Wymagania na wszystkich etapach konkursu

Wymagania na wszystkich etapach konkursu

ZAKRES WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI WYMAGANYCH NA POSZCZEGÓLNYCH STOPNIACH
WOJEWÓDZKIEGO KONKURSU Z PLASTYKI
PRZEPROWADZANEGO W GIMNAZJACH W ROKU SZK. 2014/2015
Wymagania na wszystkich etapach konkursu:
UCZEŃ
1) Wypowiada się w wybranych technikach plastycznych; posługuje się takimi środkami
wyrazu plastycznego, jak: kształt, barwa, faktura, linia, kompozycja, perspektywa;
2) Rozpoznaje wybrane dziedziny sztuki: architekturę (także architekturę zieleni),
malarstwo, rzeźbę, grafikę; wypowiada się na ich temat.
3) Rozpoznaje dzieła sztuki – na podstawie reprodukcji i określa ich przynależność do
epoki, stylu lub kierunku, a w wypadku dzieł wybitnych – podaje autora, tytuł i czas
powstania.
4) Zna ikonografię sztuki europejskiej - podstawowych tematów i ich źródeł.
5) Analizuje dzieła sztuki pod względem formalnym.
6) Zna terminologię sztuk plastycznych i technik artystycznych.
7) Potrafi budować poprawnie stylistycznie i logicznie wypowiedzi pisemne.
8) Przedstawia i uzasadnia własny pogląd na twórczość artystyczną i kulturę
poszczególnych epok.
Konkurs obejmuje i poszerza treści podstawy programowej plastyki w gimnazjum.
ETAP SZKOLNY – GIMNAZJUM
Eliminacje szkolne są przeprowadzone w formie pisemnej.
Uczestnik rozwiązuje test zawierający zadania otwarte i zamknięte dotyczące:
Umiejętności rozróżniania stylów i kierunków architektury i sztuk plastycznych oraz
umieszczania ich w odpowiednim porządku chronologicznym i w centrach
kulturotwórczych, które miały zasadnicze znaczenie dla ich powstania;
Rozpoznawania wybranych dzieł architektury i sztuk plastycznych należących do polskiego
i europejskiego dziedzictwa kultury, postrzegając je w kontekście miejsca tradycji we
współczesnej kulturze,
Umiejętności
opisywania związków
zachodzących
między nimi (posługując się
terminologią z zakresu danej dziedziny sztuki).
Znajomości dziejów sztuki od starożytności aż po czasy najnowsze;
Wiedzy o epokach artystycznych;
Znajomości dzieł sztuki, określanie ich przynależności do epoki, stylu lub kierunku, a w
przypadku dzieł wybitnych – podanie autora, tytułu i czasu powstania;
Znajomości epok artystycznych, a w obrębie epok – stylów, kierunków, nurtów;
Znajomości twórczości uznanych artystów;
Podstawowej znajomości terminologii sztuk plastycznych i technik artystycznych.
Wiedza o dziedzinach sztuki
Malarstwo – podstawowe techniki i podłoża malarskie.
Rzeźba – techniki rzeźbiarskie, materiały stosowane do tworzenia obiektów
przestrzennych.
Architektura – funkcje architektury (mieszkalna, użyteczności publicznej, sakralna,
sepulkralna), tradycyjne i nowoczesne materiały tworzenia dzieł architektury.
Grafika warsztatowa – druk wypukły, wklęsły, płaski (drzeworyt, miedzioryt, litografia).
Sztuka użytkowa – rzemiosło artystyczne, wzornictwo przemysłowe, grafika
komputerowa (funkcje artystyczne i użytkowe), sztuka reklamy
Muzea, edukacja muzealna, najważniejsze muzea w Polsce i na świecie, galerie i domy
aukcyjne.
Środki wyrazu artystycznego jako język dzieła sztuki
Kolor i plama, podstawowe informacje o podziale barw – podstawowe, pochodne,
chromatyczne, achromatyczne, gama barwna – monochromatyczna, kontrastowa,
temperatura barw (barwy ciepłe i zimne)
Rysunek – linia, kreska, kontur i ich funkcje, efekty artystyczne.
Faktura, modelunek światłocieniowy, przestrzeń i perspektywa, rodzaje kompozycji.
Ekspresja dzieła sztuki;
Styl jako głos epoki i indywidualności artystycznej.
Tematyka dzieł sztuki
Portret i autoportret; pejzaż; malarstwo plenerowe; weduta; marina; sceny rodzajowe;
martwa natura; pejzaż ze sztafażem, charakterystyka tematów artystycznych na tle epok
stylowych.
Starożytna Mezopotamia
rys chronologiczny i geograficzny.
–
ziggurat z Ur, brama Isztar, sztandar z Ur, płaskorzeźba Zraniona Lwica
Starożytny Egipt
–
rys chronologiczny i geograficzny, religia i stosunki społeczne
–
architektura (piramidy Cheopsa, Chefrena, Mykerinosa w Gizie, jako przykłady
budowli sepulkralnej, świątynia Hatszepsut, kanon świątyni egipskiej)
–
malarstwo („Faraon na polowaniu” – kanon postaci, „Tancerka i dwie muzykantki”,
„Gęsi z Meidum”)
–
rzeźba (Sfinks jako symbol starożytnego Egiptu, Triada króla Mykerinosa, Skryba z
Sakkary, Kolosy Memnona, Złota maska Tutenchamona, popiersie Nefretete.)
Starożytna Grecja
–
rys chronologiczny i geograficzny, religia i stosunki społeczne
–
porządki architektoniczne
–
architektura – założenia konstrukcyjne (świątynie i teatry budowle akropolu
ateńskiego (wszystkie), budowle tj.: teatr Dionizosa, wyrocznia Apollina, Artemizjon,
Halikarnas – mauzoleum, Ołtarz pergamoński, Teatr w Epidauros)
–
elementy architektoniczne (kapitel, baza, fryz, tympanon, portyk, kariatydy,
kwadryga)
–
rzeźba – Fidiasz, Poliklet, Myron, Lizyp, słynni rzeźbiarze i ich dzieła
–
malarstwo wazowe: geometryczne, czarno- i czerwonofigurowe
Starożytny Rzym
rys historyczny i geograficzny, stosunki społeczne.
–
malarstwo iluzjonistyczne (Pompeje)
–
warunki rozwoju sztuki rzymskiej
–
architektura – nowe konstrukcje i budowle użyteczności publicznej (słynne bazyliki,
termy, akwedukty, amfiteatry, cyrki, łuki triumfalne, kolumny i posągi konne)
Sztuka wczesnochrześcijańska
- kontekst historyczny, społeczny.
- architektura wczesnochrześcijańska: rekonstrukcja bazyliki św. Piotra w Rzymie.
- malarstwo katakumbowe;
- rzeźba (Dobry Pasterz).
Sztuka bizantyńska
- kontekst historyczny;
- architektura sakralna - Hagia Sophia, San Vitale;
- malarstwo (mozaika, ikona);
Sztuka romańska
–
rys historyczny i geograficzny.
–
architektura: rodzaje budowli, cechy charakterystyczne; konstrukcja: kościół Cluny
III (rekonstrukcja), zespół architektoniczny w Pizie, Kolegiata w Tumie pod Łęczycą,
–
malarstwo: freski i iluminacje oraz inne formy np. Tkanina z Bayeux.
–
rzeźba i płaskorzeźba podporządkowana architekturze (Drzwi Gnieźnieńskie,
Kolumny z kościoła św. Trójcy w Strzelnie, Posadzka z Wiślicy, Drzwi Płockie)
Gotyk
–
rys historyczny i geograficzny,
–
architektura: przełom w konstrukcji budowli – system filarowo-żebrowy, łuki
odporowe
i przypory; elementy architektoniczne (maswerki, fiale, rzygacze); witraże. (katedra w
Reims, katedra Notre Dame w Paryżu, kościół Mariacki w Gdańsku, chór kościoła SaintDenis w Paryżu, katedra w Chartres, Sainte Chapelle w Paryżu, katedra w Wells, kaplica
King’s College w Cambridge, Pałac Dożów w Wenecji, katedra w Gnieźnie, kościół Mariacki
w Krakowie)
–
rzeźba podporządkowana architekturze; realizm i ekspresja przedstawień (Uta i
Eckhardt – rzeźby fundatorów z Naumburga, Madonna z Krużlowej, Wit Stwosz – Ołtarz
Mariacki, Nagrobek Kazimierza Jagiellończyka)
–
malarstwo – Pieta z Awinionu, Bracia Limburg – Bardzo bogate godzinki księcia de
Berry, Opłakiwanie z Chomranic
Renesans
–
rys historyczny i geograficzny,
–
humanizm, nawiązanie do idei antycznych,
–
architektura: inspiracja architekturą starożytną, poszukiwanie proporcji budowli,
równowagi i harmonii, podkreślenie statyki poprzez przewagę poziomów, kamienice,
pałace, zamki, ratusze (Brunelleschi - kopuła katedry florenckiej, Ospedale degli Innocenti,
San Lorenzo, San Spirito, kaplica Pazzich; Alberti – San Andrea, Santa Maria Novella;
Andrea Palladio – Villa Rotonda, Donato Bramante – Tempietto)
–
rzeźba: niezależność wobec architektury, nowe przedstawienie postaci ludzkiej,
proporcje, równowaga, harmonia kompozycji są przedmiotem poszukiwań artysty Donatello, Michał Anioł. (Lorenzo Ghiberti – II i III Drzwi do baptysterium florenckiego,
Donatello - Posąg Davida, posąg konny Gattamelaty, Verrocchio - posąg Colleoniego,
Michał Anioł – David, Pieta watykańska, Nagrobek Medyceuszy)
–
malarstwo; tematyka religijna i mitologiczna, perspektywa malarska, miękki
światłocień idealizacja postaci, wielcy twórcy renesansu: Leonardo da Vinci, Michał Anioł
Buonarroti, Rafael Santi (a także Andrea Mantegna – Martwy Chrystus; Masaccio – Grosz
czynszowy, Trójca Święta, Wygnanie z raju; Sandro Botticelli – Primavera, Narodziny
Wenus; Leonardo da Vinci –Madonna w grocie, Ostatnia Wieczerza, Święta Anna
Samotrzeć, Mona Liza, Dama z gronostajem, Michał Anioł - Stworzenie Adama, Sąd
Ostateczny w Kaplicy Sykstyńskiej, Rafael Santi - Madonna ze szczygłem, Szkoła ateńska,
Madonna Sykstyńska, Giorgione – Burza, Tycjan – Wenus z Urbino)
Manieryzm
–
cechy charakterystyczne,
–
architektura – Ratusz w Antwerpii,
–
malarstwo – Parmigianino – Madonna z długą szyją, Autoportret w wypukłym
lustrze;
El Greco – Widok Toledo, Obnażenie z szat, Zesłanie Ducha Świętego, Giuseppe
Arcimboldo – Cztery pory roku
–
rzeźba – Benvenuto Cellini – Solniczka Franciszka I; Giovanni da Bologna – Merkury,
Porwanie Sabinek
Renesans i manieryzm w Polsce
–
rys historyczny i społeczny,
–
architektura - Franciszek Florentczyk, Bartolomeo Berrecci – Dziedziniec Zamku
Królewskiego na Wawelu, Kaplica Zygmuntowska,
–
Kamienice braci Przybyłów w Kazimierzu Dolnym, plan Zamościa, ratusz w
Zamościu, kamienice i kolegiata w Zamościu
–
rzeźba – nagrobki - Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta
–
malarstwo - Miniatura z kodeksu Baltazara Behema: Ludwisarz; Arrasy wawelskie
Barok
–
rys historyczny i geograficzny,
–
architektura świecka – zespół pałacowo-ogrodowy (np. Wersal, Wilanów)
–
architektura sakralna – charakterystyczne kościoły
–
przykłady: Gianlorenzo Bernini – plac i kolumnada przed bazyliką św. Piotra w
Rzymie, Giacomo della Porta, Giacomo da Vignola - Kościół Il Gesù, Francesco Borromini –
San Carlo Alle Quattro Fontane, Johann Bernard Fisher von Erlach – kościół św. Karola
Boromeusza w Wiedniu, pałac Schönbrunn w Wiedniu; Baltazar Neumann – Kościół
Vierzehnheiligen, Charles le Brun, Louis le Vau, André le Nôtre, Jules Hardouin-Mansart Wersal, W Polsce – Giovanni Trevano - kościół św. Piotra i Pawła w Krakowie, Augustyn
Locci - Pałac w Wilanowie.
–
charakterystyczne cechy stylu: dynamika formy, bogactwo dekoracji
–
malarstwo: tematyka religijna, mitologiczna, sceny rodzajowe, martwa natura,
pejzaże; malarstwo iluzjonistyczne, portret. Cechy: modelunek światłocieniowy, dynamizm,
realizm przedstawień. Twórcy włoscy: Andrea del Pozzo: plafon w kościele świętego
Ignacego
w Rzymie; Michelangelo Merisi da Caravaggio: Powołanie św. Mateusza, Złożenie do
grobu, Wieczerza w Emaus; twórcy Flandrii i Holandii: Peter Paul Rubens – Porwanie córek
Leukippa, Zdjęcie z krzyża, Podniesienie krzyża; Re mbrandt Hermenszoon van Rijn Powrót syna marnotrawnego, Lekcja anatomii doktora Tulpa, Wymarsz strzelców, Pejzaż z
miłosiernym Samarytaninem; Jan Vermeer van Delft - Widok Delft, Czytająca list, Kobieta
ważąca perły, Alegoria malarstwa, Koronczarka, Nalewająca mleko; Willem Claeszon Heda
– Martwa natura (Śniadanie).
–
rzeźba: ekspresja i dynamizm, dekoracyjność formy (G.L. Bernini - Konfesja nad
grobem
św. Piotra, Tron św. Piotra, Nagrobek Ludwiki Albertoni, Fontanna Czterech Rzek, Ekstaza
św. Teresy, Dawid, Apollo i Dafne; Nicola Salvi - Fontanna Di Trevi)
Rokoko
–
cechy charakterystyczne,
–
architektura – Matthaus Popelmann – Zwinger w Dreźnie, George Wenceslaus von
Knobelsdorff – pałac Sanssouci w Poczdamie
–
malarstwo – Antoine Watteau – Odjazd na Cyterę, Jean-Honore Fragonard –
Huśtawka
Klasycyzm
–
rys historyczny i geograficzny
–
nawiązanie do antyku
–
architektura świecka – pałace, budowle użyteczności publicznej: teatry, banki,
urzędy. Np., Karl Friderich Schinkel – Nowa Wartownia w Berlinie, Muzeum w Berlinie,
Jacques Ange Gabriel – Petit Trianon
–
architektura sakralna – charakterystyczne kościoły np. kościół św. Genowefy w
Paryżu,
–
malarstwo i rzeźba – inspiracja klasycznymi kanonami piękna; tematyka
mitologiczna lub portrety, idealizacja postaci (np. J.L. David, Ingres, Canova)
Rzeźba, przykłady: Antonio Canova – Amor i Psyche, Trzy Gracje, Paulina Borghese jako
Wenus
Malarstwo, przykłady - Jacques Louis David – Śmierć Marata, Śmierć Sokratesa, Przysięga
Horacjuszy, Portret konny Stanisława Kostki Potockiego, Bonaparte na Przełęczy św.
Bernarda, Koronacja Napoleona; Dominique Ingres – Panna Rivière
Klasycyzm w Polsce
–
architektura: Dominik Merlini, Jan Chrystian Kamsetzer – pałac na wodzie, Szymon
Bogumił Zug – kościół ewangelicko-augsburski w Warszawie, Piotr Aigner – kościół św.
Aleksandra w Warszawie, Jan Chrystian Kamsetzer – teatr na wyspie, Piotr Aigner –
Świątynia Sybilli w Puławach, Antonio Corazzi – Pałac Staszica w Warszawie
–
rzeźba: Bertel Thorvaldsen – pomnik Kopernika, pomnik księcia Józefa
Poniatowskiego.
–
malarstwo: Marcello Bacciarelli – Portret Stanisława Augusta, Poniatowskiego z
klepsydrą, Bernardo Belotto (zw. Canaletto) – Kolumna Zygmunta od strony Wisły,
Krakowskie Przedmieście
Romantyzm
–
rys historyczny i geograficzny,
–
malarstwo: tematyka historyczna lub pejzaż ze sztafażem; cechy: melancholia,
dynamiczna forma, emocjonalne podejście do tematu (np. Delacroix, Goya, Friedrich,
Turner, Géricault)
Realizm
–
rys historyczny i geograficzny,
–
malarstwo i rzeźba: tematyka dnia codziennego z elementami krytyki społecznej
(np. Courbet, A. Gierymski, Millet)
Impresjonizm i neoimpresjonizm
–
rozwój fotografii i nauki,
–
nowy sposób tworzenia obrazu (np. Monet, Renoir, Degas)
–
dywizjonizm, pointylizm (np. Seraut, Signac, Sisley)
–
przyjęcie artystycznej funkcji przez sztukę
Przykłady: Edouard Manet – Olimpia, Śniadanie na trawie; Claude Monet – Impresja.
Wschód słońca, Katedra w Rouen (kilka wersji); Edgar Degas – Primabalerina; PierreAuguste Renoir –Huśtawka, Śniadanie wioślarzy, George Seurat – Niedzielne popołudnie
na wyspie Grande Jatte
Postimpresjonizm
Twórczość:
Paul Cézanne – Góra Sainte-Victoire (kilka wersji)
Vincent van Gogh – Jedzący kartofle, Pokój van Gogha, Kruki nad łanem zboża, Buty,
Autoportret z zabandażowanym uchem, Droga z cyprysem i gwiazdą, Słoneczniki
Henri de Toulouse-Lautrec – Moulin Rouge
Paul Gauguin – Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy? Żółty Chrystus,
Autoportret z żółtym Chrystusem
Secesja
–
tło społeczno-polityczne
–
architektura: nawiązania do form natury np. Antonio Gaudi – Sagrada Familia, Casa
Milà, Casa Batllo, inne przykłady Joseph Olbrich – pałac „Secesji” wiedeńskiej, Hektor
Guimard – Wejścia do paryskiego metra, Victor Horta – klatka schodowa Tassela, Whistler
– Pawia sala
–
malarstwo: Gustav Klimt: Pocałunek, Judyta i Holofornes, Aubrey Beardsley –
Pawia suknia,
Louis Tiffany - Projekty lamp witrażowych - sztuka użytkowa zyskuje rangę dzieła sztuki.
Młoda Polska
Założenia Młodej Polski – tło historyczne, czas kształtowania się nowych, zaskakujących,
a czasem nawet kontrowersyjnych poglądów, malarstwo przełomu XIX i XX wieku lustrem, w którym można obserwować tendencje panujące ówcześnie na świecie i w kraju.
Realizacja różnych tendencji malarskich (impresjonizm, symbolizm, dekoracyjność secesji,
ekspresjonizm).
Różnorodność twórczości Stanisława Wyspiańskiego – Balustrada z Gmachu Towarzystwa
Lekarskiego, Witraż Bóg Ojciec - Stań się!, Polonia, Projekt witraża do katedry lwowskiej,
Śpiący Staś, Podwójny portret Elizy Pareńskiej, Macierzyństwo, Widok na Kopiec Kościuszki
(kilka widoków z cyklu); Jacek Malczewski – Introdukcja, Krajobraz z Tobiaszem, Zatruta
studnia, Śmierć na etapie, Błędne koło, Melancholia, Thanatos, Hamlet polski (Portret
Aleksandra Wielopolskiego); Józef Mehoffer – Dziwny ogród; Władysław Podkowiński –
Szał; Leon Wyczółkowski – Rybacy brodzący; Olga Boznańska – Dziewczynka z
chryzantemami; Józef Pankiewicz - Wóz z sianem; Ferdynand Ruszczyc – Ziemia;
Władysław Ślewiński – Kobieta czesząca włosy; Kazimierz Stabrowski – Na tle witrażu.
Sztuka I połowy XX w.
–
fowizm – cechy: wprowadzenie konturu i czystych kolorów (np. Matisse, Vlaminck,
Derain)
–
ekspresjonizm – cechy: wyrażanie emocji, uczuć w wyrazistej formie plastycznej
(np. Munch, Nolde)
–
abstrakcjonizm – cechy: oderwanie od natury, abstrakcja geometryczna (np.
Malewicz, Mondrian), abstrakcja intuicyjna (np. Kandinsky)
–
kubizm – cechy: sprowadzenie formy do prostych brył geometrycznych (np. Braque,
Picasso)
–
futuryzm – cechy: fascynacja ruchem (np. Balla)
–
dadaizm – cechy: zerwanie z konwenansami, pragnienie szokowania (np. Duchamp)
–
surrealizm – cechy: odwoływanie się do marzeń sennych (np. de Chirico, Dali,
Magritte)
–
formizm – cechy: podkreślanie formy w dziele, sprzeciw naturalizmowi (np.
Pronaszko, Chwistek, Witkacy)
–
konstruktywizm – cechy: abstrakcja geometryczna, rytmy i kolory czyste (np.
Strzemiński, Kobro)
–
artyści niezrzeszeni: Makowski – czerpie z kubizmu, sztuki ludowej; Modigliani –
portrety, wydłużona sylwetka; Chagall – kubizm, surrealizm
Sztuka współczesna
–
tło społeczno-polityczne, nowe tendencje w sztuce
–
action painting (np. Pollock)
–
pop art (np. Lichtenstein, Warhol)
–
op art (np. Vasarely)
–
hiperrealizm (np. Hanson)
–
land art (np. Christo)
–
happening (np. Kaprow, Cage)
–
architektura (np. Wright, Gropius, Le Corbusier, van der Rohe, Mendelsohn)
–
twórcy polscy (Wróblewski, Kantor, Opałka, Beksiński, Linke, Duda-Gracz, Hasior,
Abakanowicz)
ETAP REJONOWY – GIMNAZJUM
Eliminacje rejonowe są przeprowadzone w formie pisemnej.
Uczestnik rozwiązuje test zawierający zadania otwarte i zamknięte.
Wiedza o dziedzinach sztuki
Malarstwo – podstawowe techniki i podłoża malarskie.
Rzeźba – techniki rzeźbiarskie, materiały stosowane do tworzenia obiektów
przestrzennych.
Architektura – funkcje architektury (mieszkalna, użyteczności publicznej, sakralna,
sepulkralna), tradycyjne i nowoczesne materiały tworzenia dzieł architektury.
Grafika warsztatowa – druk wypukły, wklęsły, płaski (drzeworyt, miedzioryt, litografia).
Sztuka użytkowa – rzemiosło artystyczne, wzornictwo przemysłowe, grafika
komputerowa (funkcje artystyczne i użytkowe), sztuka reklamy
Muzea, edukacja muzealna, najważniejsze muzea w Polsce i na świecie, galerie i domy
aukcyjne.
Środki wyrazu artystycznego jako język dzieła sztuki
Kolor i plama, podstawowe informacje o podziale barw – podstawowe, pochodne,
chromatyczne, achromatyczne, gama barwna – monochromatyczna, kontrastowa,
temperatura barw (barwy ciepłe i zimne)
Rysunek – linia, kreska, kontur i ich funkcje, efekty artystyczne.
Faktura, modelunek światłocieniowy, przestrzeń i perspektywa, rodzaje kompozycji.
Ekspresja dzieła sztuki;
Styl jako głos epoki i indywidualności artystycznej.
Tematyka dzieł sztuki
Portret i autoportret; pejzaż; malarstwo plenerowe; weduta; marina; sceny rodzajowe;
martwa natura, pejzaż ze sztafażem.
; charakterystyka tematów artystycznych na tle epok stylowych.
STAROŻYTNOŚĆ
ZAGADNIENIA
• Kanon w malarstwie i rzeźbie starożytnego Egiptu.
• Kanon świątyni starożytnego Egiptu.
• Sztuka minojska na przykładzie odkryć w Knossos
• Sztuka mykeńska (architektura obronna i sepulkralna)
• Style malarstwa wazowego w starożytnej Grecji
• Partenon jako „świątynia rzeźbiarzy”: płaskorzeźba, rzeźba pełna.
• Zabudowa Akropolu w V w p.n.e.
• Zasady kompozycji rzeźby archaicznej w starożytnej Grecji.
• Zasady kompozycji rzeźby klasycznej w starożytnej Grecji.
• Zasady kompozycji rzeźby hellenistycznej w starożytnej Grecji.
• Malarstwo rzymskie na przykładzie odkryć w Pompejach.
• Architektura sakralna starożytnego Rzymu – ze szczególnym uwzględnieniem
Panteonu.
• Architektura świecka starożytnego Rzymu. Architektura mieszkalna oraz użyteczności
publicznej.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
PRZYKŁADY
Posąg Chefrena – wyjaśnienie kanonu w rzeźbie faraona tronującego.
Triada Mykerinosa – wyjaśnienie kanonu w przedstawieniu faraona.
Scena polowania na kaczki i połowu ryb z grobowca w Tebach.
Książę wśród lilii – malowidło z pałacu w Knossos
Partenon – dekoracje rzeźbiarskie Fidiasza. Elementy porządku doryckiego.
Kuros Apollo z Tenei.
Doryforos Polikleta.
Praksyteles – Apollo z jaszczurką, Afrodyta z Knidos.
Grupa Laokoona.
Dyskobol Myrona.
Panteon
Koloseum
Posag konny Marka Aureliusza.
Budowa willi rzymskiej.
ŚREDNIOWIECZE
ZAGADNIENIA
• Sztuka wczesnochrześcijańska - bazylika pw. św Piotra w Rzymie.
• Architektura sakralna w Bizancjum.
• Malarstwo związane z kręgiem bizantyjskim: ikony, motywy ikonograficzne
charakterystyczne dla Bizancjum.
• Charakterystyka sztuki karolińskiej i ottońskiej.
• Rozwój rzemiosła artystycznego w sztuce romańskiej: iluminatorstwo, odlewy w
brązie, toreutyka.
• Charakterystyka stylu romańskiego we Francji
• Charakterystyka stylu romańskiego we Włoszech.
• Charakterystyka architektury romańskiej w Polsce
a) romańskie budowle w Krakowie, rozwój sztuki romańskiej
• Krakowski okres działalności Wita Stwosza.
• Cechy katedry gotyckiej we Francji. Symbolika katedry, jej narodziny, dekoracja.
• Charakterystyka polskiego malarstwa w okresie gotyku. Techniki malarskie, funkcja,
popularne motywy ikonograficzne.
• Charakterystyka rzeźby gotyckiej w Polsce. Funkcja, tematyka.
• Zabytki średniowiecznego Gdańska.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
PRZYKŁADY:
Hagia Sophia
San Vitale
Rekonstrukcja bazyliki św. Piotra w Rzymie
Kaplica pałacowa w Akwizgranie
Kościół św. Michała w Hildesheim
kościół Cluny III
Kolegiata w Tumie pod Łęczycą
Drzwi gnieźnieńskie.
Ołtarz z kościoła pw. NMP w Krakowie Veita Stossa.
Katedra w Reims, Paryżu, Chartres, kaplica Saint Chappel
Poliptyk grudziądzki
Święta Anna Samotrzecia ze Strzegomia.
Opłakiwanie z Chomranic.
Piękna Madonna z Krużlowej.
Kościół pw. NMP w Gdańsku.
RENESANS I MANIERYZM
ZAGADNIENIA:
• Artyści między gotykiem a renesansem – Siena, Florencja.
• Twórczość malarzy niderlandzkich przełomu XV i XVI wieku: J. van Eycka, H. Boscha,
P. Bruegla, R. van der Weydena, H. Memlinga.
• Malarstwo włoskiego Quttrocenta ze szczególnym uwzględnieniem twórczości S.
Botticellego, Masaccia, Fra Angelica
• Koloryzm wenecki w renesansowych Włoszech, w twórczości Giorgione, Tycjana.
• Dzieła i cechy XV-wiecznej architektury włoskiej: F. Brunelleschi, L. B. Alberti, D.
Bramante.
• Dzieła i cechy XVI-wiecznej architektury włoskiej: A. Palladio.
• Fenomen twórczy Michała Anioła, Leonarda da Vinci, Rafaela Santi.
• Dzieła i cechy rzeźby renesansowej: Donatello, A. Sansovino i L. Ghiberti, A. del
Verocchio.
• Renesans w malarstwie niemieckim: A. Dũrer, H. Holbein i M. Grũnewald.
• Mecenat artystyczny Zygmunta Starego.
• Rzeźba nagrobkowa w Polsce – wybrane realizacje– S. Gucciego, B. Berrecciego
• Zabytki świeckiej architektury w Polsce: założenia magnackie (zamek Leszczyńskich w
Baranowie Sandomierskim), ratusze polskie (Poznań).
• Manieryzm w architekturze, malarstwie i rzeźbie.
PRZYKŁADY DZIEŁ:
Giotto – freski z Capella degli Scrovegni (Opłakiwanie, Pocałunek Judasza)
Simone Martini - Zwiastowanie
Hans Memling – Sąd Ostateczny
Masaccio – Trójca Święta
Fra Angelico – Zwiastowanie z klasztoru św. Marka we Florencji
Giorgione – Śpiąca Wenus, Burza
Tycjan – Wenus z Urbino, Miłość Ziemska i Niebiańska
Hans Dũrer – Czterej jeźdźcy Apokalipsy, Melancholia, Autoportret z 1498r.
Hans Holbein – Ambasadorowie
Mathias Grũnewald – Ołtarz z Isenheim
Michał Anioł – freski w kaplicy Sykstyńskiej
Leonardo da Vinci – Św. Anna Samotrzeć, Mona Lisa, Ostatnia Wieczerza
Rafael Santi – Szkoła ateńska
Sandro Botticelli – Primavera, Narodziny Wenus
Jan van Eyck – Portret małżonków Arnolfini, Ołtarz Gandawski, Madonna kanclerza Rolin
Pieter Bruegel Starszy – Wesele chłopskie, Upadek Ikara, Myśliwi na śniegu
Hieronim Bosch – Ogród rozkoszy ziemskich
El Greco – Zwiastowanie, Pogrzeb hrabiego Orgaza, Laokoon
Parmigianino - Madonna z długą szyją
(rzeźba):
Michał Anioł – Pieta watykańska, Dawid
Andrea del Verrocchio – Dawid, posąg konny Colleoniego
Donatello – Dawid, pomnik konny Gattamelaty
Lorenzo Ghiberti – III drzwi do baptysterium florenckiego
(architektura):
Donato Bramante - Tempietto
Andrea Palladio – kościół Il Redentore, willa Rotonda
Bartolomeo Berrecci - Kaplica Zygmuntowska w Krakowie.
BAROK I ROKOKO
ZAGADNIENIA:
• Barokowe założenia pałacowo-ogrodowe na przykładzie rezydencji królewskich
(Wersal, Wilanów) styl Ludwika XIV.
• Nurt jezuicki w architekturze barokowej Europy, ze szczególnym uwzględnieniem
analizy kościołów Il Gesu w Rzymie i św. Piotra i Pawła
w Krakowie.
• Polskie malarstwo barokowe: portret trumienny, malarstwo
• Twórczość M. M. da Caravaggia.
• Rzeźba barokowa G. Berniniego.
• twórczość P. Rubensa.
• Kameralne piękno codzienności w malarstwie Vermeera.
• Życie i twórczość R. van Rijna - Rembrandt jako „malarz duszy”.
• Barok w Hiszpanii: F. de Zurbaran, J. de Ribera oraz D. Velazquez. Eskurial.
• Barokowe założenia ogrodowe – ogród włoski, francuski, angielski.
• Barok w krajach niemieckich.
• Rokoko w sztuce europejskiej (malarstwo, rzeźba, architektura):
a) francuskie malarstwo rokokowe (Watteau, Fragonard)
b) weneckie weduty XVIII wieku – A. Canale
PRZYKŁADY DZIEŁ:
Michelangelo Merisi da Caravaggio – Powołanie św. Mateusza, Złożenie do grobu
P.P. Rubens – Zdjęcie z krzyża, Podniesienie krzyża.
Rembrandt – Wymarsz strzelców, Lekcja anatomii doktora Tulpa.
Vermeer – Dziewczyna czytająca list.
Diego Velazquez – Panny dworskie
Georges de la Tour – Maria Magdalena z lustrem.
Jean-Honore Fragonard – Huśtawka
(rzeźba):
Gianlorenzo Bernini – Ekstaza św. Teresy, Dawid, Apollo i Dafne
(architektura):
Giacomo della Porta, Barozzi da Vignola - Kościół Il Gesu
Francesco Borromini – kościół San Carlo Alle Quattro Fontane
Charles le Brun, Louis le Vau, Andre le Notre, Jules Hardouin-Mansart - Wersal, Johann
Bernard Fisher von Erlach - kościół św. Karola Boromeusza w Wiedniu
Augustyn Locci - Pałac w Wilanowie
Baltazara Neumann - Kościół Vierzehnheiligen.
KLASYCYZM
ZAGADNIENIA:
• Klasycyzm i jego źródła inspiracji. Greckie i rzymskie inspiracje w sztuce
klasycystycznej na przykładzie wybranych dzieł malarskich, rzeźbiarskich i
architektonicznych.
• Cechy rzeźby klasycystycznej: A. Canova i B. Thorvaldsen.
• Klasycyzm w architekturze europejskiej (Francja, Włochy, Niemcy), ze szczególnym
uwzględnieniem pałacyku Petit Trianon i paryskiego Panteonu.
• Klasycyzm w sztuce polskiej: Łazienki, pomnik konny.
• Sztuka
w czasach Stanisława Augusta Poniatowskiego. Mecenat artystyczny
Stanisława Augusta Poniatowskiego.
• Twórczość J-L. Davida, J-F. Ingresa, Canaletta.
PRZYKŁADY:
(malarstwo):
a) Jacques Louis David – Przysięga Horacjuszy, Śmierć Marata,
b) Dominique Ingres – Portret panny Riviere,
c) Marceli Bacciarelli – Stanisław August Poniatowski w stroju koronacyjnym,
d) Bernardo Belotto (zw. Canaletto) – Widok Warszawy od strony Pragi
(rzeźba):
a) Antonio Canova – Amor i Psyche, Portret Pauliny Borghese jako Wenus
b) Bertel Thorvaldsen – pomnik księcia Józefa Poniatowskiego, pomnik Kopernika,
(architektura):
a) Jacques Ange Gabriel – Petit Trianon,
b) Dominik Merlini – pałac Na wodzie.
ROMANTYZM, AKADEMIZM, REALIZM, WYBRANE ZAGADNIENIA XIX WIEKU
ZAGADNIENIA:
• Malarstwo francuskiego romantyzmu - T. Gericault i E. Delacroix.
• Nurt romantyczny w malarstwie W. Turnera,
• Twórczość malarska i graficzna F. Goyi.
• Malarstwo akademickie i historyczne - H. Siemiradzki, J. Matejko,
• Nurt romantyczny w malarstwie P. Michałowskiego, H. Rodakowskiego i A. Grottgera.
• Nurt realizmu w malarstwie europejskim w malarstwie G. Courbeta, J-F. Milleta i H.
Daumiera.
• Nurt realizmu w malarstwie J. Chełmońskiego, A. i M. Gierymskich.
• Twórczość prerafaelitów.
• Symbolizm w malarstwie - G. Moreau
PRZYKŁADY
• Francisco Goya y Lucientes - Gdy rozum śpi, budzą się potwory, Rozstrzelanie
powstańców madryckich.
• Eugène Delacroix - Wolność wiodąca lud na barykady, Scena z masakry na Chios.
• Théodore Géricault - Tratwa Meduzy.
• Caspar David Friedrich – Mnich nad brzegiem morza.
• Artur Grottger - Kucie kos.
• Gustave Courbet – Kamieniarze.
• Jean François Millet – Zbierające kłosy.
• Aleksander Gierymski - Altana w ogrodzie, Żydówka z pomarańczami.
• Józef Chełmoński - Czwórka, Babie lato.
• Henryk Siemiradzki – Dirce chrześcijańska, Pochodnie Nerona.
• Jan Matejko - Stańczyk, Rejtan – Upadek Polski, Kazanie Skargi, Hołd Pruski, Bitwa pod
Grunwaldem, Konstytucja 3 maja.
• Gustave Moreau –Taniec Salome.
IMPRESJONIZM, NEOIMPRESJONIZM, POSTIMPRESJONIZM
•
•
•
ZAGADNIENIA:
Francuski impresjonizm na przykładzie twórczości C. Moneta, E. Degasa i A. Renoira.
Francuski neoimpresjonizm na przykładzie twórczości P. Signaca i G. Seurata.
Francuski postimpresjonizm
PRZYKŁADY:
• Claude Monet - Impresja - Wschód słońca, Katedra w Rouen, Nenufary, Mostek
japoński.
• Edgar Degas –Klasa tańca, Czternastoletnia baletnica (rzeźba)
• Pierre-Auguste Renoir - Śniadanie wioślarzy, Huśtawka.
• George Seurat – Niedzielne popołudnie na wyspie Grande Jatte
• Paul Cézanne - Góra Sainte-Victoire.
• Vincent van Gogh – Kruki nad łanem zboża, Gwiaździsta noc
• Paul Gauguin - Wizja po kazaniu – walka Jakuba z aniołem, Skąd przychodzimy? Kim
jesteśmy? Dokąd zmierzamy?
SECESJA, MŁODA POLSKA
ZAGADNIENIA:
• Secesja europejska: G. Klimt, A. Gaudi, A. Mucha.
• Różnorodne tendencje w malarstwie Młodej Polski.
• Wszechstronna twórczość S. Wyspiańskiego (scenografia, dramaturgia, malarstwo,
witrażownictwo, projektowanie wnętrz).
PRZYKŁADY:
• Auguste Rodin – Myśliciel, Katedra, Mieszczanie z Calais, Danaida
• Gustave Klimt – Pocałunek, Judyta i Holofornes
• Alfons Mucha - łączący tradycje bizantyjskie i współczesne. Grafiki kobiet –
wyidealizowana postać pięknej kobiety otoczonej naręczem kwiatów i liści, symbolami
i arabeskami : Taniec, Pory roku.
• Jacek Malczewski – Melancholia, Błędne koło.
• Józef Mehoffer – Dziwny ogród.
• Władysław Podkowiński – Szał.
• Leon Wyczółkowski –Rybacy brodzący.
• Boznańska – Dziewczynka z chryzantemami, Imieniny babuni
• Stanisław Wyspiański – Podwójny portret Elizy Pareńskiej, Macierzyństwo, Widok z
okna, śpiący Staś, Autoportret.
SZTUKA XX WIEKU
ZAGADNIENIA:
• Niemiecki ekspresjonizm – Emila Nolde.
• Twórczość W. Kandinsky'ego.
Cechy fowizmu w pracach A. Derain'a, H. Mattisse'a i M. Vlamincka.
• Kubizm w pracach P. Picassa, G. Braque'a.
• Twórczość P. Picassa.
• Futuryzm włoski – G. Balla.
• Charakterystyka nurtu pop-artu.
• Charakterystyka nurtu dadaizmu.
• Charakterystyka surrealizmu europejskiego.
• Charakterystyka nurtu socrealizmu.
• Happening na podstawie prac Tadeusza Kantora
• Ekspresjonizm abstrakcyjny na podstawie prac J. Pollocka.
• Neoplastycyzm w twórczości P. Mondriana.
• Suprematyzm na podstawie prac K. Malewicza.
• Nurt op-artu.
• Architektura pierwszej połowy XX wieku w pracach F. L. Wrighta, Le Corbusiera.
• Nurt land-artu.
• Hiperrealizm w pracach D. Hansona.
• Różnorodność we współczesnej rzeźbie polskiej na przykładzie prac K. Kozyry, M.
Abakanowicz, A. Szapocznikow,
• Rola placówek muzealnych i galerii w kształtowaniu wiedzy o sztuce polskiej i
zagranicznej. Charakterystyka najważniejszych zbiorów na świecie (Muzea Narodowe,
Muzeum Sztuki Współczesnej w Łodzi, Krzysztofory, Centrum Sztuki Współczesnej w
Zamku Ujazdowskim, Zachęta, Galeria Ufizzi, Galeria Dawnych Mistrzów w Dreźnie,
National Gallery, Altes Museum, Muzeum Prado, Luwr, d'Orsay, Ermitaż, Muzea
Watykańskie, Museum of Modern Art w Nowym Jorku, British Museum).
• Artyści „Color Field Painting”.
• Wybrani malarze polscy XX wieku: B. Linke, R. Opałka, A. Wróblewski.
PRZYKŁADY:
(malarstwo):
a) Henri Matisse – Portret pani M.
b) Pablo Picasso – Życie, Rodzina kuglarzy, Panny z Avignonu, Guernica
c) George Braque – Portugalczyk
d) Giacomo Balla – Dynamizm psa na smyczy, Dziewczynka biegnąca na balkonie
e) Francis Bacon – Studium według portretu papieża Innocentego X Velazqueza
f) Giorgio de Chirico – Tajemnica i melancholia ulicy
g) Salvador Dali –Uporczywość pamięci,
h) Leon Chwistek – Szermierka
i) Stanisław Ignacy Witkiewicz – Autoportret (z 1938 r.)
j) Władysław Skoczylas – Zbójnicki
k) Richard Hamilton – Co właściwie sprawia, że nasze mieszkania są tak odmienne, tak
pociągające?
l) Andy Warhol – Wielka puszka zupy Campbell’s, Marilyn Monroe
m) Andrzej Wróblewski –Rozstrzelanie V
(rzeźba):
a) Umberto Boccioni - Jedyna forma ciągłości w przestrzeni
b) Duane Hanson – Turyści, Kobieta z wózkiem na zakupy
c) Alberto Giacometti – Postać krocząca
d) Henri Moore – Spoczywająca postać, Król i królowa, Rodzina
e) Magdalena Abakanowicz – Katharsis
f) Katarzyna Kozyra – Piramida zwierząt
g) Alina Szapocznikow - Autoportret zwielokrotniony
h) Xawery Dunikowski –Kobiety brzemienne
(architektura):
a) Frank Lloyd Wright – Muzeum Guggenheima w Nowym Yorku, Willa Kaufmanna (Dom
nad wodospadem)
b) Le Corbusier – Kaplica Nôtre Dame do Haut w Ronachamp, Jednostka mieszkalna w
Marsylii
c) Lew Rudniew- Pałac Kultury i Nauki w Warszawie
ETAP WOJEWÓDZKI
Eliminacje wojewódzkie są przeprowadzone w dwuczęściowej formie pisemnej.
1. Umiejętność rozpoznawania dzieł sztuki – na podstawie reprodukcji l określanie ich
przynależności do epoki, stylu lub kierunku, a w wypadku dzieł wybitnych – podanie
autora, tytułu i czasu powstania.
2. Znajomość ikonografii sztuki europejskiej - podstawowych tematów i ich źródeł.
3. Umiejętność analizowania dzieł sztuki pod względem formalnym.
4. Podstawowa znajomość terminologii sztuk plastycznych i technik artystycznych.
5. Umiejętność budowania poprawnych stylistycznie i logicznie wypowiedzi pisemnych.
6. Umiejętność przedstawiania i uzasadniania własnego poglądu na twórczość artystyczną
i kulturę poszczególnych epok.
CZĘŚĆ PIERWSZA – w tej części uczestnik eliminacji rozpoznaje style, detale, cechy
sztuki, dzieła prezentowane na slajdach, prawidłowe odpowiedzi umieszcza w
przygotowanym teście.
CZĘŚĆ DRUGA – uczestnik eliminacji wojewódzkiej dokonuje opisu dzieła sztuki.
Uczestnik powinien wykazać się umiejętnością analizy i interpretacji jednego dzieła sztuki
wg punktów:
Analiza dzieła sztuki, która powinna zawierać:
• Informacje wstępne - co wiesz o autorze? Jaki okres, kierunek w sztuce,
historii reprezentuje, czy znasz inne dzieła tego artysty (przynajmniej dwa).
• Kompozycja i relacje przestrzenne (minimum cztery cechy)
• Światło i modelunek światłocieniowy (minimum cztery cechy)
• Kolorystyka (minimum cztery cechy)
• Sposób obrazowania, środki malarskie, temat, źródło ikonograficzne, przekaz,
sens dzieła (minimum cztery informacje)
(dzieła do analizy wskazano w wykazie literą A)
PRZYKŁADY DO ROZPOZNANIA i ANALIZOWANIA
SZTUKA ERY PREHISTORYCZNEJ
- Wenus z Willendorfu
- malowidła z Lascaux
- zespół Stonehenge
- zabudowa Biskupina
SZTUKA STAROŻYTNEJ MEZOPOTAMII
- ziggurat z Ur
- Sztandar z Ur
- stella kodeksu Hammurabiego
- płaskorzeźba Zraniona Lwica – pałac Assurbanipala w Niniwie
- Brama Isztar w Babilonie
SZTUKA STAROŻYTNEGO EGIPTU
- Piramida faraona Dżesera w Sakkara
- Sfinks w Giza
- Triada króla Mykerinosa
- Gęsi z Meidum
- Skryba z Sakkara
- świątynia królowej Hatszepsut w Deir el-Bahari
- świątynia Ramzesa II w Abu Simbel
- Posąg Sezostrisa I
- Kolosy Memnona
- Złota maska Tutenchamona
- głowa królowej Nefretete
SZTUKA ŚWIATA EGEJSKIEGO
- Idol Cykladzki
- Paryżanka – malowidło z Knossos
- Książę wśród lilii – malowidło w Knossos
- Brama Lwów w Mykenach
SZTUKA STAROŻYTNEJ GRECJI
- budowle akropolu ateńskiego (wszystkie)
- budowle tj.: teatr Dionizosa, wyrocznia Apollina, Artemizjon, Halikarnas – mauzoleum
RZEŹBA:
- kora, kuros
- Apollo z Tenei
- Woźnica z Delf
- Fidiasz – posąg Ateny Partenos (na przykładzie rzymskiej kopii), Zeus Olimpijski,
- Myron – Dyskobol, Atena i Marsjasz,
- Poliklet – Doryforos, Amazonka
- Skopas – Bachantka
- Praksyteles – Hermes z małym Dionizosem, Afrodyta z Knidos,
- Lizyp – Odpoczywający Herakles
- Nike z Samotraki, Umierający Gall, Grupa Laokoona, płaskorzeźby Ołtarza
Pergamońskiego, Afrodyta z Melos
MALARSTWO
- Przykładowe wazy w stylach: geometrycznym, orientalizującym, czarno i
czerwonofigurowym
SZTUKA STAROŻYTNEGO RZYMU
Forum Romanum – widok ogólny
Panteon
Akwedukt w Pont-du-Gard
Bazylika
Koloseum
Łuk Tytusa, Konstantyna
Pomnik konny Marka Aureliusza
Kolumna Trajana
Fragment odsłoniętego Herkulanum: Wiosna, Trzy Gracje. Malowidła (Pompeje) –
iluzjonizm; domy rzymskie
SZTUKA WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKA, BIZANTYJSKA
– rekonstrukcja i plan wczesnochrześcijańskiej bazyliki św. Piotra w Rzymie (pojęcia tj.:
narteks, prezbiterium, transept, atrium, baptysterium)
– sarkofag wczesnochrześcijański – orant, orantka
– malarstwo katakumbowe – symbole ichtis, chi - ro
– Chrystus Dobry Pasterz freski, rzeźba
– kościół San Vitale w Rawennie (wnętrze, mozaiki z prezbiterium)
– kościół Hagia Sophia w Konstantynopolu (bryła, wnętrza)
– Trójca Święta Rublowa (ikona)
– Ikona Matki Boskiej Włodzimierskiej
SZTUKA PRZEDROMAŃSKA I ROMAŃSKA:
– Ornamenty: plecionka romańska
– Kaplica pałacowa w Akwizgranie
– Kościół św. Michała w Hildesheim
– Kościół Cluny III (na podstawie rekonstrukcji)
– Zespół budowli w Pizie
– Krypta św. Leonarda na Wawelu (wnętrze)
– Kolegiata pw Wniebowzięcia Panny Marii i św Aleksego w Tumie pod Łęczycą
– Rotunda św. Prokopa w Strzelnie
– Kolegiata św Piotra w Kruszwicy
– Portal w Moissac
– Strona z monogramem ewangelistów oraz monogramem Chi Ro z Księgi z Kells
– Ewangeliarz Ottona III
– Drzwi Gnieźnieńskie z katedry pw NMP
– Kolumny z kościoła św Trójcy w Strzelnie
– Tkanina z Bayeux
– Posadzka z kolegiaty w Wiślicy
SZTUKA GOTYCKA
– katedra w Chartres
– Sainte Chapelle w Paryżu
– katedra w Kolonii
– Pałac Dożów w Wenecji (elewacja)
– katedra w Gnieźnie
– kościół Mariacki w Krakowie
– barbakan w Krakowie
– Pieta z Lubiąża
– Piękna Madonna z Wrocławia
– katedra w Reims
– katedra Nôtre Dame w Paryżu
– kościół Mariacki w Gdańsku
– Uta i Eckhardt – rzeźby fundatorów z Naumburga
– Madonna z Krużlowej
– Wit Stwosz – Ołtarz Mariacki A, Nagrobek Kazimierza Jagiellończyka
– Pieta z Awinionu A
– Bracia Limburg – karty z Bardzo bogatych Godzinek księcia du Berry (cykl kalendarza)
MIĘDZY GOTYKIEM A RENESANSEM
- Giotto – freski z kaplicy Scrovegnich w Padwie, freski z Asyżu A
- Duccio – Maestà z katedry w Sienie
- Jan van Eyck – Ołtarz gandawski, Małżeństwo Arnolfinich A, Madonna kanclerza Rollin
- Rogier van der Weyden – Zdjęcie z krzyża, Sąd Ostateczny
- Hans Memling – Ołtarz „Sąd Ostateczny”
- Hieronim Bosch – Ogród rozkoszy ziemskich, Syn marnotrawny A, tryptyk Kuszenie św.
Antoniego, Leczenie głupoty, Wóz siana A
RENESANS I MANIERYZM
- Donato Bramante: Tempietto - Rzym
- Andrea Palladio: Villa Rotonda pod Vicenza
- Pałac Rucellai we Florencji,
- Benedetto da Maiano: Palazzo Strozzi, Florencja.
- Franciszek Florentczyk – Wawel – dziedziniec i krużganki Zamku Królewskiego
- Bartłomiej Berrecci: Kaplica Zygmuntowska na Wawelu.
- Santi Gucci - nagrobek Stefana Batorego, nagrobki do Kaplicy Zygmuntowskiej na
Wawelu, króla Zygmunta Augusta i królowej Anny Jagiellonki
- Ratusz w Poznaniu
- Zabudowa Zamościa
- Pieter Bruegel – Walka karnawału z postem, cykl: Pory roku, Upadek Ikara A
- Michał Anioł – rzeźba Mojżesz, Pieta, Jeniec
- Donatello – rzeźba – Dawid, Gattamelata
- Michał Anioł – malarstwo – freski kaplicy Sykstyńskiej A
- Rafael Santi – Trzy Gracje, Madonna Sykstyńska, Szkoła Ateńska A
- Leonardo da Vinci – Dama z gronostajem, Ostatnia wieczerza A, Zwiastowanie
- Jacopo Pontormo – Nawiedzenie, Zdjęcie z krzyża,
- Fiorentino Rosso – Mojżesz broniący córek Jetry,
- Parmigianino – Autoportret w wypukłym lustrze, Madonna z długą szyją A
- El Greco – Obnażenie z szat, Zwiastowanie, Widok Toledo A, Zmartwychwstanie,
- Giuseppe Arcimboldo – Lato,
- Benvenuto Cellini –Solniczka Franciszka I,
SZTUKA BAROKU I ROKOKO
− Kościół Il Gesù w Rzymie
− Gianlorenzo Bernini - plac i kolumnada przed bazyliką św. Piotra w Rzymie, Dawid,
Apollo i Dafne - Ekstaza św. Teresy, Tron św. Piotra, Nagrobek papieża Urbana VIII,
Fontanna Czterech Rzek, fontanna z trytonem, Konfesja nad grobem św. Piotra,
- Francesco Borromini - kościół San Carlo alle Quatro Fontane, Balthassare Longhena kościół Santa Maria della Salute w Wenecji
- Charles le Brun, Louis le Vau - pałac Vaux le Vicomte
- Jules Hardouin-Mansart - kościół des Invalides (Inwalidów) w Paryżu
- Jacob Prandtauer - kościół opactwa w Melk
- Johann Bernhard Fischer von Erlach - pałac Schőnbrunn
- Matthaus Pöppelmann - Zwinger w Dreźnie
- George Wenceslaus von Knobelsdorff - pałac Sanssouci w Poczdamie
- Michelangelo Merisi da Caravaggio - Kosz z owocami, Powołanie św. Mateusza A,
Męczeństwo św. Mateusza, Złożenie do grobu A, Wieczerza w Emaus, Wróżąca
Cyganka, Śmierć Matki Boskiej,
- Artemisia Gentileschi - Judyta i Holofernes
- Andrea del Pozzo - plafon w kościele świętego Ignacego w Rzymie
- Pieter Paul Rubens - Podniesienie Krzyża A, Zdjęcie z krzyża z Antwerpii, Porwanie córek
Leukippa Wenus z lustrem, Trzy Gracje
- Jacob Jordaens - Król pije
- Anton van Dyck - Portret Karola I na łowach, portret Izabelli Brandt
- Jan Breugel „Aksamitny“ - Bukiet kwiatów
- Rembrandt Hermenszoon van Rijn – Lekcja anatomii doktora Tulpa A, Wymarsz
strzelców, Pejzaż z miłosiernym Samarytaninem, Danae, Autoportret w futrzanym
płaszczu, Powrót syna marnotrawnego A,
- Jan Vermeer van Delft - Czytająca list (z Drezna), Kobieta ważąca perły A, Widok Delft,
Kobieta z naszyjnikiem pereł, Alegoria malarstwa A, Koronczarka, Nalewająca mleko,
Dziewczyna z perłą A,
- Jan Steen - Zwariowane gospodarstwo
- Willem Claeszon Heda - Martwa natura
- Diego Rodriguez de Silva Velázquez - Panny dworskie (Las Meninas) A, Infantka
Małgorzata, Wenus z lustrem,
- Francisco Zurbaran - Martwa natura z czterema naczyniami, z pomarańczami, Agnus Dei
- Esteban Bartolome Murillo – Immaculata,
- Nicolas Poussin - Et in Arcadia Ego, Pogrzeb Fokiona, Orfeusz i Eurydyka A
- Antonio Canale - Widok kościoła San Giorgio Maggiore
- Antoine Watteau - Odjazd na Cyterę A,
- Jean-Honore Fragonard – Huśtawka A,
- Giovanni Trevano - kościół śś. Piotra i Pawła w Krakowie
- Tylman z Gameren - kościół św. Anny w Krakowie, Pałac Branickich w Białymstoku
- Augustyn Locci - pałac w Wilanowie
- Anonim - portret trumienny Stanisława Woyszy
- Anonim - Taniec śmierci (z kościoła bernardynów w Krakowie)
SZTUKA KLASYCYZMU W EUROPIE, SZTUKA CZASÓW STANISŁAWOWSKICH I
KLASYCYZM W POLSCE
- Jacques Ange Gabriel – Petit Trianon (obie fasady)
- Chalgrin – Łuk na Placu Gwiazdy w Paryżu
- Jacques-Germain Soufflot – kościół św. Genowefy w Paryżu
- Pierre Vignon - Kościół Marii Magdaleny w Paryżu
- Dominik Merlini – pałac Na wodzie,
- Jan Chrystian Kamsetzer – teatr na wyspie
- Szymon Bogumił Zug – kościół ewangelicko-augsburski w Warszawa,
- Jakub Kubicki – pałac belwederski w Warszawie
- Antonio Canova – Amor i Psyche, Portret Pauliny Borghese jako Wenus, Trzy gracje
- Bertel Thorvaldsen – pomnik księcia Józefa Poniatowskiego, pomnik Kopernika,
Ganimedes
i orzeł,
- Jakub Tatarkiewicz – Psyche omdlewająca
-
-
Jacques Louis David – Przysięga Horacjuszy A, Śmierć Marata A,
Dominique Ingres – Źródło, Wielka Odaliska, Łaźnia turecka,
Marceli Bacciarelli – Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego z klepsydrą A,
Stanisław August Poniatowski w stroju koronacyjnym, poczet królów polskich, Jan III
Sobieski pod Wiedniem
Bernardo Belotto (zw. Canaletto) – Kolumna Zygmunta od strony Wisły, Krakowskie
Przedmieście, Widok Warszawy od strony Pragi, widok na Salę Canaletta na Zamku
Królewskim w Warszawie
ARCHITEKTURA I RZEŹBA XIX WIEKU
- Charles Barry – Parlament w Londynie
- Karl Friedrich Schinkel – Pałac w Kórniku
- Charles Garnier – Opera w Paryżu
- Joseph Paxton – pałac Kryształowy w Londynie
- Gustave Eiffel – Wieża w Paryżu
- Auguste Rodin – Myśliciel, Katedra, Pocałunek, Ręka Boga, Mieszczanie z Calais,
Danaida,
- Jean Baptiste Carpeaux – Taniec
ROMANTYZM
- Francisco Goya y Lucientes - Gdy rozum śpi, budzą się potwory A, Rozstrzelanie
powstańców madryckich A Saturn pożerający swe dzieci,
- Eugène Delacroix - Wolność wiodąca lud na barykady A, Scena z masakry na Chios,
Portret Chopina, Portret Paganiniego,
- Théodore Géricault - Tratwa Meduzy A,
- Caspar David Friedrich – „Nadzieja” w lodach, Opactwo w dąbrowie, Mnich nad
brzegiem morza, Krzyż w górach
- William Blake – Wielki czerwony smok, Litość,
- Joseph William Turner - Szybkość para deszcz, Burza śnieżna, Widok z Wenecji, Pożar
parlamentu
- John Constable - Wóz siana A, Katedra w Salisbury (wersja z 1823 r),
- Piotr Michałowski – Bitwa pod Samosierrą (wersja z ok. 1837 r.)
- François Rude - Wymarsz ochotników (Marsylianka),
- Artur Grottger - Pożegnanie powstańca, Kucie kos, Bój (z cyklu Lituania),
REALIZM
- Gustave Courbet – Kamieniarze A, Autoportret z psem, Atelier malarza, Dzień dobry,
panie Courbet, Pogrzeb w Ornans,
- Jean François Millet - Anioł Pański A, Zbierające kłosy, Siewca, Odpoczynek oraczy
- Honoré Daumier – Praczka,
- Ilia Riepin – Burłacy na wołdze,
- Józef Szermentowski - Bydło schodzące do wodopoju, Odpoczynek oraczy.
AKADEMIZM
- Alexandre Cabanel – Narodziny Wenus
- Henryk Siemiradzki – Dirce chrześcijańska, Pochodnie Nerona A,
PRERAFAELICI
-
John Everett Millais – Ofelia A
Dante Gabriel Rossetti – Zwiastowanie A
SYMBOLIZM
- Gustave Moreau – Zjawa, Taniec Salome
IMPRESJONIZM
- Edouard Manet – Olimpia, Śniadanie na trawie,
- Claude Monet - Impresja - Wschód słońca, Katedra w Rouen (przynajmniej dwie
wersje) A, Stogi (dwie wersje), Nenufary (dwie wersje),
- Edgar Degas – Primabalerina, Klasa tańca A, Wyścigi konne (Jeźdźcy. Amatorzy),
- Camille Pisarro - Czerwone dachy
- Pierre-Auguste Renoir - Parasolki A, Dziewczęta przy pianinie, Tańce na wsi, Tańce w
mieście, Loża
- Berthe Morisot – Kołyska, Polowanie na motyle
NEOIMPRESJONIZM
- George Seurat – Niedzielne popołudnie na wyspie Grande Jatte A,
- Paul Signac - Port w Marsylii
POSTIMPRESJONIZM
- Paul Cézanne - Góra Sainte-Victoire (kilka wersji),
- Vincent van Gogh – Buty, Jedzący kartofle A, Autoportret z zabandażowanym uchem,
Droga
z cyprysami, Słoneczniki (przynajmniej dwie wersje), Kruki nad łanem zboża A,
Gwiaździsta noc, Irysy,
- Paul Gauguin - Wizja po kazaniu – walka Jakuba z aniołem, Żółty Chrystus, Autoportret
z Żółtym Chrystusem, Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy? A
SECESJA
- Antonio Gaudi – Casa Mila, Sagrada Familia (fasada), Casa Batllo, Park Guell
- Hector Guimard – Wejścia do paryskiego metra
- Gustav Klimt – Pocałunek A, Judyta i Holofornes,
- Tiffany – projekt lampy witrażowej
MALARSTWO POLSKIE II POŁ. XIX WIEKU, MŁODA POLSKA
- Artur Grottger - Pożegnanie powstańca A, Świętokradztwo (z cyklu Wojna), Plac
zamkowy
w Warszawie (z cyklu Warszawa), Kucie kos
- Jan Matejko - Kazanie Skargi A, Hołd Pruski, Kościuszko pod Racławicami, Poczet
królów polskich, Konstytucja 3 maja
- Juliusz Kossak - Polowanie z sokołem, Stadnina na Podolu
- Wojciech Gerson - Cmentarz w Zakopanem
- Aleksander Gierymski – Piaskarze
- Maksymilian Gierymski – Patrol powstańczy
- Józef Chełmoński - Przedstawienia: Trojek i Czwórek, Żurawie, Bociany, Kuropatwy na
śniegu, Burza, Babie lato A
- Jacek Malczewski – Melancholia, Introdukcja, Błędne koło, Krajobraz z Tobiaszem,
Zatruta studnia (1906, Poznań) A, Thanatos (1902, Warszawa), Śmierć Elenai
- Józef Mehoffer – Dziwny ogród A
- Józef Pankiewicz – Wóz z sianem A, Dziewczynka w czerwonej sukience
- Władysław Podkowiński – Dzieci w ogrodzie, Szał
- Boznańska – Dziewczynka z chryzantemami, Autoportret z parasolką, Wnętrze
pracowni, Dzieci na schodach
- Władysław Ślewiński – Kobieta czesząca włosy A
- Stanisław Wyspiański – Bóg Ojciec (witraż), cykl widoków na kopiec Kościuszki, Gmach
Towarzystwa Lekarskiego (wystrój wnętrza, witraż), witraże i polichromie kościoła
Franciszkanów w Krakowie, kartony do witraży wawelskich, Staś, Podwójny portret Elizy
Pareńskiej
SZTUKA XX w. rozpoznawanie stylu, nurtu
fowizm – (Matisse - Portret żony z zieloną pręgą A, Vlaminck - Czerwone drzewa, Barki na
Sekwanie, Derain - Most Westminsterski)
ekspresjonizm (Munch, Nolde)
abstrakcjonizm – abstrakcja geometryczna (Malewicz, Mondrian), abstrakcja intuicyjna
(np.Kandinsky)
kubizm – (Braque - Domy w Estaque, Skrzypce i dzban; Picasso - Horta de Ebro, Portret
Vollarda, gitara)
futuryzm – (Balla - Dynamizm psa na smyczy, Dziewczynka biegnąca na balkonie A,
Boccioni - Jedyna forma ciągłości w przestrzeni)
dadaizm – (Duchamp - Fontanna, Suszarka do butelek, Koło od roweru)
surrealizm – (de Chirico; Dali - Uporczywość pamięci A, Płonąca żyrafa; Magritte)
formizm – (Pronaszko, Chwistek, Witkacy)
konstruktywizm – (Strzemiński, Kobro)
artyści niezrzeszeni: Makowski; Chagall
SZTUKA WSPÓŁCZESNA – rozpoznawanie stylu, nurtu
action paiting (Pollock)
pop art (Lichtenstein, Warhol)
op art (Vasarely)
hiperrealizm (Hanson)
konceptualizm (Kawara)
land art (Christo)
happening (Kaprow, Cage)
Literatura
Aktualne podręczniki do plastyki dla gimnazjum
B. Osińska Sztuka i czas, cz. I i II
ewentualnie
E. Gombrich, O sztuce, Warszawa 1997
Sztuka Świata, t. I-XIII, red. P. Trzeciak, Warszawa 1989-2000
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. S. Kozakiewicz, Warszawa 1969; wydanie
nowe [zmienione] Warszawa 1996