STARofYTNoŚĆ

STARofYTNoŚĆ
ksandrana; Macedonięf Grecjq,syrię ze sto|icąw Antiochiii Egipt
przezA|eksandla).
(miastozałożone
z A|eksandria
Wschódna Wpływy
18' PodbójPersjiprzezA|eksandra
Wie|kiego
otwotzył
greckiej'|dóraWchłonęła
greckiej'Powstała
nowaformaku|tury
ku|tury
zabytkitej
|icznepielwiastkiorienta|ne,
byłato ku|turahe||6nistyczna.
cryll Dom Muz, pierwsryinsMut naukowy
kulturyto m.in.:l\,,luzeum,
posqgWenusz [,'li|o'
rzeźba|gru.
wA|eksandrii'
AklopolwPergamonie'
pa Laokoona,oltarzZeusaw Pergamonie
7, STAHOŻYTNY RZYM
W slaroż\,tnoścl
1' Ko|ejnym
centrumcywi|izacyjnym
stałasię lla|ia,sfcfe.
gó|nieW okresie,gdy dominację
fdobyłRzym.
Rymunad TybremUsta|ono
na lok 753
2' Datępowstaniastaloż\',tnego
p.n'e' Legendamymi
założycie|ami
miastamie|ibyó b|iźnlacy
Romulus
prawdopodobnie
Bzympozoslawał
W V| W.p'n.e.
i Remus.Historycznie
p|emiona|ta|i.
pod władfąEtruskóW.oprócz nich |ta|ięzamieszkiwały
syku|owiei Latynowie.
od nazwy
ków:Umbrowie,
samnic],LUkanowie,
pochodzinazwajęzykastaroż}'tnych
Rzymian 1acina'
tychostatnich
tladycji'pochodzi|i
f Azji Mniejszej'a|e
3' Elruskowie'wedługslaroż},tnej
ich ięfyk jest słaboznany.stworzy|iorygina|nq
ku|tu.ęopartqna wpły"
wach wschodnich.
Rzymianieprzeję|iWie|eelementówre|igiietruskiej'
lozwinę|isieć
a iakźesposóbbudowania
miasl.Etruskowie
dlóg hand|o.
Wytwarza|itakże Wspaniałe
Wych i sieć kanałównawadniajqcych'
pŻedmioty
zbytku,np' naczyniazb|ązlczy \uslJa'
4. Właśni6
WVl W.p.n-e.osadazałożona
na wzgórzu'zwanymPa|atynem'
przekształciła
się w miasto.zbudowanoWóWczaspiefusfe śWiqlynie
mul oblonnyi Forum Romanum,cfy|i miejscespotkańpub|icznych
ihandlu.
jeszczesześciu
Wład'
5. Wedługtradycji'po RomulusieRzymemrządziło
ców' którzynosi|it],.tuł
kó|a - lex. Krój musiał
się |iczyćze zdan'efira.
możnych
ro.
dy stalsfych,cfy|isenatu'Zasiada|iW nimprfedstawiciele
dóW'klórychod słowapater- ojciec'nafywanopalryciuszami.obok
plebeiuśze,
czy|i,'ci'klórychjestmnóstwo',
nichW Bzymieby|iróWnież
(wo|niro|nicy,
rzymskim!
kupcy.rzemieś|nicy
by|ionitakżeobywatelami
ale mie|imniejprzyłvi|ejów'
6' W 509 t p.n'e.oba|onomonarchię'
a na jejmiejscewplowadfonorepu.
b|ikę.Władfękró|azastąpiły
WŚpó|neŻqdy zglomadzenia|udowego,
senatui V!rybieranych
ulzędników'
14
Staro4,tny
R4/m
7' Wkrótcedosfłodo konf|iktu
p|ebejusfy
z patrycjUszami.
WaIkata fosta.
łauwieńczona
sukcesempojitycznym
p|ebejuszy.
Wprowadzono
wóW.
czas urfądtlybuna |udowego.Mógłon za pomocąswegoweta'czy|i
sprzeciwu'przeciwstawió
się niekoŹystnym
dla p|ebejuszy
uchwałom
senatu,Wnioskom
zgromadzenia
czyteżkonsu|ów(lrybunibyli
nietyka|.
ni).W tymczasiespisanotakżePrawodwunaslutab|ic,klóredotycfy.
|o zw|aszczap|awakafnego'Te stopniowereformyfefwo|iły
p|ebeju'
sfom na udziałW żqdach.
8' Po podboiulta|ii(264l' p.n'e')Rzympodzielił
jq |udyna
zamieszkujące
dwiegłóWne
grupy:jednqstanowiły
te' ldórychziemiewcie|ono
do pań.
' sh'varzymskiego'a w drugiejznalazłysię te' którymnadanoślatus
sprrymielzeńców.spŻymierzeńcymie|iobowiqzekdostarczenia
od.
powiedniej
liczbywojskaRzymowi.W wielupunktachltaliiRrvmianie
fahlada|iosied|aswychob}M/ate|i'
nafywaneko|oniami'
którycńlada.
niembyloutżymanie
W posłuszeństwie
podbitych
świeżo
lerenów'
9' suwelennąwładzę
w Rzymiosprawował
naródŻymski,do któregofa.
posiadajqcych
|iczanoobywate|i
plawapuD||czne.
l0. senat rzymski byłorganemWładzy
o najwyższym
autoMecieW pań.
shvie.Na|eże|i
do niegoby|inajwyżsi
ulzędnicy|zymscy.Do jegokom.
petencjina|eżało
plowadzenie
po|ityki
zagranicznej'
nadzórnadfinan.
sami,sprawyreligii.
11' Na cze|epaństwasta|idwajkonsu|o!v|e
wybierani
na rok'posiada|ioni
najwyŻsza
wład7ę
cywi|nqi wojskowq'
W mjaręumacniania
się |nsrylu.
pojawi|i
cji repub|ikańskich
się inniurzędnicy:
cenzorry. dbajqcyo li.
nansepańslwa'prctorzy przewodniczy|j
sądomizarzqdfa|iprowin.
cjami,edy|owie_ organizowa|i
igrzyskai dba|io porzqdek,
kwestorzy
- administrowa|i
finansamipaństwai amii.
. W okresierepub]ikańskim
armia żymskabyłapospol'tym
ruszeniem
wsfystkich
fdo|nychdo nosfeniabronj.Podstawowq
jednostką
organiza.
cyjnąarmiiŻymskiejbył|egion'któryzasadniczo|icfył45oożołnieŻy'
w tym300jeźdźców'
wybranychz lównychwzrostemmężczyzn.Nafwa
pochodziwłaśnie
,'|egion''
od słowawybierać.
ciągłeWojnyprowadfone
p|zez A^!m wnagav wie|kiej|iczbyżołniefzy,
dJałegopostanowiono
pzeprowadzić
re'ormęarmii'Dokonał
tegoGajusf l\/ańusf.Zacząłon
przyjmować
do armiimężczyzn
nieposjadajqcych
majątku,
Kótzy za swq
służbę
mie|iotżymaćregu|anyżołd
i Uzbrojenie
na kosf państwa'
Po opanowaniu|ta|iinajwaźniejszym
pżeciwnikiem
Rfymu stałasie
Kańagina, ko|on]afenickaW Afryce Północnej.
Rzymianienazywa|i
Kańagińczyków
Punijczykami'
W |||W' p.n'e.Bzymstocfyłtlzy woiny
Punickie:
STAROMNOSC
- pierwsfa wojna punicka (264-241 r- p.n'e.) zakończona morskim
fwycięslwemBzymian'
- druga wojna punicka (218-201 r' p'n.e.), dowodfący wojskami
punjckim Hannibal pokonałRzymian pod Kannami;zrewanŹowali
się oni Kańagińczykompokonaniemich pod Zamą,
- lŻec]a wojnapunicka(149 146 r' p'n'e.)- Rzymianiezdobylii zni.
spżedano do niewo|j.
szczy]iKańaginę,a |udność
sobie Grecję'lv|efopotamię,
14' WWynikupodbojówRzyrnpodpolzqdkował
BManię i Ga|ię.W ten sposób powslało|mperium Bomanum' Wraz
tworzenielzw' prowincji'
z rozwojemteMolja|nymRzymu następowało
podbite,
podporządkowane
namiestnikom,
któży spra'
Byłyto obszary
Władzę.
Wowa|itam najwyższq
15' W fwiązku z ogromnymipodbojamiBzym stałsię państwemo si|nierof.
Winiętymsystemieniewo|nictwa.W najgorszejsytuacjibyIiniewo|nicy
oraz g|adiatorzy' czy|i zapaśnicyWa|cfący
z kopa|nii kamieniołomów
|ubf dzikimi zwieŻętami'By|i również
iżycie
między
sobą
na śmierć
ratrudnianinp.jako naucrycielelub niewo_
niewolnicywykwalilikowani,
nicy fatrudnianiW |aMundiach'gdzie uprawia|izboże,o|iwkicfy wino.
roś|'Niewo|n]cy(nazywani'mówiącymi narzędziami',)buntowa|]się
przeciw swej dołi,organifowa|iWięc powstania'Najwięksfe l najsłyn.
niejszebyłowystqpieniespartakusa w 73 71 r' p.n'e.
one
do kryzysuW lo|nictwie.odryłVały
16' NieustanneWojnydoprowadziły
ziemscy
chłopóWod fiemi, powodującupadekgospodarstw.WłaścicieIe
pŻejmowa|ije za dłUgilub kupowa|iza befcen. Ro|njcynajmowa|isię
a ich |os stawałsię podobnydo |osu
Więcczęsto U nowychWłaścicie|i,
niewo|ników'Blacia Grakchowie, Tyberlusz i Ga|usz próbowa|iodlo.
i zapobiecwy|udnieniusię wsi ita|skiej,|eczich
dzićWo|newłościaństwo
reiormyprzyniosłykrótkotMałyefekt'
17' W I wieku p.n'e.Wzrosłalo|a amii ijej dowódców' którzy zyska|iuprzy.
wi|ejowanąpozycję i zacfę|i między sobq walczyć o władzę.Jednym
f nich byłGa|usz Ju|iuaz cezal' który po p2ekroczeniugranicznejlfe
ki |ta|ii,Rubikon! rozpoczqłwojnędomowĄ'zwcięży| jq' za]ą|Rfy.r'
Jednak sp2eciw senatoróWprzecjwkonieograni
i slałsię dy|datorem.
czonej władfy cezara doprowadfiłdo zamordowaniago 15 |||44 r'
p'n'e' W dniLrtzw ld Marcolvych; od pŹydomka rodowegocezara
się
wywodzisię najwyższytytułmonarszy- cesarz' klórym posługiwali
Władcvdo XX Wieku'
18. Po śmiercicezaradoszłodo Wojnydomowejmiędzyoktawianem adoptowanymsynem cefara a MarkiemAntoniuszem- b|iskimWspółpra.
cown]kiemcezara' Dzięki z\'!rycięŚlwupod Akcium w 31 r. p.n.e.
16
staroż]'.tny
Rfym
oktaw an sta]się jedynowładcq
w państwie'oktawian by| pie.Wszym
cesarzem rzymskim pos]adajqcymtytułAUgusta wspaniałego,pr n.
cepsa _ p erwszegoWśródsenatolów ',ojcaajczyzny'';miałWładfęinr'
peratora,cfy|i naczelnegoWodza byłteżtrybunem|udowynr najwyż.
poetóW.ańysióW
szym kapłanem.August byłprzyjace|emi opiekL]nem
19' Za panowaniacesaŻa Tajana (g8-117 r' n'e') Wprowadzonoreformę
gospodarczq,któla pracę niewo|nkóW zasiqpiłatzw. ko|onateńi wła'
ścice|eziemscy dfieli i swe dobra na działkii puszcza| le w dzie|żawe
rolnikom,zwanym kolonam.
20' W |||w' n'e. nastqpłyzmiany ustro]owe,klóre WzmocnilyWładzęcesar
ską' cesaż Diok ecjan przyiąłt},tuł,.pana'.
skupiłWswymrękunieogra.
nIczonqw|aozę'
21' W 395 r' Teodoziusz Wie|kipodfieliłpaństwo rzymskiem ędzy dwóch
synów' odtąd istnałydwa cesarstwa rfymskie: zachodnie z Rfymem
i wschoc|nie ze sto icq w Konstantynopo|u'
W cesarstwe fachodnim
prfewagę m]ała|Udność
zromanizowana ięzyk łaciński.a we wscho.
dnim- |Udność
fhe|lenizowana
ijęzykgrecki'
22' W |||i |V W.n'e'zacfęłynękaóimperium
germańskie
zymskiep|emiona
(barbarzyńskie)z Europy:Goci, Wzygoci' Frankowie'Ang owie, sasi
i Wanda|owie'ci ostatn tak spustoszy|iRzym, że odtąd przez słowo
,'wanda|izm.'rofumie się dz kie i bezmyśne nisfcfenie' Napór ger.
mański nasi|łsię, gdy na GolóW naiechałUd pochodzenratureckiego
Hunowie, na czele f Atty|q'Wywołało
to ogólny ruchp|emion,tzw' wie.
kq WędróWkęudów'
23. Wiek V to koniec cesalstwa zaĆhodnego powstane na jego gruzach
kró|esiwgemańskich' upadek cesarsiwa nastapiłw roku 476 n.e.
17