standardy wymagań edukacyjnych z historii dla klasy i

STANDARDY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Z HISTORII DLA KLASY I
I. ZAGADNIENIE PERIODYZACJI DZIEJÓW
Wiedza
Podstawowe
1. znać chronologiczny,
merytoryczny, specjalistyczny
podział historii,
rozumieć pojęcia: periodyzacja,
źródło historyczne, era, epoka, wiek,
stulecie,
2. znać rodzaje źródeł do dziejów
prehistorycznych, starożytnych,
średniowiecznych, nowożytnych i
najnowszych,
1. wymienić skutki rewolucji
neolitycznej,
Umiejętności
Wiedza
Ponadpodstawowe
porządkować chronologicznie epoki wymienić kryteria periodyzacji
historyczne,
dziejów,
wyszukiwać informacje z różnych
źródeł historycznych,
znać zasady analizy źródła
historycznego, rozumieć pojęcia:
nomada, horda,
II. DZIEJE NAJDAWNIEJSZE
porządkować chronologicznie epoki przedstawić zmiany w rozwoju
archeologiczne, lokalizować w
fizycznym i kulturowym człowieka
czasie dzieje prehistoryczne,
od paleolitu do rewolucji
neolitycznej,
Umiejętności
wskazać różnice; porównać, czym
zajmuje się historia powszechna,
narodowa i regionalna,
rozróżniać i nazywać źródła
historyczne do różnych epok
historycznych,
sytuować w czasie pojawienie się
homo sapiens sapiens, określić
zasięg występowania rewolucji
neolitycznej na kontynentach,
III. STAROŻYTNOŚĆ
1. wymienić cechy
charakterystyczne cywilizacji; znać
warunki geograficzne cywilizacji
starożytnych, rozumieć pojęcia:
system irygacyjny, państwo, prawo,
lokalizować w czasie epokę
starożytną, cywilizację grecką i
rzymską; określić lokalizację
geograficzną cywilizacji
starożytnych,
wymieniać zależności pomiędzy
środowiskiem geograficznym a
rozwojem politycznym,
gospodarczym, społecznym
cywilizacji starożytnych,
określać lokalizację geograficznohistoryczną cywilizacji
starożytnych; umiejscawiać w
czasie początki najstarszych
cywilizacji starożytnych;
przyporządkowywać cywilizacjom
starożytnym charakterystyczne dla
wyodrębnionych okresów
rozwojowych główne fakty,
wydarzenia zjawiska,
2. wymienić cechy
lokalizować w czasie demokrację podać i rozumieć przyczyny
porównać formy ustrojowe w polis
charakterystyczne form ustrojowych ateńską, republikę i Cesarstwo
przemian ustrojowych w polis
greckiej i państwie rzymskim i
polis greckiej (oligarchii, tyranii,
Rzymskie; charakteryzować
greckiej i państwie rzymskim;
oceniać je z różnych perspektyw,
demokracji ateńskiej), pojęcia:
instytucje, urzędy demokracji
wymieniać cechy charakterystyczne wskazując na skutki negatywne i
republiki rzymskiej i Cesarstwa
ateńskiej i republiki rzymskiej,
form ustrojowych polis greckiej
korzyści, umiejscowić w przestrzeni
Rzymskiego (pryncypat i dominat),
(Ateny i Sparta), pojęcia:
chronologicznej i geograficznej
arystokracja, areopag, obywatel,
ochlokracja, ostracyzm, eforowie, postacie Hammurabiego, Peryklesa,
drakońskie prawa, lakoniczność,
archont, perjojkowie, metojkowie, Solona, Klejstenesa, Oktawiana,
demagog, Hellada, patrycjusze,
heloci, hegemonia, konsul, pretor, Dioklecjana,
plebejusze, trybun, dyktator,
cenzor, kwestor, ekwici, nobilowie,
senator,
kolonowie,
3. podać i rozumieć przyczyny
porównać, jak rozwijało się
wymienić czynniki rozwoju
ocenić znaczenie niewolnictwa dla
kolonizacji greckiej i rzymskiej,
rolnictwo i handel w cywilizacjach gospodarczego cywilizacji
rozwoju gospodarczego cywilizacji
rozumieć pojęcia: kolonia,
wschodnich, Grecji i Italii,
starożytnych, wskazać przykłady
starożytnych; ocenić zarządzanie
metropolia,
wskazywać różnice i podobieństwa; konfliktów społecznych w
prowincjami w Imperium
zlokalizować na mapie prowincje
cywilizacjach starożytnych, podać Rzymskim,
Imperium Rzymskiego w II w. n.e., przyczyny istnienia różnic w
rozwoju gospodarczym Wschodu i
Zachodu,
4. wymienić cele prowadzenia
wojen w starożytności, rozumieć
pojęcia: hoplita, ekspansja,
barbarzyńcy, falanga, strateg,
satrapa, taktyka, legion,
usytuować w czasie wojny greckoperskie, wskazać następstwa wojen
dla państw uczestniczących,
zlokalizować na mapie Ateny,
Spartę, Maraton, Termopile,
Salaminę, Macedonię,
5. wymienić osiągnięcia kulturalne
cywilizacji starożytnych (pismo,
nauka, prawo, technika,
architektura, sztuka); sofiści,
wymienić nazwiska
najwybitniejszych polityków,
twórców kultury (Aleksander
Wielki, Juliusz Cezar, Oktawian
August, Konstantyn, Tales z Miletu,
Sokrates, Platon, Arystoteles,
Homer, Hezjod, Herodot), rozumieć
pojęcia: cywilizacja, kultura
minojska, kultura mykeńska,
akademia, liceum, portyk,
rozpoznawać i nazywać
najważniejsze osiągnięcia
kulturowe starożytności;
przyporządkowywać wybitnym
postaciom znaczące dokonania w
dziedzinie polityki, kultury,
scharakteryzować system obrony
państw starożytnych (uzbrojenie,
taktyka); wymienić i rozumieć
skutki wojny peloponeskiej dla
świata greckiego, wymienić cele
ekspansji Rzymu, znać sławnych
wodzów: Miltiades, Temistokles,
Leonidas, Aleksander Wielki,
Pyrrus, Hannibal, Cezar, pyrrusowe
zwycięstwo, zasada divide et
impera, pojęcia: prowincja,
imperium, tryumf,
podać przykłady zapożyczeń
kulturowych w starożytności;
wymieniać czynniki wpływające na
rozwój kultury w cywilizacjach
starożytnych, wymienić twórców
kultury greckiej i rzymskiej:
Sofokles, Ajschylos, Eurypides,
Tukidydes, Arystofanes,
Demostenes, Fidiasz, Myron ,
Poliklet, Cyceron, Tytus Liwiusz,
Swetoniusz, Tacyt, Wergiliusz,
Horacy, Owidiusz, Marek
Aureliusz, rozumieć pojęcia:
epikureizm, stoicyzm, akwedukt,
retoryka,
ocenić konsekwencje wojen
(polityczne, gospodarcze,
kulturowe) dla cywilizacji
starożytnych, usytuować w czasie
wojnę peloponeską, etapy podbojów
rzymskich,
ocenić zjawisko przemieszczania się
i zapożyczeń kulturowych dla
rozwoju cywilizacji starożytnych;
ocenić miejsce i rolę jednostki w
rozwoju kulturowym cywilizacji
starożytnych,
6. wymienić cechy
charakterystyczne religii
starożytnych; podać powody
prześladowania chrześcijan,
rozumieć pojęcia: politeizm,
monoteizm, antropomorfizm,
biskup, synod, sobór, herezja,
postacie: Konstantyn Wielki,
Teodozjusz Wielki,
porządkować chronologicznie
powstanie religii monoteistycznych
i identyfikować z jej założycielami,
nauczycielami.
wymienić główne zasady
buddyzmu, chrześcijaństwa,
judaizmu; podać i rozumieć skutki
rozwoju chrześcijaństwa dla
cywilizacji rzymskiej, rozumieć
pojęcia: dionizje, patriarcha,
dogmat, monastycyzm, synkretyzm
porównać judaizm z
chrześcijaństwem, wskazując
różnice i podobieństwa, potrafić
umiejscowić w przestrzeni
chronologicznej i geograficznej
postacie: Gilgamesz, Mojżesz,
Salomon, Konfucjusz,
IV. ŚREDNIOWIECZE
Wiedza
Umiejętności
Wiedza
Umiejętności
Podstawowe
1. wymienić i rozumieć przyczyny i sytuować w czasie: podział
skutki upadku Cesarstwa
Cesarstwa na Wschodniorzymskie
Zachodniorzymskiego, rozumieć
i Zachodniorzymskie, upadek
pojęcie: średniowiecze,
Cesarstwa Zachodniorzymskiego,
Ponadpodstawowe
wymienić źródła sukcesów
ocenić skutki podziału Cesarstwa;
najazdów barbarzyńców, przejawy zlokalizować państwa powstałe na
kryzysu wewnętrznego Cesarstwa, gruzach Cesarstwa Zachodniego;
ocenić konsekwencje realizacji idei
odbudowy Cesarstwa przez
Justyniana,
2. wymienić cele podbojów Karola
Wielkiego oraz znać ich skutki;
wymienić reformy Karola
Wielkiego, rozumieć pojęcia:
monarchia patrymonialna,
majordomowie, postacie:
Chlodwig, Karol Młot, Pepin
Krótki, Karol Wielki,
wymienić źródła sukcesów Karola
Wielkiego i religii chrześcijańskiej;
znać i rozumieć skutki koronacji
Karola Wielkiego dla Bizancjum,
pojęcia: renesans karoliński,
demokracja wojenna, hrabstwo,
marchia, postacie: Karol Łysy,
Lotar, Ludwik Niemiecki, Hugo
Kapet, Alkuin,
sytuować w czasie koronację
Karola Wielkiego; lokalizować
zasięg monarchii Karola Wielkiego
i jej podział,
ocenić przyczyny rozpadu
monarchii Karola Wielkiego;
ocenić koncepcję Europy Karola
Wielkiego,
3. wymienić cele i skutki podbojów określić położenie Mekki, zasięg
arabskich; znać główne zasady
religii chrześcijańskiej i islamu w
islamu,
X w.,
wymienić źródła islamu, wymienić porównywać islam z
i rozumieć przyczyny sukcesów
chrześcijaństwem, wskazać różnice
ekspansji Arabów,
teologiczne i kulturowe,
4. wymienić osiągnięcia kultury
bizantyjskiej (prawo, architektura) i
kultury islamu (technika, nauka);
wymienić dokonania Justyniana
Wielkiego, Mahometa, Karola
Wielkiego,
5. znać koncepcję zjednoczenia
monarchii chrześcijańskich Ottona
III; wymienić i rozumieć przyczyny
sporu pomiędzy Grzegorzem VII a
Henrykiem IV, rozumieć pojęcia:
schizma, konkordat, inwestytura,
rozpoznawać i nazywać
najważniejsze zabytki kultury
bizantyjskiej i islamu (prawo,
architektura, sztuka, literatura),
wskazać przykłady zapożyczeń
kulturowych w cywilizacjach
Bizancjum i islamu,
lokalizować miejsce i czas
powstania państw słowiańskich,
określić czas chrztu Rusi
Kijowskiej; ocenić cele i metody
misji Konstantego i Cyryla,
opisać organizację polityczną i
społeczną państw słowiańskich w
VII-X w.; wymienić i rozumieć
przyczyny uzależnienia Czech od
Niemiec,
6. wymienić przyczyny i
konsekwencje najazdów wikingów
w Europie, rozumieć pojęcia:
Waregowie, wikingowie, postać
Wilhelma Zdobywcy
7 . wymienić państwa słowiańskie
w VII-X w.; wymienić państwa,
które przyjęły chrześcijaństwo z
Bizancjum i rozumieć
konsekwencje wynikające z tego
faktu,
ocenić dokonania Justyniana
Wielkiego, Mahometa, Karola
Wielkiego; porównywać opinie
dotyczące stosunku
chrześcijaństwa do kultury
antycznej,
lokalizować w czasie panowanie
wymienić czynniki sprzyjające oraz ocenić konsekwencje odnowienia
Ottonów z dynastii saskiej,
ograniczające realizację koncepcji idei Cesarstwa dla Europy i Polski;
koronację Ottona I na cesarza
Ottona III oraz Grzegorza VII i
porównać i ocenić metody działania
rzymskiego, spór pomiędzy
Henryka IV; wyjaśnić koncepcję
Ottona III, Grzegorza VII i Henryka
Grzegorzem VII a Henrykiem IV; uniwersalizmu papieskiego i
IV,
rozpoznać cele polityczne Polski
cesarskiego, sformułowanie pójść
wobec konfliktu cesarz-papież,
do Canoss, pontyfikat Innocentego
III,
lokalizować kierunki wypraw
wymienić przyczyny sukcesów
ocenić konsekwencje najazdów
Normanów i obszary osadnictwa w ekspansji Normanów; wymienić
Normanów dla Europy i
VIII-X w.,
główne etapy w rozwoju
chrześcijaństwa,
politycznym Anglii,
ocenić zjawisko chrystianizacji
Słowian z perspektywy politycznej,
gospodarczej i kulturowej,
8. wymienić główne dokonania
władców z dynastii Piastów w
polityce, gospodarce i kulturze;
wymienić cechy charakterystyczne
monarchii patrymonialnej i
stanowej, znać i rozumieć
przyczyny i skutki kryzysu państwa
piastowskiego, rozbicia
dzielnicowego; wymienić i
rozumieć przyczyny i skutki wojen
prowadzonych przez Polskę w XXIV w., postacie: Mieszko I,
Bolesław Chrobry, Bolesław
Śmiały, Bolesław Krzywousty,
porządkować chronologicznie
władców z dynastii Piastów; ocenić
znaczenie przyjęcia chrześcijaństwa
oraz rolę Kościoła w Polsce w XXTV w.; lokalizować zasięg
terytorialny państwa polskiego za
panowania kolejnych władców
piastowskich, obszary kolonizacji
niemieckiej; ocenić dokonania
Kazimierza Wielkiego w polityce
zagranicznej i wewnętrznej;
porównywać stosunki polskoniemieckie, polsko-rosyjskie,
polsko-czeskie, polsko-krzyżackie
za panowania kolejnych Piastów,
wskazywać różnice i cechy
wspólne,
9. wymienić i rozumieć przyczyny lokalizować w czasie wyprawy
oraz skutki wypraw krzyżowych,
krzyżowe,
rozumieć pojęcia: krucjaty,
wymienić główne etapy w rozwoju
państwa piastowskiego i kryteria ich
wyodrębniania; wymienić źródła i
przejawy samodzielności i
niezależności Kościoła w Polsce;
wymienić czynniki sprzyjające oraz
ograniczające inicjatywy
zjednoczeniowe władców
dzielnicowych i Kościoła, postacie:
Bezprym, Mieszko II, Kazimierz
Odnowiciel,
podać i rozumieć przyczyny oraz
skutki nasilonej religijności
chrześcijan, rozumieć pojęcia:
rekonkwista,
10. wymienić cechy
wskazywać wpływ postępu
wymienić przejawy rozwoju
charakterystyczne systemu
technicznego na rozwój gospodarki, gospodarczego i kryzysu porządku
feudalnego oraz instytucje feudalno- poziom życia społecznego;
feudalnego; rozumieć przyczyny i
lenne; wymienić przejawy jedności wskazywać związki pomiędzy
warunki rozwoju miast w
gospodarczo-społecznej Europy,
kryzysem gospodarczy ma
średniowieczu; wymieniać przejawy
rozumieć pojęcia feudał, wasal,
zachowaniami społecznymi,
nierównomiernego rozwoju
lenno, senior, suweren, renta
gospodarczego Europy, rozumieć
feudalna, immunitet,
pojęcia: suzeren, alodium,
beneficjum,
porównywać zasięg terytorialny
państwa polskiego za panowania
kolejnych władców z dynastii
Piastów; ocenić społecznogospodarcze i kulturowe skutki
osadnictwa niemieckiego na
ziemiach polskich; oceniać politykę
Piastów wobec Śląska i Pomorza;
oceniać stosunki polsko-niemieckie,
polsko-rosyjskie, polsko- -czeskie,
polsko-krzyżackie w kategoriach
politycznych, gospodarczych,
kulturowych,
oceniać konsekwencje ruchu
krucjatowego dla Europy z różnych
perspektyw,
oceniać system senioralny w
kategoriach negatywnych i
pozytywnych,
11. wymienić cechy
charakterystyczne kultury
średniowiecza i jej największe
dokonania w zakresie
piśmiennictwa, prawa, filozofii,
architektury, sztuki, rozumieć
pojęcia:, uniwersalizm, asceza, styl
gotycki, katedra, postacie: Tomasz z
Akwinu, Abelard,
12. znać i rozumieć przyczyny oraz
skutki unii polsko-litewskich;
wymienić przejawy odrębności i
niezależności Litwy od Korony,
postacie: Jadwiga Andegaweńska,
Władysław Jagiełło, Kazimierz
Jagiellończyk,
rozpoznawać zabytki kultury
średniowiecza, wskazywać różnice
pomiędzy stylem romańskim a
gotyckim; przyporządkowywać
przekazy kulturowe średniowiecza
ich twórcom,.
wymienić czynniki integrujące i
dezintegrujące Europę na
płaszczyźnie kulturowej; rozumieć
przyczyny i skutki europejskich
wpływów kulturowych w Polsce,
rozumieć pojęcia: scholastyka,
trivium, quadrivium, etos rycerski,
postacie: Roger Bacon,
ocenić zjawisko jedności kulturowej
Europy z uwzględnieniem roli
religii chrześcijańskiej; porównywać
kulturę europejską z polską,
wskazywać różnice i podobieństwa,
lokalizować w czasie unie polskolitewskie; ocenić akcję misyjną
Kościoła na ziemiach wschodnich;
analizować strukturę
narodowościową i religijną
Rzeczypospolitej; ocenić charakter
współżycia w zróżnicowanym
kulturowo społeczeństwie,
podać przykłady wpływów
kulturowych polskich na Wschodzie
i wschodnich w Polsce; znać i
rozumieć przyczyny oraz skutki
osadnictwa Żydów w
Rzeczypospolitej,
porównywać cele Polski i Litwy
wobec zawarcia unii; oceniać unie z
perspektywy Polski i Litwy, ocenić
charakter polonizacji na ziemiach
wschodnich,