ewolucja programu studiów menedżerskich w instytucie organizacji

Jacek Bałuk
Politechnika Warszawska
EWOLUCJA PROGRAMU STUDIÓW MENEDŻERSKICH W INSTYTUCIE ORGANIZACJI
SYSTEMÓW PRODUKCYJNYCH POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ
W artykule podkreślono unikalność kształcenia, którego główny akcent dydaktyczny był
zawsze położony na przedsiębiorstwo i jego zasadnicze obszary problemowe: organizację pracy,
organizację procesów produkcyjnych, ekonomikę i zarządzanie przedsiębiorstwem, systemy
informatyczne przedsiębiorstwa, sterowanie jakością. Omówiono także podstawowe zmiany
o charakterze technologicznym, rynkowym, demograficznym i społecznym, jakie obserwowane są
w ostatnich latach na przemysłowym rynku pracy w
Polsce. Prowadzą one do konieczności
modyfikacji istniejących modeli edukacyjnych, a w szczególności: kształcenia przez cały okres pracy
zawodowej, skracania czasu studiów, przechodzenia na studia wielostopniowe, poszerzania wiedzy
interdyscyplinarnej, standaryzacji treści nauczania w ramach tego samego kierunku studiów na
uczelniach polskich i dostosowania programów do standardów europejskich.
Zasadniczą część opracowania stanowi przegląd i charakterystyka zmodernizowanego
programu studiów: zawodowych I stopnia (inżynierskich i licencjackich), magisterskich, doktoranckich
oraz podyplomowych organizowanych zarówno w trybie studiów dziennych, wieczorowych, jak
i zaocznych. W końcowej części artykułu omówiono przewidywane kierunki dalszych modyfikacji
omawianego programu studiów.
Wprowadzenie
Cechą charakterystyczną studiów na kierunku zarządzanie i marketing w Instytucie
Organizacji Systemów Produkcyjnych Politechniki Warszawskiej jest to, iż spełniając minimum
programowe dla tego kierunku w zakresie wykształcenia menedżerskiego, jednocześnie kładą duży
nacisk na przygotowanie absolwentów w obszarze wiedzy inżynierskiej i organizatorskiej. Uzasadnia
to nadawanie absolwentom tytułu inżyniera organizatora, specjalisty zarządzania techniką lub inaczej
mówiąc specjalisty zarządzania inżynierskiego.
Podstawową cechą tych studiów jest integracja problematyki techniczno-technologicznej,
organizacyjno-ekonomicznej i psycho-socjologicznej. Wynika ona z przyjętej sylwetki specjalistycznej
absolwenta, którego zawodowa działalność polega na projektowaniu i wdrażaniu systemów
1
produkcyjnych (ludzie, wyposażenie, środki finansowe) i procesów wytwarzania oraz zarządzaniu
nimi.
Analiza czynników wymuszających wprowadzanie zmian w programie studiów menedżerskich
Na przemysłowym rynku pracy w Polsce, podobnie jak i w innych krajach europejskich,
obserwuje się szereg zmian o charakterze technologicznym, rynkowym, demograficznym oraz
społecznym. Do najważniejszych z nich można zaliczyć: wzrost udziału nowych wyrobów oraz nowych
procesów i technologii, presja na skracanie czasu uruchomienia nowej produkcji w wyniku globalizacji
konkurencji, szybkie starzenie się nabytej wiedzy i umiejętności, gwałtowny wzrost technologii
informacyjnych, niż demograficzny, wzrost aspiracji edukacyjnych etc.
Analiza tych zmian wskazuje na potrzebę dostosowania modeli edukacyjnych i treści
nauczania do zmieniającej się sytuacji, a w szczególności na konieczność:
−
przygotowania do kształcenia przez cały okres pracy zawodowej,
−
przechodzenia na studia wielostopniowe,
−
skrócenia czasu studiów,
−
poszerzenia wiedzy interdyscyplinarnej,
−
standaryzacji treści nauczania w ramach uczelni polskich prowadzących ten sam kierunek
studiów,
−
dostosowania programów kształcenia do standardów europejskich itp.
Powyższe okoliczności oraz takie wymogi formalne, jak: model studiów trójstopniowych
obowiązujący na Politechnice Warszawskiej, minima programowe ustalone przez Radę Główną
Szkolnictwa Wyższego dla kierunków zarządzanie i marketing oraz zarządzanie i inżynieria produkcji
stały się podstawą wprowadzonych zmian w systemie studiów w obszarze zarządzania w Instytucie
Organizacji Systemów Produkcyjnych.
Modyfikacja istniejącego kierunku studiów zarządzanie i marketing polegała na wyłączeniu
z programu tych studiów specjalistycznego obszaru inżynierskiego na korzyść zagadnień ogólnotechnicznych, konstrukcyjno-technologicznych, organizacji przedsiębiorstwa, organizacji pracy, prawa
pracy i prawa gospodarczego, marketingu, analizy kosztów, zagadnień informatycznych, języków
obcych itp. Studia te w większym stopniu dają kwalifikacje w zakresie administracji w dziedzinie
szeroko pojmowanej działalności biznesowej – tzw. Business Administration i w zakresie marketingu.
Przegląd i charakterystyka zmodernizowanego programu studiów
Instytut prowadzi różnorodne formy i rodzaje studiów na kierunku zarządzanie i marketing,
które są przeznaczone dla różnego kręgu kandydatów. W zależności od poziomu wykształcenia
kandydatów prowadzone są studia: I stopnia - zawodowe (inżynierskie oraz licencjackie), II stopnia –
magisterskie uzupełniające, III stopnia - doktoranckie, oraz studia podyplomowe umożliwiające stałe
podnoszenie kwalifikacji przez absolwentów studiów wyższych. Dla ułatwienia korzystania ze studiów
osobom pracującym i zamiejscowym część z nich organizowana jest w trybie wieczorowym
i zaocznym. Na wszystkich poziomach studiów, bez względu na tryb ich prowadzenia, obowiązuje ten
2
sam
program.
Na
studiach
I
stopnia
prowadzone
są
cztery
specjalności:
zarządzanie
przedsiębiorstwem, zarządzanie produkcją, zarządzanie techniką oraz informatyczne systemy
zarządzania. Studia II stopnia obejmują trzy specjalności: przedsiębiorstwo w zintegrowanej Europie,
produkcja na rynki międzynarodowe oraz gospodarka cyfrowa. Studia doktoranckie prowadzone są na
specjalności: zarządzanie produkcją, transfer technologii, produktywność, innowacje technologiczne.
Charakterystyka studiów I stopnia
Studia inżynierskie dzienne kształcą inżynierów zarówno w obszarze nauk przyrodniczotechnicznych, jak również w dziedzinie nauk ekonomicznych, prawnych i społecznych. Absolwenci,
niezależnie od wybranej specjalności, uzyskują kierunkową wiedzę w zakresie: ogólnoinżynierskim,
działalności gospodarczej, procesów i systemów produkcyjnych, systemów informatycznych,
ekonomiki produkcji, systemów jakości, ergonomii, badań i rozwoju produkcji. Wiedza ta pozwala na
racjonalizację
działań
we
wszystkich
działach
gospodarki,
gałęziach
przemysłu
oraz
w poszczególnych przedsiębiorstwach, rozwiązywanie problemów z zakresu optymalizacji technicznoekonomicznej, planowanie rozwoju przedsiębiorstw oraz kooperacji z partnerami krajowymi
i zagranicznymi. Możliwe jest również wykonywanie prac związanych z zarządzaniem takimi funkcjami
w przemyśle i gospodarce jak: marketing, logistyka, dystrybucja, zarządzanie inwestycjami
rzeczowymi, zarządzanie kapitałem itp.
Normatywna pracochłonność studiów wynosi 2775 h w tym 615 h na wybranej specjalności.
Studia trwają 7 semestrów, ich strukturę przedstawiono w tabeli 1.
Studia licencjackie wieczorowe i zaoczne dają wykształcenie typowo menedżerskie.
Absolwenci tych studiów, uzyskując stopień licencjata są przygotowani teoretycznie i zawodowo do
pracy na niższych szczeblach aparatu zarządzania przedsiębiorstwem. Otrzymują oni podstawową
wiedzę w zakresie: organizacji przedsiębiorstwa, organizacji pracy, prawa pracy i prawa
gospodarczego, analizy kosztów, planowania działalności, marketingu, technik komputerowych
i informatycznych pakietów użytkowych, języków obcych oraz zagadnień ogólnotechnicznych.
Normatywna pracochłonność studiów wynosi 1995 h w tym 555 h na wybranej specjalności. Studia
prowadzone w trybie wieczorowym trwają 6 semestrów natomiast w trybie zaocznym 7 semestrów.
3
Tabela 1. Struktura studiów inżynierskich PW-IOSP – kierunek zarządzanie i marketing
Liczba godzin
S.I
S. II S.III S.IV S.V S.VI S.VI S.VII S.IX S.X
Przedmioty
I
I
WC L WC L WC L WCL WC L WC L WC L W C L WC L WC L
PRZEDMIOTY KIERUNKU
300
Przedmioty wykształcenia ogólnego
510
Przedmioty podstawowe
Moduł ogólnoinżynierski
360
150
Moduł mechaniczny konstrukcyjny
150
Moduł mechaniczny technologiczny
Przedmioty menedżerskie ogólne
315
120
Przedmioty menedżerskie
informatyczne
PRZEDMIOTY SPECJALNOŚCI
Zarządzanie produkcją
300
Zarządzanie przedsiębiorstwem
300
Zarządzanie techniką
300
Informatyczne systemy zarządzania
300
PD
Źródło: opracowanie własne
Zakres fachowej wiedzy przekazywanej w ramach
poszczególnych specjalności studiów I
stopnia można scharakteryzować następująco:
§ Specjalność: informatyczne systemy zarządzania
Wiedza specjalistyczna z zakresu szeroko rozumianej sfery projektowania systemów informatycznych
wspomagających
zarządzanie
przedsiębiorstwem,
obejmująca
w szczególności:
metody
projektowania i rozwoju informatycznych systemów zarządzania i sterowania produkcją, metody
komputerowej integracji przedsiębiorstwa, metody projektowania baz danych oraz metody
programowania w sieciach komputerowych.
§ Specjalność: zarządzanie przedsiębiorstwem
Wiedza specjalistyczna z zakresu: planowania strategicznego, ekonomiki przedsiębiorstw, badań
marketingowych, zarządzania finansami, psychologii i socjologii zarządzania, systemów zarządzania,
kadr, badań operacyjnych, organizacji zbytu i obsługi klientów, przygotowania i oceny projektów
inwestycyjnych.
4
§ Specjalność: zarządzanie produkcją
Wiedza specjalistyczna z zakresu: organizacji procesów produkcyjnych, zasad projektowania
technologiczno-organizacyjnego, planowania i sterowania produkcją, organizacji służb pomocniczych
przedsiębiorstwa (transportowych, magazynowych, remontowych, narzędziowych, energetycznych
itp.), logistyki, kontroli i sterowania jakością, metod i technik organizatorskich.
§ Specjalność: zarządzanie techniką
Wiedza specjalistyczna z zakresu: organizacji i ekonomiki technicznego przygotowania produkcji
w przedsiębiorstwie, działalności badawczo-rozwojowej nowych i perspektywicznych technologii,
relacji “konstrukcja - wytwarzanie - rynek”, transferu i wdrażania nowych technologii, kontroli i
sterowania jakością oraz organizacji pracy i normowania.
Po ukończeniu studiów I stopnia istnieje możliwość kontynuowania nauki na tzw. studiach
uzupełniających magisterskich.
Charakterystyka studiów II stopnia
Studia magisterskie uzupełniające przygotowują absolwentów w zakresie: działalności
gospodarczej przedsiębiorstw, systemów zarządzania, finansów, marketingu prawa, przedsięwzięć
biznesowych opartych o technologie internetowe. Wiedza ta pozwala na racjonalizację działań
menedżerskich w przedsiębiorstwach w warunkach integracji z Unią Europejską w obszarach:
planowania rozwoju przedsiębiorstw, konsolidacji i restrukturyzacji, zarządzania ryzykiem, działalności
na rynkach międzynarodowych, zarządzania kapitałem. Normatywna pracochłonność studiów wynosi
1440 h. Studia prowadzone są w trybie dziennym, wieczorowym i zaocznym i trwają odpowiednio: 4, 5
i 5 semestrów. Orientacyjną strukturę studiów przedstawiono w tab. 2.
Zakres fachowej wiedzy przekazywanej w ramach poszczególnych specjalności studiów II
stopnia można scharakteryzować następująco:
§ Specjalność: gospodarka cyfrowa
Wiedza
specjalistyczna
z
zakresu:
technologii
internetowych,
przedsięwzięć
biznesowych
w Internecie, hurtowni danych i systemów informowania kierownictwa, wirtualnych organizacji
gospodarczych, przetwarzania wiedzy, bezpieczeństwa i ochrony danych, usług internetowych
o charakterze finansowym i logistycznym.
§ Specjalność: produkcja na rynki międzynarodowe
Wiedza specjalistyczna z zakresu: funkcjonowania rynku w ramach integracji europejskiej, planowania
strategicznego produkcji, finansowania przedsięwzięć badawczo-rozwojowych i innowacyjnych,
transferu technologii, komputerowej integracji produkcji.
§ Specjalność: przedsiębiorstwo w zintegrowanej Europie
Wiedza specjalistyczna z zakresu: Unii Europejskiej, prawa międzynarodowego, zarządzania
przedsiębiorstwem międzynarodowym, międzynarodowych stosunków gospodarczych, marketingu
międzynarodowego
5
Tabela 2. Struktura studiów magisterskich PW-IOSP – kierunek zarządzanie i marketing
Liczba godzin
Przedmioty
S.I
S.II
S.III
S.IV
WC L WC L WC L WC L
PRZEDMIOTY KIERUNKU ZiM
150
Przedmioty wykształcenia ogólnego
270
Przedmioty podstawowe
465
Przedmioty menedżerskie kierunku
375
Przedmioty dopełniające kierunku
PRZEDMIOTY SPECJALNOŚCI
ZiM
240
Gospodarka cyfrowa
PD
240
Przedsiębiorstwo w zintegrowanej
Europie
240
Produkcja na rynki międzynarodowe
Źródło: opracowanie własne
Charakterystyka studiów III stopnia
Studia
doktoranckie
o
specjalności
zarządzanie
produkcją,
transfer
technologii,
produktywność i innowacje technologiczne dostarczają wiedzę, która tematycznie obejmuje
nowoczesne systemy zarządzania produkcją, gwarantujące znaczący wzrost produktywności oraz
rozwijanie działalności innowacyjnej , połączonej z transferem współczesnych osiągnięć technicznych
i organizacyjnych do praktyki przemysłowej.
Studia umożliwiają podnoszenie kwalifikacji inżynierom – menedżerom, zajmującym się
projektowaniem, wdrażaniem i eksploatacją systemów zarządzania przedsiębiorstwem. Umożliwiają
one
również
nabycie
umiejętności
rozwiązywania
złożonych
problemów
naukowych
oraz
technicznych, samodzielnego prowadzenia badań naukowych oraz interpretacji wyników, prowadzenia
prac eksperckich i doradczych. Studia trwają 4 lata i są prowadzone w trybie dziennym i zaocznym .
Studia podyplomowe
Tempo zmian i rozwoju współczesnej wiedzy powoduje potrzebę stałego podnoszenia
kwalifikacji przez absolwentów studiów wyższych. Instytut Organizacji Systemów Produkcyjnych
stwarza takie możliwości poprzez organizowanie Studiów Podyplomowych w wybranych obszarach
wiedzy.
6
Aktualnie oferowane są następujące rodzaje studiów podyplomowych:
1. UBEZPIECZENIA,
2. UBEZPIECZENIA I BANKOWOŚĆ,
3. MBA – MASTER BUSINESS ADMINISTRATION,
4. ZARZĄDZANIE JAKOŚCIĄ, ŚRODOWISKIEM I BEZPIECZEŃSTWEM PRACY
5. ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM W GOSPADARCE RYNKOWEJ,
6. ZARZĄDZANIE ROZWOJEM, TRANSFEREM, UŻYTKOWANIEM I MARKETINGIEM
INNOWACJI TECHNOLOGICZNYCH,
7. E-BIZNES
Przewidywane kierunki dalszej modyfikacji programów nauczania
Koncepcja dalszych zmian w systemie studiów dziennych w obszarze zarządzania
w Instytucie Organizacji Systemów Produkcyjnych opiera się na następujących założeniach:
1. Uruchomienie nowego kierunku studiów pod nazwą „zarządzanie i inżynieria produkcji”.
Kierunek ten, w większym stopniu niż w dotychczas prowadzonym kierunku, łączyłby
przygotowanie inżynierskie z określonej dziedziny (np. budowy maszyn, elektrotechniki) z wiedzą
i umiejętnościami w zakresie organizacji i zarządzania przemysłowych systemów produkcyjnych.
Studia te byłyby zbliżone do kierunku kształcenia Engineering Management w krajach
anglojęzycznych.
2. Modyfikacja istniejącego kierunku studiów zarządzanie i marketing, polegająca na dalszym
wyłączeniu z programu tych studiów obszaru inżynierskiego na korzyść zagadnień ogólnotechnicznych, organizacji przedsiębiorstwa, organizacji pracy, prawa pracy i prawa gospodarczego,
marketingu, analizy kosztów, zagadnień informatycznych, języków obcych itp. Studia te dawałyby
kwalifikacje w zakresie administracji w dziedzinie szeroko pojmowanej działalności biznesowej –
tzw. Business Administration i w zakresie marketingu.
3. Oba kierunki studiów byłyby studiami dwustopniowymi. Na kierunku zarządzanie i inżynieria
produkcji ukończenie stopnia pierwszego uprawniałoby do uzyskiwania dyplomu inżyniera,
a ukończenie stopnia drugiego - magistra inżyniera. W przypadku kierunku zarządzanie i marketing
stopień pierwszy kończyłby się dyplomem licencjata, a stopień drugi - dyplomem magistra.
4. Na studiach pierwszego stopnia wprowadzone zostaną dwie dalsze specjalności : ergonomia
przemysłowa oraz zarządzanie jakością.
7
Abstract
In the article introduction the uniqueness of studies was emphasized and its main didactic
profile that has always been laid on enterprise and its basic problematic areas: work organization,
production processes organization, economics and management with an enterprise, computer
systems of an enterprise, quality governing.
In the first part of the article the basic changes of technological character were introduced, as
well as market, demographic, social changes that have been observed in recent years on the
industrial market in Poland. Those changes lead to essential modifications of the existing educational
models and in particular, in the cases of: education during the whole working period, reducing of
duration of studies, shifting to multi-degree studies, broadening interdisciplinary knowledge, making
the contents of studies uniform within frameworks of the same faculty of studies at the Polish
universities and adjusting the programs to European standards.
The very basic part of the summary is made up by review and characteristics of regular
studies of 1-st degree (licensing), with MA degree, PhD degree and for post-graduates, organized in
daily, evening and extramural non-resident order.
In the final part of the article there were described the expecting ways of further studies
programe changes
Nota o autorze
Autor jest pracownikiem Instytutu Organizacji Systemów Produkcyjnych na wydziale Inżynierii
Produkcji Politechniki Warszawskiej. Jego zainteresowania zawodowe dotyczą obszaru zarządzania i
organizacji produkcji. Od szeregu lat zajmuje się dydaktyką pełniąc funkcję z-cy dyrektora instytutu ds.
nauczania. Ma na swoim koncie liczne prace i publikacje.
8