Idealna prezentacja

1
Idealna prezentacja
Niepoprawni optymiści twierdzą, że do maturalnej godziny zero jest jeszcze dużo czasu. Ale
prawda jest taka, że najwyższy czas wziąć się do roboty. Przede wszystkim dlatego, że
egzamin dojrzałości obejmuje też maturę wewnętrzną. Jest to ustny sprawdzian z języka
polskiego zdawany przed szkolną komisją. Ma formę piętnastominutowej prezentacji
przygotowanej przez ucznia, po której komisja egzaminacyjna przepytuje maturzystę.
Czytając poradnik, pamiętaj, że “najwyższą instancją” w trakcie pracy nad prezentacją jest
twój polonista. Skonsultuj z nim wszystkie pomysły.
Sztuka ćwiczenia
To proste: najpierw powiedz, co chcesz powiedzieć, potem to powiedz, a na końcu powiedz,
co powiedziałeś.
Oto zestaw wskazówek, jak przygotować dobre wystąpienie:
I. Trudny wybór
1. Prezentacja trwa 15 minut, musisz zatem zdecydować się na omówienie tylko jednego
zagadnienia wskazanego w wybranym przez siebie temacie.
2. Wybierz materiały źródłowe, które posłużą ci do opracowania tematu. Mogą to być
teksty literackie, filmy, obrazy itp. Skup się na dziełach, które cię interesują
i o których będziesz mógł opowiadać z pasją. Unikaj korzystania z bryków, gdyż
analizy w nich zawarte są zazwyczaj uproszczone i schematyczne.
3. Czytając teksty, podkreślaj ważne fragmenty. Sporządzaj notatki. Wypisuj cytaty.
Najlepiej, gdyby miały one charakter błyskotliwych sformułowań, spostrzeżeń.
Pamiętaj, aby opisać każdą notatkę, wskazując książkę lub artykuł, z którego
pochodzi. W ten sposób zrobisz pierwszy krok do przygotowania literatury podmiotu
i przedmiotu.
II. Jak to pokazać?
1. Oceń, czy wykorzystanie materiałów pomocniczych (zdjęć, reprodukcji obrazów,
nagrań, fragmentów filmów, plansz z wykresami itp.) uatrakcyjni twoją prezentację.
Pamiętaj, że możesz na to przeznaczyć tylko pięć minut.
2. Przygotuj plan prezentacji (wzór znajdziesz w informatorze maturalnym
przygotowanym przez Centralną Komisję Egzaminacyjną). Najpóźniej na tydzień
przed egzaminem musisz dostarczyć go swojemu poloniście. Plan jest jedyną pomocą,
z jakiej możesz korzystać w czasie prezentacji.
Plan powinien zmieścić się na stronie formatu A4. Musi zawierać szkic wypowiedzi oraz
bibliografię: literaturę podmiotu i literaturę przedmiotu.
2
3. Pamiętaj, aby nie przesadzić z liczbą materiałów źródłowych. Nie masz ani miejsca na
kartce, ani czasu na omówienie wielu dzieł, poza tym z tego m.in. będzie pytać cię
komisja.
III. Schemat prezentacji
1. Prezentacja, jak każde wystąpienie publiczne, powinna zawierać wstęp, rozwinięcie
i zakończenie.
2. Powinieneś zacząć od określenia problemu, który przedstawisz i argumentów, które
przytoczysz, aby problem scharakteryzować. Nie żałuj czasu i uwagi na pracę nad
wstępem. Komisja powinna od razu dowiedzieć się, o czym będziesz mówić i co
chcesz udowodnić. Można zacząć od cytatu z literatury, pytania retorycznego,
anegdoty nawiązującej do podstawowego problemu albo po prostu – jasnego
przedstawienia tezy.
3. Zakończenie jest bardzo ważne z punktu widzenia wrażenia, jakie wywrzesz na
komisji. Ludzie bardzo często pamiętają najlepiej to, co usłyszeli na końcu.
Zakończenie powinno płynnie wynikać z rozwinięcia, zawierać zwięźle i prosto
podane wnioski.
IV. Trening
1. Najpierw wystąp przed samym sobą. Gdy uznasz, że mówisz tyle, ile trzeba, powtórz
to z zegarkiem w ręku. Kiedy już mieścisz się w czasie, nagraj swoje wystąpienie.
Odtwarzając je, dostrzeżesz uchybienia. Najlepsze są jednak ćwiczenia przed
publicznością. Nauczyciel, rodzice i znajomi mogą wskazać ci te elementy, które
powinieneś poprawić. To też dobry sposób na pozbycie się tremy.
2. W trakcie ćwiczeń może się okazać, że np. układ prezentacji jest niezrozumiały dla
słuchaczy, materiały pomocnicze nieczytelne, a liczba wątków, jakie chcesz omówić,
nie pozwala zmieścić się w limicie czasu. Wtedy trzeba ponownie przemyśleć plan
prezentacji, poszukać dodatkowych materiałów.
3. Bądź gotowy do rozmowy z komisją. Nauczyciel może zadać trzy pytania. Musisz
umieć bronić swojej tezy. Licz się z tym, że komisja może cię zapytać o kwestie
pośrednio związane z prezentacją (np. kontekst historyczno-literacki, problemy
poruszane w tekstach z bibliografii przedmiotu).
UWAGA!
Fachowcy od nauki publicznych wystąpień twierdzą, że na przygotowanie jednej minuty
udanej prezentacji trzeba poświęcić co najmniej godzinę. Pamiętaj, że jesteś debiutantem
w tej dziedzinie i potrzeba ci będzie wielokrotnie więcej czasu, zapewne około czterech
godzin. Na przygotowanie kwadransa swojej prezentacji potrzebujesz więc ok. 60 godzin.
Jeśli poświęcisz na ten cel pół godziny dziennie, praca zajmie ci około dwóch i pół miesiąca!
3
Maturalny wideoklip
Przez pięć minut możesz obrazem i dźwiękiem wyrazić więcej niż w godzinnym elaboracie.
Doskonalą radę dla maturzysty początku XXI wieku dał Alfred Tennyson, żyjący blisko 200
lat temu genialny angielski poeta, który powiedział: “Rzeczy, które się widzi, zdają się
potężniejsze niż te, o których się słyszy”.
Uzupełnienie prezentacji o obrazy z komputera czy rzutnika wymaga dodatkowego wysiłku.
Ale to się opłaci!
I. Wybór urządzeń
Najlepiej skorzystać z komputera i projektora multimedialnego (wideoprojektora).
Alternatywą jest odpowiednio duży monitor lub wydrukowanie plansz na folii i użycie
rzutnika pisma. Do przygotowania wystąpienia możesz posłużyć się programami do
tworzenia prezentacji lub edytorami stron www.
II. Zasady tworzenia prezentacji





Prezentacja musi być czytelna i estetyczna. Osiągniesz to, jeśli będziesz pamiętał, że:
o tekst powinien być kontrastowy wobec tła; a tło powinno być jednolite, ciekawym
rozwiązaniem jest użycie grafiki pozbawionej kontrastowych elementów, np. znak
wodny;
do wykonania tekstu należy użyć czcionki o odpowiedniej wielkości i kształcie;
dobrze prezentują się czcionki tzw. bezszeryfowe, np. Arial;
tekst na planszy nie powinien zajmować więcej niż 7 linii (ma to wpływ na wielkość
czcionki), a każda linia powinna zawierać nie więcej niż 7 słów (reguła 7×7);
na jednym slajdzie można zamieścić najwyżej trzy grafiki;
cała prezentacja powinna mieć taką samą konwencję graficzną: jednakowe tło,
kolorystykę liter, sposób wyróżnienia tytułów, nagłówków.
Musisz pamiętać, że prezentacja to nie zestaw notatek (tych na egzaminie mieć nie wolno),
a jedynie materiał ilustrujący wypowiedź, zgodny z planem prezentacji. W ciągu 15 minut
zdążysz pokazać i omówić najwyżej 15 slajdów, ale lepiej, gdy będzie ich mniej. Kilka z nich
będzie znaczących:



pierwszy slajd, zawierający zapis tematu, powinien być wyjątkowo starannie
opracowany graficznie (liczy się pierwsze wrażenie!).
na drugim warto umieścić spis zawartości twojej prezentacji.
ostatni może zawierać podsumowanie (takie, jak w planie, który przekazałeś
nauczycielowi) lub interesujący obraz albo cytat.
Zasady komponowania treści foliogramów są podobne do tworzenia slajdów. Pamiętaj
o wpisaniu na foliowych wydrukach tytułów7 i numerów oraz umieszczeniu ich w koszulkach
i segregatorach w wymaganej przez plan twego wystąpienia kolejności.
4
III. Problemy techniczne
Warto kilka dni przed maturą obejrzeć salę, w której będzie odbywał się egzamin. Sprawdź,
czy np. ustawienie monitora jest odpowiednie – padające wprost na ekran promienie słońca
uczynią obraz nieczytelnym. Upewnij się, czy rzutnik pisma daje wystarczająco wyraźny
obraz. Prezentację przygotujesz prawdopodobnie na innym komputerze niż ten, z którego
będziesz korzystał podczas egzaminu. Zatem przed egzaminem:





upewnij się, że wszystkie niezbędne pliki związane z wystąpieniem, a nie włączone do
pliku prezentacji (np. fragment)’ nagrań wideo, nagrań dźwiękowych) są w tym
samym katalogu, co główny plik;
sprawdź, czy używane przez ciebie czcionki można odczytać na komputerze, który
będzie służył do prezentacji;
przenieś na płytę CD, pamięć przenośną cały katalog zawierający prezentację
i wszystkie niezbędne pliki, na wszelki wypadek zrób też kopię i zabierz ze sobą;
uruchom prezentację na komputerach zawierających różne wersje systemu
operacyjnego oraz różne wersje użytego przez ciebie oprogramowania. Efekty
animacyjne dostępne np. w PowerPoincie w wersji XP nie będą widoczne w wersji
2000;
w przypadku witryny www obejrzyj ją w różnych rozdzielczościach ekranu.
Szóstka z zachowania
Już od progu będziesz obiektem obserwacji i ocen. Wejdź pewnym krokiem, uśmiechaj się
i mów krótkimi zdaniami.
Jeśli wiesz już, co chcesz powiedzieć w czasie prezentacji, to pora na naukę sposobu, w jaki
możesz to zaprezentować efektownie i efektywnie zarazem.
I. Przed prezentacją
Kto? Nie chodzi o nazwisko. Przedstawiając prezentację, wchodzimy w jakąś rolę. Na
maturze masz wyglądać jak dobrze przygotowany, poważnie podchodzący do życia młody
człowiek. Nauczyciele znają cię od trzech lat, więc trudno ich zaskoczyć. Warto jednak
spróbować (czasem nawet trzeba) pokazać się z innej, lepszej strony. Poza tym jedna osoba w
komisji jest zawsze spoza szkoły.
Do kogo? Może to być dla ciebie zaskoczeniem, ale nauczyciele zasiadający w komisji to
twoi sojusznicy. Na dobrym wyniku zależy im tak samo jak tobie. Oczekują, że po latach
nauki będziesz mówił poprawnym językiem (zresztą ocenią cię za tę umiejętność). Wobec
tego zadbaj, by w wypowiedzi nie używać określeń slangowych i kolokwialnych. Możesz
wpleść za to w swój wywód kilka specjalistycznych określeń i terminów. Oczywiście jeśli je
rozumiesz i odpowiednio stosujesz!
W jakim celu? Egzamin maturalny to prezentacja, której celem jest przekonanie odbiorców,
że wiesz, co robisz, rozumiesz, o czym mówisz, i potrafisz poprawnie się wypowiedzieć.
Celem NIE JEST wyjaśnienie komisji np. niuansów poezji romantycznej. Komisja zna je
lepiej od ciebie.
5
II. W trakcie prezentacji
Na maturze komisja wnikliwie wsłucha się w treść wypowiedzi, lecz także ton głosu i twoje
zachowanie będą miały wpływ na to, czy nauczyciele uznają cię za dobrze przygotowanego.
Do sali wejdź spokojnym, ale dynamicznym krokiem. Uśmiechnij się do komisji i przywitaj.
Zajmij wskazane miejsce. Jeśli w trakcie prezentacji usiądziesz wygodnie na krześle, nie
zakładaj nogi na nogę itp.




W rękach możesz trzymać plan prezentacji (włóż go w foliową koszulkę i postaraj się
nie zniszczyć kurczowym ściskaniem). Jeśli nie będziesz miał nic w rękach, połóż je
swobodnie na kolanach, nie splataj dłoni, nie krzyżuj rąk na piersiach.
Gdy zdecydujesz się stać przy ekranie, na którym wyświetlisz swoją prezentację, stań
przodem do komisji, tylko czasem zwracaj się do ekranu, wskazując jakieś elementy.
Wskaźnik (długopis, wskazówkę czy wskaźnik laserowy) trzymaj w ręce od strony
ekranu. Drugą rękę opuść wzdłuż ciała (nie wkładaj jej do kieszeni!).
W trakcie wypowiedzi patrz na nauczycieli. Twoje spojrzenie powinno wędrować po
twarzach wszystkich członków komisji. Nie unikaj ich spojrzeń. Gdy dostrzeżesz
zainteresowanie i sympatie któregoś z nich, do niego częściej kieruj swoją wypowiedź
(nie mów jednak tylko do niego!). Przyjazny słuchacz poprawia samopoczucie
prezentującego przez to jakość jego wystąpienia. Warto też się uśmiechać, bo to budzi
sympatię.
Po zakończeniu egzaminu koniecznie podziękuj (nawet, jeśli uważasz, że prezentacja
wyszła ci koszmarnie, a pytania komisji były zbyt trudne).
Jeśli w swojej prezentacji opierasz się na własnych przemyśleniach, powinieneś często
używać określeń: “uważam, moim zdaniem, sądzę, że…”. Gdy postanowiłeś powoływać się
na opinie autorytetów (autorów wybranych przez ciebie opracowań), mów: “jak wskazuje
prof. Bralczyk w swojej pracy pt. “Język na sprzedaż”.”.
Używaj krótkich zdań, stosuj raczej zdania twierdzące niż przeczące. Ogranicz używanie
formy bezosobowej (np. sądzi się). Mów głośno i wyraźnie, unikaj westchnień, przerywników
typu eee… yyy… Pamiętaj, że ludzie często budują swoje opinie o wartości i zawartości
wypowiedzi na podstawie oceny tonu osoby mówiącej.
Ważne jest zachowanie rytmu wypowiedzi. Jeśli będziesz mówił za wolno, zanudzisz
słuchaczy, zbyt szybkie przemawianie ich zdenerwuje i spowoduje, że nie nadążą za wątkiem.
Twoje notowania w oczach komisji spadną, jeśli pod koniec wystąpienia zaczniesz
przyspieszać i mnożyć słowa, by powiedzieć wszystko, co zaplanowałeś.
UWAGA!
10 rzeczy, których nie możesz robić w trakcie prezentacji:
1.
2.
3.
4.
5.
Nie mów do ekranu
Nie odwracaj się tyłem do komisji
Nic stawaj między ekranem a komisją
Nie baw się wskaźnikiem
Nie kiwaj się na nogach
6
6. Nie wkładaj rąk do kieszeni
7. Nie splataj dłoni na piersiach czy biodrach
8. Nie przechadzaj się tam i z powrotem
9. Nie unikaj spojrzeń członków komisji
10. Nie zakrywaj ust i nie pocieraj nosa
Sposoby na stres
Przygotowanie do matury to także troska o samopoczucie, zdawałeś egzaminy, pisałeś
klasówki, odpowiadałeś przy tablicy, występowałeś publicznie. Przetrwałeś, dałeś radę, czyli
umiesz radzić sobie ze stresem. Potraktuj siebie jako eksperta od swojego stresu! Przypomnij
sobie te sytuacje i to, co pomogło ci zredukować napięcie. Sporządź własną listę, a następnie
uszereguj sposoby na stres od najskuteczniejszych do najmniej skutecznych. Dobry efekt daje
wyobrażenie sobie maturalnego dnia scena po scenie: jak rano wstajesz, ubierasz się, idziesz
do szkoły, spotykasz kolegów, nauczycieli, wchodzisz do sali egzaminacyjnej i zaczynasz
prezentację. Spowoduje to u ciebie wzrost napięcia, ale systematyczne powtarzanie tego
ćwiczenia uodporni cię na stres. Sprawdź, czy na twojej liście eksperta jest aktywność
fizyczna: aerobik, pływanie, rower. Osoby, które regularnie uprawiają ćwiczenia, są o połowę
mniej narażone na działanie stresu! Dbaj o kontakty z bliskimi osobami. Rozmowa i ich
wsparcie będą ci niezbędne.
Mistrzowie kwadransa, „Newsweek”, 16.01.2005