe.
– dane z innych instytucji- policji, sądów itp..
Rodzaje danych wtórnych- cdn
• Dane statystyczne:
– Narodowe Spisy Powszechne, Powszechne Spisy Rolne i ich
zawartość
– Struktura gospodarstw domowych- rodzinne, nierodzinne,
wielorodzinne.
– Rodziny i ich struktura: w tym rodziny niepełne i wielodzietne.
– Warunki mieszkaniowe rodzin; w tym rodzin niepełnych i rodzin
wielodzietnych. Rodziny problemowe a substandardy techniczne
i społeczne.
– Niepełnosprawność wg spisów- niepełnosprawność dzieci i
młodzieży i jej przyczyny.
– Niepełnosprawność osób w wieku mobilnym produkcyjnym.
– Poziom wykształcenia ludności wg wieku, płci- najprostszy
wskaźnik kapitału ludzkiego
Rodzaje danych wtórnych- cdn
•
Prognozy i badania GUS:
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
•
prognozy gospodarstw domowych i zmian w ich strukturach
prognozy ludnościowe- kategorie analizy;
ludność wg grup edukacyjnych
ludność wg kategorii ekonomicznych; przedprodukcyjny, produkcyjny mobilny, produkcyjny
niemobilny, poprodukcyjny
Przepływy migracyjne wg GUS- o czym tak naprawdę mówią salda migracji
Migracje w badaniach GUS i naukowych i według badań
Roczniki statystyczne i badania GUS jako źródło danych dla diagnozy
Roczniki branżowe
Bezrobocie rejestrowane,
Badania BAEL, problemy pomiaru i interpretacji.
Badania budżetów domowych, warunków życia, badania problemów społecznych np.
ubóstwa , niepełnosprawności inne.
Sondaże i Badania naukowe
–
–
–
Diagnoza Społeczna
Sondaże CBOS, OBOP i inne.
Publikowane badania problemów socjologicznych i społecznych na próbach ogólnopolskich,
lub w mniejszych przekrojach terytorialnych.