zakaz publikacji

Sygn. akt XXIV C 514/15
UZASADNIENIE
Pismem z 29 maja 2015 roku powodowie M. A. i J. M. wnieśli pozew o ochronę dóbr osobistych przeciwko pozwanym
(...) SA z siedzibą w W.i (...) sp. z o.o. z siedzibą W.. Powodowie wnieśli o nakazanie pozwanym zaprzestania
naruszania dóbr osobistych powodów poprzez zakazanie publikowania nieprawdziwych lub nieścisłych informacji
przesądzających bądź sugerujących jakoby powodowie byli odpowiedzialni za mobbing wobec podległych im
pracowników Ministerstwa Zdrowia, a także nakazanie pozwanym zaprzestania wykorzystywania zabiegów mających
na celu wzbudzenie wśród widzów i czytelników przekonania o prawdziwości w/w informacji w szczególności poprzez
tytuły, układ tekstu, czy zdjęcia. Powodowie wnieśli także o nakazanie pozwanej ad. 1. trwałego usunięcia wskazanych
w pozwie publikacji w opinii powodów naruszających ich dobra osobiste. Ponadto od obojga pozwanych powodowie
domagali się wyemitowania przeprosin. Dodatkowo powód M. A. wnosił o zasądzenie od pozwanych na swoją rzecz
po 100.000 zł, a powódka J. M. po 25.000 zł tytułem zadośćuczynienia. Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie
solidarnie od pozwanych zwrotu kosztów procesu.
W pozwie powodowie zawarli również wniosek o ustanowienie zabezpieczenia roszczeń wobec (...) SA
poprzez zakazanie tej spółce publikowania informacji przesądzających bądź sugerujących jakoby powodowie byli
odpowiedzialni za mobbing wobec podległych im pracowników Ministerstwa Zdrowia, a także nakazanie pozwanej
zaprzestania wykorzystywania zabiegów mających na celu wzbudzenie wśród widzów i czytelników przekonania
o prawdziwości w/w informacji w szczególności poprzez tytuły, układ tekstu czy zdjęcia na czas roku od chwili
doręczenia powodom postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia oraz poprzez zobowiązanie pozwanej do usunięcia
publikacji dotyczących powodów ze stron internetowych (...) SA, zamieszczonych w ramach portali (...) i (...) na czas
trwania niniejszego postępowania.
Powodowie wnieśli również o zabezpieczenie swoich roszczeń wobec (...) sp. z o.o. poprzez zakazanie publikowania
informacji przesądzających bądź sugerujących jakoby powodowie byli odpowiedzialni za mobbing wobec podległych
im pracowników Ministerstwa Zdrowia, a także nakazanie pozwanej zaprzestania wykorzystywania zabiegów
mających na celu wzbudzenie wśród widzów i czytelników przekonania o prawdziwości w/w informacji w
szczególności poprzez tytuły, układ tekstu czy zdjęcia (k. 2-35 - pozew).
W odpowiedzi na pozew pozwana (...) SA w W. wniosła o oddalenie wniosku o udzielenie zabezpieczenia. Pozwana ta
wskazała, że nie zostały spełnione przesłanki udzielenia zabezpieczenia, bowiem zawarte w publikacjach informacje
są prawdziwe, a powodowie nie wykazali interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia. Brak zabezpieczenia nie
uniemożliwi wykonania orzeczenia w razie uwzględniania powództwa (k. 165-176 - odpowiedź na pozew).
Pozwana (...) sp. z o.o. w W. również wniosła o oddalenie wniosku o udzielenie zabezpieczenia, wskazując, że
zabezpieczenie polegające na zakazie publikacji może być udzielone tylko wtedy, gdy nie sprzeciwia się temu ważny
interes publiczny. W niniejszej sprawie w interesie publicznym leży, aby informować opinię publiczną o możliwych
nieprawidłowościach w Ministerstwie Zdrowia. Ponadto pozwana ad. 2. wskazała, że zabezpieczenie w postaci zakazu
publikacji, doprowadziłoby do zaspokojenia roszczenia powodów, które będzie przedmiotem niniejszego procesu (k.
220-240 - odpowiedź na pozew).
Sąd zważył i ustalił, co następuje.
Art. 730 § 1 k.p.c. stanowi, że w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd można żądać udzielenia
zabezpieczenia. Art. 7301 § 1 k.p.c. wskazuje przesłanki, od których uzależnione jest udzielenie zabezpieczenia.
Zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz
interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak
zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób
uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Celem udzielenia zabezpieczenia
jest zwiększenie skuteczności postępowania cywilnego poprzez zapewnienie, że pomimo czasu koniecznego dla
rozstrzygnięcia sprawy, możliwe będzie osiągnięcie celów postępowania, a wykonanie zapadłego orzeczenia nie będzie
poważnie utrudnione.
Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą uprawdopodobnienie roszczenia przez wnioskodawcę oznacza przytoczenie
takich okoliczności, z których będzie wynikać, że roszczenie mu przysługuje. Przesłanka ta będzie spełniona, jeśli
wnioskodawca przedstawi materiał, niekoniecznie spełniający wymogi stawiane przez przepisy o postępowaniu
dowodowym, z którego można jednak wnosić ze znacznym stopniem prawdopodobieństwa, że roszczenie rzeczywiście
istnieje. Uprawdopodobnienie jest łagodniejszym od udowodnienia, pod względem formalnym, sposobem wykazania
dochodzonego roszczenia. Z twierdzeń pozwu prima facie powinno wynikać, że powód ma rację (por. postanowienie
Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 27 grudnia 2013 roku, I ACz 984/13, LEX nr 1430748, postanowienie Sądu
Apelacyjnego we Wrocławiu z 23 stycznia 2012 roku, I ACz 82/12, LEX nr 1108797).
Istnienie roszczenia o ochronę dóbr osobistych zależne jest od wystąpienia trzech przesłanek: po pierwsze istnienie
dobra osobistego podlegającego ochronie, po drugie zagrożenia lub naruszenia tego dobra, po trzecie bezprawności
działania naruszającego. Pierwsze dwie przesłanki zobowiązany jest wykazać powód, co do bezprawności naruszenia,
art. 24 k.c. formułuje możliwe do obalenia domniemanie, że każde naruszenie dóbr osobistych jest bezprawne. Wobec
tego, to na pozwanego spada ciężar wykazania, że jego zachowanie nie było bezprawne.
Przenosząc powyższe rozważania na grunt sprawy należało uznać, że powodowie powinni byli uprawdopodobnić
istnienie dobra osobistego, które zostało naruszone i zagrożenie lub naruszenie tego dobra. Jednakże nawet w
przypadku spełnienia tych dwóch przesłanek o uprawdopodobnionym roszczeniu o ochronę dóbr osobistych można
byłoby mówić tylko wtedy, gdyby pozwani nie uprawdopodobnili, że nie działali bezprawnie.
Nie ulega wątpliwości, że polski porządek prawny chroni dobro osobiste, jakim jest cześć człowieka, co wprost wynika
z art. 23 k.c. Należy się również zgodzić z powodami, że przedstawianie przez media ujemnego postępowania danej
osoby w miejscu pracy, wzbudza podejrzenia i może prowadzić do utraty zaufania i dobrej opinii, a tym samym
naruszać dobre imię zainteresowanego. W publikacjach wskazanych w uzasadnieniu pozwu postawiono powodom
zarzut uczestniczenia w mobbingu podległych im pracowników Ministerstwa Zdrowia i tolerowania tego zjawiska.
Tego rodzaju zarzut narusza reputację osoby, której dotyczy, kładzie się cieniem na jej dobrej opinii w środowisku
zawodowym. Wobec tego we wspomnianym zakresie przesłanki udzielenia powodom ochrony ich czci należało uznać
za uprawdopodobnione.
Jednakże zdaniem Sądu, na obecnym etapie postepowania, pozwani uprawdopodobnili, że ich działanie nie było
bezprawne. Dokonując - właściwej dla potrzeb rozpoznania wniosku o zabezpieczenie - wstępnej oceny okoliczności
sprawy Sąd uznał, że pozwani przy realizacji przedmiotowych publikacji wykazali się rzetelnością oraz wymaganą
od dziennikarzy starannością. Realizując materiały opierali się na relacjach kilku osób – pracowników lub byłych
pracowników Ministerstwa Zdrowia, którzy współpracowali z powodami. Na tym etapie postępowania Sąd nie
znalazł dostatecznych powodów, by uznać wypowiedzi tychże osób za niewystarczające do oparcia na nich publikacji.
Autorzy reportaży dotarli do co najmniej kilku osób, które opisały swoje doświadczenia w sposób jawny, podając
swe nazwiska i pokazując twarze, co dodaje ich słowom wiarygodności. Relacje bohaterów reportaży wydają się
zbieżne i szczere. Sam fakt konfliktu z przełożonymi, oczywisty w sytuacji zarzucenia przełożonym mobbingu, nie
wydawał się wystarczający do podważenia ich wartości. Nie można zgodzić się ze stanowiskiem powodów, że brak
orzeczeń sądowych stwierdzających stosowanie mobbingu przez powodów, jest jednoznacznym dowodem na to, że
bohaterowie reportażu opisali nieprawdziwe okoliczności, a dziennikarze rozpowszechnili informacje niezgodne z
prawdą. Należy zauważyć, że z zebranego w sprawie do tej pory materiału dowodowego wynikało, że postępowania o
mobbing wytoczone przez pracowników Ministerstwa Zdrowia są w toku (z wyjątkiem jednej sprawy przegranej przez
osobę twierdzącą, że była poddana mobbingowi) oraz że sprawę zachowania powoda bada prokuratura.
O braku rzetelności nie może świadczyć, fakt, że autorzy reportażu nie uzyskali bezpośredniego komentarza powodów
i nie przedstawili w materiałach ich punktu widzenia. Skoro materiał dotyczył spraw związanych z zawodową
aktywnością powodów jako pracowników Ministerstwa Zdrowia, to za wystarczającą dla zachowania wymogu
pozyskania informacji od wszystkich stron należało uznać próbę uzyskania stanowiska od rzecznika prasowego tego
Ministerstwa, który jednak odmówił komentarza. Również sam powód indagowany już po emisji pierwszych audycji
odmówił komentarza, co zresztą stało się częścią publikacji i nie jest sporne między stronami.
Powyższe okoliczności, zdaniem Sądu, nie pozwalały na obecnym etapie postępowania stwierdzić, że zachowanie
pozwanych było bezprawne. Wobec tego nie można było uznać, że roszczenie powodów zostało uprawdopodobnione,
a co za tym idzie, że powodowie mogli skutecznie domagać się zabezpieczenia.
Niemniej warto zwrócić uwagę, że przesłanką udzielenia zabezpieczenia jest również wykazanie przez
wnioskodawców, interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia. Niewątpliwie, dla osiągnięcia celu postępowania,
w którym powodowie domagają się ochrony ich czci naruszonej publikacjami wskazane jest zaprzestanie powielania
w kolejnych publikacjach dalszych negatywnych ocen postępowania powodów. Jednakże trzeba przypomnieć, że jak
stanowi § 2 art. 755 k.p.c., w sprawach o ochronę dóbr osobistych zabezpieczenie polegające na zakazie publikacji
może być udzielone tylko wtedy, gdy nie sprzeciwia się temu ważny interes publiczny. Regulacja ta wynika z kolizji
dwóch konstytucyjnie chronionych dóbr tj. wolności słowa i prasy oraz prawa ochrony czci i prywatności.
Wobec powyższego należało rozważyć czy ewentualny zakaz publikacji nie naruszałby ważnego interesu publicznego.
W interesie publicznym leży niewątpliwie, aby prasa miała możliwość publikacji materiałów zawierających informacje
i opinie na temat osób publicznych i spraw budzących zainteresowanie ogółu obywateli. Powód pracując na stanowisku
dyrektora generalnego w Ministerstwie Zdrowie, zajmował wysokie urzędnicze stanowisko, pełnił funkcję publiczną.
Powódka również zajmowała kierownicze stanowisko w administracji publicznej.
Prezentacja działań osób pełniących funkcje publiczne, pracujących w administracji publicznej, podejmowanych w
ramach pełnionej funkcji, jeśli informacje te są związane z wykonywanymi przez te osoby zadaniami, wraz z krytyczną
analizą takich informacji, leży w interesie publicznym. W interesie społeczeństwa jest informowanie o wszelkich
nieprawidłowościach w działaniach urzędników państwowych, a stosowanie ograniczeń wolności prasy z pewnością
nie przysłuży się otwartej publicznej debacie. W literaturze wskazuje się, że „opisane w środkach społecznego przekazu
nieetyczne zachowanie osób wykonujących funkcje publiczne wydaje się okolicznością uzasadniającą oddalenie
wniosku o udzielenie zabezpieczenia w sprawie o ochronę dóbr osobistych, jeżeli zabezpieczenie ma polegać na
zakazie publikacji (por. M. Muliński, Komentarz do art. 755 k.p.c. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom II.
Komentarz do art. 730-1088, pod redakcją J. Jankowskiego, Legalis, Warszawa 2013). W literaturze został również
wyrażony pogląd, że w przypadku wniosku o zabezpieczenie w postaci zakazu publikacji, to w interesie wnioskodawcy
leży wykazanie, że nie występuje ważny interes społeczny uniemożliwiający udzielenie zabezpieczenia. Zdaniem
Sądu powodowie nie przedstawili wystarczających argumentów, które pozwalałyby przyjąć, że zakaz publikacji nie
naruszy ważnego interesu publicznego. Faktem jest, że grupa pracowników Ministerstwa Zdrowia oskarża osoby
sprawujące kierownicze funkcje w tymże Ministerstwie, w tym powodów, o mobbing. Zarzuty te pochodzą od osób
nie ukrywających swe tożsamości, są szczegółowo uzasadnione. O fakcie kierowania takich oskarżeń ma prawo być
powiadomiona opinia publiczna, co przybrało postać wyemitowanych przez pozwanych reportaży.
Należy się również odnieść do wnioskowanego przez powodów sposobu zabezpieczenia. Zgodnie z art. 7301 § 3
k.p.c. przy wyborze sposobu zabezpieczenia sąd uwzględni interesy stron lub uczestników postępowania w takiej
mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę. W
myśl art. 755 § 1 k.p.c. jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia
w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni, nie wyłączając sposobów przewidzianych dla
zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. Odpowiedni sposób zabezpieczenia to taki, który z jednej strony zapewni
należytą ochronę uprawnionego, z drugiej strony nie obciąży obowiązanego ponad potrzebę. Sąd jest związany
sposobem zabezpieczenia wskazanym przez uprawnionego we wniosku. Jeżeli uprawniony żąda zabezpieczenia,
który obciąża zobowiązanego ponad potrzebę, ochrona interesu obowiązanego wymaga, aby wniosek o udzielenie
zabezpieczenia został przynajmniej w części oddalony. Powodowie sformułowali wniosek o zabezpieczenie w sposób
zbyt ogólny. Gdyby udzielić zabezpieczenia we wskazanej formie, doprowadziłoby to do zakazu jakichkolwiek
publikacji na temat sprawy mobbingu w Ministerstwie Zdrowia, co sprzeciwiałoby się interesowi publicznemu.
W doktrynie podkreśla się, że odpowiedni zakaz publikacji może zostać zaakceptowany, „jeżeli jest wąsko
sformułowany i jednocześnie nie pozbawia możliwości zabierania głosu w sprawie, która budzi lub może budzić
społeczne zainteresowanie” (por. T. Ereciński, Komentarz do art.755 k.p.c. [w:] Kodeks postępowania cywilnego.
Komentarz. Tom III. Postępowanie rozpoznawcze, postępowanie zabezpieczające, (red.) T. Ereciński, J. Gudowski,
LexisNexis 2012). Zabezpieczenie może polegać na zakazie publikowania konkretnych informacji, co do których
pozwany nie obalił domniemania bezprawności naruszenia dóbr osobistych; nie jest natomiast możliwe wydanie
całkowitego zakazu publikacji o danej osobie czy jej działalności (por. M. Cieśliński, I. Kondak, Postanowienia
zabezpieczające a wolność prasy. PS 2000, nr 3, str. 3). Sposób zabezpieczenia wskazany przez powodów był
- zdaniem Sądu - zbyt ogólny, sformułowany za szeroko. Dotyczy to w szczególności żądania „zaprzestania
wykorzystywania zabiegów” mających na celu wzbudzenie przekonania o prawdziwości informacji jakoby powodowie
byli odpowiedzialni za mobbing wobec podległych im pracowników Ministerstwa Zdrowia. Nie wiadomo o jakie
„wykorzystywanie” i jakie „zabiegi” chodzi. Wobec powyższego, Sąd nie mógł uwzględnić wniosku.
Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności, wniosek powodów o udzielenie zabezpieczenia nie nadawał się do
uwzględniania, wobec czego orzeczono jak w postanowieniu.