UKD P058 (fragment do celów dydaktycznych)

UKD P058 (fragment do celów dydaktycznych)
3 Nauki społeczne
31 Statystyka. Demografia. Socjologia
316 Socjologia
316.4 Procesy społeczne. Dynamika społeczna
316.42 Zmiana społeczna w społeczeństwach globalnych. Rozwój społeczny
316.422 Reforma. Transformacja. Innowacje. Modernizacja
316.422.6 Regres. Upadek
Rozbudowa „wszerz” jest ograniczona, a obecnie po radykalnej rewizji całych działów, coraz więcej wolnych
klas pozostaje niewypełnionych w szeregach na różnych stopniach podziału. Rozbudowa w łańcuchu od klasy
węzłowej (nadrzędnej) do klasy końcowej (nie podlegającej już podziałowi) tworzy gałąź klasyfikacyjną. W UKD
występują dwie metody tworzenia takich gałęzi: rozbudowa bezpośrednia, czyli podział indywidualny, właściwy
dla tego działu oraz rozbudowa równoległa, która jest podziałem kilku niezależnych od siebie klas według tej
samej lub zbliżonej zasady. W tablicach umieszczana jest informacja (Dalszy podział jak... Rozbudowa jak...), co
oznacza, że przy tych symbolach stosuje się rozbudowę, którą należy przeprowadzić według podanego wzorca.
W ostatnich latach nowe, całkowicie poddane rewizji działy pozwalają dostrzec tendencję do ograniczania
rozbudowy równoległej na końcowych szczeblach podziału.
W Tablicach głównych zamieszczone są symbole główne i towarzyszące im symbole pomocnicze analityczne
(”.0”, ”-1/-9”, ”-00”, ”-0”) i syntetyczne (’) oraz ich odpowiedniki słowne.
W Tablicach pomocniczych podane są symbole poddziałów wspólnych wraz z ich symbolami poddziałów
analitycznych oraz odpowiedniki słowne. Zamieszczone są również znaki łączące, stosowane do budowy symboli
złożonych.
Znaki + (plus) i : (pojedynczy dwukropek) poszerzają zakres symbolu, łączą symbole proste lub rozwinięte
odnoszące się do zagadnień równorzędnych, niezależnych lub takich, między którymi związek jest bardzo luźny.
Znak / (kreska ukośna) łączy symbole występujące bezpośrednio po sobie.
Znak : : (podwójny dwukropek) łączy symbole proste lub rozwinięte, między którymi występuje jednostronna zależność semantyczna. Symbole te nie podlegają inwersji.
Nawiasy kwadratowe (dwustronne lub jednostronne) grupują symbole proste lub rozwinięte, połączone
znakiem + lub : , które pozostają w pewnej relacji do symboli znajdujących się poza nawiasem.
Poddziały wspólne w tablicach pomocniczych zawierają: poddziały wspólne języka, poddziały wspólne
formy, poddziały wspólne miejsca, poddziały wspólne rasy, narodowości i grupy etnicznej, poddziały wspólne
czasu i poddziały wspólne z kreską. Symbole tych poddziałów służą do oznaczania pojęć ogólnych lub szczegółowych o charakterze powtarzalnym. Mogą być wykorzystywane we wszystkich działach UKD.
Poddziały wspólne języka, wskaźnik = (znak równości) służą do oznaczania języka, w którym dokument jest
napisany lub z którego jest tłumaczony. Poddziały wspólne języka stanowią wzorzec do rozbudowy (równoległej)
działu 81 Językoznawstwo i 82 Literatura oraz poddziałów wspólnych rasy, narodowości i grupy etnicznej. W
ramach tych poddziałów występują symbole syntetyczne (z apostrofem). Przykładowe symbole według wzorca:
=111 w języku angielskim
811.111 Język angielski
821.111 Literatura angielska
(=111) Anglicy
= 162.1 w języku polskim
811.162.1 Język polski
821.162.1 Literatura polska
(=162.1) Polacy
Poddziały wspólne formy, wskaźnik (0...), charakteryzują formę piśmienniczą, wydawniczą, cechy zewnętrzne, cechy układu treści itd. W tych poddziałach występują poddziały analityczne (0.0...). Dość ograniczony
zestaw tych poddziałów można rozszerzyć, wykorzystując symbole główne dołączone po dwukropku do zera,
np.:
(0:741.7) w formie wycinanki
Symbole poddziałów wspólnych formy mają szerokie zastosowanie, szczególnie symbole: (091) ujęcie historyczne, różnego rodzaju podręczniki (07), (075.2), (075.3), (075.8) i encyklopedie (03).
Poddziały wspólne miejsca, wskaźnik (...), służą do określenia miejsca zdarzenia lub pochodzenia, a nie miejsca napisania czy wydania dokumentu. Poddziały wspólne miejsca stanowią podstawę do tworzenia symboli w
dziale geografii i historii. W poddziałach wspólnych miejsca występują symbole poddziałów analitycznych. Wyrażają one w szerokim zakresie różnorodne określenia miejsca, środowisko fizyczno-geograficzne oraz jednostki
aktualnego podziału administracyjno-politycznego świata starożytnego i nowożytnego. W praktyce symbole
poddziałów wspólnych miejsca występują bardzo często i mają postać rozbudowanego symbolu rozwiniętego
lub złożonego, np.:
(253) Lasy. Dżungle
VI
(4/6:262-194.2) Kraje śródziemnomorskie
(5/6=411.21) Kraje arabskie
Poddziały wspólne rasy, narodowości i grupy etnicznej, wskaźnik (=...), służą do zaznaczania aspektu
etnicznego, narodowościowego. Poddziały te tworzone są dwiema metodami w zależności od tego, czy grupy
te posługują się wspólnym językiem, czy nie. Dla narodowości posiadających wspólny język wykorzystuje się
poddziały wspólne języka, np.:
(=162.1) Polacy
(=133.1) Francuzi
Dla narodowości (grup ludności), nie mających wspólnego lub odrębnego języka wykorzystuje się poddziały
wspólne miejsca. Zmieniony został jednak sposób budowy tych symboli: cyfrę 1 na początku łączy się za pomocą
znaku : (dwukropek) z symbolem miejsca, tworząc symbol złożony, np.:
(=1:23) Górale
(=1:494) Szwajcarzy
Poddziały wspólne czasu, wskaźnik ”...” (cudzysłów), służą do wyrażania kategorii czasu: daty, okresu, epoki,
następstwa chronologicznego, częstotliwości lub pojęć ogólnych charakteryzujących wydarzenia w aspekcie
chronologicznym. Poddziały te są wykorzystywane przede wszystkim do tworzenia klas w dziale 93/94 Historia,
np.:
94(38)”-04” Grecja w V w.p.n.e.
94(100)”1939/1945” II wojna światowa
94(430)”1934/1945” Niemcy w latach 1934-1945
Poddziały wspólne z kreską, wskaźnik -0... (kreska zero), obejmują obecnie cztery grupy symboli: -02 Własności, -03 Materiały, -04 Relacje, procesy, działania, -05 Osoby. Poddziały -02 Własności pozwalają wyrazić ogromny
wachlarz różnorodnych cech związanych z egzystencją, zakresem, pochodzeniem, strukturą, funkcją itp., np.:
-021.311 Ogólny. Uniwersalny
-022.345 Regularny
-028.72 Sensacyjny
Poddziały -03 Materiały służą do oznaczania surowca lub składników, z których zostały wykonane wyroby,
np.:
-032.34 Torf
-033.5 Szkło
Poddziały -04 Relacje. Metody. Działania, jak wskazuje ich nazwa zawierają ogromny zasób różnych cech,
np.:
-043.78 Przyspieszenie
-044.347 Akceptacja
-047.33 Znakowanie
Uzasadnienie rozdziału cech na dwie grupy, do dwu różnych poddziałów -02 i -04 jest trudne do wytłumaczenia, tym bardziej, że w obu grupach znajdują się bliskoznaczne określenia. Może to sprawiać trudności
praktyczne w klasyfikowaniu dokumentów.
Podział alfabetyczny A/Z i stosowanie cyfr w UKD nie wymaga specjalnych uzasadnień. Możliwość dopisywania do symbolu nazw indywidualnych dla osób, organizacji, instytucji, miejscowości i regionów jest szeroko
wykorzystywana w bibliotekach publicznych i w „Przewodniku Bibliograficznym”.
III. Najważniejsze zmiany wprowadzone przez Konsorcjum UKD w stosunku do
Tablic (P-022) wydanych przez Bibliotekę Narodową w 1997 roku
1. Likwidacja Tablicy Ii zawierającej poddziały wspólne punktu widzenia oraz sposobu ujęcia tematu przez autora
2. Do Tablicy Ik poddziały wspólne z kreską wprowadzono dwie nowe grupy poddziałów : -02 i -04.
3. Wprowadzenie nowego działu 005 Zarządzanie
4. Całkowita rewizja działu 2 Religia
5. Nowa rozbudowa działu 314 Demografia
VII