Do pobrania załącznik z opisami miejsc, które będziecie mogli

Szanowni Uczestnicy!
Poniżej znajdziecie opisy miejsc, które będziecie mogli odwiedzić podczas gry miejskiej
„Arka Czasu – śladami warszawskiego getta”, a także kilka wprowadzających informacji
historycznych. Zostały przygotowane przez współorganizatora tego wydarzenia – Biuro
Przewodników Skarby Warszawy. Zachęcamy do zapoznania się z nimi przed przystąpieniem
do zabawy – ułatwią Wam wykonanie zadań, które przedstawimy już niebawem.
I Getto warszawskie
Getto to wydzielona, odizolowana część miasta przeznaczona dla danej grupy osób, która nie
może opuszczać jego granic.
W czasie II wojny światowej hitlerowskie Niemcy w okupowanych przez siebie krajach
tworzyły zamknięte i strzeżone getta dla ludności pochodzenia żydowskiego. Jedno z nich
zostało utworzone 2 października 1940 roku w Warszawie, w której wydzielono teren ok. 3
km kwadratowych, który już przed wojną zamieszkały był przez ludność żydowską.
Warunki życia w getcie były fatalne, przestrzeni niewiele, większość osób głodowała. W
grudniu 1941 roku podzielono getto na małe i duże, łącząc je specjalną, drewnianą kładką.
II Powstanie w Getcie
Pod koniec roku 1940 hitlerowcy zamknęli warszawskich Żydów w getcie – ogrodzonym
wysokim murem fragmencie miasta. Ponad 300 tysięcy ludzi straciło życie na jego ulicach
bądź w obozie zagłady w Treblince, do którego zostali zesłani w roku 1942. Pozostała przy
życiu część (ok. 60 tys.), wznieciła przeciwko Niemcom zbrojne powstanie 19 kwietnia 1943.
Powstańcy świadomi braku szans na powodzenie walki, chcieli jedynie zginąć z godnością, z
bronią w ręku. Za oficjalną i symboliczną datę zakończenia zrywu uznaje się dzień 16 maja –
wtedy została wysadzona w powietrze Wielka Synagoga przy Tłomackie, a cały teren Getta
zrównano wkrótce z ziemią.
1. Fragment murów getta - ul. Złota 62 / ul. Sienna 55
Przy ulicy Złotej (obecnie na podwórku osiedlowym) jako mur getta wykorzystano ścianę
budynku przedwojennego, wysoką na 6 metrów. W murze brakuje pojedynczych cegieł trafiły one do Muzeum Historii Holocaustu w Jerozolimie (Jad wa-Szem) oraz do muzeów w
Huston i Melbourne.
Na sąsiednim podwórku zachował się fragment wolnostojącego muru pomiędzy budynkami
Sienna 53 i Sienna 5. W tym miejscu mur ma 3 metry wysokości, istniał jeszcze przed
utworzeniem getta. Tutaj również brakuje dwóch cegieł - trafiły one do Muzeum Holocaustu
w Waszyngtonie (utworzono tam kopię muru).
2. Fragment murów getta - ul. Waliców 11
W tym miejscu jako mur wykorzystano również budynek istniejący jeszcze przed wybuchem
II wojny światowej. Był to browar (miejsce produkowania piwa) należący do Hermana Junga.
3. Dom Sierot Korczaka (Krochmalna 92 / Chłodna 33 /Sienna 16)
W roku 1912 przy ulicy Krochmalnej wybudowano sierociniec dla dzieci żydowskich. Jego
dyrektorem został Janusz Korczak (pedagog, pisarz – twórca postaci króla Maciusia).
Po utworzeniu Getta warszawskiego w roku 1940, podopieczni Starego Doktora wraz z
personelem zostali przeniesieni do budynku przy ulicy Chłodnej 33, a następnie przy ulicy
Siennej 16. Stamtąd, 5 lub 6 sierpnia 1942 roku, wypędzono ich na Umschlagplatz, skąd
przetransportowani zostali do obozu zagłady. O istnieniu ostatniej placówki przypomina dziś
pomnik zlokalizowany w parku przy Pałacu Kultury i Nauki.
4. Kładka i mural
W czasie drugiej wojny światowej ulica Chłodna była bardzo ważnym szlakiem
komunikacyjnym, znajdowała się jednak na terenie getta. Właśnie dlatego, żeby nie blokować
ruchu w mieście, getto podzielono na dwie części. Od tej pory w Warszawie istniało Duże i
Małe Getto, a łączyła je specjalna, drewniana kładka. Kładka była bardzo ciasna, wysoka na
dwa piętra, a wchodziło się na nią schodami liczącymi aż 50 stopni. Było to jedyne połączenie
między dwoma częściami getta, nazywane przez Żydów „Mostem Westchnień”. Kładka
została zburzona w 1942 r., kiedy likwidowano Małe Getto. Aby upamiętnić to miejsce,
powstał mural wykonany przez artystę o pseudonimie Adam X. Kolory pracy są szare, ciemne
i przypominają o tym, że kiedyś było w tym miejscu bardzo smutno i niebezpiecznie.
5. Synagoga Nożyków
Dom modlitwy Żydów nazywany jest synagogą. Budynek, który znajduje się przy ul. Twardej
6 to Synagoga Nożyków. Została zaprojektowana przez znanego w Warszawie architekta,
Leandra Marconiego, a za jej budowę (ukończoną w 1902 roku) zapłaciło małżeństwo Rywki
i Zalmana Nożyków – stąd jej nazwa. Kiedyś synagoga była jedną z największych w
Warszawie, niedługo po rozpoczęciu wojny, w 1940 r., hitlerowcy zniszczyli budynek i
przerobili go na stajnię dla koni. Po utworzeniu zamkniętej dzielnicy żydowskiej (getta),
synagoga znajdowała się na terenie małego getta. Podczas powstania warszawskiego w 1944
roku synagoga została uszkodzona, jednak jej konstrukcja była na tyle solidna, że nie zawaliła
się. Po wojnie można było ją wyremontować i ponownie otworzyć dla wiernych. Jest to
jedyny dom modlitwy Żydów w Warszawie, który przetrwał wojnę. W Synagodze Nożyków
codziennie odbywają się nabożeństwa (rozpoczynają się o różnych godzinach, np. pory
modlitw wieczornych ustalane są zgodnie z porami zachodu słońca), odbywają się tutaj także
wystawy, koncerty i spotkania, podczas których można poznać kulturę żydowską.
6. Kawiarnia Hirschfelda (skrzyżowanie Siennej i Sosnowej)
Kawiarnia Hirschfelda, która znajdowała się na rogu Siennej i Sosnowej, była popularnym
miejscem uciechy w getcie warszawskim. Można było w niej skosztować wyszukanych
potraw, które wyróżniały się na tle innych zarówno smakiem jak i ceną. W kawiarni tej
spotykali się królowie złodziei, kolaboranci (osoby współpracujące z nieprzyjacielem), ale
także przywódcy konspiracyjni, dla których kawiarnia ta stanowiła niezłą przykrywkę.
7. Kuchnia Centosu (róg Grzybowskiej i Ciepłej)
Centos, czyli Centralne Towarzystwo Opieki nad Sierotami i Dziećmi Opuszczonymi działał
w Polsce od 1924 roku. Kuchnia Centosu była jedną z wielu podległych temu Towarzystwu
instytucji (takich jak domy dziecka, internaty, poradnie zawodowe, pedagogiczne i szkolne).
W czasie okupacji Centos musiało ograniczyć teren działania tylko do Warszawy i jej
najbliższych okolic. W kuchniach Towarzystwa Opieki nad Sierotami i Dziećmi
Opuszczonymi oprócz wydawanych obiadów organizowane było tajne nauczanie.