docDr Małgorzata Leśniak-Johann
download 
Reklamacja Transkrypt
Dr Małgorzata Leśniak-Johann
RECENZJA ZBIORCZA Część II W ramach zadania pt.: Ocena zgodności wyników projektu „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” z założonymi celami projektu oraz ocena ich przydatności w kontekście planowania rozwoju polityki regionalnej na obszarze województwa dolnośląskiego w latach 2014-2020 w odniesieniu do działania 5 pt. Opracowanie wytycznych dla lokalizacji węzłów usługowych na obszarze powiatu wrocławskiego. Zespół ekspercki w składzie: dr hab. Andrzej Raczyk dr Sylwia Dołzbłasz dr Helena Dobrowolska-Kaniewska Wrocław, 15 czerwca 2015 rok 1 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 Z uwagi na dużą różnorodność tematyczną dokumentów realizujących oceniane zadania oraz realizację pojedynczych działań przez jeden lub kilka dokumentów, recenzja Działania 5 pt.: Opracowanie wytycznych dla lokalizacji węzłów usługowych na obszarze powiatu wrocławskiego została przeprowadzona w odniesieniu do następujących zadań: 1. Inwentaryzacja terenów istniejącej i planowanej zabudowy usługowej i mieszkaniowej na obszarze powiatu wrocławskiego (5.1). 2. Diagnoza trendów i analiza potrzeb w zakresie lokalizacji funkcji usługowych w powiecie wrocławskim (5.2) oraz Wytyczne planistyczne dla lokalizacji usług w powiecie wrocławskim (5.3). Dla obu tych zadań dokonano analizy łącznej w podziale na 4 etapy. 2 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 Spis treści I. Wstęp ...................................................................................................................................... 4 II. Recenzja zadania pt. Inwentaryzacja terenów istniejącej i planowanej zabudowy usługowej i mieszkaniowej na obszarze powiatu wrocławskiego ............................................. 5 II.1. Struktura dokumentu: .................................................................................................... 6 II.2. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. ................................ 7 II.3. Ocena spójności wewnętrznej projektu ....................................................................... 13 II.4. wartości dodanej projektu w stosunku do wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. w odniesieniu do „miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego” oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego........................................................................... 17 III. Recenzja zadań pt. Diagnoza trendów i analiza potrzeb w zakresie lokalizacji funkcji usługowych w powiecie wrocławskim oraz Wytyczne planistyczne dla lokalizacji usług w powiecie wrocławskim.............................................................................. 18 III.1. Struktura dokumentu: ................................................................................................. 19 III.2. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. .............................. 28 III.3. Ocena spójności wewnętrznej projektu...................................................................... 32 III.4. wartości dodanej projektu w stosunku do wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. w odniesieniu do „miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego” oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego........................................................................... 45 IV. Podsumowanie recenzji w odniesieniu do Działania pt. Opracowanie wytycznych dla lokalizacji węzłów usługowych na obszarze powiatu wrocławskiego............................... 48 3 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 I. Wstęp Mając na uwadze, iż o ile wszystkie realizowane w ramach projektu pt. „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnych” analizy odnosiły się do zdefiniowanego w remach tego projektu Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego, o tyle recenzowane w niniejszym dokumencie opracowania wchodzące w skład zadania 5 – „Opracowanie wytycznych dla lokalizacji węzłów usługowych na obszarze powiatu wrocławskiego” dotyczyły jedynie gmin wchodzących w skład tego powiatu. W związku z powyższym należy pamiętać, że wszystkie powstałe w ramach tego zadania wytyczne czy wnioski mogą wprawdzie stanowić punkt wyjścia dla opracowywanej Zintegrowanej Strategii Rozwoju Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego (WrOF) ale muszą być uzupełnione o analizy dotyczące pozostały gmin wchodzących w skład WrOF. Ponadto, jak zaznaczają sami autorzy opracowania, przedstawiona w recenzowanym dokumencie metoda opracowania katalogu usług i analizy ich przestrzennej dostępności mają charakter pilotażowy i są dostosowane do specyfiki powiatu wrocławskiego. W celu adaptacji jej na potrzeby Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego lub innych terenów, należy dostosować poszczególne jej komponenty do charakteru obszaru, którego mają dotyczyć. 4 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 II. Recenzja zadania pt. Inwentaryzacja terenów istniejącej i planowanej zabudowy usługowej i mieszkaniowej na obszarze powiatu wrocławskiego Za realizację zadania pt. „Inwentaryzacji terenów istniejącej i planowanej zabudowy usługowej i mieszkaniowej na obszarze powiatu wrocławskiego” odpowiedzialny był Powiatowy Zakład Katastralny (PZK) we Wrocławiu - Pracowania Systemów Informacji Przestrzennej. W ramach przedmiotowego zadania wykonano następujące prace: – analizę danych wejściowych i zorganizowanie ich w odpowiednie struktury danych na potrzeby projektu, – digitalizację obowiązujących na obszarze powiatu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (wpasowanie rysunków planów do granic działek), co pozwoliło na uzyskanie szczegółowej informacji dotyczącej zaplanowanej zabudowy mieszkaniowej (z podziałem na jej typy) oraz zabudowy usługowej, – pozyskanie, agregację oraz przetworzenie danych pochodzących z różnych źródeł w celu ustalenia istniejącego stanu zabudowy mieszkaniowej i usługowej, – przygotowanie geobaz plikowych zasilonych danymi źródłowymi, które posłużyły do przeprowadzenia inwentaryzacji terenu oraz uzupełnionych danymi wyjściowymi, stanowiącymi wyniki przeprowadzonej inwentaryzacji. Łącznie stworzono 9 geobaz plikowych dla każdej badanej gminy powiatu wrocławskiego, – przygotowanie raportu końcowego, który zawierał opis przyjętej metodologii, strukturę danych oraz wyniki przeprowadzonych inwentaryzacji. Dodatkowo w ramach prac przygotowano część danych służących do realizacji pozostałych działań w ramach zadania 5, czyli zadań 5.2 i 5.3. 5 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 Łącznie w ramach działania 5 i realizowanych w jego ramach zadań: 5.1, 5.2, 5.3 wykonano dwie geobazy – jedną dla zadania 5.1 (w podziale na 9 gmin powiatu wrocławskiego) i jedną dla zadań 5.2 oraz 5.3. Ponadto opracowano 5 dokumentów planistycznych – jedno dla zdania 5.1 i cztery dla zadań: 5.2 i 5.3. Wszystkie dane, zarówno odnoszące się do zadania 5.1, jak i zadań 5.2 i 5.3 przetworzono w środowisku ArcGIS, co umożliwiło ich łatwo interpretację przez beneficjentów projektu. II.1. Struktura dokumentu: Przedstawiony do recenzji dokument odnoszący się do działania 5.1 obejmuje część tekstową wraz z rycinami oraz 8 załączników graficznych.. Część tekstowa składa się z 44 stron maszynopisu, w skład których wchodzi: – wprowadzenie, – metodologia i struktura danych (zawierającą: wprowadzenie, strukturę danych, metodologię wykonania inwentaryzacji istniejącej i zaplanowanej zabudowy mieszkaniowej i usługowej), – wyniki inwentaryzacji istniejącej i zaplanowanej zabudowy mieszkaniowej i usługowej w gminach powiatu wrocławskiego, – podsumowanie przeprowadzonej inwentaryzacji, – bibliografia. Do opracowania części tekstowej wykorzystano 12 pozycji literatury, na które składała się przede wszystkim literatura naukowa. W bibliografii pominięto opracowanie Zatheya (2008), na które powołano się na początku opracowania i które ważny stanowi punkt wyjścia do dalszych analiz. Nie wymieniono w bibliografii także dokumentów planistycznych, rozporządzeń, ustaw czy wytycznych, do których odwoływano się w tekście. Do zilustrowania badanych zjawisk wykorzystano 5 tabel i 17 rycin. 6 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 Załączniki graficzne do opracowania stanowi 8 map dla obrębów gmin: Kąty Wrocławskie i Sobótka przedstawiających: – istniejącą i zaplanowaną zabudowę mieszkaniową, – typy istniejącej zabudowy mieszkaniowej, – typy zaplanowanej zabudowy mieszkaniowej, – istniejącą i zaplanowaną zabudowę usługową. Według informacji zawartej w tekście oprócz elementów graficznych wymienionych powyżej w ramach zadania wykonano analogiczny zestaw map dla każdej gminy powiatu wrocławskiego. Dodatkowo dla całego powiatu wygenerowano mapy, na których przedstawiono rozmieszczenie placówek oświaty oraz służby zdrowia, a także liczbę podmiotów gospodarczych w poszczególnych obrębach gmin powiatu oraz stosunek liczby podmiotów w poszczególnych obrębach do liczby podmiotów ogółem w gminie. Łącznie przygotowano zatem 38 map z wynikami przeprowadzonych inwentaryzacji. Ponadto dla każdej z gmin powiatu wrocławskiego utworzono bazę, która została zasilona danymi wejściowymi wykorzystanymi w procedurze inwentaryzacji oraz danymi wyjściowymi, prezentującymi wyniki inwentaryzacji. Bazy dla poszczególnych gmin powiatu wrocławskiego wchodzą w skład geobazy wykonanej dla recenzowanego zadania 5.1. II.2. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. Opracowanie dotyczące inwentaryzacji terenów istniejącej i planowanej zabudowy usługowej i mieszkaniowej na obszarze powiatu wrocławskiego należy traktować jako ważny materiał źródłowy, uzupełniający w dużej mierze część diagnostyczną WrOF i stanowiący istotny punkt wyjścia dla planowania polityki regionalnej na obszarze województwa dolnośląskiego. Należy jednak pamiętać, iż dotyczy jedynie części gmin, dlatego też przy 7 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 opracowaniu strategii dla całego WrOF należy uzupełnić diagnozę o podobne elementy oraz podobne zakresy przeprowadzonych analiz w odniesieniu do pozostałych gmin w chodzących w skład WrOF. Bez wątpienia jednak omawiany materiał stanowi przy tym doskonałe uzupełnienie diagnozy stanu dla istniejącej już Strategii Rozwoju Powiatu Wrocławskiego i stanowić powinien ważną przesłankę dla prowadzonej przez powiat polityki przestrzennej. Zgodność rezultatów projektu z zakładanymi celami strategicznymi Cele strategiczne projektu zdefiniowano jako: – zbudowanie podstaw Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla WrOF, która da podstawy dla opracowania i zatwierdzenia dokumentu, który w przyszłości będzie bazą dla zintegrowanego działania rozwojowego inwestycyjnego w obszarze WrOF. W ramach celu wyznaczone zostaną priorytetowe, wspólne kierunki dla obszaru, w tym m.in. dotyczące: lokalizacji funkcji mieszkaniowych i centrów usługowych, planu transportowego, ochrony środowiska i rozwoju rekreacji, lokalizacji usług publicznych oraz kierunkowych inwestycji we WrOF, – diagnoza możliwości wdrożenia strategii oraz matryca dla wielopoziomowego zarządzania przestrzenią we WrOF. Z kolei planowane rezultaty projektu to: – delimitacja zasięgu WROF, – wytyczne dla Strategii Spójności Przestrzennej w zakresie lokalizacji i powiązań: mieszkalnictwa, usług, transportu i terenów otwartych, – wytyczne do krajowych, regionalnych i lokalnych dokumentów o charakterze strategiczno-planistycznym w tym do Aktualizacji Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego, – model współpracy pomiędzy JST w obszarze funkcjonalnym w zakresie zintegrowanego planowania przestrzennego. 8 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 Szczegółowa analiza dokumentu wskazuje, że zasadnicze rezultaty projektu odpowiadają co do zasady celom projektu w wymiarze merytorycznym, natomiast w wymiarze przestrzennym odpowiadają częściowo, co wynika z obszaru w odniesieniu, do którego przeprowadzono inwentaryzację. Wyniki z przeprowadzonej inwentaryzacji terenów na obszarze powiatu wrocławskiego stanowią bardzo dobry materiał źródłowy mogący stanowić uzupełnienie diagnozy stanu dla potrzeb Strategii Rozwoju Powiatu Wrocławskiego, a po przeprowadzeniu podobnych analiz w pozostałych gminach zaliczonych do WrOF mogłoby być również bardzo istotnym elementem diagnostycznym Zintegrowanej Strategii Rozwoju WrOF. Przedstawiony w opracowaniu sposób inwentaryzacji terenu jest bez wątpienia bardzo dobrym narzędziem obrazującym realny zakres prowadzonej przez poszczególne gminy polityki przestrzennej i może być w pełni wykorzystywany do oceny jej prowadzenia przez inne jednostki (np. powiat czy województwo). Wydaje się jednak, iż dla lepszej przydatności w kontekście prowadzonej polityki regionalnej województwa z zakresu polityki przestrzennej, w tym zwłaszcza w odniesieniu do suburbiów, należałoby pewne zagadnienia wyjaśnić, a niektóre analizy pogłębić tak, aby pozwalały na lepsze zrozumienie zachodzących w przestrzeni zjawisk i procesów związanych z rozwojem i ekspansją usług i mieszkalnictwa, a także poznanie przesłanek decydujących o określonym przeznaczeniu danego terenu. Ocena zgodności wyników projektu z rezultatami w odniesieniu do krajowych dokumentów strategicznych na poziomie krajowym i regionalnym W recenzji dokonano oceny zgodności wyników projektu w odniesieniu do następujących dokumentów strategicznych na poziomie krajowym: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Strategii Rozwoju Kraju 2020, Długofalowej Strategii Rozwoju Kraju 2030, Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020, Strategii Polski Zachodniej 2020. 9 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 Recenzowany tekst wykazuje generalnie spójność z wyżej wymienionymi dokumentami. Spójność ta dotyczy w wymiarze bezpośrednim uwzględnienia zagadnień związanych z dwoma fundamentalnymi zasadami prowadzenia polityki przestrzennej: zapewnienia ładu przestrzennego i rozwoju zrównoważonego (w tym w szczególności w obszarach funkcjonalnych oraz strefach suburbialnych dużych miast). Ponadto na ułatwianiu dostępu i oferowaniu odpowiednich standardów usług publicznych świadczonych przez samorządy terytorialne, w obszarach o intensywnych procesach rozwojowych. Wyżej wymienione dokumenty szczególny nacisk kładą na zwiększenie stopnia pokrycia kraju planami zagospodarowania przestrzennego, uwzględniania w planach terenów rozwojowych i obszarów funkcjonalnych oraz wzmocnienie partycypacji społecznej w procesie podejmowania decyzji przestrzennych. W odniesieniu do sektora usług dokumenty te wskazują na konieczność doskonalenia świadczeń usług publicznych poprzez zwiększenie ich dostępności oraz poprawę jakości. Działania w tym zakresie powinny głównie przyczynić się do wyrównywania dostępu wszystkich obywateli do wysokiej jakości usług publicznych oraz zmiany charakteru samych usługi, które powinny cechować się elastycznym podejściem do zmieniającej się rzeczywistość oraz nadążać za rozwojem technologicznym. Na poziomie regionalnym dokonano oceny zgodności wyników projektu w odniesieniu do: Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 r., Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego, Perspektywa 2020 r. oraz Strategii Rozwoju Powiatu Wrocławskiego na lata 2012 – 2020. „Raport z inwentaryzacji terenów istniejącej i planowanej zabudowy usługowej i mieszkaniowej na obszarze powiatu wrocławskiego” jest w dużej mierze spójny z wyżej wymienionymi dokumentami. Koherencja ta dotyczy traktowania zagadnień analizowanych w raporcie jako jedne z kluczowych elementów rozwoju na terenie województwa (zagospodarowanie przestrzenne, dostęp do usług, w tym usług publicznych), zwłaszcza w 10 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 kształtowaniu spójności terytorialnej (a w pośredni sposób także spójności gospodarczej i społecznej). W przypadku Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 spójność ta dotyczy wpisywania się powiatu wrocławskiego, w jeden z 11 określonych w Strategii, obszarów integracji tzw. Wrocławski Obszar Metropolitarny. Wśród celów rozwoju tego obszaru znalazły się (w kolejności ważności): zrównoważony transport i poprawa dostępności transportowej (cel 2); ochrona środowiska naturalnego, efektywne wykorzystanie zasobów oraz dostosowanie do zmian klimatu i poprawa poziomu bezpieczeństwa (cel 4); włączenie społeczne, podnoszenie poziomu i jakości życia (cel 7), w którego zakres wchodzą usługi poprawiające standard życia mieszkańców. Zgodnie z zapisami osiągnięcie założonych celów będzie realizowanie poprzez skupienie działań na 8 makrosferach, w tym mikrosferze odnoszącej się do rozwoju obszarów wiejskich i miejskich (w ramach mikrosfery zaplanowane są działania zakładające wzmacnianie węzłowych funkcji i rewitalizację ośrodków miejskich oraz wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich przy ochronie najcenniejszych zasobów rolnych) oraz mikrosferze dotyczącej zdrowia i bezpieczeństwa (mikrosfera ta zakłada szereg działań przyczyniających się do poprawy jakości i dostępności usług medycznych oraz ograniczenia negatywnych skutków powodzi i innych zjawisk katastrofalnych na Dolnym Śląsku, a także poprawę bezpieczeństwa publicznego i ratownictwa). Zgodność opracowania z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa wyraża się m.in. w zapisach dotyczących miejskich obszarów funkcjonalnych - wszystkie gminy powiatu wrocławskiego wchodzą w skład wyznaczonego w PZPW Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego. Działania wobec Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego, a zatem i gmin powiatu wrocławskiego oraz pośrednio Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego, zdefiniowano w kierunkach i zasadach rozwoju osadnictwa PZPW, które 11 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 ustala się jako wzmacnianie funkcji metropolitalnych Wrocławia oraz rozwój w/w obszaru. Ma się to odbywać poprzez realizację następujących zasad: – harmonizowania podstawowych elementów struktury przestrzennej, – rozwoju przestrzennego obszarów mieszkaniowych i aktywności gospodarczej, z zapewnieniem odpowiedniej ilości terenów zieleni publicznej oraz dogodnego skomunikowania, – zapobiegania nadmiernemu zagospodarowaniu i degradacji terenów otwartych i gruntów o wysokiej przydatności dla rolnictwa, – stworzenia zintegrowanego systemu terenów chronionych, – kształtowania styków gmin w oparciu o lokalizację nieskonfliktowanych form zagospodarowania, w tym w szczególności produkcji i mieszkalnictwa, – kontynuowania korytarzy kluczowych elementów zagospodarowania przyrodniczego na stykach gmin, – wzmacniania sieci powiązań ze strefą rekreacyjną w obszarze podmiejskim Wrocławia, – przeciwdziałania degradacji terenów biologicznie czynnych w obszarach zurbanizowanych (istniejących i projektowanych) oraz utrzymywania właściwych proporcji pomiędzy nimi, – ochrony krajobrazu WrOF w oparciu o zintegrowaną strategię krajobrazową, – wzmacnianiu i specjalizacji ośrodków równoważenia rozwoju obszaru, – stworzenia dogodnych warunków dla kumulowania kapitału ludzkiego oraz aktywności gospodarczej i innowacyjnej, – wzmacniania sieci powiązań wewnętrznych, ze szczególnym uwzględnieniem połączeń komunikacyjnych, w tym zwłaszcza transportu publicznego, – wzmacniania sieci powiązań zewnętrznych (w tym komunikacyjnych) z całym regionem oraz z najważniejszymi ośrodkami Polski i Europy, – rozbudowy systemów uzbrojenia i zapewnienia ochrony przeciwpowodziowej. 12 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 Spójność raportu ze Strategią Rozwoju Powiatu Wrocławskiego do 2020 r. ma swój wyraz przede wszystkim w części diagnostycznej (SWOT), wskazującej na słaby poziom rozwoju sektora usług i ograniczoną dostępność usług dla mieszkańców. Znajduje także swoje odzwierciedlenie w części określającej cele i zadania strategiczne powiatu na najbliższe lata. Do zadań strategicznych zaliczono bowiem: spójną politykę na rzecz wspierania lokalnego biznesu, działania w odniesieniu do usług publicznych oraz spójną politykę w zakresie gospodarki przestrzennej w celu racjonalnego zagospodarowania przestrzenni powiatu. II.3. Ocena spójności wewnętrznej projektu Spójność wewnętrzną projektu przeanalizowano w wyodrębnionych przez autorów grupach tematycznych. Pod uwagę wzięto kompletność materiału, spójność wyciąganych wniosków, sposób prezentowania materiału. Przedstawiona w opracowaniu metodologia wykonania inwentaryzacji istniejącej i zaplanowanej zabudowy mieszkaniowej i usługowej jest przemyślana i przedstawia krok po kroku system działań podjętych w celu otrzymania ostatecznego obrazu zagospodarowania powiatu wrocławskiego uwzględniającego zabudowę mieszkaniową i usługową. Choć przyjęta metodologia badania może rodzić pewne wątpliwości (dlaczego z zakresu usług publicznych przyjęto tylko obiekty ochrony zdrowia i oświaty) i może być trudna w odbiorze dla osób nie będących specjalistami w zakresie analiz przestrzennych (środowisko ArcGIS), to uzyskane wyniki są bardo cenne i pozwalają na uchwycenie najważniejszych cech prowadzonej w gminach powiatu polityki przestrzennej. W analizie należałoby jednak położyć trochę większy nacisk na wyjaśnienie pewnych kwestii natury metodologicznej – np. co z terenami niepokrytymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, w jaki sposób analizować w ich przypadku tereny istniejącej czy planowanej zabudowy mieszkaniowej i usługowej. Rodzi to m.in. pytanie, czy w związku z przytoczonymi informacjami na temat pokrycia miejscowymi planami 13 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 zagospodarowania przestrzennego zaproponowana metodologia inwentaryzacji terenów istniejącej i planowanej zabudowy usługowej i mieszkaniowej będzie mogła mieć zastosowanie jedynie dla nieco ponad połowy (54%) powierzchni WrOF. Należy przy tym podkreślić, iż przeprowadzenie takiej inwentaryzacji nie jest zadaniem prostym. Wynika to nie tylko z problemów braku wypracowania ogólnie przyjętych dobrych wzorców w tym zakresie, ale także niedostatków polskiego prawa w warstwie definicyjnej, w szczególności w odniesieniu do sektora usług. Stąd w dokumencie zdefiniowano pojęcie budynku usługowego, za który przyjęto taki budynek, którego przeznaczenie pokrywa się z jednym bądź wieloma przeznaczeniami budynków wymienionych w definicji budynków zamieszkania zbiorowego, rekreacji indywidualnej, użyteczności publicznej 1 . Na tak określony budynek usługowy powołano się przy tworzeniu definicji zabudowy usługowej, którą zdefiniowano jako budynek usługowy lub ich zespół wraz z towarzyszącymi mu innymi budynkami, budowlami, obiektami małej architektury. Przyjęte przez autorów definicje zarówno budynku usługowego, jaki i zabudowy usługowej wydają się trafne i wystarczające z punktu widzenia przeprowadzonej inwentaryzacji zabudowy usługowej i mieszkaniowej zarówno istniejącej, jak i planowanej. Do przeprowadzenie inwentaryzacji z wykorzystaniem technik GIS uwzględniono wektorowe podkłady budynków oraz działek. Ponadto specjalnie na potrzeby badań stworzono warstwę przeznaczeń terenów, która powstała dzięki digitalizacji obowiązujących na terenie powiatu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (826 MPZP). Dodatkowo w analizie uwzględniono warstwę z granicami administracyjnymi gmin oraz warstwy zawierające obiekty, takie jak placówki oświaty i placówki służby zdrowia. Do przeprowadzenia weryfikacji rozmieszczenia budynków mieszkalnych i usługowych opracowanych na podstawie stworzonych warstw wykorzystano dostępną ortofotomapę. 1 Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. 14 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 Stworzenie warstwy przeznaczenia terenów jest bardzo pomocne przy prowadzeniu przede wszystkim lokalnej (gminnej) polityki przestrzennej. Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie gminy z ternu powiatu posiadają pełne pokrycie terenu miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, co może znacznie utrudniać prowadzenie racjonalnej i zrównoważonej polityki przestrzennej. Przeprowadzona inwentaryzacja wykazała, że najsilniej procesy suburbanizacyjne przebiegają w gminach bezpośrednio sąsiadujących z Wrocławiem, co oczywiście nie jest zaskoczeniem. Niepokojące jest jednak to, że w tych jednostkach zaplanowano dalsze, znaczące powiększenie powierzchni istniejącej zabudowy. W dokumencie słusznie zauważono, iż spowoduje to niejednokrotnie zmianę charakteru szeregu miejscowości 2 związaną z głębokimi przeobrażeniami rodzaju zabudowy, a czasami także funkcji tych miejscowości. Oprócz stwierdzenia faktów wskazane byłoby jednak dokonanie oceny, czy jest to dobry kierunek prowadzonej polityki przestrzennej, czy też działania władz lokalnych powinny zmierzać do kontrolowania procesów suburbaniacyjnych, w tym m.in. zahamowania niekontrolowanego rozwoju budownictwa mieszkalnego, czego konsekwencją jest niedorozwój i ograniczony dostęp mieszkańców do usług, zwłaszcza usług publicznych i wyspecjalizowanych. W ramach przeprowadzonej inwentaryzacji wykonano dwie analizy zbiorcze dla obszaru powiatu wrocławskiego. Pierwsza dotyczyła rozmieszczenia placówek oświaty i placówek służby zdrowia na terenie powiatu. Zadaniem drugiej było wyznaczenie obszarów koncentracji podmiotów gospodarczych. W odniesieniu do pierwszej analizy nie podano kryteriów wyboru określonych rodzajów usług publicznych wziętych pod uwagę. W raporcie przeanalizowano jedynie liczbę placówek oświaty i służby zdrowia. Wydaje się, iż uwzględnienia także usług kultury, sportu 2 Oczywiście w przypadku realizacji zapisów obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. 15 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 czy rekreacji dałoby pełniejszy obraz zagospodarowania powiatu wrocławskiego w usługi publiczne. Ponadto z punktu widzenia zagospodarowania przestrzennego i polityki przestrzennej zasadne byłoby przeprowadzenie analiz, które pokazywałyby wykorzystanie i dostępność tych usług dla mieszkańców powiatu, a także analiz dynamicznych ukazujących zmiany w dostępności do usług publicznych w dłuższym horyzoncie czasowym. W odniesieniu do drugiej analizy skupiono się przede wszystkim na przedstawieniu przestrzennego rozmieszczenia aktywności gospodarczej. Nie podano jednak informacji, o jaki rodzaj działalności gospodarczej chodzi, czy obejmuje ona tylko działalność usługową, czy również inne rodzaje aktywności. Z uwagi na posiadane dane przeprowadzone analizy mogłyby być jednak bardziej szczegółowe i uwzględniać m.in. rodzaje prowadzonej działalności, w tym również rodzaje działalności usługowej. Dałoby to pełniejszy obraz procesów gospodarczych zachodzących w powiecie, zwłaszcza w kontekście rozwoju strefy podmiejskiej Wrocławia. Uzyskane w wyniku analizy wyniki dają dość dobry obraz działalności gmin w zakresie gospodarowania przestrzenią. Niemniej jednak wydaje się, iż celowe byłoby pogłębienie niektórych analiz tak, aby pozwalały na lepsze zrozumienie zachodzących w przestrzeni powiatu zjawisk i procesów związanych z rozwojem i ekspansją zarówno mieszkalnictwa, jak i usług. Pozwoliłoby to m.in. na wnioskowanie o dynamice tych zjawisk, co ma bardzo duże znaczenie dla predykcyjnego waloru prezentowanej diagnozy i ułatwiałoby podejmowanie efektywnych i skutecznych decyzji przestrzennych w przyszłości. Zmniejszyłoby to też zagrożenie wyciągania wniosków o nieco zbyt ogólnym i nieuwzględniającym złożoności procesów przestrzennych zachodzących w obszarze WrOF charakterze. Zawarte w raporcie podsumowanie stanowi częściowo wykaz zadań, które należałoby zrealizować w celu prowadzenia podobnych analiz w przyszłości. Oczywiście ciągłość badań jest bardzo istotna z punktu widzenia oceny zachodzących zjawisk przestrzennych. Wskazane byłoby jednak zawarcie w tej części zasadniczych wniosków z przeprowadzonej 16 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 inwentaryzacji oraz ewentualnie zaproponowania wytycznych lub sugestie odnośnie optymalnych, z punktu widzenia gospodarowania przestrzenią, działań planistycznych w odniesieniu do badanego obszaru. Przedstawiony do recenzji dokument jest opracowaniem spójnym, pełnym, merytorycznie dobrym, napisanym przystępnym językiem. Bez wątpienia jest to dokument, którego analizy powinny być uwzględnione przy przygotowaniu strategicznych opracowań zarówno dla powiatu wrocławskiego, jak i WrOF. II.4. wartości dodanej projektu w stosunku do wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. w odniesieniu do „miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego” oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego. Recenzowany dokument z uwagi na zawarte treści może być istotną podstawą źródłową do dalszych prac nad kształtowania polityki regionalnej i przestrzennej dla WrOF. Ponadto wydaje się, iż może stanowić punkt wyjścia do badań z zakresu inwentaryzacji obszarów istniejącej i planowanej zabudowy usługowej i mieszkaniowej i wyposażenia w usługi publiczne. Z punktu widzenia objęcia taką analizą całego obszaru WrOF należałoby dokonać dostosowania zaproponowanej metodologii do potrzeb takiego badania, w tym przede wszystkim w odniesieniu do terenów nie objętych MPZP. Również z punktu widzenia zapisów Art. 49 e Ustawy i możliwości określania obszarów funkcjonalnych o znaczeniu lokalnym przedstawiony materiał stanowić może istotną bazę informacyjną oraz metodyczną dla władz lokalnych w zakresie i sposobów inwentaryzacji i przetwarzania informacji przestrzennych oraz sposobów oceny prowadzonej przez nie polityki przestrzennej. 17 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 III. Recenzja zadań pt. Diagnoza trendów i analiza potrzeb w zakresie lokalizacji funkcji usługowych w powiecie wrocławskim oraz Wytyczne planistyczne dla lokalizacji usług w powiecie wrocławskim Zadanie odnoszące się do: „Diagnozy trendów i analizy potrzeb w zakresie lokalizacji funkcji usługowych w powiecie wrocławskim oraz Wytyczne planistyczne dla lokalizacji usług w powiecie wrocławskim” zrealizowane zostało w 4 etapach. Produktami poszczególnych etapów były: ETAP 1: – opis metodologii i struktur danych w zakresie zadania dot. inwentaryzacji terenów istniejącej i planowanej zabudowy usługowej i mieszkaniowej na obszarze powiatu wrocławskiego w środowisku ArcGIS ESRI, – katalog rodzajów usług w podziale na trzy poziom: usługi poziomu podstawowego, usługi podstawowe centrotwórcze, usługi centrotwórcze, – lista parametrów (atrybutów) umożliwiających mierzenie dostępności poszczególnych rodzajów usług. ETAP 2: – mapy ukazujące dostępność do istniejących usług poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego w powiecie wrocławskim. ETAP 3: – raport zawierający diagnozę trendów w zakresie lokalizacji funkcji usługowych poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego w powiecie wrocławskim, – standard wyposażenia w usługi podstawowe i podstawowe centrotwórcze terenów mieszkaniowych, – mapy ukazujące potrzeby w zakresie lokalizacji funkcji usługowych poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego w powiecie wrocławskim. 18 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 ETAP 4: – model wyznaczenia węzłów usługowych poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego, – wytyczne planistyczne dla lokalizacji usług poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego. W ramach tego zadnia powstała 1 geobaza oraz 4 dokumenty planistyczne. Wszystkie dane przestrzenne powstałe w ramach prac nad recenzowanym zadaniem były przetwarzane w środowisku ArcGIS. Ponieważ opracowanie dotyczące „Diagnozy trendów i analizy potrzeb w zakresie lokalizacji funkcji usługowych w powiecie wrocławskim oraz Wytyczne planistyczne dla lokalizacji usług w powiecie wrocławskim” zostało wykonane w czterech częściach, zdecydowano, że w odniesieniu do struktury dokumentu i spójności wewnętrznej recenzja zostanie przeprowadzona w odniesieniu do poszczególnych czterech części. Natomiast pozostałe kwestie brane pod uwagę przy ocenie tego raportu będą dotyczyć całości opracowania. III.1. Struktura dokumentu: Przedstawiony do recenzji dokument składa się z czterech części (etapów). Każda część składa się z części tekstowej oraz załączników (tabelarycznych i graficznych – mapy i wykresy). Łącznie całość opracowania to 147 stron maszynopisu i 61 załączników, przy czym należy zaznaczyć, że niektóre załączniki powtarzały się w poszczególnych częściach (etapach) np. załącznik: katalog usług w podziale na usługi podstawowe, podstawowe centrotwórcze i centrotwórcze (w powiązaniu z kategorią obiektów wg BDOT). ETAP 1: 19 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 Opracowany raport składał się z części tekstowej i 6 załączników. Część tekstowa obejmowała 47 stron maszynopisu, na które składały się wprowadzenie oraz cztery rozdziały numerowane: – metodologia i struktura danych dot. istniejącej i planowanej zabudowy usługowej i mieszkaniowej (wprowadzenie, lista danych potrzebnych do opracowania modelu, ich dostępność i przydatność, metodologia opracowania katalogu usług, metodologia opracowania parametrów dostępności usług), – katalog rodzajów usług: o podejście 1: istniejące klasyfikacje usług: PKD 2007, PKWiU 2008, o podejście 2: studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin: Czernicy, Długołęki, Jordanowa Śląskiego, Kątów Wrocławskich, Kobierzyc, Mietkowa, Siechnic, Sobótki, Żórawiny, o podejście 3: pilotażowa inwentaryzacja, – parametry (atrybuty) dostępności poszczególnych rodzajów usług (definicje dostępności przestrzennej, strefy obsługi – poligony Thiessen’a, strefy dostępności czasowej, wskaźnik dostępności oparty na modelu potencjału „opportunity”, – podsumowanie. Pomimo powoływania się w części tekstowej na różne pozycje literaturowe nie sporządzono wykazu bibliografii. Dla zobrazowania przedstawionych zjawisk wykorzystano: 1 tabelę, 3 wykresy oraz 7 zdjęć. Załączniki do pracowania objęły: 1. 5 tabel, w tym tabele: danych dotyczących istniejącej i planowanej zabudowy usługowej i mieszkaniowej, niezbędnych do opracowania wytycznych dla lokalizacji węzłów usługowych; określające typy usług występujących w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego poszczególnych gmin powiatu wrocławskiego; katalogów usług stosowanych w SUiKZP gmin wchodzących w skład 20 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 powiatu wrocławskiego; zunifikowanego katalogu przeznaczeń usługowych w podziale na trzy poziomy: (ekstrapolacja centrotwórcze, zapisów zinwentaryzowanych SUiKZP obiektów podstawowe gmin powiatu usługowych w centrotwórcze, podstawowe wrocławskiego); wybranych obrębach rodzajów powiatu wrocławskiego. – 2 mapy, w tym: obrazujące sposób doboru próby do pilotażowej inwentaryzacji: gęstość zaludnienia obrębów WrOF wynikająca z szacunkowej powierzchni terenów zabudowanych oraz wybrane obręby WroF objęte badaniem terenowym na tle gęstości zaludnienia wynikającej z szacowanej powierzchni terenów zabudowanych; karty inwentaryzacyjne obrębów: Baranowice (gmina Kąty Wrocławskie), Bratkowice (gmina Żórawina), Kępa (gmina Długołęka), Kiełczów (gmina Długołęka), Kobierzyce (gmina Kobierzyce), Milin (gmina Mietków), Pietrzykowice (gmina Kąty Wrocławskie), Pustków Żurawski (gmina Kobierzyce), Siedlec (gmina Długołęka), Święta Katarzyna (gmina Siechnice), Żórawina (gmina Żórawina). ETAP 2: Opracowany raport składał się z części tekstowej i 28 załączników. Część tekstowa liczyła 21 stron maszynopisu, podzielonego na wprowadzenie, podsumowanie i pięć rozdziałów numerowanych dotyczących: – katalogu usług, – definicji dostępności przestrzennej, – nasycenia obrębów usługami poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego, – stref obsługi (poligony Thiessen’a), – stref dostępności czasowej. Do opracowania dołączono 28 załączników, w tym: – 4 tabele przedstawiające: 21 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 o - katalog usług w podziale na usługi podstawowe, podstawowe centrotwórcze i centrotwórcze (w powiązaniu z kategoriami obiektów wg BDOT), o - katalog usług w powiecie wrocławskim w podziale na usługi podstawowe i podstawowe centrotwórcze (w powiązaniu z rodzajami działalności gospodarczej wg PKD 2007), o - rodzaje handlu w powiecie wrocławskim wg PKD 2007 z podziałem na handel podstawowy, podstawowy centrotwórczy i centrotwórczy, o - liczbę usług w obrębach powiatu wrocławskiego w podziale na usługi podstawowe, podstawowe centrotwórcze, w tym handlowe, – 24 map obrazujących: o - strefy obsługi wyznaczone metodą poligonów Thiessen’a od centroidów terenów zabudowanych poszczególnych obrębów, o - strefy obsługi wyznaczone metodą poligonów Thiessen’a od centroid terenów zabudowanych obrębów o liczbie ludności powyżej 500 osób, o - strefy obsługi wyznaczone metodą poligonów Thiessen’a od centroid terenów zabudowanych obrębów o liczbie ludności powyżej 1000 osób, o - strefy dostępności czasowej komercyjnych usług podstawowych poprzez sieć ciągów pieszych, o - strefy dostępności czasowej komercyjnych usług podstawowych poprzez sieć dróg rowerowych, o - strefy dostępności czasowej komercyjnych usług podstawowych poprzez sieć dróg samochodowych, o - strefy dostępności czasowej placówek oświaty poprzez sieć ciągów pieszych – strefy dostępności czasowej przedstawiono w odniesieniu do: przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjów, 22 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 o - strefy dostępności czasowej placówek oświaty poprzez sieć dróg rowerowych – strefy dostępności czasowej przedstawiono w odniesieniu do: przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjów, o - strefy dostępności czasowej placówek oświaty poprzez sieć dróg samochodowych – strefy dostępności czasowej przedstawiono w odniesieniu do: przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjów, o - strefy dostępności czasowej placówek opieki zdrowotnej poprzez sieć ciągów pieszych, o - strefy dostępności czasowej placówek opieki zdrowotnej poprzez sieć dróg rowerowych, o - strefy dostępności czasowej placówek opieki zdrowotnej poprzez sieć dróg samochodowych, o - Strefy dostępności czasowej obiektów oświaty, kultury i sportu poprzez sieć ciągów pieszych, o - Strefy dostępności czasowej obiektów oświaty, kultury i sportu poprzez sieć dróg rowerowych o - strefy dostępności czasowej obiektów oświaty, kultury i sportu poprzez sieć dróg samochodowych, o - strefy dostępności czasowej komercyjnych usług podstawowych centrotwórczych poprzez sieć ciągów pieszych, o - strefy dostępności czasowej komercyjnych usług podstawowych centrotwórczych poprzez sieć dróg rowerowych, o - strefy dostępności czasowej komercyjnych usług podstawowych centrotwórczych poprzez sieć dróg samochodowych, o - strefy dostępności czasowej obrębów o liczbie mieszkańców powyżej 500 osób poprzez sieć ciągów pieszych, 23 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 o - strefy dostępności czasowej obrębów o liczbie mieszkańców powyżej 500 osób poprzez sieć dróg rowerowych, o - strefy dostępności czasowej obrębów o liczbie mieszkańców powyżej 500 osób poprzez sieć dróg samochodowych, o - strefy dostępności czasowej obrębów o liczbie mieszkańców powyżej 1000 osób poprzez sieć ciągów pieszych, o - strefy dostępności czasowej obrębów o liczbie mieszkańców powyżej 1000 osób poprzez sieć dróg rowerowych, o - strefy dostępności czasowej obrębów o liczbie mieszkańców powyżej 1000 osób poprzez sieć dróg samochodowych. ETAP 3: Opracowany raport składał się z części tekstowej i 12 załączników. Część tekstowa objęła 33 stron maszynopisu, na które składały się: wprowadzenie, podsumowanie i pięć rozdziałów numerowanych dotyczących: – podziału usług na podstawowe i podstawowe centrotwórcze, – diagnozy trendów w zakresie lokalizacji funkcji usługowych poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego w powiecie wrocławskim (analiza pozwoleń na budowę obiektów związanych z usługami oraz analiza dokumentów planistycznych), – standardów wyposażenia w usługi podstawowe i podstawowe centrotwórcze terenów mieszkaniowych (podejście terytorialne do standardu wyposażenia w usługi, pojęcie standardu wyposażenia w usługi oraz źródła danych, istniejący standard wyposażenia w usługi w powiecie wrocławskim, liczba i różnorodność usług a liczba ludności obrębów powiatu wrocławskiego, liczba i różnorodność usług w obrębach powiatu wrocławskiego a odległość od Wrocławia, wskaźnik „centrotwórczości” obrębów powiatu wrocławskiego, pożądany standard wyposażenia w usługi wg mieszkańców WrOF, standard wyposażenia w usługi wg normatywów urbanistycznych), 24 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 – potrzeb w zakresie lokalizacji funkcji usługowych poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego w powiecie wrocławskim (wprowadzenie, poligony Thiessen’a, metoda analizy dostępności czasowej usług, wyniki analizy dostępności czasowej usług różnych typów na terenie powiatu wrocławskiego). Do zobrazowania przedstawionych w tym etapie zjawisk wykorzystano 6 tabel oraz 12 załączników tabelarycznych i graficznych (mapy i wykresy). Dotyczyły one: – katalogu usług w podziale na usługi podstawowe, podstawowe centrotwórcze i centrotwórcze (w powiązaniu z kategoriami obiektów wg BDOT), – liczby pozwoleń na budowę dotyczących zabudowy usługowej w powiecie wrocławskim w latach 2006-2013 w podziale na gminy i typy obiektów usługowych, – liczby pozwoleń na budowę dla zabudowy usługowej w powiecie wrocławskim w latach 2006-2013, – rozkładu przestrzennego pozwoleń na budowę dla zabudowy usługowej w powiecie wrocławskim w latach 2006-2013, – relacji między zabudową usługową i mieszkaniową na podstawie pozwoleń na budowę wydanych w powiecie wrocławskim w latach 2006-2013, – tabel, wykresów i kartogramów obrazujących liczbę i różnorodność usług w obrębach powiatu wrocławskiego w zestawieniu z liczbą mieszkańców, – wykresów obrazujących liczbę i różnorodność usług w obrębach powiatu wrocławskiego w zestawieniu z odległością od Wrocławia, – wykresów i kartogramów obrazujących wskaźnik „centrotwórczości” poszczególnych obrębów powiatu wrocławskiego w zestawieniu z odległością od Wrocławia, – wykresu obrazującego braki w usługach w sąsiedztwie miejsca zamieszkania respondentów z Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego, – map obszarów o obniżonym stopniu obsługi usługami na podstawie analiz dostępności przestrzennej poszczególnych form usług podstawowych centrotwórczych: udział 25 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 procentowy budynków nie objętych strefą krytycznej dostępności w ogólnej liczbie budynków mieszkaniowych, – papy obszarów o obniżonym stopniu obsługi usługami na podstawie analiz dostępności przestrzennej poszczególnych form usług podstawowych centrotwórczych: liczba ludności nie objętej zasięgiem krytycznej strefy dostępności, – wykresów obrazujących liczbę mieszkańców powiatu wrocławskiego w kolejnych strefach dostępności dla wybranych usług. ETAP 4: Opracowany raport składał się z części tekstowej i 15 załączników. Część tekstowa zawierała 46 stron maszynopisu, na które składały się: wprowadzenie, podsumowanie i sześć rozdziałów numerowanych poświęconych: – podziałowi usług na podstawowe i podstawowe centrotwórcze (rewizja), – modelowi wyznaczania węzłów usługowych poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego w powiecie wrocławskim (węzły poziomu podstawowego, podstawowego centrotwórczego, centrotwórczego), – weryfikacji modelu (metoda „krok po kroku” w gminie Katy Wrocławskie, inwentaryzacja wybranych obrębów węzłowych, analiza stref oddziaływania wyznaczonych węzłów usługowych), – wytycznym planistycznym podstawowego dla lokalizacji centrotwórczego (wytyczne: usług poziomu ogólne, podstawowego obrębów i (miejscowości) niebędących węzłami usługowymi, dla węzłów poziomu podstawowego, dla węzłów poziomu podstawowego centrotwórczego, dotyczące formułowania zapisów dokumentów planistycznych), – uwagom dotyczącym implementacji i monitoringu realizacji modelu. Do przedstawienia zjawisk wykorzystano 2 schematy oraz 6 tabel, jak również 15 załączników tabelarycznych i graficznych (mapy i wykresy). Były to: 26 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 – skorygowany katalog usług w podziale na usługi podstawowe, podstawowe centrotwórcze i centrotwórcze (w powiązaniu z kategoriami obiektów wg BDOT), – skorygowany katalog usług w powiecie wrocławskim w podziale na usługi podstawowe i podstawowe centrotwórcze (w powiązaniu z rodzajami działalności gospodarczej wg PKD 2007), – prognoza liczby mieszkańców w obrębach powiatu wrocławskiego w 2035 roku (opis), – prognoza liczby mieszkańców w obrębach powiatu wrocławskiego w 2035 r. (tabela), – wykresy obrazujące liczbę i różnorodność usług w obrębach powiatu wrocławskiego w zestawieniu z odległością od Wrocławia, – sumaryczny zasięg 5-minutowej izochrony dojścia i dojazdu do punktu centralnego zabudowy mieszkaniowej wszystkich obrębów powiatu wrocławskiego, – potencjał obrębów powiatu wrocławskiego do lokalizacji usług poziomu podstawowego, – wykresy obrazujące wskaźnik „centrotwórczości” obrębów w zestawieniu z liczbą ludności i odległością od granic Wrocławia, – sumaryczne zasięgi 15-minutowej izochrony dojścia i dojazdu do usług publicznych (przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów, placówek ochrony zdrowia, obiektów kultury, sportu i rekreacji) oraz do punktu centralnego zabudowy mieszkaniowej obrębów o więcej niż 10 podmiotach gospodarczych świadczących usługi podstawowe centrotwórcze, – potencjał obrębów powiatu wrocławskiego do lokalizacji usług poziomu podstawowego centrotwórczego, – węzły poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego w powiecie wrocławskim, – testowanie metody opracowania modelu na przykładzie gminy Kąty Wrocławskie, 27 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 – wyniki inwentaryzacji dwóch obrębów predestynowanych do pełnienia funkcji węzłów usługowych poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego (materiały robocze), – geometryczne obszary obsługi węzłów poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego konstruowane na bazie poligonów Thiessen’a, – stopień obsłużenia mieszkańców powiatu wrocławskiego usługami w izochronie 15minutowej: zestawienie stanu istniejącego (usługi publiczne oraz obręby posiadające ponad 10 podmiotów gospodarczych świadczących usługi podstawowe centrotwórcze) ze stanem docelowym (węzły usługowe poziomu podstawowego centrotwórczego). III.2. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. Przeprowadzona analiza dokumentu wskazuje, iż główne rezultaty projektu odpowiadają co do zasady realizacji celów projektu. Przedstawiony materiał może być potraktowany jako materiał źródłowy dla tworzenia Zintegrowanej Strategii Rozwoju Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego oraz planowania polityki regionalnej i polityki przestrzennej na obszarze województwa. Recenzowany dokument wykazuje spójność z dokumentami strategicznymi na poziomie krajowym i ponadregionalnym: Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Strategią Rozwoju Kraju 2020, Długofalową Strategią Rozwoju Kraju 2030, Krajową Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020, Strategią Polski Zachodniej 2020. Spójność ta dotyczy w wymiarze bezpośrednim uwzględnienia zagadnień związanych z zasadami prowadzenia polityki przestrzennej: ładu przestrzennego i rozwoju zrównoważonego. Ponadto na udoskonalaniu świadczeń usług publicznych poprzez zwiększenie ich dostępności oraz poprawę jakości. Działania w tym zakresie powinny głównie przyczynić się do 28 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 wyrównywania dostępu wszystkich obywateli do wysokiej jakości usług publicznych oraz zmiany charakteru samych usługi, które powinny cechować się elastycznym podejściem do zmieniającej się rzeczywistość oraz nadążać za rozwojem technologicznym. na ułatwianiu dostępu i oferowaniu odpowiednich standardów usług publicznych świadczonych przez samorządy terytorialne, w obszarach o intensywnych procesach rozwojowych. Wyżej wymienione dokumenty szczególny nacisk kładą na zwiększenie stopnia pokrycia kraju planami zagospodarowania przestrzennego, uwzględniania w planach terenów rozwojowych i obszarów funkcjonalnych oraz wzmocnienie partycypacji społecznej w procesie podejmowania decyzji przestrzennych. W odniesieniu do sektora usług dokumenty te wskazują na konieczność doskonalenia świadczeń usług publicznych poprzez zwiększenie ich dostępności oraz poprawę jakości. Działania w tym zakresie powinny głównie przyczynić się do wyrównywania dostępu wszystkich obywateli do wysokiej jakości usług publicznych oraz zmiany charakteru samych usługi, które powinny cechować się elastycznym podejściem do zmieniającej się rzeczywistość oraz nadążać za rozwojem technologicznym. Na poziomie regionalnym dokonano oceny zgodności wyników projektu w odniesieniu do: Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 r., Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego, Perspektywa 2020 r. oraz Strategii Rozwoju Powiatu Wrocławskiego na lata 2012 – 2020. Zgodność ta dotyczy traktowania zagadnień analizowanych w raporcie jako jedne z kluczowych elementów rozwoju na terenie województwa (zagospodarowanie przestrzenne, dostęp do usług, w tym usług publicznych), zwłaszcza w kształtowaniu spójności terytorialnej (a w pośredni sposób także spójności gospodarczej i społecznej). W przypadku Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 spójność ta dotyczy wpisywania się powiatu wrocławskiego, w jeden z 11 określonych w Strategii, obszarów integracji tzw. Wrocławski Obszar Metropolitarny. Wśród celów rozwoju tego obszaru znalazły się (w kolejności ważności): zrównoważony transport i poprawa dostępności 29 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 transportowej (cel 2); ochrona środowiska naturalnego, efektywne wykorzystanie zasobów oraz dostosowanie do zmian klimatu i poprawa poziomu bezpieczeństwa (cel 4); włączenie społeczne, podnoszenie poziomu i jakości życia (cel 7), w którego zakres wchodzą usługi poprawiające standard życia mieszkańców. Zgodnie z zapisami osiągnięcie założonych celów będzie realizowanie poprzez skupienie działań na 8 makrosferach, w tym mikrosferze odnoszącej się do rozwoju obszarów wiejskich i miejskich (w ramach mikrosfery zaplanowane są działania zakładające wzmacnianie węzłowych funkcji i rewitalizację ośrodków miejskich oraz wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich przy ochronie najcenniejszych zasobów rolnych) oraz mikrosferze dotyczącej zdrowia i bezpieczeństwa (mikrosfera ta zakłada szereg działań przyczyniających się do poprawy jakości i dostępności usług medycznych oraz ograniczenia negatywnych skutków powodzi i innych zjawisk katastrofalnych na Dolnym Śląsku, a także poprawę bezpieczeństwa publicznego i ratownictwa). Zgodność opracowania z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa wyraża się m.in. w zapisach dotyczących miejskich obszarów funkcjonalnych - wszystkie gminy powiatu wrocławskiego wchodzą w skład wyznaczonego w PZPW Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego. Działania wobec Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego, a zatem i gmin powiatu wrocławskiego oraz pośrednio Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego, zdefiniowano w kierunkach i zasadach rozwoju osadnictwa PZPW, które ustala się jako wzmacnianie funkcji metropolitalnych Wrocławia oraz rozwój w/w obszaru. Ma się to odbywać poprzez realizację następujących zasad: – harmonizowania podstawowych elementów struktury przestrzennej, – rozwoju przestrzennego obszarów mieszkaniowych i aktywności gospodarczej, z zapewnieniem odpowiedniej ilości terenów zieleni publicznej oraz dogodnego skomunikowania, 30 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 – zapobiegania nadmiernemu zagospodarowaniu i degradacji terenów otwartych i gruntów o wysokiej przydatności dla rolnictwa, – stworzenia zintegrowanego systemu terenów chronionych, – kształtowania styków gmin w oparciu o lokalizację nieskonfliktowanych form zagospodarowania, w tym w szczególności produkcji i mieszkalnictwa, – kontynuowania korytarzy kluczowych elementów zagospodarowania przyrodniczego na stykach gmin, – wzmacniania sieci powiązań ze strefą rekreacyjną w obszarze podmiejskim Wrocławia, – przeciwdziałania degradacji terenów biologicznie czynnych w obszarach zurbanizowanych (istniejących i projektowanych) oraz utrzymywania właściwych proporcji pomiędzy nimi, – ochrony krajobrazu WrOF w oparciu o zintegrowaną strategię krajobrazową, – wzmacnianiu i specjalizacji ośrodków równoważenia rozwoju obszaru, – stworzenia dogodnych warunków dla kumulowania kapitału ludzkiego oraz aktywności gospodarczej i innowacyjnej, – wzmacniania sieci powiązań wewnętrznych, ze szczególnym uwzględnieniem połączeń komunikacyjnych, w tym zwłaszcza transportu publicznego, – wzmacniania sieci powiązań zewnętrznych (w tym komunikacyjnych) z całym regionem oraz z najważniejszymi ośrodkami Polski i Europy, – rozbudowy systemów uzbrojenia i zapewnienia ochrony przeciwpowodziowej. Spójność raportu ze Strategią Rozwoju Powiatu Wrocławskiego do 2020 r. ma swój wyraz przede wszystkim w części diagnostycznej (SWOT), wskazującej na słaby poziom rozwoju sektora usług i ograniczoną dostępność usług dla mieszkańców. Znajduje także swoje odzwierciedlenie w części określającej cele i zadania strategiczne powiatu na najbliższe lata. Do zadań strategicznych zaliczono bowiem: spójną politykę na rzecz wspierania lokalnego 31 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 biznesu, działania w odniesieniu do usług publicznych oraz spójną politykę w zakresie gospodarki przestrzennej w celu racjonalnego zagospodarowania przestrzenni powiatu. III.3. Ocena spójności wewnętrznej projektu ETAP 1 Spójność wewnętrzną tej części opracowania przeanalizowano w wyodrębnionych przez autorów grupach tematycznych. Pod uwagę wzięto kompletność materiału, spójność wyciąganych wniosków oraz sposób prezentowania materiału. W tym kontekście ogólna struktura dokumentu wydaje się spójna, a rozdziały logicznie następują po sobie. Generalnie dokument należy ocenić wysoko z punktu widzenia zawartości merytorycznej z punktu widzenia warsztatu autorów. W rozdziale dotyczącym metodologii i struktury danych dot. istniejącej i planowanej zabudowy usługowej i mieszkaniowej zawarto wykaz danych, jakie wzięto pod uwagę w analizie. Wskazano także podział zadań przy pozyskiwaniu danych oraz najważniejsze problemy związane z ich pozyskaniem. Część ta w nieco zbyt mały stopniu poświęcona została przedstawieniu szczegółowej metodologii pracy. Ułatwiłoby to percepcję dalszej części raportu. W odniesieniu do katalogu rodzajów usług Autorzy słusznie podeszli do analizy kilkutorowo. Z jednej strony przeanalizowali istniejące klasyfikacje usług: Polską Klasyfikację Działalności z 2007 roku (PKD 2007) oraz Polską Klasyfikację Wyrobów i Usług z 2008 roku (PKWiU 2008). Z drugiej przeanalizowali zapisy studiów i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin powiatu wrocławskiego pod kątem stosowanej w nich klasyfikacji i hierarchizacji usług. Wyciągnięte z pierwszego podejścia wnioski są słuszne i wydają się zasadne z punktu widzenia przeprowadzonej analizy, gdyż dostępne klasyfikacje są przede wszystkim zbyt rozbudowane, nie uwzględniające pewnych, istotnych z punktu widzenia planowania kwestii, a zatem mało przydatne w planowaniu przestrzennym 32 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 W drugim podejściu autorzy przeanalizowali studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (SUiKZP) wszystkich gmin powiatu wrocławskiego pod kątem stosowanej w nich nomenklatury odnoszącej się do szeroko rozumianych usług i funkcji usługowych obszarów, czyli tzw. przeznaczeń terenów. Z punktu widzenia planowania przestrzennego analiza dokumentów planistycznych jest w pełni zasadna i trafna, ponieważ mimo, iż studium nie jest aktem prawa miejscowego, jest podstawowym dokumentem kreującym ogólną politykę przestrzenną gminy. Analiza studiów wszystkich gmin powiatu wrocławskiego pokazała różnorodność podejścia do zagadnienia traktowania usług w poszczególnych gminach. Słusznie wskazano, iż efektem braku hierarchizacji usług w znacznej części gmin jest elastyczne podejście w określaniu dopuszczalnych przeznaczeń terenu, dla poszczególnych kategorii przeznaczeń terenu, np. wszędzie można lokalizować usługi. W konsekwencji prowadzi do rozpraszania zabudowy usługowej, a nie jej uporządkowania i zhierarchizowania. Ponadto wskazuje to na brak w studiach wyraźnych i spójnych regulacji dotyczących sfery usługowej w lokalnej polityce przestrzennej, co nie pozwala na jednoznaczne wskazanie docelowych węzłów usługowych na badanym obszarze. Analiza studiów uwarunkowań (SUiKZP) dla gmin powiatu wrocławskiego pozwoliła na dokonanie syntetycznej oceny prowadzonej przez nie polityki przestrzennej. Wydaje się przy tym, iż bez szkody dla całości opracowania można było pominąć szczegółowe przytaczanie zapisów poszczególnych studiów, a jedynie przedstawienie zasadniczych i bardzo ważnych wniosków wynikających z ich analizy, zwłaszcza, że do opracowania dołączono załączniki szczegółowo opisujące kategorie usług zamieszczane w studiach uwarunkowań poszczególnych gmin. Przemawia za tym również fakt, iż ostatecznie wyniki przeprowadzonej analizy okazały się mało przydatne przy określaniu katalogu usług podstawowych, podstawowych centrotwórczych, czy centrotwórczych stworzonego przez autorów. 33 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 W tekście zawarto sformułowanie o krytycznej analizie zapisów studiów. W tym kontekście oprócz mniej lub bardziej ogólnych wniosków wskazane byłoby poddanie ich krytycznej analizie. Dałoby to pracy znacznie większą moc wyjaśniającą i poszerzyło możliwości wnioskowania i formułowania zaleceń dla prowadzonych na badanym obszarze polityk. Kolejnym elementem zawartym w raporcie było przeprowadzenie inwentaryzacji pilotażowych. Dobór próby do tych badań jest jak najbardziej zasadny. Krótkiego wyjaśnienia wymagałby jednak wybór poszczególnych obrębów do dalszej analizy, zwłaszcza, że ich liczba jest różna dla wydzielonych klas gęstości zaludnienia. Ponadto zasadne wydaje się pokazanie szczegółowych wyników przeprowadzonej inwentaryzacji w miejscowości o średnim wyposażeniu w usługi, jak i średniej gęstości zaludnienia tak, aby móc dokonać diagnozy stanu na terenie obrębów, których jest najwięcej na obszarze powiatu. W dokumencie zdecydowano się bowiem tylko na szczegółowe przedstawienie dwóch miejscowości o skrajnie różnym standardzie wyposażenia w usługi: Żórawinę (obręb należących do grupy o najwyższej gęstości zaludnienia) i Bartowice (obręb z grupy charakteryzującej się najniższą gęstością zaludnienia). Należałoby również poprawić tytuły map w załączniku 2.4, odnoszącym się do tego podrozdziału, ponieważ obrazują one zjawiska w obrębach gmin powiatu wrocławskiego, a nie Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego. Opracowany na podstawie przeprowadzonych analiz katalog usług: podstawowych, podstawowych centrotwórczych i centrotwórczych w pełni wyczerpuje omawiane zagadnienie i wydaje się jak najbardziej zasadny, przede wszystkim z punktu widzenia polityki przestrzennej, ponieważ zastosowano w nim terminologię typową dla dokumentów planistycznych. Słusznie również zdecydowano się na rezygnację z próby przełożenia stworzonego katalogu usług na inne, obowiązujące klasyfikacje (np. PKD). Przyjęta przez autorów metodologia wyodrębnienia poszczególnych rodzajów usług jest prawidłowa, a opisany algorytm postępowania zrozumiały i logiczny. Bardzo ważne jest również to, iż w 34 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 dokumencie wskazano i wymieniono najważniejsze ułomności i braki, jakie niesie ze sobą stworzony katalog usług podstawowych, podstawowych centrotwórczych i centrotwórczych. W rozdziale parametry (dostępności) poszczególnych rodzajów usług przedstawiono najważniejsze założenia teoretyczne dostępności przestrzennej, która jest jednym z najważniejszych narzędzi służących do efektywnego zarządzania planistycznego. Dostępność przestrzenna określa stopień trudności wynikający z dotarcia do założonego celu (miejsca), a więc łatwość jego osiągnięcia wyrażona dystansem do pokonania, kosztem transportu lub czasem podróży. Do jej pomiaru wykorzystano metody: poligonów Thiessena’a, dostępności czasowej oraz modelu potencjału „opportunity”. Wybór tych metod był uzasadniony, gdyż pozwalał na pokazanie dostępności przestrzennej usług w kilku wariantach. Jedyną niedogodnością tej części raportu jest stosowanie hermetyczngo i trudnego w odbiorze specjalistycznego języka naukowego, co może utrudniać zrozumienie tekstu, zwłaszcza przez osoby nie posiadającą specjalistycznej wiedzy (w tym np. służb administracyjnych jednostek samorządów lokalnych, do których dokument częściowo jest adresowany). Wydaje się, iż z uwagi na planowaną, późniejszą implementację uzyskanych wyników należałoby w przyszłości stosowanie zapisów łatwiejszych w odbiorze. Oceniany dokument prezentujący wyniki pierwszego etapu prac stanowił dobrą i merytorycznie uzasadnioną podstawą do dalszych analiz, zwłaszcza do przygotowania map dostępności istniejących usług oraz określenia standardu wyposażenia w usługi podstawowe i podstawowe centrotwórcze, a w ostateczności do wypracowania modelu wyznaczenia węzłów usługowych na terenie powiatu wrocławskiego. 35 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 ETAP 2 Zasadniczym efektem realizacji drugiego etapu były przede wszystkim mapy pokazujące dostępność do istniejących usług poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego w powiecie wrocławskim. Dostępność czasową do usług przeanalizowano w oparciu o sieć komunikacyjną samochodową i pieszą. W tym etapie nie interpretowano opracowanych map – ten element, jak zaznaczono, był produktem kolejnego etapu – trzeciego. Struktura dokumentu jest spójna, a rozdziały logicznie następują po sobie. Ogólnie dokument należy ocenić bardzo wysoko z punktu widzenia merytorycznego oraz pod kątem warsztatu autorów. W pracy na wstępie wyjaśniono wszystkie założenia metodologiczne oraz opisano problemy, jakie pojawiły się w trakcie prac nad jego realizacją. W rozdziale dotyczącym definicji dostępności przestrzennej przedstawiono różne podejścia i definicja odnoszące się do zagadnienie dostępności przestrzennej, stosowane w literaturze przedmiotu. Brakowało w tym miejscu jednak pewnego szerszego wyjaśnienia przyjętych do dalszych badań metod i definicji oraz uzasadnienia, dlaczego te a nie inne metody pomiaru dostępności przestrzennej zdecydowano się zastosować w odniesieniu do pomiaru dostępności usług rodzaju podstawowego i podstawowego centrotwórczego na badanym obszarze. W rozdziale poświęconym nasyceniu usługami poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego wyjaśniono sposób połączenia danych ze źródeł CEIDG i BDOT, co umożliwiło uzyskanie obrazu wyposażenia obrębów powiatu wrocławskiego w zdefiniowane usługi. Należałby dokonać drobnej weryfikacji załącznika 4, ponieważ nie zawiera on klas zaznaczonych kolorami czerwonym (obręby o najniższej) oraz kolorem niebieskim (o najwyższej liczbie komercyjnych usług podstawowych). W rozdziale poświęconym wyznaczeniu stref obsługi (poligony Thiessena) przedstawiono wymagane założenia zastosowanej metody oraz przyjęte kryteria do wydzielenia teoretycznych obszarów oddziaływania. Dołączone w załącznikach mapy bardzo 36 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 dobrze obrazują teoretyczne strefy obsługi. Wydaje się jednak, że należałoby w nieco bardziej przystępny i zrozumiały sposób przedstawić założenia i poszczególne etapy wydzielania teoretycznych obszarów oddziaływania. Ułatwiłoby to percepcję dokumentu. W rozdziale poświęconym strefom dostępności czasowej opisano podejścia do dostępności czasowej reprezentowane w literaturze, a także w przystępny i zrozumiały sposób, najważniejsze założenia przyjętej metody do badania dostępności czasowej usług w powiecie wrocławskim. Pewne wątpliwości może budzić przyjęcie do obliczenia poszczególnych parametrów danych odnoszących się do mobilności populacji innych obszarów przestrzennych. Jednak z uwagi na brak danych empirycznych dotyczących zachowań przestrzennych mieszkańców powiatu wrocławskiego wydaje się to uzasadnione. Słuszne są również przyjęte założenia teoretyczno–metodologiczne pozwalające na uchwycenie obecnych i przyszłych trendów w zakresie wykorzystania poszczególnych środków transportu przy zaspokajaniu zapotrzebowania na różnego rodzaju usługi. Dla pełnego zrozumienia przedstawionej w rozdziale metody należałoby jednak wyjaśnić stosowane przez autorów skróty, np. odnoszące się do klasy dróg. Jedyną dyskusyjną kwestią jest umieszczenie analizy prezentowanych na mapach zjawisk w III etapie badań. Takie wydzielenie utrudnia odbiór prezentowanych treści i niejednokrotnie powoduje powtarzanie się pewnych zagadnień. Raport należałoby uzupełnić o spis cytowanej w tekście literatury oraz wprowadzenie numeracji tabel. ETAP 3 Zasadnicze efekty trzeciego etapu badań obejmowały: – raport zwierający diagnozę trendów w zakresie lokalizacji funkcji usługowych poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego w powiecie wrocławskim, – analiza standardu wyposażenia w usługi podstawowe i podstawowe centrotwórcze terenów mieszkaniowych, 37 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 – mapy ukazujące potrzeby w zakresie lokalizacji funkcji usługowych poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego w powiecie wrocławskim. Struktura dokumentu jest spójna, a rozdziały logicznie następują po sobie. Z punktu widzenia zawartości merytorycznej dokument należy ocenić bardzo wysoko. Nieco dyskusyjne wydaje się zastosowanie w analizie pozwoleń na budowę innego podziału usług, niż opracowanego przez autorów dokumentu wcześniej (usługi komercyjne i publiczne). Jest to dość duże uproszczenie, tylko w niewielkim zakresie odpowiadające wyróżnionym hierarchiom obiektów usługowych. Pewnym problemem okazał się także brak możliwości bezpośredniego powiązania zestawień dotyczących pozwoleń na budowę z danymi uzyskanymi z CEIDG, które stanowiły podstawę analiz dostępności usług komercyjnych w drugim etapie prac. Wskazane prze autorów przyczyny takiego stanu rzeczy są jasne i dlatego zastanawiające jest, dlaczego autorzy zdecydowali się na przeprowadzenie analiz ograniczających się do badań porównawczych dotyczących tempa rozwoju różnych typów zabudowy, co przecież nie było przedmiotem analizy. Ponadto przyjęty prze autorów sposób przeszukiwania rejestru pozwoleń na budowę przy zastosowaniu fraz budzi pewne wątpliwości, zwłaszcza, że nie wyjaśniono kryteriów doboru fraz (sekwencje liter) do realizacji procedury wyszukiwania. Nieco zastanawiająca w tym kontekście wydaje się relatywnie niewielka liczba fraz wziętych pod uwagę przy przeszukiwaniu rejestru w odniesieniu do usług komercyjnych. Dlaczego nie uwzględniono chociażby kategorii odnoszących się do zidentyfikowanych przez autorów usług podstawowych i podstawowych centrotwórczych: np. „warsz”; „nocle”; „wynaj”, czy innych. Wydaje się, iż pomijając kwestie zasadności powyższego badania, celowe byłoby rozważenie poszerzenia liczby stosowanych fraz służących do przeszukiwania rejestru pozwoleń tak, aby uzyskać pełniejszy obraz badanego zjawiska. Przeprowadzona krótka analiza dynamiki zmian liczby pozwoleń na budowę wymagałaby pewnego pogłębienia i to zarówno w odniesieniu do jednozdaniowego 38 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 podsumowania, jak i opisywanego boomu w roku 2010 w zakresie usług publicznych. Wydaje się bowiem, że wpływ na to miała nie tylko realizacja programu rządowego „Moje boisko Orlik 2012”. Szczegółowa analiza realizowanych przez poszczególne gminy w tych latach projektów z zakresu usług publicznych stanowiłaby z pewnością istotne uzupełnienie przeprowadzonego badania. Komentarza wymagałby także obserwowany boom usług komercyjnych w roku 2012. Wydaje się również, że zilustrowanie omawianych zagadnień w postaci rycin (np. wykres) znacznie ułatwiłoby percepcję omawianych zagadnień. W podrozdziale dotyczącym rozkładu przestrzennego pozwoleń na budowę bardziej dokładniejszego omówienia wymagałyby przedstawione w załącznikach wykresy obrazujące zależności pomiędzy odległością od Wrocławia, a liczbą pozwoleń wydanych na budowę nowych obiektów usług komercyjnych i usług publicznych. Zależności te są bowiem inne zarówno dla usług komercyjnych, jak i usług publicznych, których lokalizacja bardzo często uwzględnia inne, niż w przypadku usług komercyjnych, przesłanki (np. polityczne). Relację miedzy zabudową mieszkaniową i zabudową usługową zbadano na bazie przeprowadzonych szacunków. Przyjęta w tym podrozdziale metodologia budzi pewne wątpliwości samych autorów, wydaje się więc, że należałoby pewne kwestie uszczegółowić np. czy w taki sam sposób oszacowano liczbę budynków usługowych oraz mieszkaniowych. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest natomiast przedstawienie wskaźnika doposażenia nowych mieszkańców w usługi komercyjne i publiczne, gdyż pozwala ocenić, czy pojawienie się nowych mieszkańców rzeczywiście generuje popyt na nowe usługi na danym obszarze. W rozdziale standard wyposażenia w usługi podstawowe i podstawowe centrotwórcze terenów mieszkaniowych przeprowadzono analizy poziomu obsługi mieszkańców na poszczególnych obszarach w oparciu o dostępne dane. Jednocześnie pokazano skalę realnych potrzeb mieszkańców w zakresie wyposażenia w usługi wynikających z badań społecznych. Takie podejście jest słuszne, ponieważ pozwala w pełny sposób skonfrontować posiadany materiał empiryczny w zakresie oceny usług z oczekiwaniami mieszkańców. 39 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 Autorzy wyróżnili trzy podejścia odnośnie standardu wyposażenia terenów mieszkaniowych w usługi: standard istniejący, standard pożądany i standard normatywny. Standard istniejący określili na podstawie dostępnych danych ilościowych z różnych źródeł, jakkolwiek należy mieć świadomość trudności w jednoznacznym wnioskowaniu w oparciu o te dane. Wnioski płynące z przeprowadzonej analizy są bardzo interesujące i z pewnością okażą się pomoce przy formułowaniu wytycznych dla lokalizacji węzłów usługowych, jaki i prowadzonej przez poszczególne gminy polityki przestrzennej. Zastanawiające jest, dlaczego autorzy stosują pojęcie „centrotwórczości” mimo, iż w literaturze przedmiotu od dawna stosuje się określenie centralności zarówno w odniesieniu do poszczególnych rodzajów usług, jak i miejscowości (por. Jakubowicz 1993 3 ). Standard pożądany (docelowy) został określony z uwzględnieniem preferencji i potrzeb mieszkańców, opierając się na wynikach badań społecznych przeprowadzonych prze Instytut IPC wśród mieszkańców Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego. Pomimo pewnych wątpliwości natury metodologicznej, o których zresztą piszą sami autorzy, zdecydowali się oni na wykorzystanie wyników powyższych badań, ponieważ wskazują one na usługi, których najbardziej brakuje mieszkańcom w ich najbliższym sąsiedztwie. Rezultaty te nie są jednak miarodajne z punktu widzenia przeprowadzonej w recenzowanym raporcie analizy, ponieważ uwzględniają rodzaje usług, których autorzy nie brali pod uwagę w swoich badaniach, np.. miejsca spotkań, usługi kultury itp. Tym niemniej odzwierciedlają pewne oczekiwania mieszkańców, co do zakresu wyposażenia terenów mieszkaniowych w usługi. Standard normatywny autorzy planowali określić na podsiew funkcjonujących w praktyce planistycznej wskaźników optymalnego wyposażenia (normy urbanistyczne) w usługi terenów mieszkaniowych. Z uwagi jednak na fakt, iż w momencie opracowywania niniejszego raportu trwały prace nad nowelizacją prawa planistycznego w Polsce, którego jednym z elementów mają być „Urbanistyczne standardy planistyczne”, autorzy zdecydowali 3 Jakubowicz E., Podstawy metodologiczne geografii usług, Wrocław, 1993. 40 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 się na wykorzystanie normatywów określanych w literaturze naukowej. Podejście takie wydaje się zasadne, ponieważ pozwala na ogólną ocenę relacji miedzy normatywami, a rzeczywistością. Bardzo interesujące były również wyniki zestawienia danych dotyczących obsługi różnych usług izochroną dojścia 15 i 30 minutową w powiecie wrocławskim z wynikami uzyskanymi w tym zakresie w Wielkiej Brytanii. Przyjmując bowiem poziom wyposażenia w usługi w krajach Europy Zachodniej jako pewnego rodzaju normatyw dla Polski, widać wyraźnie skalę dystansu zarówno w odniesieniu do poziomu rozwoju sektora usługowego, jak i powiązań komunikacyjnych. W części poświęconej potrzebom w zakresie lokalizacji funkcji usługowych poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego w powiecie wrocławskim dokonano przede wszystkim analizy map opracowanych w etapie 2 - dotyczących sfer obsługi i dostępności czasowej usług. Przeprowadzone analizy są kompletne i prawidłowe, a uzyskane wyniki interesujące i z pewnością pomoce przy formułowaniu wytycznych z zakresu lokalizacji działalności usługowej różnego typu. Pewnym problemem może być zbyt duża ogólnikowość formułowanych wniosków. Wydaje się również, iż uzupełnienie treści raportu o niektóre mapy (znajdujące się w załącznikach), znacznie ułatwiłoby odbiór i zrozumienie treści. Częste przeszukiwanie załączników, czemu towarzyszy czasami brak bezpośrednich odwołań w tekście, bardzo utrudnia percepcję dokumentu. Wskazane także byłoby również dodanie bardziej rozbudowanych komentarzy do analizy poszczególnych map otrzymanych w etapie 2, ponieważ zdarza się, iż mapy te są mało czytelne, co niejednokrotnie utrudnia ich jednoznaczną interpretację. W podsumowaniu etapu 3 przedstawiono w sposób syntetyczny najważniejsze wnioski z przeprowadzonych analiz. Podobnie jak w poprzednich etapach dokonano zestawienia najważniejszych wniosków, które należałoby uwzględnić przy opracowywaniu modelu węzłów usługowych na terenie powiatu wrocławskiego. Również w tym etapie pominięto numerację tabel w tekście oraz nie dołączono spisu wykorzystanej literatury. 41 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 ETAP 4 Efektem realizacji ostatniego etapu badań było opracowanie: modelu wyznaczania węzłów usługowych poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego oraz wytycznych planistycznych dla lokalizacji usług poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego. Struktura dokumentu jest spójna, a sam dokument również należy ocenić bardzo wysoko pod względem merytorycznym, mimo pewnych drobnych uchybień. W rozdziale podział usług na podstawowe i podstawowe centrotwórcze (rewizja) przedstawiono zmiany dokonane w odniesieniu do stworzonego w pierwszym etapie prac katalogu usług podstawowych i podstawowych centrotwórczych. Weryfikacja pierwotnego katalogu nastąpiła na podstawie analiz przeprowadzonych w późniejszych etapach, co jest jak najbardziej uzasadnione. Ze względu na znaczenie tej części opracowania, sugeruje się umieszczenie tego ostatecznego katalogu usług w tekście, a nie w załączniku, jak to ma miejsce obecnie. Zaproponowany w dokumencie model wyznaczania węzłów usługowych poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego w powiecie wrocławskim ma charakter popytowo – podażowy i zakłada, że przestrzenne powiązanie liczby ludności zamieszkującej poszczególne obręby powiatu wrocławskiego obecnie i w przyszłości z odpowiednią ofertą usługową pozwoli na zaspokojenie różnego rodzaju potrzeb. Wyznaczony przez autorów model wydaje się trafny, gdyż zakłada dwustronną zależność miedzy popytem i podażą usług z uwzględnieniem zagadnień komunikacyjnych,. Takie podejście pozwala bowiem na wyznaczenie hierarchicznej sieci ośrodków usługowych, zlokalizowanych w miejscach o optymalnej dostępności przestrzennej. W rozdziale skupiono się na zaprezentowaniu założeń metodologicznych i planistycznych (projektowych) zakładanego modelu. Wyróżniono 15 najważniejszych przesłanek, które w sposób kompleksowy przedstawiają przyjęte do modelu założenia. Przyjęte kryteria są prawidłowe i odnoszą się zarówno do aspektów społeczno – 42 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 gospodarczych, jak i planistycznych biorących udział w wyodrębnianiu węzłów usługowych. Autorzy zwracają uwagę na pewne ograniczenia modelu, wynikające przede wszystkim z uwagi na sąsiedztwo dużego ośrodka miejskiego jakim jest Wrocław. Wyniki przeprowadzonych analiz przestrzennych nie były zaskoczeniem, gdyż wykazały, że rozmieszczenie węzłów podstawowych na obszarze powiatu wrocławskiego wykazuje wyraźną tendencję do koncentracji w strefie bezpośredniego oddziaływania Wrocławia oraz wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych. Potwierdziło to w pewien sposób prawidłowość przyjętych założeń do modelu. Również rozmieszczenie węzłów podstawowych centrotwórczych w powiecie wrocławskim było bardzo podobne, jak w przypadku węzłów podstawowych. Najwięcej obrębów węzłowych znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie Wrocławia, wzdłuż głównych dróg oraz miejscowościach będących siedzibami gmin. Wyznaczenie węzłów poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego na podstawie przyjętych założeń było prawidłowe. Pewną słabością tej części pracy jest złożoność przeprowadzonych analiz i stosowany trudny w odbiorze język. Złożoność samego zagadnienia oraz wielokrotne odwoływanie się do analiz przeprowadzonych w etapach wcześniejszych może powodować pewne trudności w odbiorze i zrozumieniu przedstawianych w raporcie zagadnień. Tym niemniej przeprowadzone badania i uzyskane w ich rezultacie wyniki stanowią dla władz samorządów lokalnych doskonały materiał, mogącym stać się fundamentem realizowanej polityki przestrzennej w zakresie rozwoju sektora usług. Wydaje się także, iż weryfikacja modelu („krok po kroku”) w odniesieniu do jednej gminy powiatu wrocławskiego (Kąty Wrocławskie), stanowi pewien krok w ułatwieniu percepcji dokumentu i lepszego zrozumienia zastosowanej metody przez odbiorców dokumentu. Nadal jednak dokument ma nieco zbyt specjalistyczny charakter. W rozdziale Wytyczne planistyczne dla lokalizacji usług poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego wyznaczonym węzłom poziomu podstawowego i 43 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 podstawowego centrotwórczego przypisano określone wytyczne planistyczne, tak aby umożliwić implementację założeń projektu w polityce przestrzennej. Bardzo trafnym wyborem było zaprezentowanie wytycznych w układzie „od ogółu do szczegółu”, czyli przedstawienie w pierwszej kolejności ogólnych wytycznych dotyczących kształtowania systemu usług w powiecie wrocławskim, następnie wytycznych odnoszących się do poszczególnych wyznaczonych węzłów (podstawowych i podstawowych centrotwórczych), a na końcu szczegółowych propozycji zapisów w dokumentach planistycznych. Również przedstawienie poszczególnych wytycznych w odniesieniu do zakresu funkcjonalnego, formy przestrzennej (czyli sposobu organizacji) węzłów usługowych i ich powiązań z szerszym otoczeniem było trafne, choć w niektórych przypadkach niekompletne. Zaprezentowane w raporcie ogólne zasady wyznaczenia węzłów usługowych są jak najbardziej zasadne i powinny być uwzględniane w wytycznych planistycznych wszystkich szczebli administracji samorządowej. Zaproponowane wytyczne dla obrębów (miejscowości) niebędących węzłami usługowymi, będących węzłami poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego powinny być brane pod uwagę przy kształtowaniu polityki przestrzennej poszczególnych jednostek terytorialnych. Oczywiście uwzględnienie tych wytycznych może okazać się trudne i przede wszystkim wymagać będzie działań o długofalowym charakterze. Wytyczne dotyczące formułowania zapisów dokumentów planistycznych wskazują jakie zapisy należy uwzględniać, a jakie unikać w opracowywanych dokumentach planistycznych. Mają one więc bardzo duże potencjalne znaczenie aplikacyjne. W końcowym rozdziale: uwagi dotyczące implementacji i monitoringu realizacji modelu wskazano odbiorców zaproponowanego modelu wyznaczania węzłów usługowych oraz określono jakie uwarunkowania zewnętrzne należy uwzględniać przy podejmowaniu ostatecznych decyzji przestrzennych. W dokumencie wskazuje się także na konieczność włączenia mieszkańców powiatu wrocławskiego w proces kształtowania oferty usługowej, 44 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 przede wszystkim w odniesieniu do usług publicznych, jednak określa się, w jaki sposób miałoby się to odbyć. W pełni słusznie zwrócono uwagę na potrzebę ciągłego aktualizowania baz danych przestrzennych oraz stworzenia jednolitego i spójnego systemu ich gromadzenia, tak aby możliwe były analizy i porównania zachodzących w przestrzeni zjawisk. Oceniany dokument ma bezsprzecznie bardzo duże walory poznawcze, naukowe i aplikacyjne i z pewnością może znaleźć zastosowanie w prowadzonej przez gminy polityce przestrzennej z zakresu usług. Problematyka usług została w raporcie przedstawiona w kompleksowy sposób, z wykorzystaniem wielu różnych technik badawczych, co pozwoliło na uzyskanie wiarygodnego obrazu poziomu rozwoju usług na terenie powiatu wrocławskiego. Największym mankamentem recenzowanego opracowania jest jego objętość. Podzielenie raportu na cztery części spowodowało, że niejednokrotnie część wstępna kolejnego etapu raportu musiała powtarzać pewne elementy opisane wcześniej. Należałby się zastanowić nad stworzeniem pewnego rodzaju streszczenia całości raportu adresowanego dla osób nie będących ekspertami w dziedzinie kształtowania usług, tak aby wyniki przeprowadzonych prac miały większe szanse dotarcia do adresata (jednostki samorządu lokalnego). Tekst opracowania wymagałby zastosowania mniej specjalistycznego języka i bardzo dokładnego wyjaśnienia, do jakich elementów odnoszą się przyjęte przez autorów definicje, klasyfikacje, czy tworzone nowe podziały, ponieważ niejednokrotnie istnieją rozbieżności pomiędzy zawartością treści poszczególnych rozdziałów, a zawartością załączników. Także stosowane przez autorów skróty mogą być mylnie odbierane przez osoby nie poruszające się biegle w temacie. Wydaje się, iż język opracowania jest dość hermetyczny i trudny w odbiorze, przede wszystkim dla osób nie związanych ze środowiskiem naukowym. III.4. wartości dodanej projektu w stosunku do wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. w odniesieniu do „miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego” oraz przydatności w kontekście 45 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego. Recenzowany dokument może być podstawą źródłową do dalszych prac nad kształtowaniem polityki przestrzennej i regionalnej na obszarze WrOF zarówno dla całego obszaru funkcjonalnego, jak i poszczególnych układów lokalnych (gmina, powiat). Ponadto może zostać wykorzystany w ramach prac na dokumentami strategicznymi i planistycznymi regionu. Podjęta w dokumencie problematyka dotycząca wyznaczania węzłów usługowych poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego w powiecie wrocławskim jest bardzo rozległa i skomplikowana. Z punktu widzenia planowania strategicznego (dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju WrOF) zaproponowany przez autorów model ma bardzo dużą wartość dodaną, gdyż określa zasady lokalizacji i organizacji ośrodków usługowych zapewniających mieszkańcom odpowiednią dostępność do usług w wymiarze przestrzennym. Model ten ma charakter popytowo – podażowy, a jego głównych założeniem jest przestrzenne powiązanie liczby ludności zamieszkującej obręby obecnie i w przyszłości z odpowiednią ofertą usługową gwarantującą realizację różnego rodzaju potrzeb. Pozwala to na wyznaczenie hierarchicznej sieci ośrodków usługowych, zlokalizowanych w miejscach o optymalnej dostępności przestrzennej. Zestawione wytyczne dla lokalizacji węzłów usługowych poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego w powiecie wrocławskim z pewnością mogą być wykorzystane przy wyznaczaniu takich węzłów we WrOF, jednak należałoby je uszczegółowić i dostosować do specyfiki obszaru, a przede wszystkim zaproponowane analizy przeprowadzić w pozostałych gminach (obrębach) WrOF. 46 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 Oceniane opracowanie ma bardzo duże walory poznawcze, naukowe i aplikacyjne. Zaleca się jednak uproszczenie pewnych zagadnień, zwłaszcza metodologicznych tak, aby były one łatwo zrozumiałe dla szerszego grona odbiorców. 47 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 IV. Podsumowanie recenzji w odniesieniu do Działania pt. Opracowanie wytycznych dla lokalizacji węzłów usługowych na obszarze powiatu wrocławskiego Realizacja koncepcji spójności terytorialnej wymaga poszukiwania i przeprowadzenia optymalizacji rozmieszczenia obiektów usługowych na poszczególnych obszarach. Nie oznacza to jednak równomiernego rozmieszczenia usług w przestrzenni, (np. w przeliczeniu na jednostkę powierzchni, bo spowodowałoby to ich znaczne rozproszenie), tylko poprawę dostępności obiektów usługowych dla wszystkich mieszkańców danego obszaru. Jest to zadanie bardzo trudne, wymagające realizacji szeroko zakrojonych badań o charakterze inwentaryzacyjnym oraz przyjęcia rozwiązań koncepcyjnych, pozwalających przenieść wieloaspektowy i złożony charakter kształtowania działalności usługowej na język praktyki. Optymalizacja ta przejawia się głównie w koncentracji usług w węzłach usługowych, co pozwala uzyskać efekt synergii i poprawia efektywność gospodarowania. Dostępność usług, zwłaszcza usług publicznych, jest ważnym czynnikiem konkurencyjności danego obszaru oraz elementem wpływającym na jakości życia mieszkańców. Rozwój węzłów usługowych powinien zatem nie tyle dążyć do równomiernego ich rozmieszczenia na terenie powiatu wrocławskiego, co raczej do zwiększania dostępności istniejących ośrodków i poszerzania ich oferty. Dostępność usług nie wiąże się bowiem z ich bezpośrednią lokalizacją, ale z łatwością dotarcia. Oceniany dokument pomimo wskazanych drobnych niedoskonałości należy ocenić bardzo wysoko. Osiągnięte rezultaty są zgodne z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. Zrealizowane badania wykazują spójność wewnętrzną oraz stanowią istotną wartość dodaną w stosunku do wymogów Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014 r. w odniesieniu do 48 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 „miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego”. W konsekwencji powinny być pomocne w kontekście opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego. Zaproponowany przez autorów katalog usług (etap 1) mimo, iż ma charakter pilotażowy i jest dopasowany do specyfiki powiatu wrocławskiego, to jak najbardziej może być adaptowany na potrzeby całego WrOF i innych obszarów, pod warunkiem dostosowania poszczególnych jego komponentów do charakteru danego obszaru. Przy wykorzystaniu tego katalogu należy pamiętać o jego aktualizacji i uwzględnianiu zmian wynikających głownie z następujących przesłanek: – pojawienia się na danym terenie nowych rodzajów usług (obiektów usługowych), – konieczności wydzielenia osobnego grupowania dla usług (obiektów usługowych, które dotychczas miały niewielkie znaczenie planistyczne, – konieczności monitorowania rozwoju usług (obiektów usługowych) o specjalnym znaczeniu planistycznym, – zwiększającej się roli usług świadczonych drogą elektroniczną czyli e-usłg. Podobnie zaproponowany w opracowaniu model należy traktować jako punkt wyjścia przy podejmowaniu, uzgadnianiu i opiniowaniu decyzji przestrzennych dotyczących lokalizacji określonych działalności i funkcji. Ponieważ nie uwzględnia on szeregu uwarunkowań lokalnych tak istotnych przy podejmowaniu ostatecznych decyzji przestrzennych, np. model nie uwzględnia: barier rozwoju osadnictwa, procedur administracyjnych, sytuacji gospodarczej i społecznej poszczególnych miejscowości, struktury własności terenu itp. Wszystkie te determinanty rozwoju przestrzennego muszą zatem zostać szczegółowo przeanalizowane na etapie opracowania dokumentów planistycznych w skali lokalnej i być uwzględniane przez decydentów lokalnych w prowadzonej przez nich polityce przestrzennej. 49 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013
