Charakterystyka stylu biblijnego 1. Paralelizm Paralelizm, to podział

Charakterystyka stylu biblijnego 1. Paralelizm Paralelizm, to podział

Charakterystyka stylu biblijnego
1. Paralelizm
Paralelizm, to podział wierszy na dwa (rzadziej na trzy) człony, które
pozostają z sobą w ścisłym związku teściowym. Paralelizm jest znamienną
cechą poezji hebrajskiej oraz literatury mądrościowej, zwłaszcza w Księdze
Przysłów. Rozróżniamy cztery rodzaje paralelizmów: paralelizm synonimiczny,
antytetyczny, progresywny (syntetyczny) i klimatyczny (komplementarny).
1.1. Paralelizm synonimiczny
Występuje wówczas, gdy człon drugi (lub trzeci) powtarza myśl członu
pierwszego. Powtórzenie następuje przez słowa synonimiczne. Przykłady:
Stargajmy ich więzy,
odrzućmy od siebie ich pęta (Ps 2,3).
Ja bowiem jestem lwem dla Efraima,
młodym lwem dla domu Judy;
Ja rozszarpię, a potem odejdę,
uniosę zdobycz, i nikt nie ocali (Oz 5,14).
Inne przykłady: Ps 107 [106], . Iz 19,4. Prz 9,9; Mt 7,24-27.
1.2. Paralelizm antytetyczny
Paralelizm antytetyczny, czyli przeciwstawny występuje wtedy, gdy drugi
człon wyraża myśl przeciwstawną. Przykłady:
Jahwe uznaje drogę sprawiedliwych,
droga występnych zaginie (Ps 1,6).
Przestańcie czynić zło.
Zaprawiajcie się w dobrem (Iz 1,16b-17a).
Inne przykłady: Prz 9,11; Ps 45 [44],8; Mt 10,32-33.
1.3. Paralelizm progresywny (syntetyczny)
Paralelizm progresywny (syntetyczny) ma miejsce, gdy drugi człon rozwija
myśl członu pierwszego.
Jak lituje się ojciec nad synami,
tak Jahwe lituje się nad bogobojnymi (Ps 103, 13).
2
Podniosę kielich zbawienia
i wezwę imienia Pana (Ps 116,13).
Jak młodzieniec zachowa swą drogę w czystości?
Przestrzegając słów twoich (Ps 119, 9).
Dzień ów będzie dniem gniewu,
dniem ucisku i utrapienia,
dniem ruiny i spustoszenia,
dniem ciemności i mroku,
dniem chmury i burzy (So 1,15).
1.4. Paralelizm komplementarny
Nazwa
pochodzi od greckiego słowa κλίμαξ „drabina”, ponieważ
paralelizm polega tu na rozwijaniu myśli, co przypomina wstępowanie po
stopniach drabiny. Paralelizm klimaktyczny zachodzi wtedy, gdy Człon drugi
rozwija treść lub powtarza jego początkowe, bądź końcowe słowa pierwszego
członu. Przykłady:
Śpiewajcie Panu pieśń nową,
śpiewajcie Panu wszystkie kraje (Ps 96,1).
Samaria odpokutuje za bunt przeciw Bogu swojemu:
poginą od miecza, dzieci ich będą zmiażdżone,
a niewiasty ciężarne rozprute (Oz 14,1).
2. Inne figury stylistyczne
Do szczególnych fenomenów stylu biblijnego należy oprócz paralelizmów
zaliczyć: inkluzję, chiazm, synekdochę
2.1. Inkluzja
Inkluzja jest figurą kompozycyjną, która zamyka fragment literacki
identyczną lub analogiczną formułą. Formuły lub słowa stanowiące inkluzję
występują na początku i na końcu tekstu, przez co pozwalają wyłączyć go z
całości. Są jakby ramami tekstu. Na przykład całą Ewangelię Marka zamyka
inkluzja: „Jezus Syn Boży” (Mk 1,1 i 15,39). Ewangelię Mateusza zamyka
inkluzja, wyrażająca myśl, że w Chrystusie jest „Bóg z nami” (Mt 1, 23 i 28, 1920). Innym przykładem są inkluzje, które występują w Kazaniu na Górze:
inkluzja zamykająca makaryzmy (błogosławieństwa):
Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy królestwo niebieskie (Mt 5,3).
Błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie dla sprawiedliwości, albowiem do nich należy
królestwo niebieskie (Mt 5,10).
Inkluzją zamknięty jest fragment o dobrych i złych owocach (Mt 7,16-20)
3
oraz inne. Całe Kazanie obejmuje inkluzja: tłum – góra – wstępować
(zstępować) – nauczać (Mt 5, 1-2 i 7, 28-8, 1).
2.2. Chiazm
Chiazm polega na kompozycji jakiegoś fragmentu według następujących
schematów:
1) A – B – B1 –A1; A – B – C – B1 – A1, np. „Kto chce zachować swoje życie
(A), straci je (B); a kto straci swoje życie (B1) z mego powodu, znajdzie je
(A1)” (Mt 16, 25);
2) A – B – C (…) D (…) C1 – B1 – A1, np. wypowiedź Jezusa o grzechach
przeciw Duchowi Świętemu (Mt 12, 31-37): A (Mt 12, 31-32) – B (Mt 12,
33) – C (Mt 12, 34) – B1 (Mt 12, 35) – A1 (Mt 12, 36-37).
2.3. Synekdocha
Synekdocha jest figurą literacką, w której użytemu słowu zostaje przypisane znaczenie
bardziej ogólne niż zazwyczaj. Na przykład: zwrot „ludzie i zwierzęta” (Ps 36,7) oznacza cały
kosmos; „wdowy i sieroty” (Ps 68,6) – wskazuje na biedę; „wino i pszenica” (Ps 4,8) – czas
dobrobytu i pokoju.