energetyka w polsce i na świecie – tendencje i wyzwania

Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae
Rok 15, Nr 2/2011
Wydział Zarządzania i Administracji
Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach
Ludzie, zarządzanie, gospodarka
Michał Urbański, Anna Tarnowska1
ENERGETYKA W POLSCE I NA ŚWIECIE
– TENDENCJE I WYZWANIA
Wprowadzenie
Energia – wielkość fizyczna słuŜąca jako forma ilościowej prezentacji róŜnych
procesów i rodzajów oddziaływania. Korzystając z ogólnej definicji, przez pojęcie
„energii” rozumiemy potencjalną zdolność substancji do wytworzenia ciepła
i ruchu2. Energia nie moŜe podlegać produkcji ani zuŜyciu (w postaci pierwotnej
energia nie nadaje się do końcowego wykorzystania i niezbędne jest jej dalsze
przetwarzanie). Niewątpliwie moŜe ona przybierać róŜnorodne formy, rozróŜniamy m.in. energię mechaniczną (kinetyczną i potencjalną), cieplną, elektryczną,
chemiczną, jądrową bądź potencjałów termodynamicznych. Z punktu widzenia
gospodarki i Ŝycia codziennego najistotniejsze są energia elektryczna i energia
cieplna, których zuŜycie koreluje z głównymi miernikami rozwoju gospodarczego
danego państwa. Stanowią one fundament sprawnego działania gospodarki,
a niedobory w ich zaopatrzeniu mogą prowadzić do ogromnych strat i konsekwencji w wymiarze makroekonomicznym3.
Współczesny świat potrzebuje energii i w skali globalnej jej zuŜycie ciągle
wzrasta. Główną przyczyną tego wzrostu jest postępujący rozwój cywilizacyjny,
który wymusza zwiększanie nakładów energii niezbędnych dla skutecznego działania wszystkich dziedzin gospodarki, tj. pozyskiwanie surowców, produkcja
przemysłowa, budownictwo, transport i łączność, ogrzewnictwo i klimatyzacja
1
2
3
InŜ. Michał Urbański, student, Politechnika Krakowska; Anna Tarnowska, student, Małopolska
WyŜsza Szkoła Ekonomiczna w Tarnowie.
E. Cziomer (red.), Międzynarodowe bezpieczeństwo energetyczne w XXI wieku, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Kraków 2008, s. 18.
F. Krawiec, Odnawialne źródła energii w świetle globalnego kryzysu energetycznego. Wybrane
problemy, Difin, Warszawa 2010, s. 16.
265
pomieszczeń, oświetlenie oraz zaopatrzenie gospodarstw domowych. Rozwój
cywilizacyjny wpływa takŜe na wzrost konsumpcji, co wiąŜę się nieodzownie
z rosnącym zuŜyciem energii w całym cyklu produkcyjnym Ŝywności, gdyŜ energii wymagają wszystkie jego etapy począwszy od uprawy, nawadniania, produkcji
i zastosowania nawozów sztucznych, poprzez zbiory produktów rolnych, a na
hodowli zwierząt czy transporcie i przechowalnictwie produktów spoŜywczych
skończywszy. Ze względu na strategiczny charakter tych obszarów ludzkiej działalności, redukcja zuŜycia energii wydaje się w nich być niewykonalna. Energia
jest podstawowym determinantem nie tylko cywilizacyjnego, ale teŜ kulturalnego,
rozwoju4. Światowe zapotrzebowanie na energię ma definitywnie rosnącą tendencję i moŜna przewidywać, iŜ za 30 lat dwukrotnie wzrośnie5.
ZuŜycie energii w wymiarze globalnym
ZuŜycie energii jest ściśle powiązane z rozwojem gospodarczym i dochodem
narodowym przypadającym na jednego mieszkańca danego kraju. W krajach
uprzemysłowionych, gdzie moŜna mówić o wysokim poziomie dochodu narodowego, strukturę zuŜycia energii moŜna w przybliŜeniu opisać w następujący sposób: na potrzeby gospodarstw domowych i budynków uŜyteczności publicznej
zuŜywa się od 40 do 50% energii, na potrzeby przemysłu zuŜywane jest 30-40%,
a na potrzeby transportu wartość zuŜytej energii waha się pomiędzy 15, a 20%6.
Analizując dane za rok 2009 dotyczące zuŜycia energii w poszczególnych sektorach w krajach UE moŜna stwierdzić, iŜ największym zuŜyciem energii końcowej
charakteryzuje się sektor gospodarstw domowych, usług oraz obsługi energetycznej budynków uŜyteczności publicznej (39%). Niewiele niŜszy poziom zuŜycia
został przypisany do przemysłu i transportu, na które przypada odpowiednio – 28
i 31% z ogółu zuŜywanej energii. Ze względu na niewielki udział (2%) moŜna
pominąć wpływ zapotrzebowania energetycznego rolnictwa w całkowitym bilansie energii zuŜywanej.
Przez pojęcie „energii końcowej” rozumiemy energię pierwotną (podstawowe
paliwa i źródła energii) przetworzoną w ten sposób, Ŝe nadaje się ona do praktycznego uŜycia. O rodzaju wykorzystywanego na danym obszarze paliwa decydują
róŜne czynniki, w tym m.in. dostępność tego surowca na tym obszarze, koszty
jego wydobycia, transportu, przetwarzania, a takŜe wygoda uŜytkowania źródeł
energii bazujących na tych paliwach.
4
5
6
A. Hrynkiewicz, Energia. Wyzwanie XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego,
Kraków 2002, s. 64.
E. Klugmann, Alternatywne źródła energii. Energetyka fotowoltaiczna, Wydawnictwo Ekonomia
i Środowisko, Białystok 1999, s. 9.
Ibidem, s. 9.
266
Wykres 1. ZuŜycie energii końcowej dla róŜnych sektorów gospodarki krajów UE
(2009 rok)
Źródło: F. Krawiec, Odnawialne źródła energii.., op.cit., s. 56.
Najpowszechniej znanymi źródłami energii pierwotnej są:
1. Kopalne paliwa organiczne:
a) Ropa,
b) Węgiel,
c) Gaz ziemny,
d) Łupki i piaski bitumiczne,
2. Odnawialne źródła energii:
a) Hydroenergia,
b) Energia wiatru,
c) Biomasa,
d) Energia maredynamiczna (pływów i fal morskich),
e) Energia maretermiczna,
f) Bezpośrednie wykorzystanie promieniowania słonecznego (baterie
termiczne, ogniwa fotowoltaiczne),
3. Ziemskie źródła energii jądrowej:
a) Energia geotermalna,
b) Rozszczepianie jąder atomowych,
c) Jądrowa fuzja wysokotemperaturowa7.
Istniejący potencjał energetyczny świata stanowi suma jego rezerw oraz zasobów surowcowych. Przez pojęcie „rezerwy” rozumiemy dotychczas znane
i eksploatowane za pomocą współcześnie znanych metod złoŜa surowców energetycznych. „Zasoby” natomiast moŜemy zdefiniować, jako wszelkie istniejące
7
A. Hrynkiewicz, Energia. Wyzwanie…op.cit., s. 27.
267
i potencjalne złoŜa surowców energetycznych, które są niedostępne ze względu na
występujące trudności technologiczne i techniczne lub zbyt wysoki koszt eksploatacyjny.
Według szacunków rezerwy wszystkich nośników energii w skali globalnej
odpowiadały na początku XXI w. wartości ok. 1000 mld ton przeliczeniowych
jednostek węgla kamiennego (JWK). Zapasy te dla potrzeb Europy wystarczyłyby
na okres ok. 75 lat. Prognoza ta moŜe jednak okazać się chybiona z uwagi na trudny do przewidzenia dynamizm światowego zuŜycia energii.
Dane na temat globalnych potrzeb i zuŜycia poszczególnych nośników energii
w ujęciu ilościowym oraz średnioroczny wskaźnik wzrostu wyraŜony w procentach na przekroju lat od 1971 do przewidywanych dla roku 2030 wartości zuŜycia
poszczególnych surowców energetycznych przedstawia tabela 18.
Tabela 1. Globalne potrzeby energetyczne w latach 1971-2030 w przeliczeniu na
ekwiwalentne mln ton ropy
Nośniki energii/rok
1971
2000
2010
2030
Węgiel
Ropa naftowa
Gaz
Energia jądrowa
Energia wodna
Inne źródła energii odnawialnej
Ogólne zapotrzebowanie na
energię nieodnawialną
1,449
2,450
895
29
104
2,355
3,604
2,085
674
228
2,702
4,272
2,794
753
274
3,606
5,769
4,203
703
366
Średnioroczny
wzrost 2000-2030
w%
1,4
1,6
2,4
0,1
1,6
4,999
9,179
11,132
15,267
1,7
73
233
336
618
Źródło: E. Cziomer (red.), Międzynarodowe bezpieczeństwo…,op.cit., s. 20.
1,7
Dane zawarte w tabeli 1 wskazują na ciągły wzrost światowego zapotrzebowania na nieodnawialne surowce energetyczne. Wzrosło ono łącznie z prawie 5 mld
ekwiwalentnych ton ropy naftowej w 1971 r. do ponad 9 mld w 2000 r. W roku
2030 moŜe ono wynieść według szacunków ponad 15 mld ekwiwalentnych ton
ropy naftowej, a więc ok. 3-krotnie więcej niŜ początkiem lat siedemdziesiątych
ubiegłego wieku. Czołowe miejsca w strukturze globalnego zapotrzebowania na
nośniki energetyczne dalej będą zajmować aktualni dominatorzy: gaz ziemny,
węgiel i ropa naftowa. Wzrasta wykorzystanie energii jądrowej i wodnej na świecie, ale w dalszym stopniu nie ma perspektyw na to, by stały się one w najbliŜszym czasie realnym substytutem ropy naftowej i gazu ziemnego. Pomimo znaczącego wzrostu od 1970 r., zapotrzebowanie na nośniki odnawialne (poza wodą)
nie będzie w najbliŜszej przyszłości odgrywało strategicznej pod względem go8
E. Cziomer (red.), Międzynarodowe bezpieczeństwo…, op.cit., s. 19.
268
spodarki energetycznej roli. Wynika to przede wszystkim z trudności technologicznych oraz sporych kosztów wytwarzania energii tego typu9.
PowyŜszą ocenę struktury zapotrzebowania na podstawowe nośniki energii potwierdzają procentowe wskaźniki globalnego zuŜycia ropy naftowej, gazu ziemnego, węgla, energii jądrowej oraz wodnej, które zamieszczono w tabeli 2.
Tabela 2. Globalne zuŜycie nośników energii w procentach w latach 1970, 2003,
2030.
Nośnik energetyczny/rok wydobycia
Ropa naftowa
Gaz ziemny
Węgiel
Energia jądrowa
Energia wodna
Ogólna wartość globalnego zuŜycia energii w mld JWK
1970
46
19
28
1
5
7,2
Źródło: E. Cziomer (red.), Międzynarodowe bezpieczeństwo…, op.cit., s. 20.
2003
37
24
26
6
6
13,9
2030
37
28
24
4
6
21,7
Z tabeli 2 wynika, iŜ wg prognoz zarówno na początku XXI w., jak teŜ do 2030 r.
pierwszoplanową rolę w globalnym bilansie energetycznym odegrają ropa naftowa, gaz ziemny oraz węgiel, na które łącznie będzie przypadało 89% zuŜywanej
na świecie energii. Łączne globalne zuŜycie dwóch dominujących form energii
alternatywnej (energii wodnej i jądrowej) zmniejszy się w perspektywie przedziału
czasowego od 2003 do 2030 r. i wyniesie 10% (2003r. -12%)10.
Procentowy udział poszczególnych regionów i wybranych krajów w światowym zuŜyciu energii przedstawia tabela 3.
Tabela 3. Procentowy rozkład zuŜycia energii według regionów i niektórych krajów w poszczególnych latach
Region/Rok
OECD* Ameryka
OECD Pacyfik
OECD Europa
Rosja
Chiny (ChRL)
Indie
Inne kraje
Ogólna wartość globalnego zuŜycia energii w mld JWK
1970
37
7
26
15
5
1
9
7,2
*OECD – Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
Źródło: E. Cziomer (red.), Międzynarodowe bezpieczeństwo…, op.cit., s. 22.
9
10
2003
28
9
19
7
12
4
22
13,9
2030
23
7
14
6
16
5
30
21,7
Ibidem, s. 19-20.
Ibidem, s. 20-21.
269
Tabela 3 jednoznacznie mówi, iŜ na początku lat 70. XX wieku istniała zasadnicza dysproporcja między wysokorozwiniętymi krajami OECD Ameryki Północnej, Europy Zachodniej oraz Rosją, a pozostałymi państwami, jeśli chodzi
o zuŜycie energii. RóŜnica ta jednak uległa zmniejszeniu w przeciągu dziesięcioleci, by w roku 2003 suma udziałów ww. regionów wyniosła 54% (przy 78% w roku
1970). Od początku XXI wieku nastąpił wyraźny wzrost zuŜycia surowców energetycznych części krajów rozwijających się, a szczególnie krajów progowych Azji
południowo-wschodniej tj. dynamicznie rozwijające się Chiny i przeŜywające
progres Indie. W następnych latach wg prognoz ma nastąpić pogłębianie wyŜej
wymienionych tendencji, co poskutkuje redukcją róŜnic w zuŜyciu energii między
państwami wysoko, a tymi średnio rozwiniętymi11.
Analizując planowane zapotrzebowanie na nośniki energii istotna jest ilość pozostałych rezerw i zasobów nośników energii, których zuŜycie w szczególny sposób rzutuje na całokształt bezpieczeństwa energetycznego światowych gospodarek. Rezerwy i zasoby nośników energii podaje się w latach z rozróŜnieniem zastosowanych metod ich eksploatacji. Dane na ten temat moŜna znaleźć w tabeli 4.
Tabela 4. Wielkość rezerw i zasobów wybranych surowców energetycznych w latach.
Nazwa nośnika energii i metoda wydobycia/
rezerwy lub zasoby
Ropa naftowa – metoda konwencjonalna
Ropa naftowa – m. konwencjonalna
+ m. niekonwencjonalna
Gaz ziemny – m. konwencjonalna
Gaz ziemny – m. konwencjonalna + m. niekonwencjonalna
Węgiel koksujący
Węgiel brunatny
Uran
Rezerwy surowcowe w latach
43
Zasoby surowcowe w latach
24
64
85
62
64
207
198
42
Źródło: E. Cziomer (red.), Międzynarodowe bezpieczeństwo.., op.cit., s.21.
95
765
1.425
1.264
527
Przez wymienioną w tabeli 4 metodę konwencjonalną rozumiemy dotychczas
znane (tradycyjne) metody dotarcia i wydobycia określonych zasobów surowcowych. Jako metody niekonwencjonalne określamy w tym wypadku wszelakie
metody i formy, które mogą mieć w przyszłości zastosowanie podczas poszukiwań
i eksploatacji wybranych surowców energetycznych, zakładając ciągły postęp
naukowo-techniczny. Zdaniem większości ekspertów, wysokość rezerw i zasobów
surowców energetycznych moŜna z duŜym prawdopodobieństwem prognozować
aktualnie jedynie do 2030 r. Prognozy wykraczające jeszcze dalej do przodu naleŜy traktować w kategorii szacunków i załoŜeń hipotetycznych, które najpewniej
ulegną w przyszłości powaŜnej korekcie12.
11
12
Ibidem, s. 22.
Ibidem, s. 21-22.
270
Ropa naftowa i gaz ziemny są surowcami energetycznymi, które będą odgrywać wciąŜ pierwszoplanową rolę jeśli chodzi o zapotrzebowanie ludzkości na
energię w skali globalnej13. Wraz z rosnącym zapotrzebowaniem współczesnego
świata na energię oraz perspektywą wygaśnięcia dotychczas eksploatowanych złóŜ
coraz częściej dochodzi do konfliktów grup interesów, gdyŜ walka toczy się zarówno o stabilność energetyczną, wpływy polityczno-gospodarcze oraz o gigantyczne przychody pienięŜne. Miejsca wydobycia są często rejonami niestabilnymi,
gdzie w wielu przypadkach dochodzi do walk zbrojnych. Nieuchronność wygaśnięcia źródeł energii jakimi są ropa czy gaz, w połączeniu z ciągle rosnącymi
cenami tych nośników staje się w konsekwencji podstawowym i najskuteczniejszym bodźcem do rozwoju paliw alternatywnych. Na przyspieszenie rozwoju alternatywnych źródeł energii ma teŜ wpływ zmiana podejścia społeczeństwa do
kwestii metod pozyskiwania energii i konsekwencji jej wykorzystania w świetle
wpływu na środowisko. Ekonomiczne uwarunkowania kierunku rozwoju światowej energetyki dalej mają decydujący wpływ na jej obecny kształt, ale coraz częściej do głosu dochodzą zwolennicy czystej energii14.
Polityka energetyczna Polski
Dwoma podstawowymi źródłami energii pierwotnej w Polsce przez lata były
węgiel kamienny i brunatny. Dominacja węgla w realizacji polityki energetycznej
była wyrazem dąŜenia naszego państwa do suwerenności, zarówno pod względem
politycznym, jak i energetycznym. Samowystarczalność energetyczna miała umacniać gospodarczy status Polski, więc przez dziesięciolecia wydobycie węgla kamiennego było strategiczną gałęzią krajowej gospodarki15.
Od początku lat 70-tych nastąpił wyraźny wzrost konsumpcji energii oraz bardzo szybki rozwój rynku paliw płynnych i gazowych. Wykorzystanie węgla kamiennego i brunatnego, mimo ciągle duŜej popularności, ulega stopniowej redukcji na rzecz szerszego wykorzystania alternatywnych do nich nośników energii16.
Aktualną strukturę zuŜycia energii w Polsce obrazuje wykres 2. Z wykresu
moŜna wyczytać, iŜ węgiel kamienny stanowi prawie połowę (49,8%) wykorzystanych źródeł energii. Stanowi on o bezpieczeństwie energetycznym Polski, gdyŜ
jest przeciwwagą dla gazu ziemnego i ropy naftowej, które musimy importować.
Polska w zbyt duŜym stopniu uzaleŜniła się od zewnętrznych dostaw energii –
stanowią one ponad 70% zuŜytego gazu ziemnego oraz ponad 95% ropy naftowej17. Nośniki wymagające importu stanowią juŜ prawie 1/3 energii wykorzystywanej w Polsce – 32,4%.
Ibidem, s. 22-23.
F. Krawiec, Odnawialne źródła energii.., op.cit., s. 57.
15
P. Choromanski, R. Wnuk, Stan obecny rynku produkcji ciepła i chłodu ze źródeł odnawialnych
w Polsce, RES-H Policy, Warszawa 2009, s. 4.
16
Ibidem.
17
Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2009, s. 9.
13
14
271
Wykres 2. Struktura ogólnego zuŜycia energii pierwotnej w Polsce (2007 rok).
Źródło: F. Krawiec, Odnawialne źródła energii.., op.cit., s. 36.
Postępujące wyczerpywanie się zasobów węgla kamiennego i brunatnego
w obecnie eksploatowanych złoŜach zmusiło nasze państwo do podjęcia doraźnych, ale teŜ długoterminowych działań zaradczych. Do roku 2030 planowane jest
przygotowanie i inicjacja eksploatacji nowych złóŜ oraz budowa części elektrociepłowni systemowych bazujących na węglu kamiennym. Planowana jest takŜe odbudowa wycofanych z eksploatacji węglowych źródeł energii do 2017 r.18. Węgiel
niezmiennie pełni priorytetową rolę jeśli chodzi o polską przyszłość energetyczną,
co wyróŜnia nas wśród krajów europejskich, które wykorzystują wydajniejsze
nośniki do produkcji energii.
Tabela 5. Sprawność systemów energetycznych.
Rodzaj systemu
Węglowe elektrownie kondensacyjne
Gazowo-olejowe elektrownie kondensacyjne
Elektrownie gazowo-parowe
Elektrociepłownie węglowe
Elektrociepłownie gazowe
Kotły gazowe
Gazowe kotły kondensacyjne
Pompy grzejne z napędem mechanicznym
Źródło: F. Krawiec, Odnawialne źródła energii.., op.cit., s. 35.
18
Sprawność [%]
36-40%
>40%
>60%
85%
>90%
95%
>100%
>100%
Prognoza zapotrzebowania na paliwa i energię do 2030 roku, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2009, s.4.
272
Polską gospodarkę cechuje wysoka energochłonność, co jest zjawiskiem wybitnie negatywnym dla jej dalszego rozwoju. Wynika ona przede wszystkim ze
struktury krajowego przemysłu (dominacja przemysłu cięŜkiego o wysokiej materiało- i energochłonności) oraz ze specyfiki polskiej gospodarki komunalnobytowej19. Pomimo, iŜ energochłonność naszego PKB w ciągu ostatniej dekady
spadła o 30%, efektywność polskiej gospodarki – którą wyraŜamy w PKB (wg
kursu euro) na jednostkę energii – jest ciągle dwa razy niŜsza niŜ średnia wartość
dla krajów zachodnioeuropejskich.
Rosnące zapotrzebowanie na energię i prognozy dalszego postępu tego zjawiska wskazują na konieczność podjęcia zdecydowanych działań ze strony zarówno
państwa, jak teŜ społeczeństwa. Determinacja w ich wdraŜaniu jest jedynym sposobem na podołanie wyzwaniom energetycznym, z jakimi przyjdzie się Polsce
zmierzyć, a którymi będą np. zapotrzebowanie na energię przekraczające aktualne
moŜliwości produkcyjne, uzaleŜnienie od zewnętrznych dostaw gazu ziemnego
i ropy naftowej oraz liczne zobowiązania w zakresie ochrony środowiska.
Wśród podstawowych zaleceń i kierunków działań, jakimi powinna podjąć
Polska w sferze polityki energetycznej moŜemy wyróŜnić:
− poprawę efektywności energetycznej i zmniejszenie energochłonności gospodarki,
− wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii,
− dywersyfikację struktury wytwarzania energii elektrycznej (np. poprzez
wprowadzenie energetyki jądrowej),
− rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii (w tym biopaliw),
− rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii,
− ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko20.
Polska jest zobowiązana do realizacji postanowień określonych w strategii UE
z 2008r., a mówią one o przekształceniu Europy w gospodarkę o niskiej emisji
dwutlenku węgla oraz o stabilnym, konkurencyjnym i zrównowaŜonym zaopatrzeniu w energię. Zgodnie z przyjętym pakietem klimatyczno-energetycznym
wyznaczono dla Polski jako graniczną datę osiągnięcia minimalnych załoŜonych
standardów dotyczących zrównowaŜonego rozwoju energetycznego państwa rok
2020. Polska jest zobligowana wobec państw UE do realizacji tzw. strategii
„3x20%” tj. zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do roku
1990, zmniejszenie zuŜycia energii o 20% w porównaniu z prognozami dla UE na
2020 r. oraz zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii do 20% całkowitego
zuŜycia energii w UE. Oprócz tego narzucono nam podstawowe zadania do realizacji w zakresie poprawy efektywności energetycznej:
− utrzymanie tzw. zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego (rozwoju gospodarki, nie pociągającego za sobą wzrostu zapotrzebowania na energię
pierwotną),
19
20
F. Krawiec, Odnawialne źródła energii.., op.cit., s. 34.
Polityka Energetyczna Polski…, op.cit., s. 4-5.
273
sukcesywne zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki, aŜ do
osiągnięcia pułapu charakterystycznego dla krajów UE-15 (10%)21.
Wśród ww. zadań z jakich Polska musi wywiązać się do roku 2020 załoŜono
wzrost udziału energii odnawialnej w strukturze energii finalnej. Jako zadania
powiązane z nimi uznano ochronę lasów przed nadmiernym pozyskiwaniem biomasy oraz zrównowaŜone wykorzystanie obszarów rolniczych, minimalizujące
niepoŜądane zjawisko konkurencji między energetyką odnawialną i rolnictwem22.
Energia pozyskiwana ze źródeł odnawialnych nie jest w Polsce póki co popularnym rozwiązaniem, ale juŜ od kilku lat moŜna zaobserwować w naszym kraju
wzrost wykorzystania energii tego typu. W roku 2007 produkcja energii z OZE23
w Polsce wyniosła 5,4 TWh, a juŜ rok później wielkość ta wyniosła 6,2 TWh
(wzrost o ponad 20%)24. Wpływ na tempo rozwoju OZE w Polsce ma wzrost cen
energii, jaki miał miejsce w ciągu ostatnich 10 lat w naszym kraju – energia elektryczna podroŜała o 86%, energia cieplna o 32,2%, gaz ziemny o 160%, a węgiel
kamienny o 73,1%25. Udział poszczególnych źródeł odnawialnych w produkcji
energii z OZE w Polsce przedstawiono na wykresie 3.
−
Wykres 3. Produkcja energii elektrycznej z OZE w Polsce (2008 rok).
Źródło: F. Krawiec, Odnawialne źródła energii.., op.cit., s. 36.
Źródłem ponad połowy energii o odnawialnym charakterze w 2008 roku była
woda (53%), a ponad 1/3 energii stanowiła biomasa (35%). Patrząc na procentowy
udział ww. źródeł energii w całkowitym bilansie źródeł odnawialnych, udział wiatru (9%) i biogazu (3%) moŜna potraktować jako niewiele znaczący. Energia solarna stanowiła tak marginalny odsetek, iŜ została pominięta w zestawieniu.
Ibidem, s. 4-7.
Prognoza zapotrzebowania…, op.cit., s. 4.
23
OZE -„odnawialne źródła energii”
24
F. Krawiec, Odnawialne źródła energii.., op.cit., s. 36.
25
S. Augustynowicz, Efektywność energetyczna w teorii i praktyce, 4/2011(155), Izolacje 2011, s. 9.
21
22
274
Według analiz Polska dysponuje jeszcze znacznym, niewykorzystanym potencjałem jeśli chodzi o wykorzystanie odnawialnych zasobów energii. Szacuje się, iŜ
aktualnie uzyskiwana z OZE energia nie przekracza wartości 10% dostępnego
potencjału technicznego26. Prognozy długoterminowe przewidują powaŜny progres jeśli chodzi o energię uzyskaną z OZE. Z duŜym prawdopodobieństwem wykorzystany zostanie takŜe zostanie nowy jak na polskie warunki nośnik energii,
czyli paliwo jądrowe. Jego zuŜycie będzie oscylować w okolicy 6% całkowitej
wartości wykorzystanej energii pierwotnej. Zmiany te będą kompensować redukcję wykorzystania węgla kamiennego, węgla brunatnego, gazu ziemnego oraz ropy
naftowej.
Wykres 4. Prognoza struktury zuŜycia energii pierwotnej w Polsce w 2030 r.
Źródło: F. Krawiec, Odnawialne źródła energii.., op.cit., s. 36.
Podsumowanie
Globalna i krajowa energetyka podlega od dziesięcioleci dynamicznym przemianom, dostosowując się do licznych uwarunkowań ciągle zmieniającego się
świata. MoŜna powiedzieć, Ŝe kierunek jej rozwoju jest w duŜym uproszczeniu
sumą czynników politycznych, surowcowych, gospodarczych i środowiskowych.
Postęp cywilizacyjny i naukowy przyniósł coraz doskonalsze metody wydobycia
surowców kopalnych, wprowadzenie metod uzyskania energii ze źródeł odnawialnych oraz zwiększył on dokładność szacunków co do ilości pozostałych na kuli
26
F. Krawiec, Odnawialne źródła energii.., op.cit., s. 36
275
ziemskiej rezerw oraz zapasów róŜnych nośników energii. Współcześnie istnieje
coraz większa świadomość wśród społeczeństwa, a takŜe przedstawicieli władzy
o nieuniknionej wyczerpalności najbardziej popularnych obecnie nośników – ropy
naftowej, gazu ziemnego czy węgla. Globalne potrzeby energetyczne systematycznie rosną, co moŜe w szczególności rzutować na całokształt bezpieczeństwa
energetycznego gospodarek światowych. Rozwiązanie problemu uzaleŜnienia od
nieodnawialnych źródeł energii, zmniejszenie energochłonności oraz jednoczesna
dbałość o środowisko w którym Ŝyjemy są jednymi z najwaŜniejszych wyzwań
przed jakimi stoi współczesna gospodarka. Polityka zrównowaŜonego rozwoju
pozwala na pewien optymizm, ale wymaga ona od stosujących ją państw wiele
determinacji i konsekwencji w działaniach.
Polska, w której prawie połowa energii pochodzi z węgla kamiennego, a dwa
podstawowe nośniki energii (ropa naftowa, gaz ziemny) są prawie w całości importowane, jest przykładem państwa które powinno jak najszybciej zweryfikować
swoje podejście do pozyskiwania energii. Unia Europejska, do której naleŜymy od
roku 2004, określiła surowe standardy jeśli chodzi o podejście do energetyki
(m.in. redukcja emisji gazów cieplarnianych, zmniejszenie energochłonności gospodarki, wzrost udziału energii z OZE). WdroŜenie tych zmian powinno skutkować zwiększeniem stabilizacji energetycznej Polski, ale teŜ poprawą konkurencyjności naszej gospodarki na tle państw europejskich oraz światowych.
Bibliografia:
1.
2.
3.
1.
2.
3.
4.
5.
Augustynowicz, S., Efektywność energetyczna w teorii i praktyce, 4/2011(155), Izolacje 2011.
Choromanski P., Wnuk R., Stan obecny rynku produkcji ciepła i chłodu ze źródeł
odnawialnych w Polsce, RES-H Policy, Warszawa 2009.
Cziomer E. (red.), Międzynarodowe bezpieczeństwo energetyczne w XXI wieku, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Kraków 2008.
Hrynkiewicz A., Energia. Wyzwanie XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2002.
Klugmann E., Alternatywne źródła energii. Energetyka fotowoltaiczna, Wydawnictwo
Ekonomia i Środowisko, Białystok 1999.
Krawiec F., Odnawialne źródła energii w świetle globalnego kryzysu energetycznego.
Wybrane problemy, Difin, Warszawa 2010.
Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa
2009.
Prognoza zapotrzebowania na paliwa i energię do 2030 roku, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2009.
Abstrakt
W artykule autorzy podjęli próbę przedstawienia tendencji i wyzwań, jakie
miały i mają miejsce w energetyce – zarówno w Polsce, jak i na świecie.
276
W pierwszej części poruszono kwestię światowego zuŜycia energii. Omówiono
pojęcia zasobów i rezerw surowcowych oraz zamieszczono przewidywania ich
dotyczące. Szczególny nacisk połoŜono na wyeksponowaniu zuŜycia energii oraz
wybranych jej nośników w ujęciu globalnym oraz w poszczególnych sektorach
gospodarki.
W drugiej części artykułu skupiono się na problemach energetyki w Polsce.
Przedstawiono ogólną sytuację Polski pod względem energochłonności i efektywności energetycznej. Wymienione zostały zagroŜenia oraz środki zaradcze jakie
winno podjąć państwo. Autorzy przeanalizowali takŜe moŜliwości wykorzystania
odnawialnych źródeł energii.
Na zakończenie artykułu przedstawiono wnioski, jakie płyną z prezentowanego
problemu badawczego.
Power Industry in Poland and in the World – Trends and Challenges
In the article the authors attempted to present trends and challenges which have
taken place in the power industry – both in Poland and in the world.
The first part deals with the global energy consumption. It discusses the concept of resources and reserves of raw materials and provides predictions about
them. A particular emphasis is placed on the exhibition of energy consumption and
its selected carriers in the global context and by individual sectors of the economy.
In the second part of the article the authors focused on energy issues in Poland.
The general situation in terms of Poland’s energy consumption and energy efficiency is presented. Threats and remedial measures that should be undertaken by
the state were mentioned. The authors also analyzed the possibilities of using renewable energy sources.
Conclusions drawn from the research problem under discussion are presented
at the end of the article.
Engineer Michał Urbański, student, Cracow University of Technology; Anna Tarnowska, student, Małopolska School of Economics in Tarnów.
277