Wprowadzenie

PATOLOGIA OGÓLNA DLA
ODDZIAŁU STOMATOLOGII
Wprowadzenie
Choroba
!
!
!
!
Przez wieki była pojęciem abstrakcyjnym
Związana jest z istnieniem nieprzyjaznego
dla człowieka środowiska
Na przestrzeni czasu wykrywanie przyczyn
chorób było spekulacją
Niekiedy pojęcie choroby było
personifikowane -rak (cancer), wilk (lupus)
Choroba - definicja
Życie w zmienionych warunkach, którym
nie mogą sprostać mechanizmy
przystosowawcze, stanowiące sumę
rezerw biologicznych naszego ustroju
Jednostka chorobowa
!
!
!
!
!
!
!
Etiologia
Patogeneza
Zmiany strukturalne i/lub
Zmiany czynnościowe
Symptomatologia
Rokowanie
Leczenie
Etiologia
!
nauka o przyczynach chorób
!
obejmuje badanie przyczyn powstawania
chorób
Przyczyny chorób
!
!
!
!
Liczne i różnorodne
Niektóre choroby posiadają więcej niż jedną
przyczynę
Jeśli czynnik lub czynniki chorobotwórcze są
nieznane, adekwatne zapobieganie nie jest
możliwe
Dzielimy na:
!
!
wrodzone
nabyte
Wrodzone przyczyny chorób
!
Uwarunkowane genetycznie
!
!
!
!
Brak czynnika VIII powodujący hemofilę, związany z
chromosomem X
Ślepota na kolory, związana z chromosomem X
Mucowiscidoza – nieprawidłowy przezbłonowy
transport jonów – powstawanie gęstego,
zatykajacego przewody śluzu
Nie uwarunkowane genetycznie
!
Wewnątrzmaciczne zakażenie płodu wirusem
różyczki – ślepota i głuchota
Choroby genetycznie
uwarunkowane
!
!
!
Są one wyrazem zmian w strukturze DNA lub
błędów w transkrypcji
Większość to nieprawidłowe pojedyncze geny
które mogą być dziedziczone od jednego lub
obu rodziców
Mogą też powstać samorzutnie na drodze
mutacji
Choroby nabyte
!
Wiele czynników
!
Często istnieje złożony związek
przyczynowy w każdym procesie
chorobowym
Czynniki chorób nabytych
!
!
!
!
!
!
!
Infekcyjny
Fizyczny
Chemiczny
Niedobory pokarmowe
Zaburzenia odporności
Czynniki mechaniczne
Zaburzenia przemiany
materii
!
!
!
!
!
!
Zaburzenia krążenia
Wiek
Nowotworzenie
Psychosomatyczne
Jatrogenne (leki)
Samoistne
Choroby idiopatyczne
!
!
Przyczyna choroby pozostaje nieznana
Używa się wielu określeń:
!
!
!
!
Idiopathic
Cryptogenic
Essential
Spontaneus
Patogeneza (pathogenesis,
etiopatogeneza)
!
bada mechanizmy powstawania i rozwoju
procesów chorobowych w organizmie
Czynnik(i) predysponujący
!
sa to stany patologiczne lub fizjologiczne
które wzmagają lub uspasabiają do
zapadania na dana chorobę
Historia naturalna choroby
!
!
przebieg danej choroby w zbiorowości ludzkiej
uwarunkowany przez czynnniki osobnicze,
społeczne i środowiskowe
Jest ("normalnym„) zwykłym przebiegiem
choroby niezmodyfikowanej lub niezmienionej
przez leczenie, od początku do końca
Objawy (symptomy)
!
!
!
kazda oznaka choroby, którą można
stwierdzić obiektywnie, a zwłaszcza każde
zjawisko, które można wywołać celowo dla
celów diagnostycznych
Są objawami / zmianami obiektywnymi lub
Tylko subiektywnymi skargami pacjenta
Patologia
!
!
!
Nauka badająca zmiany zachodzące w
ustroju pod wpływem czynnika
chorobotwórczego
Jest także nauką o przyczynach,
mechanizmach i skutkach choroby
Jest dyscypliną bardzo rozległą bo chorować
mogą ludzie, zwierzęta, rośliny a nawet
drobnoustroje
Patologia
!
!
!
Tworzy podwaliny dla rozważań klinicznych
Dobra znajomość, zrozumienie patologii
i zachodzących procesów stanowi podstawę
dla solidnej i dokładnej diagnostyki klinicznej
Jest zawsze blisko spokrewniona ze wszystkimi
aspektami praktyki klinicznej
Patologia
!
!
!
Mogła powstać po stworzeniu podwalin w
zakresie:
budowy anatomicznej poszczególnych
narządów
struktur tkanek, komórek, struktur
subkomórkowych
funkcji poszczególnych narządów, tkanek i
komórek
Strukturalne zmiany patologiczne
!
!
Zmiany patologiczne struktur (komórek,
tkanek, narządów) nie są nigdy ani stałe
ani statyczne
Jest to ciągła interakcja pomiędzy
czynnikiem lub czynnikami sprawczymi a
odpowiedzią ze strony organizmu
człowieka
Patologia ~ Patomorfologia
!
Istnieje wiele gałęzi tej nauki
!
anatomia patologiczna zajmująca się badaniem
pośmiertnym,
histopatologia / mikroskopowe badanie tkanki
wchodzi tez w skład innych dyscyplin np. hematologii
(badanie elementów upostaciowanych krwi i chorób
krwi)
patomorfologia chirurgiczna - badanie narządów,
tkanek lub drobnych fragmentów pobranych przez
klinicystę
!
!
!
Patomorfologia
!
!
!
Przedmiotem patomorfologii są zmiany
chorobowe narządów, tkanek i komórek
W jej zakres wchodzi duża liczba pojęć oraz
informacji
W zależności od sposobu ich rozpatrywania
wyróżniamy patomorfologię:
!
!
!
Ogólną
Narządową (układową, szczegółową)
Poszczególnych jednostek chorobowych
Patomorfologia ogólna
!
!
!
Rozpatruje zjawiska morfologiczne w
przebiegu choroby niezależnie od ich
umiejscowienia
Zajmuje się klasyfikacją zmian
patologicznych
Stara się dać podstawę morfologiczną
poszczególnym zjawiskom patologicznym
Patomorfologia szczegółowa
!
!
Rozpatruje zmiany chorobowe
okreslonego narządu
Rozpatruje zmiany chorobowe jednego
układu anatomicznego
Patomorfologia jednostek
chorobowych
!
!
!
!
!
Jest patomorfologią kliniczną
Zajmuje się zebraniem i powiązaniem ze sobą
wszystkich morfologicznie uchwytnych zmian
towarzyszących określonej jednostce klinicznej
Opisuje te zmiany
Wykazuje związki patogenetyczne
Uwidacznia współzależności obrazów w różnych
narządach i układach anatomicznych w
przebiegu określonej jednostki chorobowej (np.
cukrzyca, marskość)
Zmiany patologiczne
!
!
Są zmianami powstałymi w przebiegu
choroby
Mogą być one:
!
!
makroskopowe (widoczne gołym okiem)
i/lub
mikroskopowe (wykrywalne w badaniu
mikroskopowym)
Sekcje zwłok
!
!
!
!
Autopsy (gr.) oznacza „naoczny świadek”
Jest badaniem pośmiertnym
Opiera się na makroskopowej ocenie
narządów
Może zostać uzupełniona innymi
metodami badaniań
Sekcje zwłok
!
!
!
!
!
!
!
Określenie przyczyny zgonu
Wykrycie innych schorzeń
Stanowi formę audytu poprawności rozpoznań
klinicznych
Nawet przy obecnym poziomie metod
diagnostycznych rozbieżności dochodzą do 15%
Metoda korelcji kliniczno-patomorfologicznej
Istotna rola w edukacji przed- i podyplomowej
Przydatna w wykrywaniu nowych jednostek
chorobowych i ich przyczyn
Badania histopatologiczne
!
!
Badanie zmian strukturalnych w narządzie lub
tkance
Ma charakter:
!
!
!
!
potwierdzenia zmian widocznych lub podejrzanych
makroskopowo
poszukiwawczy
Związana jest z obróbką materiału tkankowego,
która pozwala na sporządzenie 4-5 um
skrawków
Oglądanie skrawków w świetle przechodzącym
w mikroskopie świetlnym
Badania cytologiczne
!
!
!
Komórki mogą być pobrane (zeskrobane,
wypłukane, wydobyte nakłuciem) z
róznych miejsc organizmu
Rozmaz sporządza się na szkiełku
mikroskopowym i utrwala
Po wybarwieniu ogląda się pod dużym
powiększeniem w mikroskopie świetlnym
Inne metody badań
!
Barwienia specjalne
!
!
!
Techniki immunohistochemiczne – specyficzne
uwidocznienie poszczególnych białek, glikolipidów,
węglowodanów
!
!
!
W celu uzupełnienia podstawowego barwienia H&E
Dla wizualizacji szczególnych struktur lub substancji
Przeciwciała poliklonalne
Przeciwciała monoklonalne
Techniki biologii molekularnej
!
!
!
!
Hybrydyzacja in situ (poszukiwanie sekwencji)
Dot blot
Southern (DNA), Northern (mRNA) i Western (polypeptydy) blot
Reakcja polimerazy łańuchowej (PCR)
Rozpoznanie patomorfologiczne
!
!
opinia, wydawana na podstawie wszystkich
dostrzegalnych zmian w obrazie makromikroskopowym w przebiegu procesu
chorobowego
W 95% przypadków możliwa do ustalenia w
oparciu o rutynowe (podstawowe) metody
badań
Prognoza (rokowanie)
!
!
jest oparte na przypuszczalnym rezultacie
związanym z istniejącą chorobą
w znacznym stopniu zależy od
zastosowanego leczenia
Umieralność chorobowa
!
liczba zgonów na daną chorobę w
stosunku do:
!
!
!
!
ogólnej liczby ludności
na określonym terenie
stwierdzona w określonym czasie
Do umieralności chorobowej nie zalicza
się zgonów z powodu wypadków, urazów
i zatruć
Umieralność niemowląt
!
liczba zgonów niemowląt w pierwszym
roku życia liczona na 1000 urodzeń
żywych na danym terenie w określonym
czasie
Choroba
!
!
!
!
!
!
!
Definicja
Częstotliwość
Etiologia
Patogeneza
Wiek
Płeć
Geografia
!
Patomorfologia
!
!
!
!
!
!
Zmiany makroskopowe
Zmiany mikroskopowe
Objawy kliniczne
Rozprzestrzenianie
Leczenie
Rokowanie
http://ampat.amu.edu.pl/
[email protected]