doc912 dni getta warszawskiego - Żydowski Instytut Historyczny
download 
Reklamacja Transkrypt
912 dni getta warszawskiego - Żydowski Instytut Historyczny
Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Scenariusze lekcji muzealnych 912 dni getta warszawskiego projekt lekcji muzealnej w Żydowskim Instytucie Historycznym przeznaczonej dla uczniów gimnazjum i liceum jako lekcja historii czas trwania: 90 min. Cele główne: • pokazanie historii getta warszawskiego; Cele operacyjne: • uczeń zna pojęcia: getto, gwiazda Dawida, Zagłada, obozy zagłady, powstanie w getcie warszawskim; • uczeń potrafi scharakteryzować zjawiska występujące w getcie, takie jak: głód, bezdomność, masowa śmierć, izolacja, szmugiel, opór cywilny i zbrojny; • uczeń zna podstawowe fakty z dziejów Żydów warszawskich w czasie wojny: powstanie getta, wielka akcja, powstanie w getcie; • uczeń wie, kim byli: Adam Czerniaków, Janusz Korczak, Emanuel Ringelblum, Mordechaj Anielewicz; • uczeń umie interpretować tekst wspomnieniowy oraz materiał filmowy; Metody: • rozmowa nauczająca • analiza tekstów źródłowych – wspomnień z getta warszawskiego • analiza filmu „912 dni getta warszawskiego” Materiały: • krótkie fragmenty wspomnień z getta warszawskiego wraz z pytaniami pomocniczymi1 • film „912 dni getta warszawskiego” Przebieg zajęć: 1. Rozmowa wprowadzająca o getcie P: Co to jest getto? 1 Patrz aneks. 912 dni getta warszawskiego Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Scenariusze lekcji muzealnych U: Dzielnica zamknięta. W czasie II wojny światowej Niemcy tworzyli zamknięte dzielnice dla Żydów. P: Kogo tam zamykano? Kto to jest Żyd? U: Wyznawca judaizmu; osoba narodowości żydowskiej; P: Naziści stosowali kryterium rasy, według nich Żydem była osoba, której 4 lub 3 dziadkowie należeli do gminy żydowskiej; stworzyli też kategorie półŻydów i ćwierć-Żydów. W getcie warszawskim znalazły się poza Żydami religijnymi i narodowymi Polacy, którzy nie czuli żadnego związku z religią, kulturą, narodowością żydowską. P: Jak wielu ludzi było w getcie? (W Polsce mieszkało przed wojną 32 mln ludzi, 3 mln Żydów) [uczniowie wymieniają różne liczby] P: Przed wojną w Warszawie mieszkało ok. 300 tys. Żydów, ale przesiedlono do niej Żydów z terenów wcielonych do Rzeszy – Śląska, Poznańskiego, częściowo z Łodzi; z małych miasteczek blisko Warszawy; w końcu z Niemiec i krajów zachodnich. Wiosną 1941 r. w getcie warszawskim przebywało 460 tys. ludzi. Gęstość zaludnienia wynosiła 9 osób na izbę. Getto w Warszawie zostało zamknięte 15 listopada 1940 r. Istniało do maja 1943 r. – do upadku powstania w getcie. 2. Analiza tekstu źródłowego Teraz rozdam wam karteczki z krótkimi tekstami wspomnień osób, które były w getcie. Pod tekstami macie pytania – spróbujcie na nie odpowiedzieć. [tekstów jest 15 – można podzielić klasę na 3 grupy i każdej dać po 5 fragmentów] 3. Projekcja filmu Prosimy o uważne obejrzenie filmu „912 dni getta warszawskiego”. Teksty rozdane i analizowane wcześniej będą odczytane w narracji filmu. Prosimy o uzupełnienie odpowiedzi na pytania. 4. Prezentacja Uczniowie odczytują po kolei teksty (niekoniecznie wszystkie – prowadzący wybiera, które są niezbędne) oraz tłumaczą, o co w nich chodzi. Rekonstruujemy w ten sposób historię getta w Warszawie. 5. Zakończenie 912 dni getta warszawskiego Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Scenariusze lekcji muzealnych Na zakończenie prowadzący może powiedzieć coś więcej o powstaniu w getcie (w filmie jest niewiele), o ukrywaniu się po tzw. aryjskiej stronie, statystykach ocalonych, współczesnej społeczności Żydów w Warszawie. ANEKS 1 grudnia 1939 Rano, godzina 8-ma przyniesiono mi opaski z herbem Dawida. Otrzymałem w ten sposób nowe odznaczenie. Poleciłem w Gminie zamówić stempel do odbijania herbu. [Adam Czerniaków, Dziennik] * Kim jest z zawodu autor tej notatki? * Co to są opaski z herbem Dawida? * Dlaczego Czerniaków polecił zamówić stempel? 20 października 1940 Z dzielnicami chaos. Pogłoska, że [ulica] Wronia, a nie Żelazna ma być granicą [getta], że Sienna zagrożona. Ludzie latają jak błędni. [Adam Czerniaków, Dziennik] * Kto ustalał granice getta? * Jakie konsenwencje dla mieszkańców ulicy Siennej miało włączenie Siennej do getta? * Dlaczego panował chaos w czasie ustalania granic? 15 listopada 1940 Dziś oficjalnie założono żydowskie getto. Żydom zakazano poruszać się poza granicami wyznaczonymi przez konkretne ulice. 912 dni getta warszawskiego Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Scenariusze lekcji muzealnych [...] Rozpoczęto już pracę przy budowie muru granicznego, który ma mieć dwa i pół metra wysokości. [Mary Berg, Dziennik z getta warszawskiego] * Czego nie wolno było zrobić mieszkańcom getta? * Jak czuli się mieszkańcy getta za murem? 5 stycznia 1941 31 grudnia zastrzelono na rogu Niskiej i Zamenhofa Żydówkę, która usiłowała przedostać się przez granicę getta. A jednak setkom ludzi udaje się przejść na tamtą stronę; zakupują tam produkty. [Emanuel Ringelblum, Kronika getta warszawskiego] * Co groziło za nielegalne opuszczenie getta? * Po co ludzie wychodzili z getta? Napływ przesiedleńców do Warszawy z tłomoczkami reszty swego dobytku zamyka jedną a otwiera drugą kartę dziejów martyrologii. Już sam widok tych nieszczęśliwych dziesiątków tysięcy zmaltretowanych ludzi, głodujących, od szeregu dni nie obmytych i niewyspanych, ze strachem i gorączką w oczach, o spieczonych wargach, wywoływał dreszcz przerażenia i niemy protest. [Henryk Bryskier, pamiętnik] * Co przeżyli przesiedleńcy przed dotarciem do getta warszawskiego? * Gdzie przesiedleńcy mogli zamieszkać w getcie? 22 listopada 1941 912 dni getta warszawskiego Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Scenariusze lekcji muzealnych Głód przybiera coraz potworniejszą postać. Ceny jedzenia ciągle rosną. Niełatwo jest przejść ulicą z jakąś paczką w ręku. Kiedy głodny człowiek zobaczy kogoś z pakunkiem wyglądającym na jedzenie, idzie za nim i w odpowiednim momencie wyrywa paczkę, otwiera i zaczyna zaspokajać swój głód. Jeśli paczka nie zawiera jedzenia – wyrzuca ją. Nie, to nie są złodzieje, to są po prostu ludzie, którzy oszaleli z głodu. [Mary Berg, Dziennik z getta warszawskiego] * O czym myśli człowiek głodujący? * Czy wielu ludzi głodowało w getcie? Dlaczego? 22 listopada 1941 Na ulicach coraz częstszym widokiem są zamarznięte ciała ludzkie. Na Lesznie przed budynkiem Sądów wiele matek siedzi z dziećmi owiniętymi w szmaty, z których wystają małe, odmrożone nóżki. Czasami matka tuli dziecko, które zamarzło na śmierć, i stara się ogrzać maleńkie, martwe ciałko. Czasami zaś dziecko przytula się do matki próbując ją obudzić – myśląc, że ta zasnęła – podczas, gdy faktycznie ona nie żyje. [Mary Berg, Dziennik z getta warszawskiego] * Jak wyglądały ulice getta? * Dlaczego ludzie umierali na ulicach? * Czy można było im pomóc? Na samym chodniku, na śniegu siedzą maleństwa w łachmanach, z zapadniętymi twarzyczkami trupków. Często braknie łacha na nakrycie głowy. Rodzice tych dzieci umarli z głodu, chorób, tyfusu, zostali zabici przez bomby w czasie działań wojennych, 912 dni getta warszawskiego Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Scenariusze lekcji muzealnych zastrzeleni, gdy chcieli z aryjskiej strony przynieść trochę kartofli dla swych maluchów. Inni rodzice giną w obozach i więzieniach. [Rachela Kleiner, pamiętnik] * Jak wiele było sierot w getcie? * Co się działo z dziećmi, które nie miały rodziców? * Czy można było im pomóc? Getto produkuje. W najstraszniejszych warunkach, w izbach mrocznych, w lochach ponurych, siedzą zgięci w kabłąk, na zydlach, na ławach, nad stołami, maszynami, warsztatami. Szyją odzież i bieliznę, buty i czapki, materace i kołdry, wyrabiają zabawki, lalki, -szych, muchołapki, grzebienie, agrafki, zatrzaski, postoły słomiane, samodziały, szczotki. Produkują. Środki produkcji najbardziej archaiczne, koło rozwoju technicznego cofa się wstecz. [Jan Mawult, pamiętnik] * * * * Jakie rzeczy produkowano w getcie? Kto był odbiorcą tych produktów? W jaki sposób te towary trafiały do odbiorców? Dlaczego sposoby produkcji były archaiczne? 29 października 1941 Dziś byłam z Romkiem na premierze w Teatrze „Femina”. Była to komedia muzyczna o obecnym życiu w getcie zatytułowana: „Miłość szuka mieszkania”. Pokazano młode małżeństwo poszukujące miejsca do życia. [Mary Berg, Dziennik z getta warszawskiego] * Kto w getcie chodził do teatru? * Jakie sztuki grano w getcie? * Czy z problemów życia w getcie można było się śmiać? 912 dni getta warszawskiego Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Scenariusze lekcji muzealnych Grabów, 21 stycznia 1942 Przekazujemy Wam wiadomość o straszliwych rzeczach, które się wydarzyły w poblizu naszego miasteczka, a które do ostatnich dni były okryte tajemnicą, mianowicie: cztery tygodnie upłynęły już od chwili, gdy zabrano wszystkich, bez wyjątku Żydów z Koła – mężczyzn, kobiety i dzieci. Wywieziono ich wszystkich autami nie wiadomo dokąd. Potem to samo było w Dąbiu, Kłodawie, Izbicy i innych miasteczkach powiatu. W tym tygodniu zjawili się u nas zbiegowie, którzy stamtąd uciekli. Mówią oni, że wszystkich – oby to was nie spotkało – tam się zabija, truje gazem i grzebie po 5060 w jednym dole. [List Jakuba Szulmana z Grabowa do rodziny w getcie warszawskim] * Jakie wydarzenie zaniepokoiło mieszkańców Grabowa? * O czym Jakub Szulman informuje rodzinę w Warszawie? * Jaki ma cel Jakub Szulman wysyłając tę informację? 1 czerwca 1942 Jesteśmy, Bogu dzięki, zdrowi, lecz nie możemy sobie poradzić, nie wiemy, co mamy uczynić . Musicie o tym wiedzieć, w ogóle trzeba o tym wiedzieć, że wuj zamierza w najbliższym czasie urządzić u was wesele, a mieszkanie ma już przygotowane w pobliżu, bardzo blisko Was. Zróbcie wszystko, żeby się nie znaleźć z błogosławionej pamięci Szlojme Welwelem. Siedzieć w ukryciu – to najlepsze lekarstwo na tę chorobę. [anonimowy szyfrowany list z Włodawy do getta warszawskiego] * Co oznaczają szyfrowane słowa „wuj”, „wesele”, „mieszkanie”, „lekarstwo”, „choroba”? * Przed czym ostrzega autor listu? 912 dni getta warszawskiego Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Scenariusze lekcji muzealnych * Dlaczego autor używał szyfru? 22 lipca 1942 Oświadczono nam, że z pewnymi wyjątkami mają Żydzi bez różnicy wieku i płci, być wysiedleni na wschód. Dziś do godz. 4 po południu ma być dostarczonych 6000 ludzi. I tak będzie (najmniej) codziennie. 23 lipca 1942 Żądają ode mnie, bym własnymi rękami zabijał dzieci mego narodu. Nie pozostaje mi nic innego, jak umrzeć. [Adam Czerniaków, Dziennik] * Co oznacza „wysiedlenie na wschód”? * Kto miał dostarczać 6000 ludzi dziennie na wysiedlenie? * Dlaczego Czerniaków uważał, że nie pozostaje mu nic innego, jak umrzeć? 5 sierpnia 1942 Zasygnalizowano nam, że prowadzą [na Umschlagplatz] szkołę pielęgniarską, apteki, sierociniec Korczaka, internat na Śliskiej i Twardej i wiele innych. Zaproponowałem Korczakowi, aby udał się ze mną do Gminy w celu skłonienia jej do podjęcia interwencji. Odmówił, nie chciał opuścić dzieci nawet na minutę. Rozpoczęło się ładowanie do wagonów. [Nachum Remba, wspomnienia] * Kim był Korczak? * Co to jest Umschlagplatz [czyt. umszlagplac – niem. plac przeładunkowy]? * Co się stało z dziećmi z sierocińca po załadowaniu do wagonów styczeń 1943 912 dni getta warszawskiego Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Scenariusze lekcji muzealnych Słyszysz niemiecki Boże, jak modlą się Żydzi w dzikich domach trzymając w ręku łom czy żerdź. Prosimy cię, Boże, o walkę krwawą, błagamy cię o gwałtowną śmierć. Niech oczy nasze przed skonaniem nie widzą, jak się wloką szyny, ale dłoniom daj celność, Panie... [Władysław Szlengel, Kontratak] * Czego nie chcą Żydzi w getcie? * Dlaczego pragną „walki krwawej”, „gwałtownej śmierci”? * Czy liczą na to, że przeżyją wojnę? 19 kwietnia 1943 Wyszliśmy z naszych kryjówek i strzelaliśmy do wroga z pistoletów i karabinów. Strumienie niemieckiej krwi zalały ulice getta. [Cywia Lubetkin, Zagłada i powstanie] * Do kogo strzelali powstańcy? * Co „wrogowie” chcieli zrobić? * Czy to się udało? 912 dni getta warszawskiego
