Jak pisać wypracowania

Jak pisać wypracowania
Wskazówki z zakresu techniki pracy umysłowej dotyczące pisania wypracowań
1. Przeczytaj uważnie temat (jeśli trzeba nawet kilka razy) zwracajac uwagę, co jest w nim
istotne, jak należy go rozumieć i w jakiej formie przedstawić (jeśli w temacie nie określono już
formy).
2. Jeśli nie rozumiesz tematu (wydaje ci się niejasny), proś nauczyciela o dodatkowe wyjaśnienia.
3. Pamietaj, że czasem na jedno pytanie zawarte w temacie wypracowania mogą być różne
odpowiedzi. Ważne jest, by swoją wypowiedź umieć uzasadnić.
4. Staraj się rozłożyć pisanie wypracowania chociaż na dwa etapy (chodzi o dni, w ostateczności
o godziny pisania).
5. Najpierw zastanów się, co chciałbyś ( - abyś ) napisać i zanotuj swoje „luźne” myśli i różne
uwagi w brudnopisie. Przygotuj ewentualne materiały, cytaty i słowniki.
6. By praca nie była chaotyczna, niech Twój plan wyznacza kolejność omawiania najważniejszych
spraw.
7. Posługując się planem, napisz pracę na brudno przywołując często temat w trakcie pisania.
8. Czytaj głośno co napisałeś (-ałaś) starając się poprawić wszelkie dostrzeżone błędy.
9. Przepisz pracę na czysto, pamietając o jej szacie graficznej, w tym a akapitach zaczynających
każdą nową myśl, każdy punkt planu.
Części składowe wypracowania
1. WSTĘP
Możemy w nim nawiązać do tematu (wprowadzić w temat), zainteresować tym co mamy do
powiedzenia, zasygnalizować sprawę, która „leży nam na sercu” i dlatego chcemy o niej pisać,
powiedzieć, co skłoniło nas do podjęcia tego tematu, przedstawić problem, osobę, zainteresować
wydarzeniem itp. Wstęp uzależniamy od formy wypowiedzi, często również od tematu.
2. ROZWINIĘCIE
Stanowi główną część pracy, właściwe opracowanie tematu, jego uzasadnienie, wykazanie się
znajomością zagadnienia, próbę obrony jakiegoś stanowiska, udowodnienie jakiejś racji,
przedstawienie ciagu wydarzeń itp.
3. ZAKOŃCZENIE
Zawiera osobiste odczucia i wrażenia, ukazuje nas z punktu widzenia zagadnienia, stanowi wnioski
wynikające z przedstawionych argumentów, może być apelem o poparcie sprawy, której
poświeciliśmy naszą wypowiedź itp. Zakończenie może też być swego rodzaju pożegnaniem
z czytelnikiem (słuchaczem).
Różne formy wypowiedzi
OPOWIADANIE
Opowiadanie stanowi jedną z najczęściej wybieranych przez uczniów form wypracowań. Dzieje się
tak dlatego, że uważane jest za formę najłatwiejszą. Na ten pogląd ma wpływ luźna przeważnie
struktura tej wypowiedzi oraz fakt, że opowiadający (narrator) sam decyduje, które elemnty
opowiadania podać szerzej, które tylko zasygnalizować, a których w ogóle nie uzwględniać.
W opowiadaniu nie zawsze trzeba ściśle trzymać się układu chronologicznego zdarzeń, można
czasami odstąpić od prawdy, dając ujście swej fantazji i swym marzeniom.
Najważniejsze rady dla piszących opowiadanie:
- pisać całe opowiadanie w jednakowym czasie
- tam gdzie to możliwe wprowadzić dialog
- wykorzystać inne możliwości wzbogacenia opowiadania (elementy opisu, inwersja czasowa)
- stosować dowolną kompozycję, korzystając z bogactwa wyrażeń i zwrotów rozpoczynających
i kończących opowiadanie oraz stanowiących spoiwo pomiędzy poszczególnymi częściami
A oto niektóre propozycje językowe przydatne w redagowaniu opowiadania:
1. Początek opowiadania
- Działo się to w …
- Było to wówczas, gdy..
- To, co chcę wam opowiedzieć wydarzyło się gdy (wówczas)...
- Nie uwierzycie może, ale to nie był sen...
- Gdy zaczynam o tym myśleć...
- Nigdy nie zapomnę dnia, w którym …
- Długo zastanawiałem się...
2. Bieg wydarzeń
- Z początku...
- W pewnej chwili...
- Później jednak...
- Po chwili okazało się, że …
- W ostatniej chwili ( w ostatnim momencie)...
- Pod koniec dnia...
- Wówczas, gdy...
- Nieco później...
- Zbiegiem okoliczności...
3. Wprowadzenie postaci
- Ujrzałem wówczas...
- Koledzy, o których chce powiedzieć...
- Bohaterem wydarzenia był...
- Okazał się nim...
- To nie była zwyczajna postać...
4. Informacja o przeżyciach i wrażeniach
- Radość, którą przeżyłem, była (towarzyszyć mi będzie)...
- Nie pamiętam, czy coś wywarło na mnie takie wrażenie jak...
- Trudno mi o tym pisać, ale...
- Nie wiem czy zdołam pojąć to, co przeżyłem...
- Nic w życiu nie sprawiło mi tyle radości (smutku, bólu) co...
- Pozostał mi tylko smutek (żal), że …
- Z tego wydarzenia wyniosłem naukę, że …
5. Zakończenie
- I tu zakończyła się moja przygoda. Dla jednych być może niewiarygodna, innych szokująca, dla
mnie najprawdziwsza z prawdziwych.
- I chociaż cała ta historia miała pomyślny koniec, postanowiłem (-am) jednak już nigdy nie
podejmować takiego ryzyka.
- Zakończenie tej historii było raczej banalne i nie sądzę, by warto o nim pisać.
Pamiętaj!
Redagując opowiadanie możesz wybrać jedną z następujących możliwości.
1. Jesteś główną postacią i pełnisz rolę narratora, a opowiadasz o kimś innym – piszesz wówczas
w pierwszej osobie liczby pojedynczej czasu przeszłego, np. byłem (-am), poznałem (-am), itp.
2. Pełnisz tylko rolę narrratora, a opowiadasz o kimś innym – piszesz wówczas w trzeciej osobie
liczby pojedynczej, np. był, poznał itp.
3. Jesteś jednym (jedną ) z wielu osób, które brały udział w pewnych wydarzeniach, wszyscy
bohaterowie coś przeżyli, a Ty opowiadasz o wydarzeniach (pełnisz rolę narratora) – piszesz
wówczas w pierwszej osobie liczby mnogiej, np. byliśmy, poznaliśmy itp.
OPIS
Każda wypowiedź zawiera w sobie pewien zasób informacji. Opis jest tą formą, która powinna
dostarczyć ich jak najwięcej. Ze względu na ilość przekazanych informacji mozemy podzielić opisy
na pobieżne i szczegółowe (dokładne). Żeby dobrze coś (kogoś) opisać, trzeba umieć obserwować,
zauważać szczegóły, dostrzegać różnice i podobieństwa. Opisy mogą stanowić samodzielną formę
wypowiedzi lub być tylko skłądnikiem (elementem) innej formy wypracowania – głównie
opowiadania, charakterystyki, sprawozdania. Charakter opisu może być różny – typowo rzeczowy,
naukowy lub artystyczny.
Opisując przedmioty martwe, krajobrazy jak również postacie zwierząt i ludzi zachowujemy:
- statyczność (brak ruchu, niezmienność położenia)
- przestrzenność (umieszczenie w okreśłonej przestrzeni)
- niezmienność w czasie
Zanim przystąpimy do opisu, przeprowadzamy dokładne obserwacje, zwracamy uwagę na
szczegóły, próbujemy zebrać i zapisać słownictwo dotyczące naszego opisu (dokonujemy analizy),
następnie przystępujemy do odtworzenia całkowitego obrazu (synteza), redagując opis.
Opisując osobę, uwzględniamy najpierw jej portret (wzrost, budowę ciała, kształt twarzy, jej rysy,
kolor włosów, oczy, nos, usta itd.). Powinno się również zwrócić uwagę na postawę, ruchy,
ewentualnie przejaw osobowości, uśmiech, gniew, zniecierpliwienie, pewność siebie itd.
Do trudniejszych form opisu należy opis przeżyć. Łączymy go najczęściej z opisem sytuacji, która
wpływa na taki czy inny stan naszych uczuć (która ten stan spowodowała) oraz opisem przejawów
zewnętrznych naszych uczuć i przeżyć, np. przerażenie, bladość twarzy, napad płaczu, wybuch
gniewu, drżenie rąk, śmiech itd. Warunkiem dobrego opisu przeżyć jest znajomość swojej psychiki,
umiejętność nazywania uczuć, umiejętność wczucia się w przeżycia innych, wrażliwość na cudze
przeżycia i zasób pewnych doświadczeń życiowych dotyczących opisu konkretnych przeżyć drugiej
osoby w tym także bohatera literackiego.
Inny jeszcze rodzaj opisu to opis sytuacji. Ma on wiele cech wspólnych z opowiadaniem. Dana
sytuacja ma miejse w określonej scenerii (tle), przedstawia się w nim pewne wydarzenia bądź jego
fragmenty. Nie układają się one jednak na zasadzie przyczyna – skutek (w każdym razie nie
zawsze). W opisie sytuacji da się wyodrębnić zdarzenia główne i zdarzenia uzupełniające
(towarzyszące mu). Podobnie ma się rzecz z opisem zjawisk przyrody. I w jednym, i w drugim
przypadku, dużą rolę odgrywają krótkie zdania wykrzyknikowe, równoważniki zdań nie kończące
wypowiedzi oraz różnorodność słownictwa związanego z okreśłeniem konkretnego zjawiska
przyrody (burze, sztorm, wschód słońca, zmierzch itp.).
SPRAWOZDANIE
REPORTAŻ – sprawozdanie jako reportaż powinno:
-zawierać materiał zebrany w czasie osobistych przeżyć (udział w wycieczkach, uroczystościach,
zwiedzanie wystaw itp.)
- informować o miejscu i czasie wydarzenia, osobach uczestniczących w nich, ich reakcjach,
zachowaniach, wypowiedziach (najlepiej przytoczyć ich najważniejsze fragmenty),
- uwypyklać (podkreślać) fakty (momenty) najważniejsze.
- oddziaływać emocjonalnie na czytelnika (słuchacza),
RECENZJA - to pewien rodzaj sprawozdania, w którym informujemy o naszym odbiorze książki,
filmu, sztuki teatralnej, audycji radiowej czy telewizyjnej. Najważniejszą częścią tego typu
wypowiedzi jest omówienie i jednocześnie ocena przedmiotu recenzji. Recenzje zaczynamy częścią
informacyjną zawierającą tytuł (książki, filmu, audycji, sztuki itp.), autora, reżysera, scenografa
i innych realizatorów czy twórców. Ostatnią część stanowi opinia o przedmiocie recenzji. Inaczej
nieco będzie wyglądała recenzja książki, inaczej sztuki teatralnej czy audycji. Zawsze jednak
powinny się w niej znaleźć: informacja, ocena i podsumowanie.
Może to wyglądac przykłądowo tak:
1. Informacja o przedmiocie recenzji
* książka – tytuł, autor, wydawca, czas wydania, rodzaj publikacji, forma, objętość itp.
* spektakl teatralny – tutył, autor, reżyser, aktorzy, miejsce wystawienia sztuki, scenografia itp.
2. Obiektywna ocena różnych elementów przedmiotu recenzji
* książka – uwagi krytyków, wypowiedzi koleżanek, kolegów, nauczyciela, szata graficzna, geneza
utworu, problematyka, kompozycja, ilustracje itp.
* film, spektakl teatralny – uwagi krytyków, miejsce i czas akcji, gra aktorska, scenografia, muzyka,
ogólny nastrój itp.
3. Podsumowanie (subiektywna ocena przedmiotu recenzji)
* książka – mogła zachwycić, pomogła zrozumieć nurtujący mnie problem, dała wyobrażenie o...,
skłoniła do refleksji, zmusiła do myślenia na temat..., sprawiła dużo przyjemności..., przekonała o
słuszności twierdzenia..., zachęciła do poznania innych utworów tego autora ...itp
* film, spektakl teatralny – dostarczył wielu niezapomnianych wrażeń, pogłębił wiedzę na temat …,
pozostawił niesmak, dał wiele do myślenia, jestem pod urokiem ulubionego aktora, przekonał, że
dobry aktor nawet w mniej ambitnym filmie zachowa swoją klasę, jeżeli tylko nadarzy się okazja, z
przyjemnością obejrzę ten film (spektakl) powtórnie.
CHARAKTERYSTYKA POSTACI
WSTĘP
- może nim być wprowadzenie postaci i jej prezentacja, np.: Zdarzyło mi się spotkać w życiu wiele
interesujących postaci (wspaniałych ludzi), nikt jednak nie wywarł na mnie takiego wrażenia jak...
Dalej piszemy krótko, kim jest ta postać (ktoś z osób poznanych w czasie ostatnich wakacji, nowy
nauczyciel, bohater książki itp.).
ROZWINIĘCIE
- winno zawierać elementy podkreśłające indywidualność charakteryzowanego boahtera,w tym:
1. Portret bohatera (wygląd zewnętrzny, wzrost, budowa ciała, kształt i rysy twarzy, włosy, oczy,
nos, usta itd., ogólne wrażenie, np. przystojny, elegancki, sympatyczny itd.)
2. Usposobienie (delikatne, dziecinne, flegmatyczne, kapryśne, koleżeńskie, miłe, niepospolite,
niezywkłe, optymistyczne, łagodne, przekorne, spokojne, wrażliwe, artystyczne, gwałtowne,
nerwowe itd.)
3. Cechy umysłu (zdolny, odznacza się znakomitą pamiecią, spostrzegawczy, dwocipny, umiejący
radzić sobie w każdej sytuacji, zaradny, posiadający różnorodne zainteresowania).
4. Charakter
a) stosunek do innych ludzi
b) stosunek do samego siebie
c) stosunek do obowiązków
d) stosunek do przyrody
5. Poglądy, ideały życiowe, np. trzeżwo patrzący na świat, idealista, zwolennik twardej ręki,
dobroduszny, działacz społeczny, religijny, ateista, niedowiarek, marzyciel pragnący zmienić świat,
przeciwnik wszelkiego zła itp.
ZAKOŃCZENIE
- Mój stosunek do postaci (ocena postaci), np. jest mi bliski, podziwiam ją, jestem pełen uznania
dla..., bohater ten stał się moim prawdziwym przyjacielem, zaprzyjaźniłem się z tym człowiekiem
(bohaterem), stał się moim autorytetem, imponuje mi, pragnę go naśladować, wzbudził moją
sympatię. Chcąc dać jak najpełniejszy obraz jakiejś postaci, nie możemy ograniczać się do
wyliczenia cech. Należy je umiejetnie wbudować w całość wypowiedzi, a w przypadku cech
charakteru, usposobienia czy umysłu koniecznie umotywować je, wykorzystując elementy
indywidualne.
Charakterystyka może być statyczna, jeśli charakteryzujemy postac w określonym momencie jej
życia (w klasie, w czasie obozu itd.) oraz dynamiczna kiedy postać (nasz bohater) zmienia swoją
osobowość pod wpływem różnych okoliczności życiowych (czas, otoczenie, przejścia życiowe,
wpływ innej osoby itp.).
Rozróżniamy charakterystykę bezpośrednią, która wszelkie dane o postaci podaje bezpośrednio
w trakcie mówienia o niej i charakterystykę pośrednią, którą uzyskujemy analizując jej
wypowiedzi, sposób myślenia, zachowania itp. Oprócz charakterystyki indywidualnej istnieje także
charakterystyka zbiorowa oraz porównawcza.
Wskazówek na temat pisania rozprawki szukajcie w osobnym opracowaniu na naszej stronie.
Materiał na podstawie
„Jak pisać” w opracowaniu Zofii Pomianowskiej
(Kraków, Wydawnictwo GREG)