kreda - PORTAL - Państwowy Instytut Geologiczny

33. K R E D A
Tradycyjna nazwa „kreda” odnosi się do dwóch róŜnych kopalin: kredy piszącej i kredy
jeziornej. Kopaliny te róŜnią się genezą, składem chemicznym oraz zastosowaniem.
Kreda pisząca jest skałą wapienną, słabo zwięzłą, porowatą. Stosuje się ją
w przemysłach: gumowym, papierniczym, chemicznym, farbiarskim i cementowym. Wapienie
kredowe o typie kredy piszącej wykorzystywane w przemyśle cementowym (złoŜe Chełm
w województwie lubelskim) omówione są w rozdziale dotyczącym wapieni i margli dla
przemysłu cementowego. ZłoŜa kredy piszącej opisane w niniejszym rozdziale stanowią
porwaki osadów wieku kredowego w krach lodowcowych w północno-wschodniej Polsce.
Najwięcej złóŜ występuje w powiecie łosickim na terenie woj. mazowieckiego. Pojedyncze
złoŜa występują w woj. podlaskim i pomorskim.
Kreda jeziorna znana równieŜ pod nazwą wapień łąkowy lub wapień jeziorny jest
osadem wieku czwartorzędowego. Genetycznie związana jest z osadami pojeziornymi
ostatniego zlodowacenia. Znajduje ona zastosowanie w rolnictwie jako nawóz wapniowy. ZłoŜa
kredy jeziornej znajdują się w większości w północnej i północno-zachodniej części kraju.
Nagromadzenie kredy jeziornej często występuje w spągu złóŜ torfu.
Łączne zasoby bilansowe kredy (piszącej i jeziornej) wynosiły w 2009 r. 198,91 mln t
i zwiększyły się o około 576,5 tys. t. Przyrost zasobów zanotowano w wyniku
udokumentowania nowego złoŜa kredy jeziornej Brzeźno o zasobach 1 065 tys. t. Ubytek
zasobów nastąpił w wyniku wydobycia (126,6 tys. t) oraz niewielki z tytułu strat.
Stan zasobów kredy oraz stopień ich rozpoznania, a takŜe zagospodarowania złóŜ
przedstawiono w tabeli 33.1.
Tabela 33.1
KREDA - mln t
Zasoby
przemysłowe
Zasoby geologiczne
bilansowe
Razem
A+B+C1
C2
198.91
103.46
95.45
pozabilansowe
12.63
w tym - zasoby złóŜ zagospodarowanych
Razem 37
14.63
14.10
0.53
1. ZłoŜa zakładów czynnych
11
5.39
4.86
0.53
2. ZłoŜa eksploatowane okresowo
26
9.23
9.23
-
0.00
0.00
7.77
3.46
4.31
w tym - zasoby złóŜ nie zagospodarowanych
Razem 87
130.62
56.14
74.48
1. ZłoŜa rozpoz. szczegółowo
56
72.82
56.14
16.69
2. ZłoŜa rozpoz. wstępnie
31
57.80
0.00
57.80
0.35
0.22
0.12
0.71
0.71
-
w tym - złoŜa, których eksploatacji zaniechano
Razem 70
53.66
33.22
20.44
1. Eksploatacja zaniechana
70
53.66
33.22
20.44
12.28
12.28
6.92
6.92
Wyszczególnienie
ZASOBY OGÓŁEM
Ilość
złóŜ
194
15.40
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
KREDA
2
ZłoŜa kredy jeziornej dokumentowane są do głębokości 10 m, przy minimalnej
miąŜszości złoŜa wynoszącej 1 m, grubości nadkładu 2,5 m, maksymalnym stosunku grubości
nadkładu do miąŜszości złoŜa 0,3 oraz minimalnej zasadowości ogólnej w przeliczeniu na
CaO 40 %.
Łączne wydobycie kredy piszącej i jeziornej w 2009 r. wynosiło 123,6 tys. t i było
mniejsze o 2 tys. t w stosunku do ubiegłego roku.
Niewielkie wydobycie kredy jeziornej stosowanej do wapnowania gleb, związane jest
z likwidacją dotacji do wydobycia i transportu nawozów wapniowych. Spowodowało to
zmniejszenie zainteresowania producentów wydobyciem tej kopaliny. Wydobycie kredy
jeziornej wyniosło w 2009 roku 44,1 tys. t, co stanowi około 85,4 % ubiegłorocznego
wydobycia. W latach 90-tych ubiegłego stulecia wydobycie kredy jeziornej sięgało 3,5 mln t
rocznie.
Wydobycie kredy piszącej w 2009 r. wynosiło 79,5 tys. t i wzrosło o 5,6 tys. t (7,6 %)
w stosunku do ubiegłego roku. Największe wydobycie kredy piszącej pochodzi ze złoŜa
Mielnik (63 tys. t) i stanowi około 80 % wydobycia kredy piszącej oraz połowy wydobycia
kredy łącznie (jeziornej i piszącej).
Nieodpowiednia jakość wydobywanej w Polsce kredy piszącej oraz brak odpowiednich
metod jej przeróbki są przyczyną importu tej kopaliny.
Tabela 33.2
Kierunki polskiego importu i eksportu kredy piszącej
Lp.
1
2
3
4
5
IMPORT
Ilość
tys. ton
Świat (ogółem)
45.79
Kraj
Niemcy
Słowenia
Francja
Hiszpania
Czechy
35.00
5.27
2.07
1.73
0.12
EKSPORT
Wartość Lp.
Kraj
Ilość
tys. PLN
tys. ton
15 080
Świat (ogółem)
2.66
5 611
3 918
1 659
1 506
524
1
2
3
4
5
Litwa
Ukraina
Rosja
Stany Zjednoczone
Białoruś
0.84
0.49
0.49
0.00
0.13
Wartość
tys. PLN
1 418
351
233
206
125
124
W 2009 r. import kredy piszącej był mniejszy w stosunku do ubiegłego roku o 24 tys. t
i wynosił 45,79 tys. t (stanowi to około 66 % ubiegłorocznego importu), za 15 mln PLN.
RównieŜ eksport kredy piszącej zmniejszył się dwukrotnie i wynosił 2,66 tys. t za 1,4 mln PLN.
Kreda jeziorna nie była przedmiotem obrotu międzynarodowego.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, takŜe wielkość wydobycia z
poszczególnych złóŜ zestawiono w tabeli 33.3.
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
KREDA
3
Tabela 33.3
Wykaz złóŜ kredy jeziornej i kredy piszącej - tys. t
Stan
zag.
złoŜa
ZŁOśA UDOKUMENTOWANE
złóŜ: 194 OGÓŁEM
woj. kujawsko-pomorskie złóŜ: 12
1 Bobrowo A
R
2 Bobrowo B
R
3 Iłowo II
Z
4 Jerzmanowo I
R
5 Kaniewo
Z
6 Kaniewo II
Z
7 Piastoszyn I
T
8 Rudaw
R
9 Trepki
R
10 Trepki-Janówko
Z
11 Węgorzyn
R
12 Wisławice
R
woj. lubelskie złóŜ: 4
1 Grabanów
R
2 Hrud
P
3 Ludwinek
T
4 Ossówka
R
woj. lubuskie złóŜ: 14
1 Brzeźno
R
2 Gądków Wielki
P
3 Łomy
P
4 Maczków
R
5 Mostki
R
6 Pomorsko
Z
7 Pomorsko II
R
8 Rańsko
P
9 Santoczno
P
10 Sława
Z
11 Szumiąca
Z
12 Tarnawa
P
Lp.
13
14
1
2
3
4
Nazwa złoŜa
Wołogoszcz
Zabór
woj. mazowieckie
Bachorza*
Bachorza II*
Bachorz III*
Bachorza IV*
Zasoby
geologiczne przemybilansowe
słowe
Wydobycie
Powiat
198 910.9
15 398.8
123.6
4 984.5
969.4
353.3
45.0
186.0
367.1
224.3
746.9
1 313.5
197.0
582.0
16 742.8
2 388.0
4 143.0
7.8
10 204.0
10 731.3
1 065.0
707.0
374.8
641.0
188.5
1 834.0
263.0
928.0
619.0
540.2
2 511.1
603.0
224.3
224.3
7.8
7.8
-
-
Z
84.8
-
-
Z
371.9
33 385.1
62.6
17.7
40.3
-
32.6
-
16.5
-
złóŜ: 18
T
T
Z
Z
brodnicki
brodnicki
sępoleński
włocławski
włocławski
włocławski
tucholski
golubsko-dobrzyński
brodnicki
brodnicki
wąbrzeski
nakielski
bialski
bialski
łęczyński
bialski
gorzowski
sulęciński
krośnieński
słubicki
świebodziński
zielonogórski
zielonogórski
międzyrzecki
gorzowski
wschowski
międzyrzecki
sulęciński
strzeleckodrezdenecki
zielonogórski
łosicki
łosicki
łosicki
łosicki
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
KREDA
Lp.
5
6
Nazwa złoŜa
Stan
zag.
złoŜa
E
R
4
Zasoby
geologiczne przemybilansowe
słowe
32.6
32.6
56.6
-
Wydobycie
Powiat
1
2
3
4
5
6
Bachorza VI*
Kobierniki
Kolonia Wólka
Nosowska I*
Kolonia Wólka
Nosowska II*
Kornica – Nowa*
Kornica Nowa - zarej.*
Kornica Nowa II*
Kornica-Koszelówka*
Kornica-Popówka*
Koszelówka I*
Rudka*
Rudka II*
Sewerynów*
Zienie*
woj. podlaskie złóŜ: 8
BarŜykowo
BarŜykowo I
BarŜykowo II
BerŜniki
Dubowo
Mielnik*
Rajgród
Zelwa
woj. pomorskie złóŜ: 34
Bobowo
Czarnoszyce
DarŜyno
Góra III
Góra IV
Grabówko
7
Jeziernik
Z
596.7
-
-
Kalwa*
Kniewo
Kochanka
Konarzyny
Konarzyny II
Łętowo
Łubiana I
Nowa Cerkiew III
Orle-Wejherowo
Orle-Wejherowo II
Osieczna
Z
Z
Z
Z
Z
M
R
Z
Z
Z
P
143.4
213.4
2 028.7
1 021.0
143.0
46.0
12.1
16 030.0
17.0
3 064.0
12.1
-
-
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
1
2
3
4
5
6
7
8
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
1.5
-
łosicki
płocki
Z
4.3
-
-
łosicki
T
25.9
-
-
łosicki
R
Z
R
R
Z
E
Z
E
E
Z
3 213.5
3 213.5
5 474.1
-
9.6
0.6
4.8
63.0
63.0
9.8
9.8
-
łosicki
łosicki
łosicki
łosicki
łosicki
łosicki
łosicki
łosicki
łosicki
łosicki
Z
Z
Z
E
T
Z
9 841.0
4.8
226.2
12 732.0
9 238.6
774.5
6.5
50.8
256.2
14.5
8 801.9
3.2
8.8
192.8
933.3
3 273.0
3 213.5
294.2
883.1
37 911.1
120.0
22.1
73.3
720.2
Z
Z
Z
P
P
E
Z
P
kolneński
kolneński
kolneński
sejneński
sejneński
siemiatycki
grajewski
sejneński
starogardzki
człuchowski
słupski
wejherowski
wejherowski
słupski
człuchowski,
szczecinecki
sztumski
wejherowski
starogardzki
kościerski
kościerski
wejherowski
kościerski
tczewski
wejherowski
wejherowski
starogardzki
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
KREDA
Lp.
Nazwa złoŜa
19 Pawłówko
20 Pawłówko II
21 Perlino
22 Polnica-C
23 Postolin-Cygusy
24 Rodowo
25 Roszczyce
26 Roszczyce II
27 RóŜyny
28 RóŜyny II
29 RóŜyny III
30 Skowarcz-Pszczółki
31 Sulęczyno
32 Trzebielino
33 Zapceń - pole A
34 Zapceń - pole B
woj. warmińsko-mazurskie
1 Barwiny
2 Bornity
3 Bornity I
4 Cerkiewnik
5 Chmielewo
6 Chrośle
7 Dobry Lasek
8 Florczaki
9 Ględy
10 Ględy 1
11 Gronowo
12 Judyty
13 Karnity
14 Kiewry
15 Komorowo
16 Kruklin
17 Kruklin II
18 Lipowskie
19 Lutek
20 Lutek II
21 Lutek III
22 Lutek IV
23 Lutek V
24 Łukta-Wynki
25 Malinowo III
26 Malinowo V
27 Malinowo-Pole II
28 Malinowo-pole IV
Stan
zag.
złoŜa
R
R
T
R
T
Z
Z
T
T
Z
R
P
Z
Z
Z
T
złóŜ: 49
R
Z
R
P
R
R
R
Z
T
E
R
P
P
P
P
Z
Z
P
Z
Z
Z
Z
Z
P
R
Z
Z
T
Zasoby
geologiczne przemybilansowe
słowe
1 224.8
84.7
19.4
19.4
265.0
1 030.2
114.0
4.6
6 084.6
3 705.1
225.0
24.0
24.0
16.6
30.6
1 915.0
760.0
174.1
994.7
994.7
806.9
604.8
20 467.2
906.3
1 645.0
583.2
155.1
1 332.0
193.2
279.2
666.0
31.5
33.5
33.5
31.9
1 234.0
974.1
601.0
362.0
43.0
1.2
1 211.0
3.6
85.6
5.9
776.0
226.0
60.4
1 006.3
868.9
108.0
-
5
Wydobycie
0.8
-
Powiat
człuchowski
człuchowski
wejherowski
człuchowski
sztumski
kwidzyński
lęborski
lęborski
gdański
gdański
gdański
gdański
kartuski
bytowski
bytowski
bytowski
olsztyński
braniewski
braniewski
olsztyński
piski
nowomiejski
mrągowski
ostródzki
ostródzki
ostródzki
działdowski
bartoszycki
iławski
olsztyński
ostródzki
giŜycki
giŜycki
piski
olsztyński
olsztyński
olsztyński
olsztyński
olsztyński
ostródzki
nidzicki
olsztyński
olsztyński
olsztyński
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
KREDA
Lp.
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
1
2
3
4
5
Nazwa złoŜa
Mostkowo
Piłaki
Prusy
Prusy II
Rapa
Romoty
Rynek
Sędańsk
Szczurkowo
Szuć
Tarda
Unieszewo
Upałty
Warkałki
Wądzyń
Wądzyń II
Wenecja
Wenecja II
Wenecja pole A
Zezuj
śabin
woj. wielkopolskie
Belęcin
Błotkowo
Czapury
Długa Goślina
Kalwy Cieśle
Stan
zag.
złoŜa
R
R
T
T
T
P
R
R
R
R
P
Z
Z
Z
Z
Z
T
E
R
Z
R
złóŜ: 16
R
R
R
T
T
6
Zasoby
geologiczne przemybilansowe
słowe
163.0
622.2
1 322.3
3.9
3.9
7.7
1 121.9
528.4
418.4
210.5
2 875.0
425.0
194.5
88.8
229.7
103.4
290.0
13.0
118.4
33.8
48.6
10 098.6
1 634.9
466.0
179.0
69.7
21.9
149.7
149.7
Wydobycie
Powiat
0.8
2.8
-
6
Kwiejce-Zbiornik D
R
341.7
-
-
7
8
9
10
11
12
13
14
Łękno
Objezierze
Panienka
Sierpówko-Kiączyn
Skic
Skic-Kujan
StrzyŜewo Kościelne
Sypniewo II
Z
Z
R
R
Z
R
Z
E
1 298.9
1 328.7
348.1
2 328.0
409.5
2 894.3
78.1
10.0
1 338.3
10.0
2.8
15
Wrząca
Z
25.7
-
-
149.3
55 788.4
4 828.0
93.8
413.0
1 365.0
136.9
3 905.3
-
30.7
-
16 Zbąszyń
woj. zachodniopomorskie
1 Będgoszcz
2 Białogórzyno
3 Bonin (rejon)
4 Bugno
T
złóŜ: 39
P
Z
R
P
ostródzki
mrągowski
działdowski
działdowski
gołdapski
ełcki
nowomiejski
szczycieński
bartoszycki
szczycieński
ostródzki
olsztyński
giŜycki
ostródzki
ostródzki
ostródzki
nowomiejski
nowomiejski
nowomiejski
olsztyński
gołdapski
leszczyński
leszczyński
m.Poznań
poznański
poznański
czarnkowskotrzcianecki
wągrowiecki
obornicki
jarociński
szamotulski
złotowski
pilski, złotowski
gnieźnieński
złotowski
czarnkowskotrzcianecki
nowotomyski
pyrzycki
białogardzki
koszaliński
szczecinecki
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
KREDA
Lp.
5
Nazwa złoŜa
Stan
zag.
złoŜa
R
7
Zasoby
geologiczne przemybilansowe
słowe
1 338.3
-
Wydobycie
Powiat
7
8
9
10
11
Człopa
Dąbrowa NowogardzkaKarsk
Dębina
Dębina III
DzierŜęcino (rejon)
GiŜyn
Grabowo
12
Gwiazdowo-Kwasowo
R
1 043.4
-
-
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
Hanki-Mirosławiec
Kazimierz III
Kłanino-Bobrowo
Konotop III
Kraśnik-Recz
Krosino-Mołstowo
Lubiatowo
Lubiatowo II
Lubiatowo III
Łubianka
Malechowo
Marcelin
Mielenko Drawskie
Pęczerzyno-Rynowo
Prostynia II
Prostynia III
Rusinowo
Strzeszów
Suliszewo
Tyczewo
Tyczewo I
Wielimskie Bagno
Wierzbno
Witkowo
Wołowe Lasy
Wyszebórz (rejon)
śelewo
T
R
P
P
P
R
P
Z
E
P
P
Z
Z
T
Z
Z
T
E
Z
Z
T
R
P
P
R
R
R
1 177.5
127.5
545.6
154.0
1 804.8
5 504.1
10 843.0
635.6
203.4
1 508.4
336.4
137.6
128.0
911.5
326.0
154.8
786.0
1 876.7
113.2
559.4
802.6
3061.0
506.0
1178.3
599.0
24.0
1 018.8
127.5
203.4
192.5
74.7
132.0
580.0
-
30.7
-
6
-
wałecki
R
1 993.4
-
-
goleniowski
R
T
R
P
T
176.9
907.0
150.0
8 555.0
920.2
907.0
669.4
-
gryfiński
gryfiński
m.Koszalin
pyrzycki
sławieński
sławieński
wałecki
szczecinecki
koszaliński
drawski
choszczeński
łobeski, świdwiński
pyrzycki
pyrzycki
pyrzycki
myśliborski
sławieński
szczecinecki
drawski
łobeski, świdwiński
drawski
drawski
świdwiński
gryfiński
choszczeński
białogardzki
białogardzki
szczecinecki
pyrzycki
stargardzki
wałecki
koszaliński
gryfiński
* - złoŜa kredy piszącej
Opracowała: Janina Dyląg
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy