T: Miejsce Polski w średniowiecznej Europie

T: Miejsce Polski w średniowiecznej Europie
__________________________________________________________________________________
1. Kultura polska na tle kultury europejskiej
a) Polska po przyjęciu chrztu znalazła się w kręgu cywilizacji zachodnioeuropejskiej .
b) Polska była najbardziej na wschód wysuniętym paostwem kultury łacioskiej.
c) Wraz z przyjęciem chrztu na ziemie polscy przybyli duchowni przynosząc ze sobą znajomośd łaciny.
d) Pierwsze budowle sakralne były wzorowane na budowlach z Europy zachodniej. W X w. powstały
budowle przedromaoskie:
 Gniezno ,
 Ostrów Lednicki – palatium i rezydencja pierwszych władców Polski,
 Przemyśl,
 Kraków ,
2. Architektura i sztuka romaoska w Polsce XI – XIII w.
a) pojawiła się wraz z odbudową kraju przez Kazimierza Odnowiciela
b) architektura romaoska - przykłady:
 romaoski kościół św. Prokopa w Strzelnie,
 romaoski kościół św. Piotra i Pawła w Kruszwicy,
 romaoska krypta św. Leonarda na Wawelu w Krakowie
 katedry w Poznaniu i w Gnieźnie, Krakowie, Wrocławiu – później przebudowane
 kolegiata św. Andrzeja w Krakowie
 kościoły benedyktynów w Mogilnie i w Tyocu
 kościół w Tumie pod Łęczycą,
c) rzeźba romaoska – głownie wykonywana w kamieniu. Były to najczęściej zdobienia portali i kolumn
w kościołach. Przykłady:
 kolumny z kościoła Norbertanek w Strzelnie
 dekoracja portalu w Czerwiosku,
d) odlewy brązowe – drzwi w katedrze w Gnieźnie ukazujące życie i śmierd św. Wojciecha
e) unikatowym dziełem jest gipsowa płyta w krypcie kolegiaty wiślickiej
f) Szczerbie – polski miecz koronacyjny.
3. Architektura i sztuka gotycka w Polsce XIV i XV w.
a) pojawiła się pod koniec XIII w. wraz z lokacjami miast. Nie są to jedynie budowle sakralne ale
również, zamki, fortyfikacje czy też świecka zabudowa miejska. Wiele budynków powstało w
Paostwie Zakonnym.
b) architektura gotycka – przykłady:
 katedra na Wawelu, w Poznaniu, Gnieźnie,
 kościół Mariacki na Starym Rynku w Krakowie,
 budynek uniwersytetu Colegium Maius w Krakowie
 Zamek krzyżacki w Malborku
 zabudowa Starego Rynku we Wrocławiu, Toruniu, Elblągu czy Krakowie,
 Barbakan w Krakowie
 Kościół Najświętszej Marii Panny w Gdaosku,
c) rzeźba gotycka – była wykonana zarówno z kamienia (ozdobne portale i kolumny, rzeźba
nagrobkowa) jak i z drewna – wspaniałe ołtarze szafkowe. Przykłady:
 portal w kaplicy św. Jadwigi w Trzebnicy,
 nagrobki Władysława Łokietka, Kazimierza Wielkiego i Władysława Jagiełły na Wawelu oraz
Henryka II Pobożnego we Wrocławiu
 ołtarz Wita Stwosza w Kościele Mariackim w Krakowie
 nagrobek Kazimierza Jagiellooczyka, wykonany przez Wita Stwosza – Wawel
4. Rozwój szkolnictwa
a) w XIV w. powstają liczne szkoły przyklasztorne i przykatedralne
b) 1364 r. – powstaje uniwersytet w Krakowie – Akademia Krakowska,
5. Literatura – była tworzona w języku łacioskim.
a) żywoty świętych, zbiory kazao i pieśni
b) najstarszą polską pieśnią jest Bogurodzica
c) kroniki:
 Galla Anonima – XII w.
 Mistrza Wincentego Kadłubka – XIII w.
 Jana Długosza – XV w .