Wykorzystanie jakości kształcenia jako elementu przewagi

Wykorzystanie jakości kształcenia
jako elementu przewagi
konkurencyjnej uczelni
dr Anna Mazur
Wyższa Szkoła Promocji
Większość Polaków to funkcjonalni
analfabeci
polska krajem lódzi
óczoncyh się
„Sztandar”, 1995, Nr 284
OECD i Urząd Statystyczny Kanady – badania nad
funkcjonalnym analfabetyzmem w 7 krajach
Funkcjonalny analfabetyzm
Badano:
1.
Umiejętności i wiedzę potrzebną do zrozumienia i
używania informacji zawartych w prasie i literaturze.
Umiejętności rozumienia i wypełniania formularzy (np.
podania o pracę), rozumienia map oraz przedstawiania
tabel.
Umiejętności arytmetyczne, rozumienie wykresów.
2.
3.
Polacy uzyskali najgorsze wyniki we wszystkich kategoriach.
Największy wpływ na poziom funkcjonalnego
analfabetyzmu na wykształcenie
Szkoła nie przygotowuje uczniów do samodzielnego
wyszukiwania informacji, porównywania i analizowania
informacji.
Tych umiejętności nie wyrabia także uczelnia wyższa oraz
praca zawodowa.
Refleksja nad jakością kształcenia
Dyplom uczelni wyższej nie gwarantuje, że absolwent jest
przygotowany do pełnienia roli zawodowej zgodnie z
uzyskanym wykształceniem.
Konsekwencją nie jest profesjonalizm – obejmujący
kompetencje i umiejętności zastosowania wiedzy do
rozwiązań praktycznych.
Jakość kształcenia na poziomie wyższym
dotyczy kształcenia wykładowców oraz studentów, oraz
relacji między nimi,
organizacji nauki, metod nauczania, wyposażenia szkoły,
otoczenia konkurencyjnego.
JAKOŚĆ KSZTAŁCENIA:
co innego oznacza dla uczelni,
co innego oznacza dla pracodawców,
co innego oznacza dla studentów.
Refleksja nad modelem szkoły wyższej
Model utylitarny szkoły wyższej:
nakaz czasów, oczekiwania społeczne, aspiracje i potrzeba systematycznego
kształcenia nie tylko intelektualistów, lecz wysoko wykwalifikowanych
urzędników, ekspertów, działaczy publicznych.
Ten właśnie model skłania do refleksji nad przywróceniem
kształcenia ogólnego w modelu szkolnictwa wyższego:
potrzeba specjalizacji a potrzeba integracji interdyscyplinarnej;
wykształcenie specjalistyczne otrzymane na studiach okazuje się bezużyteczne
– zanik pewnych specjalności i powstawanie nowych. Szybkie starzenie się
wiedzy.
Refleksja nad celami nauczania
Wykształcić się, to nie tylko ukończyć jakąś szkołę, to
także ukształtować się.
To szeroko rozumiane kształcenie umysłu.
Kształcenie umysłu związane jest z wartościami:
rzetelnością, prawdą, jasnością dyscypliny, odwagą
głoszenia prawdy.
Także z wrażliwością aksjologiczną. Wartości
poznawcze związane są z wartościami moralnymi.
Miejsce uczelni wyższej w życiu
społecznym
Upowszechnienie szkolnictwa wyższego nie może osłabić dążenia
do doskonałości i do wysokiej jakości wiedzy.
M. Weber (1919) w odczycie o powołaniu nauki cytował słowa
L. Tołstoja:
„Nauka jest bezsensowna, bo nie daje odpowiedzi na to jedynie dla
nas ważne pytanie: co mamy czynić, jak powinniśmy żyć?”
Wizerunek „Jasia-analfabety”, który nie chce się uczyć ani gramatyki,
ani matematyki, ale chce praktycznie wiedzieć.
Wpływ nowych technologii informacyjnych
na jakość kształcenia
Rozwój nowych technologii załamuje tradycyjne metody nauczania.
Skłania do przekonania, że współczesna uczelnia nie tylko korzysta z tych
nowych technologii, ale stwarza miejsce dla wirtualnego nauczania i wirtualnych
wykładowców.
Trudno przewidzieć skutki dla jakości kształcenia.
Wpływ nie ogranicza się do metod nauczania, ale zmienia charakter
samej instytucji.
Uczelnia jako instytucja
Idea universitas - wspólnota ludzi, skupiona wokół
poszukiwania wiedzy i prawdy.
Uczelnia o strukturze hierarchicznej - porządek oparty na
różnicy w zakresie wiedzy, osiągnięć umiejętności
dzielenia się wiedzą.
Ten porządek częściowo odwzorowany w strukturze
formalnej pozycji zawodowych, tytułów, funkcji.
Hierarchia sprzyja „uczonym zawodowym”:
Pracuje po to, by spełnić warunki, które uczynią go zdolnym do objęcia jakiegoś
stanowiska.
Rzadko dąży do rozszerzenia obszaru swej wiedzy w oparciu o inne dziedziny.
Uczelnia jako instytucja
Zasady organizacyjne:
Kształcenie powinno obejmować całokształt wiedzy
ludzkiej.
Ma znajdować się geograficznie w jednym miejscu.
Ma być podzielony na współpracujące ze sobą fakultety,
specjalizujące się w wybranych fragmentach wiedzy.
Zmiana formuły:
Uczelnia ma przede wszystkim przygotowywać do zawodu.
Widoczna niechęć do uprawiania wiedzy w czystej postaci.
Uczelnia przestaje być wiązana ze specjalnym miejscem. Wirtualny
uniwersytet?
Starożytna Grecja i Rzym – o rozwoju filozofii decydowały wybitne osobowości,
które gromadziły wokół siebie uczniów. Pierwsze szkoły nie posiadały trwałej
struktury organizacyjnej.
Uczelnia powinna uczyć umiejętności radzenia sobie ze złożonością
wiedzy. Potrzeba łączenia fragmentów wiedzy i szukania wzorców w
chaosie danych.
Czy nowy typ uczelni powinien odchodzić od
tradycyjnego modelu hierarchii w kierunku organizacji
opartej na zespołach, skoncentrowanych wokół
autorytetu?
Wspólnota akademicka musi ładem spontanicznym, a
nie sztucznie narzuconym.
Analiza SWOT hipotetycznej szkoły
wyższej
Silne strony
Dopasowanie programów kształcenia do
potrzeb rynku pracy;
Ćwiczenia prowadzone w sposób
praktyczny.
Znakomita kadra dla kształcenia w
przedmiotach podstawowych.
Portfel produktów (to, co uczelnia oferuje
na rynku).
Dobra organizacja
Słabe strony
Ograniczony dostęp do zasobów Internetu.
Ciągłe zmiany w systemie szkolnictwa i programach kształcenia.
Nieodpowiedni poziom wiedzy praktycznej wykładowców.
Niska jakość relacji między nauczycielami a studentami.
Słabo rozwinięty system stypendialny;
Słabe wyposażenie naukowo-badawcze uczelni.
Szanse
Konieczność dostosowania poziomu
edukacji do norm unijnych.
Otwieranie się uniwersytetów III wieku:
szansa dla ludzi starszych.
Programy unijne – projekty badawcze.
Zagrożenia
Pogarszająca się jakość kształcenia na studiach odpłatnych.
Otwarcie granic – można studiować wszędzie.
Na jakość kształcenia wpływają programy
nauczania
Problem w proporcjach między rozwojem wiedzy teoretycznej a
przygotowaniem do zadań zawodowych i wiedzą praktyczną, jakiej
oczekują pracodawcy i studenci.
Na jakość wpływa zaspokojenie potrzeb
odbiorców
Jakość dla studentów:
„Mamy dosyć teoretycznych przedmiotów”.
„Wiedza jest zbyt teoretyczna, brak w niej odniesień nawiązania do praktyki, do
kwestii, które nas interesują”.
Wiedza wykładana na uczelniach nie może być zbiorem rad
praktycznych. Do tego wystarcza wiedza zdroworozsądkowa.
Na jakość kształcenia wpływają
pracownicy naukowo-dydaktyczni
Rola nauczyciela wymaga szczególnych kompetencji naukowych i
społecznych. Kompetencje te wymagają wyjścia poza wąską
specjalność, podejścia interdyscyplinarnego oraz pewnej wiedzy
społecznej na temat funkcjonowania nauki.
Wzór pracy naukowej i dydaktycznej:
Możemy prowadzić zajęcia, zajmując się tym tylko dla pieniędzy i robić to robić
dobrze – ponieważ organizatorzy poddają nas ocenie. Możemy to robić dobrze,
by uzyskać dobre oceny.
Możemy prowadzić zajęcia najlepiej jak potrafimy, bo taki jest nasz standard
edukacyjny.
Role nauczyciela naukowo-dydaktycznego
i ich wpływ na jakość kształcenia
Nauczyciel jako wykładowca (prowadzi zajęcia w formie wykładów
kursowych, wykładów monograficznych).
Nauczyciel jako osoba prowadząca ćwiczenia (zmienia relacje
między nauczycielami a studentami, zwiększają się możliwości
bezpośredniego oddziaływania).
Nauczyciel jako osoba organizująca pracę własną studentów (ważna,
bo studenci własnym wysiłkiem powinni zdobywać wiedzę, rozwija
procesy samorefleksji).
Nauczyciel jako partner studentów w badaniach naukowych.
Jakość kształcenia: organizacja nauki w
szkole wyższej
W chwili obecnej organizacja nauki sprzyja „uczonym zawodowym”,
nie zaś „umysłom filozoficznym”.
W kształceniu uniwersyteckim występują silne więzi między
działalnością naukową i dydaktyczną.
Wielkość dokonań naukowych nauczycieli akademickich wywiera
wpływ na kształt i rangę dokonań dydaktycznych.
Jakość kształcenia: wyzwania dla
szkolnictwa wyższego
Przełamanie niechęci studentów do uprawiania nauki w jej czystej
postaci.
Uczelnia ma przygotowywać do uprawiania określonych zawodów, ale
jednocześnie powinna się skupiać na uprawianiu dyscyplin teoretycznych, które
są niezależne od jakiegokolwiek nastawienia zawodowego.
To, co studenci uważają za praktykę, często jest wyrazem
analfabetyzmu.
Rozwój świadomości, że właśnie myślenie, jest podstawową
przyczyną działania.
Jakość kształcenia: wyzwania dla
szkolnictwa wyższego
Mistrz powinien swoim uczniom przekazywać nie tylko wiedzę jawną,
ale także niejawną. Oznacza to zmianę relacji między nauczycielami
a studentami.
W szkole tradycyjnej najważniejszą postacią jest nauczyciel, student musi się
podporządkować.
Jak to robić?
Potraktować studentów jako jednostek współkształtujących proces
dydaktyczny. Zakłada to konieczność żywego udziału w
planowaniu pracy dydaktycznej w doborze treści i form,
uwzględnienia zainteresowań studentów.
Przygotowywanie esejów na temat wybranych zagadnień. Z
repertuaru tematów studenci sami wybierają ten, który ich bardziej
interesuje. Nie jest to temat narzucany.
Partycypacja studentów w budowie programu zajęć. Zgłaszanie
przez studentów tematów i poruszanie ich.
Jakość kształcenia: wyzwania dla
szkolnictwa wyższego
Przygotowanie do twórczego wykonywania zawodu:
Obecne modele kształcenia w dużym stopniu służą adaptacji, nie rozwojowi –
przeważa przekaz informacyjny ze strony wykładowców. Wymaga zmiany
modelu komunikowania.
Ten model kształcenia nie służy wyzwalaniu twórczości, samoświadomości.
Zatem powinien być modyfikowany.
Okazją do wyzwalania aktywności twórczej studentów może być powierzanie im
roli badaczy naukowych – kształcenie poprzez badanie. Nauczyciel pełni
funkcję partnera naukowego studentów.
Przygotowywanie prac magisterskich – studenci włączani są do zespołów
badawczych. Waloru nabiera partnerstwo nauczycieli akademickich i
studentów, które wynika ze wspólnoty poszukiwania problemów badawczych.
Czy student w Polsce może swojemu
profesorowi powiedzieć, iż ten nie ma racji?
Istnieje związek między poziomem kształcenia na poziomie wyższym
a przyzwoleniem na krytykę.
Niska jakość kształcenia – intelektualny autorytaryzm.
Zmiana powinna nastąpić na wszystkich szczeblach nauczania.
Podsumowanie
Zmieniający się obraz uczelni wyższej wywołuje zmiany
w postawach, zachowaniach i aspiracjach uczonych.
Przed uczonymi jako pracownikami wiedzy stawiane są
nowe wymagania.
Szczególne znaczenie dla podwyższenia jakości
kształcenia ma zmiana relacji między nauczycielami a
studentami.
Utrzymanie odpowiedniej jakości pracowników naukowodydaktycznych wymaga ciągłego rozwoju, a więc
nabywania nowych kompetencji.
Zasadniczym wymaganiem staje się zainteresowanie
własnym rozwojem.
JAKOŚĆ:
Minimalne standardy
Ciągłe ulepszanie
Powinny być wyznaczone standardy minimalne, które w miarę czynionych
postępów, należy podwyższać.