WYWIAD MOTYWUJĄCY

WYWIAD MOTYWUJĄCY
Ostrów Mazowiecka, 23.04.2010
Danuta Janusz
Wywiad motywujący
• WM to nowatorska metoda pracy z
trudnym klientem.
• Oparta na podejściu humanistycznym,
psychologii inspiracji i motywacji.
• Polega na takim oddziaływaniu na klienta,
aby wzmocnić jego zaangażowanie we
wprowadzanie istotnych zmian w jego
życiu, ułatwia odkrywanie jego
wewnętrznych źródeł motywacji do zmiany
Wywiad Motywujący
• Motywacja od łacińskiego
„motus“ = ruch
• Motywacja: wszystkie pobudki
decydujące o działaniach człowieka.
WM- definicja
• Wywiad motywacyjny to podejście dyrektywne,
zorientowane na klienta, którego celem jest
zainicjowanie zmiany zachowania poprzez
uświadomienie klientowi jego ambiwalentnego
nastawienia dotyczącego zmiany i pomoc w
poradzeniu sobie z nim.
Wywiad motywujacy
TWÓRCY:
– William R. Miller i Stephen Rollnick
Wywiad motywujący. Jak przygotowywać ludzi do zmiany. Wyd. UJ,
2010
– Carl Rogers
– Prochaska i DiClemente
Wywiad motywujący
Zarówno dobry przywódca jak i dobry terapeuta
próbują znaleźć wspólny język ze swoimi
pracownikami/pacjentami/klientami.
Dzięki umiejętności uważnego słuchania najlepiej
nawiązuje się kontakt z rozmówcą
Rozmówca powinien czuć się spokojnie i
bezpiecznie
Przywódca docenia wysiłek rozmówcy na wiele
sposobów, jest otwarty na każdego klienta,
umożliwia wprowadzanie i rozwijanie własnych
planów działania klienta
Wywiad motywujący
Rozmówca stosując metodę wywiadu motywującego:
• nie przekonuje klienta o istnieniu problemu i potrzebie
zmiany;
• nie udziela rad i nie proponuje rozwiązań problemu bez
zgody lub prośby klienta;
• nie odgrywa roli „eksperta” stawiając klienta w pozycji
pasywnego uczestnika;
• nie moralizuje i nie poucza klienta;
• nie przykleja diagnostycznych etykietek;
• nie oskarża i do niczego nie zmusza.
Motywacja
• Inne słowo na określenie pobudki – a zatem
wewnętrznego motoru pobudzającego nas do
działania. Motywacji potrzebuję, aby osiągnąć cele,
zamierzenia, dobre postanowienia. Prawdziwa dobra
motywacja wiąże się
z naprawdę dobrze przemyślanymi celami.
Dopiero wtedy, kiedy będzie jasne, jaki wewnętrzny
motor, jaka potrzeba kryje się za celem, będziemy w
stanie się tak silnie zmotywować, że faktycznie
wytrwamy. Ważne jest zrozumienie, że motywacja
zawsze musi pochodzić z wewnątrz, czyli z nas
samych.
Wywiad motywujący
1 podstawowe pytanie:
Dlaczego ludzie z
autodestrukcyjnym zachowaniem
nawet przy bardzo silnej presji z
zewnątrz mają ogromne trudności,
aby się zmienić?
Wywiad motywujący
2 podstawowe pytanie:
Jak ja jako terapeuta, pracodawca,
nauczyciel mogę odnaleźć oraz
wzmocnić motywację w moim
rozmówcy?
WM- Z A S A D Y
• Okazywać empatię.
• Eksplorować sprzeczne motywy i
pracować z nimi.
• Unikać sporów lub otwartej konfrontacji.
• Zmniejszać opór.
• Wzmacniać wiarę we własne możliwości i
wypowiedzi na temat zmiany.
Empatia
Zadania terapeuty:
• uważnie słuchać wypowiedzi klienta
• stosować słuchanie odzwierciedlające
• okazywać zrozumienie
• NIE krytykować
• NIE oceniać
• NIE obwiniać
Eksplorować sprzeczne motywy
Zadania terapeuty:
• pomóc klientowi uświadomić negatywne
konsekwencje i ryzyko problemowych
zachowań
• wykazać sprzeczność pomiędzy bieżącym
zachowaniem a celami i wartościami
• dokładnie określić różnice między tym „co jest” i
tym „co chcę aby było”
• wzmacniać dążenia do zmiany zachowań
Unikać konfrontacji
Zadania terapeuty:
• nie przekonywać
• unikać sporów
• nie przyklejać etykietek
• nie dowodzić swojej racji
• wspierać klienta w poszukiwaniu własnych
rozwiązań
Zmniejszać opór
Zadania terapeuty:
• analizować własne zachowania
• zmieniać kierunek rozmowy
• nie dążyć do przełamania oporu
• patrzeć na problem „oczami klienta”
Wzmacniać wiarę we własne możliwości
Zadania terapeuty:
• wzbudzać wiarę w możliwość dokonania zmian
• dawać nadzieję i wspierać wiarę we własne siły
• podkreślać mocne strony klienta
• edukować w zakresie biologicznych
mechanizmów uzależnienia
• skoncentrować uwagę na mniejszych etapach
prowadzących do celu
WM - TECHNIKI
Pytania otwarte (Open questions)
Afirmacja (Affirmation)
Słuchanie odzwierciedlające (Reflective
listening)
Podsumowanie (Summarizing)
OARS =WIOSŁA
Pytania otwarte
• pomagają rozpocząć wywiad
• pomagają ustalić fakty
• odgrywają kluczową rolę przy ocenie
problemu
Afirmacja
• pomaga rozwijać i wzmacniać niezależne
podejmowanie decyzji przez klienta
• wyraża szacunek wobec doświadczeń
i uczuć klienta
• może pomóc uniknąć rozczarowań i utraty
motywacji
Słuchanie odzwierciedlające
• pozwala okazać klientowi, że uważnie się
go słucha
• pomaga ustalić, czy wypowiedzi klienta
zostały właściwie zrozumiane
• pomaga wzmocnić pewność klienta w tym,
że zmiana jest niezbędna
Podsumowanie - Potwierdzanie
• pomaga podkreślić najbardziej istotne
wypowiedzi klienta
• daje możliwość połączyć wypowiedzi
klienta na różne tematy
• pomaga przejść do omawiania innego
tematu po uprzednim uogólnieniu tego, co
już było powiedziane
Taktyka Kolombo
• Pomaga przełożyć odpowiedzialność za
rozwiązanie
sprzeczności z terapeuty na klienta.
• Przykład:
• „Hmm... Proszę mi pomóc to zrozumieć.
Powiedziałeś, że najważniejsze dla ciebie jest teraz
bycie dobrym ojcem i zachowanie prawa opieki nad
córką.
Jak twoje branie heroiny ma się do tego
wszystkiego?”
Wywiad motywujący – podstawowa koncepcja
•
•
•
•
•
Podstawowe zasady
Empatia, kongruencja, akceptacja,
Integrowanie sprzeczności,
Unikanie udowadniania,
Praca nad oporem,
Wzmacnianie wiary we własne umiejętności
•
•
•
•
•
Na czym koncentruje się terapeuta
Model zmiany / stadia zmiany
Ambiwalencja, sprzeczności
Prowadzenie rozmowy, wprowadzenie do rozmowy
Motywacja z zewnątrz, automotywacja, zasoby
Stan posiadanych informacji
•
•
•
•
•
Metody
Zadawanie otwartych pytań, aktywne słuchanie
Zwracanie uwagi na płaszczyzny rozmowy i komunikację niewerbalną
Potwierdzanie kompetencji, wzmacnianie automotywacji,
skala ważności i pewności
Postępowanie z oporem
Podejmowanie zobowiązań, decyzji, plan zmian
Wywiad motywujący
 to partnerski model rozmowy
 stawia w swoim centrum odpowiedzialnego za samego
siebie człowieka
 jest ofertą rozmowy
 ma motywować, może zachęcić do zajęcia się swoim
zachowaniem
 dąży do refleksji nad własnym zachowaniem, wzmacnia
poczucie odpowiedzialności za siebie
 cechuje się otwartym i pełnym szacunku podejściem
Wywiad motywujący
• W wywiadzie motywującym pomocne są
następujące postawy :
• Kongruencja, akceptacja, empatia.
• Bez stosowania wyuczonych sposobów zachowania
lub technik
• Konieczne jest zaangażowanie całej osoby terapeuty
• Trzeba tej postawy doświadczyć i ją rozwijać
Wywiad motywujący
Kongruencja (autentyczność) oznacza:
• bycie uczciwym wobec samego siebie
i wobec rozmówcy,
• dostrzeganie własnych uczuć i ich
uwzględnianie
• bycie autentycznym w tym co mówię i
w tym jak postępuję
Wywiad motywujący
Akceptacja oznacza:
• umieć podejść do rozmówcy w sposób
pozytywny i z szacunkiem
• przyjąć rozmówcę takim, jakim jest, nie
stawiając warunków
• nie narzucać rozmówcy swoich wartości, celów,
doświadczeń, tempa,
• uszanować to, że mój rozmówca ma ew. inne
wartości, inną drogę, inne tempo
• nie oceniać i nie osądzać
Wywiad motywujący
•
•
•
•
•
•
Empatia ( współodczuwanie i rozumienie)
to gotowość i umiejętność wczucia się w podejście innych
ludzi
rozumienie uczuć, sposobów i punktów widzenia klientów
nie oceniać, nie krytykować
akceptacja
„rozumieć“ nie oznacza „zgadzać się“
empatia i szacunek stanowią podstawę współpracy.
Wzmacniają poczucie własnej godności klientów i
umożliwiają myślenie o zmianie
Prochaska & Di Clemente:
Sześć stadiów zmiany
Trwa ła
Stadia zmiany zachowania wg Di Clemente i
Prochaska
Stadium
Cechy
Prekontem
-placja
- Brak lub niewielkie zainteresowanie zmianą
zachowania w najbliższej przyszłości
- Możliwe przyczyny:
• brak informacji lub ignorowanie informacji
• kilka nieudanych prób w przeszłości,
zdemoralizowanie
- Unikanie jakiegokolwiek mówienia lub myślenia o
temacie
Kontemplacja
- Zainteresowanie zmianą zachowania
- Postawa ambiwalentna (świadomość wad i zalet)
- Większa podatność na wpływy, niestabilna postawa
Przygotowanie - Jasna decyzja o zmianach w najbliższej przyszłości
- Silna motywacja, aby od razu rozpocząć zmianę
- Deklaracje zamiarów lub pierwsze kroki
Stadia zmiany zachowania wg Di Clemente i Prochaska
Stadium
Działanie
Cechy
- Konkretne, widoczne z zewnątrz zmiany,
aby przećwiczyć pewne pożądane zachowanie,
- Zachowanie zostało już wypróbowane (dłużej niż 1
dzień)
- Spora doza zdecydowania i zaangażowania
- Szczególna podatność na regresję
Podtrzymanie
- Udało się potrzymać zmiany przez dłuższy okres
Nawrót
- Nie stanowi przerwania procesu zmian, lecz jego
integralną część
Stadium
Stadia zmiany wg Di Clemente i
Prochaska
Interwencje
Prekontempla-cja
- Bez długich i szczegółowych rozmów
- Przekazywanie informacji i informacji zwrotnych, aby rozwinąć
świadomość problemu
- Pozwolenie na powstanie wątpliwości
- Pozwolenie na dostrzeżenie problemów i ryzyk w związku z
obecnym zachowaniem
Kontemplacja
- Rozchwianie równowagi pomiędzy chęcią pozostania przy
dotychczasowym życiu a chęcią zmiany
- Odszukanie przyczyn zmian oraz ryzyk przy dalszym
używaniu
- Wzmocnienie pewności siebie w kontekście zmiany
- Rachunek kosztów i korzyści
- Rozmówca musi mieć świadomość znaczenia ambiwalencji,
aby nie zostać rozczarowanym
Stadia zmiany wg Di Clemente i Prochaska
Stadium
Interwencje
Przygotowanie
- Pomoc drugiej osobie w podjęciu decyzji o wyborze
najlepszej dla siebie drogi w poszukiwaniu zmiany
- Realistyczna ocena sytuacji, aby przemyśleć alternatywne
sposoby zachowania
- Uzgodnienie konkretnych kroków
- Wspólne ustalenie jaki rodzaj pomocy czy wsparcia jest
potrzebny
Działanie
- Pomoc drugiej osobie w podjęciu stosownych kroków w
kierunku zmiany
- Poruszanie szczególnie postępowania w tej nowej sytuacji
Podtrzymanie
- Pomoc drugiej osobie w opracowaniu i wprowadzeniu
stosownych strategii, aby zapobiec nawrotom
Nawrót
- Pomoc drugiej osobie, aby nawrót nie odebrał jej odwagi i
nie zablokował jej, lecz aby ponownie podjęła proces
kontemplacji, przygotowania i działania
Skala ważności
Jak waż ne jest dla Ciebie zmienienie czegoś
w Twoim uzależ nieniu (jedzenie, sport, praca, etc.)?
Skala pewności
Na ile jesteś pewien, ż e potrafisz coś zmienić
w swoim uzależ nieniu ?
Wywiad motywujący
Ambiwalencja
• Lat.
ambi = oba
• valare = mieć moc, znaczenie
• Myśli, uczucia lub sposoby zachowania, które są
sprzeczne, lecz występują równocześnie
• Ambiwalencja towarzyszy wszystkim ważnym
decyzjom życiowym i jest częstym zjawiskiem
towarzyszącym problemom psychologicznym
• Ambiwalencja jako wyraz „konfliktu przyciągania z
unikaniem“, tzn. rozdarcia pomiędzy przyjemnymi i
nieprzyjemnymi skutkami danego zachowania,
atrakcyjnością i destrukcyjnością, pomiędzy
zaprzestaniem a kontynuowaniem
Ambiwalencja
Ambiwalencja
za !
przeci
w!
za !
iw !
przec
za!
Ambiwalencja
Ludzie mający problemy z
uzależnieniem nie są niepoprawni czy
zdemotywowani, lecz są
A M B I W A L E N T N I.
Istnieje wiele za i przeciw zmianie.
Ambiwalencja
nie daje się łatwo rozwiązać,
ponieważ obie strony decyzji,
argumenty za i przeciw zmianie
mają zarówno zalety jak i wady.
Ambiwalencja, niezgodność
Wraz z wyjaśnieniem pytania:
„Co da mi zmiana mojego
postępowania?“ powstają
sprzeczności, różnice, niejasności,
życzenia....
To motywuje!
Teoria góry lodowej
Widoczne
ok. 15% to poziom głowy, rozumu
To co ważne,
jest niewidoczne.
Komunikacja
międzyludzka
odbierana jest
na dwóch różnych
płaszczyznach
rozumienia
Niewidoczne
ok. 85% to poziom serca, emocji
„Wywiad motywujący“
Dziękuję za uwagę!