Kreda - PORTAL - Państwowy Instytut Geologiczny

33. K R E D A
Tradycyjna nazwa „kreda” odnosi się do dwóch róŜnych kopalin: kredy piszącej i kredy
jeziornej. Kopaliny te róŜnią się genezą, składem chemicznym oraz zastosowaniem.
Kreda pisząca jest skałą wapienną, słabo zwięzłą, porowatą. Stosuje się ją
w przemysłach: gumowym, papierniczym, chemicznym, farbiarskim i cementowym. Wapienie
kredowe o typie kredy piszącej wykorzystywane w przemyśle cementowym (złoŜe Chełm
w województwie lubelskim) omówione są w rozdziale dotyczącym wapieni i margli dla
przemysłu cementowego. ZłoŜa kredy piszącej opisane w niniejszym rozdziale stanowią
porwaki osadów wieku kredowego w krach lodowcowych w północno-wschodniej Polsce.
Najwięcej złóŜ występuje w powiecie łosickim na terenie woj. mazowieckiego. Pojedyncze
złoŜa występują w woj. podlaskim i pomorskim.
Kreda jeziorna znana równieŜ pod nazwą wapień łąkowy lub wapień jeziorny jest
osadem wieku czwartorzędowego. Genetycznie związana jest z osadami pojeziornymi
ostatniego zlodowacenia. Znajduje ona zastosowanie w rolnictwie jako nawóz wapniowy. ZłoŜa
kredy jeziornej znajdują się w większości w północnej i północno-zachodniej części kraju.
Nagromadzenie kredy jeziornej często występuje w spągu złóŜ torfu.
Łączne zasoby bilansowe kredy (piszącej i jeziornej) wynosiły w 2008 r. 198,35 mln t
i zwiększyły się o około 433 tys. t. Wzrost zasobów wystąpił w wyniku udokumentowania
nowego złoŜa kredy piszącej „Koszelówka I” o zasobach 784,1 tys. t. Ubytek zasobów nastąpił
w wyniku wydobycia (125,6 tys. t), skreśleniu z bilansu zasobów złoŜa „Siwiałka” o zasobach
156,8 tys. t. oraz lepszego rozpoznania i uaktualnieniu zasobów złóŜ.
Stan zasobów kredy oraz stopień ich rozpoznania, a takŜe zagospodarowania złóŜ
przedstawiono w tabeli 33.1.
Tabela 33.1
KREDA - mln t
Wyszczególnienie
ZASOBY OGÓŁEM
Ilość
złóŜ
197
Razem
198.35
Zasoby geologiczne
bilansowe
A+B+C1
C2
102.90
95.45
w tym - zasoby złóŜ zagospodarowanych
Razem 35
13.83
13.30
0.53
1. ZłoŜa zakładów czynnych
7
4.68
4.15
0.53
2. ZłoŜa eksploatowane okresowo
28
9.16
9.16
w tym - zasoby złóŜ nie zagospodarowanych
Razem 86
130.28
55.80
74.48
1. ZłoŜa rozpoz. szczegółowo
55
72.49
55.80
16.69
2. ZłoŜa rozpoz. wstępnie
31
57.80
57.80
w tym - złoŜa, których eksploatacji zaniechano
Razem 76
54.24
33.80
20.44
pozabilansowe
Zasoby
przemysłowe
12.63
15.54
-
7.91
3.60
4.31
0.35
0.22
0.12
0.71
0.71
-
12.28
6.92
Copyright © 2009 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
KREDA
2
ZłoŜa kredy jeziornej dokumentowane są do głębokości 10 m, przy minimalnej
miąŜszości złoŜa wynoszącej 1 m, grubości nadkładu 2,5 m, maksymalnym stosunku grubości
nadkładu do miąŜszości złoŜa 0,3 oraz minimalnej zasadowości ogólnej w przeliczeniu na CaO
40 %
Łączne wydobycie kredy piszącej i jeziornej w 2008 r. wynosiło 125,6 tys. t i było
mniejsze w stosunku do ubiegłego roku o 28,7 tys. t, co stanowi 18,6 % ubiegłorocznego
wydobycia.
Nadal utrzymuje się (trwający od kilku lat) spadek wydobycia kredy jeziornej stosowanej
do wapnowania gleb, związany z likwidacją dotacji do wydobycia i transportu nawozów
wapniowych. Spowodowało to zmniejszenie zainteresowania producentów wydobyciem tej
kopaliny. Wydobycie kredy jeziornej wyniosło w 2008 roku 51,66 tys. t., co stanowi około
93 % ubiegłorocznego wydobycia. W latach 90-tych ubiegłego stulecia wydobycie kredy
jeziornej sięgało 3,5 mln t rocznie.
Wydobycie kredy piszącej zmniejszyło się o około 25 % i wynosiło w 2008 r. 73,9 tys. t
.
Nieodpowiednia jakość wydobywanej w Polsce kredy piszącej oraz brak odpowiednich
metod jej przeróbki są przyczyną importu tej kopaliny.
Tabela 33.2
Kierunki polskiego importu i eksportu kredy piszącej
Lp.
1
2
3
4
5
6
IMPORT
Ilość
tys. ton
Świat (ogółem)
69,80
Kraj
Niemcy
Słowenia
Dania
Hiszpania
Wielka Brytania
Francja
41,04
5,10
15,42
2,74
2,57
1,58
EKSPORT
Wartość Lp.
Kraj
Ilość
tys. PLN
tys. ton
17 068
Świat (ogółem)
5,24
4 048
3 386
2 608
2 500
2 144
1 059
1
2
3
4
5
6
Węgry
Białoruś
Litwa
Ukraina
Niemcy
Słowacja
1,33
0,54
0,76
0,45
1,62
0,23
Wartość
tys. PLN
2 026
548
518
322
202
195
81
Kreda jeziorna nie była przedmiotem obrotu międzynarodowego.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, takŜe wielkość wydobycia z
poszczególnych złóŜ zestawiono w tabeli 33.3
Copyright © 2009 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
KREDA
3
Tabela 33.3
Wykaz złóŜ kredy jeziornej i kredy piszącej - tys. t
Stan
zag.
złoŜa
ZŁOśA UDOKUMENTOWANE
złóŜ : 197; OGÓŁEM
woj. KUJAWSKO-POMORSKIE
złóŜ : 12
1 Bobrowo A
R
2 Bobrowo B
R
3 Iłowo II
Z
4 Jerzmanowo I
R
5 Kaniewo
Z
6 Kaniewo II
Z
7 Piastoszyn I
T
8 Rudaw
R
9 Trepki
R
10 Trepki-Janówko
Z
11 Węgorzyn
R
12 Wisławice
R
Lp.
1
2
3
4
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
1
2
Nazwa złoŜa
woj. LUBELSKIE
złóŜ : 4
Grabanów
Hrud
Ludwinek
Ossówka
woj. LUBUSKIE
złóŜ : 13
Gądków Wielki
Łomy
Maczków
Mostki
Pomorsko
Pomorsko II
Rańsko
Santoczno
Sława
Szumiąca
Tarnawa
Wołogoszcz
Zabór
woj. MAZOWIECKIE
złóŜ : 18
Bachorza*
Bachorza II*
R
P
T
R
P
P
R
R
Z
R
P
P
Z
Z
P
Z
Z
T
T
Zasoby
geologiczne przemy-słowe
bilansowe
Wydobycie
Powiat
198 355.5
15 537.4
125.6
4 984.7
224.3
-
969.4
353.3
45.0
186.0
367.1
224.3
746.9
1 313.5
197.0
582.0
224.3
-
-
16 742.8
7.8
-
2 388.0
4 143.0
7.8
10 204.0
7.8
-
-
9 666.3
-
-
707.0
374.8
641.0
188.5
1 834.0
263.0
928.0
619.0
540.2
2 511.1
603.0
84.8
371.9
-
-
33 341.7
34.2
4.4
62.6
17.7
-
Brodnica
Brodnica
Sępólno Kraj.
Włocławek
Włocławek
Włocławek
Tuchola
Golub-Dobrzyń
Brodnica
Brodnica
Wąbrzeźno
Nakło n.
Notecią
Biała Podl.
Biała Podl.
Łęczna
Biała Podl.
Sulęcin
Krosno Odrz.
Słubice
Świebodzin
Zielona Góra
Zielona Góra
Międzyrzecz
Gorzów Wlkp.
Wschowa
Międzyrzecz
Sulęcin
Strzelce Kraj.
Zielona Góra
- Łosice
- Łosice
Copyright © 2009 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
KREDA
Lp.
Nazwa złoŜa
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
1
Bachorza III*
Bachorza IV*
Bachorza VI*
Kolonia Wólka Nosowska*
Kolonia Wólka Nosowska I*
Kolonia Wólka Nosowska II*
Kornica - Nowa*
Kornica Nowa - zarej.*
Kornica Nowa II*
Kornica-Koszelówka*
Kornica-Popówka*
Koszelówka I*
Rudka*
Rudka II*
Sewerynów*
Zienie*
woj. PODLASKIE
złóŜ : 8
BarŜykowo
BarŜykowo I
BarŜykowo II
BerŜniki
Dubowo
Mielnik*
Rajgród
Zelwa
woj. POMORSKIE
złóŜ : 38
Bobowo
2
3
4
Stan
zag.
złoŜa
Z
Z
E
M
Z
T
R
Z
R
R
Z
R
Z
T
E
Z
4
Zasoby
geologiczne przemy-słowe
bilansowe
40.3
34.2
34.2
4.3
25.9
9 841.0
0.5
226.2
12 732.0
9 238.6
784.1
6.5
52.4
261.0
14.5
-
Wydobycie
Powiat
1.2
3.2
-
8 862.4
3 274.1
69.5
3.2
8.8
192.8
933.3
3 273.0
3 274.1
294.2
883.1
3 274.1
-
69.5
-
38 326.3
5 474.1
-
Z
120.0
-
Czarnoszyce
DarŜyno
Godziszewo-Damaszka
Z
Z
M
-
-
5
6
7
8
Góra III
Góra IV
Grabówko
Jeziernik
T
T
Z
Z
32.0
73.3
720.2
596.7
-
9
10
11
Kalwa*
Kniewo
Kochanka
Z
Z
Z
143.4
213.4
2 028.7
-
12
13
Konarzyny
Konarzyny II
Z
Z
1 021.0
143.0
-
1
2
3
4
5
6
7
8
Z
Z
Z
P
P
E
Z
P
Łosice
Łosice
Łosice
Łosice
Łosice
Łosice
Łosice
Łosice
Łosice
Łosice
Łosice
Łosice
Łosice
Łosice
Łosice
Łosice
Kolno
Kolno
Kolno
Sejny
Sejny
Siemiatycze
Grajewo
Sejny
- Starogard
Gdański
- Człuchów
- Słupsk
- Starogard
Gdański
- Wejherowo
- Wejherowo
- Słupsk
- Szczecinek
Człuchów
- Sztum
- Wejherowo
- Starogard
Gdański
- Kościerzyna
- Kościerzyna
Copyright © 2009 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
KREDA
Lp.
Nazwa złoŜa
Stan
zag.
złoŜa
Z
R
M
Z
Z
Z
P
5
Zasoby
geologiczne przemy-słowe
bilansowe
46.0
12.1
12.1
16 030.0
17.0
3 064.0
-
Wydobycie
Powiat
14
15
16
17
18
19
20
Łętowo
Łubiana I
Nowa Cerkiew II
Nowa Cerkiew III
Orle-Wejherowo
Orle-Wejherowo II
Osieczna
21
22
23
24
25
26
27
28
29
Pawłówko
Pawłówko II
Perlino
Polnica-C
Postolin-Cygusy
Rodowo
Roszczyce
Roszczyce II
RóŜyny
R
R
T
R
T
Z
Z
Z
T
1 224.8
84.7
19.4
265.0
1 030.2
4.6
6 084.6
578.4
24.0
19.4
114.0
3 705.1
24.0
-
30
RóŜyny II
Z
16.6
-
-
31
RóŜyny III
R
30.6
-
-
32
Siwiałka
M
-
-
-
33
Skowarcz-Pszczółki
P
1 915.0
-
-
34
35
Sulęczyno
Trzcińsko
Z
M
760.0
-
-
-
36 Trzebielino
Z
37 Zapceń - pole A
Z
38 Zapceń - pole B
T
woj. WARMIŃSKO-MAZURSKIE
złóŜ : 49
1 Barwiny
R
2 Bornity
Z
3 Bornity I
R
4 Cerkiewnik
P
5 Chmielewo
R
6 Chrośle
R
174.1
994.7
859.0
994.7
604.8
-
20 467.9
906.2
1.3
1 645.0
583.2
155.1
1 332.0
193.2
279.2
-
-
666.0
31.5
33.5
31.9
33.5
-
1.3
7
8
9
10
Dobry Lasek
Florczaki
Ględy
Ględy 1
R
Z
T
E
-
Wejherowo
Kościerzyna
Tczew
Tczew
Wejherowo
Wejherowo
Starogard
Gdański
Człuchów
Człuchów
Wejherowo
Człuchów
Sztum
Kwidzyń
Lębork
Lębork
Pruszcz
Gdański
Pruszcz
Gdański
Pruszcz
Gdański
Starogard
Gdański
Pruszcz
Gdański
Kartuzy
Starogard
Gdański
Bytów
Bytów
Bytów
Olsztyn
Braniewo
Braniewo
Olsztyn
Pisz
N. Miasto
Lubaw.
Mrągowo
Ostróda
Ostróda
Ostróda
Copyright © 2009 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
KREDA
Lp.
Nazwa złoŜa
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
Gronowo
Judyty
Karnity
Kiewry
Komorowo
Kruklin
Kruklin II
Lipowskie
Lutek
Lutek II
Lutek III
Lutek IV
Lutek V
Łukta-Wynki
Malinowo III
Malinowo V
Malinowo-Pole II
Malinowo-pole IV
Mostkowo
Piłaki
Prusy
Prusy II
Rapa
Romoty
Rynek
Sędańsk
Szczurkowo
Szuć
Tarda
Unieszewo
Upałty
Warkałki
Wądzyń
Wądzyń II
Wenecja
46
47
48
49
Wenecja II
Wenecja pole A
Zezuj
śabin
woj. WIELKOPOLSKIE
złóŜ : 16
Belęcin
Błotkowo
Czapury
1
2
3
Stan
zag.
złoŜa
R
P
P
P
P
Z
Z
P
Z
Z
Z
Z
Z
P
R
Z
Z
T
R
R
T
T
T
P
R
R
R
R
P
Z
Z
Z
Z
Z
T
T
R
Z
R
R
R
R
6
Zasoby
geologiczne przemy-słowe
bilansowe
1 234.0
974.1
601.0
362.0
43.0
1.2
1 211.0
3.6
85.6
5.9
776.0
226.0
60.4
1 006.3
868.9
108.0
163.0
622.2
1 322.3
3.9
3.9
7.7
1 121.9
528.4
418.4
210.5
2 875.0
425.0
194.5
88.8
229.7
103.4
290.0
-
Wydobycie
Powiat
-
Działdowo
Bartoszyce
Iława
Olsztyn
Ostróda
GiŜycko
GiŜycko
Pisz
Olsztyn
Olsztyn
Olsztyn
Olsztyn
Olsztyn
Ostróda
Nidzica
Olsztyn
Olsztyn
Olsztyn
Ostróda
Mrągowo
Działdowo
Działdowo
Gołdap
Ełk
N. Miasto Lubaw.
N. Miasto Lubaw.
14.0
118.4
33.8
48.6
-
-
10 101.4
1 637.6
1.4
466.0
179.0
69.7
-
N. Miasto Lubaw.
Szczytno
Bartoszyce
Szczytno
Ostróda
Olsztyn
GiŜycko
Ostróda
Ostróda
Ostróda
N. Miasto
Lubaw.
Olsztyn
Gołdap
- Leszno
- Leszno
- Poznań
Copyright © 2009 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
KREDA
Stan
zag.
złoŜa
4 Długa Goślina
T
5 Kalwy Cieśle
T
6 Kwiejce-Zbiornik D
R
7 Łękno
Z
8 Objezierze
Z
9 Panienka
R
10 Sierpówko-Kiączyn
R
11 Skic
Z
12 Skic-Kujan
R
13 StrzyŜewo Kościelne
Z
14 Sypniewo II
E
15 Wrząca
Z
16 Zbąszyń
T
woj. ZACHODNIOPOMORSKIE
złóŜ : 39
1 Będgoszcz
P
2 Białogórzyno
Z
3 Bonin (rejon)
R
4 Bugno
P
5 Człopa
R
6 Dąbrowa NowogardzkaR
Karsk
7 Dębina
R
8 Dębina III
T
9 DzierŜęcino (rejon)
R
10 GiŜyn
P
11 Grabowo
T
12 Gwiazdowo-Kwasowo
R
13 Hanki-Mirosławiec
T
14 Kazimierz III
R
15 Kłanino-Bobrowo
P
16 Konotop III
P
17 Kraśnik-Recz
P
18 Krosino-Mołstowo
R
Lp.
Nazwa złoŜa
7
Zasoby
geologiczne przemy-słowe
bilansowe
21.9
149.7
149.7
341.7
1 298.9
1 328.7
1 338.3
348.1
2 328.0
409.5
2 894.3
78.1
12.9
12.9
25.7
149.3
136.9
Wydobycie
Powiat
1.4
-
Poznań
Poznań
Czarnków
Wągrowiec
Oborniki
Jarocin
Szamotuły
Złotów
Piła, Złotów
Gniezno
Złotów
Czarnków
Nowy Tomyśl
55 862.0
3 979.0
49.0
4 828.0
93.8
413.0
1 365.0
1 338.3
1 993.4
-
-
Pyrzyce
Białogard
Koszalin
Szczecinek
Wałcz
Goleniów
176.9
907.0
150.0
8 555.0
920.2
1 043.4
1 177.5
127.5
545.6
154.0
1 804.8
5 504.1
907.0
669.4
1 018.8
127.5
-
-
Gryfino
Gryfino
Koszalin
Pyrzyce
Sławno
Sławno
Wałcz
Szczecinek
Koszalin
Drawsko Pom.
Choszczno
Świdwin
Łobez
Pyrzyce
Pyrzyce
Pyrzyce
Myślibórz
Sławno
Szczecinek
Drawsko Pom.
Świdwin
Łobez
Drawsko Pom.
19
20
21
22
23
24
25
26
Lubiatowo
Lubiatowo II
Lubiatowo III
Łubianka
Malechowo
Marcelin
Mielenko Drawskie
Pęczerzyno-Rynowo
P
Z
E
P
P
Z
Z
T
10 843.0
635.6
277.0
1 508.4
336.4
137.6
128.0
911.5
277.0
192.5
28.6
-
27
Prostynia II
Z
-
-
-
Copyright © 2009 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
KREDA
28
29
30
31
32
33
34
35
36
Prostynia III
Rusinowo
Strzeszów
Suliszewo
Tyczewo
Tyczewo I
Wielimskie Bagno
Wierzbno
Witkowo
Stan
zag.
złoŜa
Z
T
E
Z
Z
T
R
P
P
37
38
39
Wołowe Lasy
Wyszebórz (rejon)
śelewo
R
R
R
Lp.
Nazwa złoŜa
8
Zasoby
geologiczne przemy-słowe
bilansowe
326.0
154.8
74.7
786.0
1 876.7
113.2
559.4
132.0
802.6
580.0
3 061.0
506.0
1 178.3
599.0
24.0
-
Wydobycie
Powiat
20.3
-
Drawsko Pom.
Świdwin
Gryfino
Choszczno
Białogard
Białogard
Szczecinek
Pyrzyce
Stargard
Szczeciński
- Wałcz
- Koszalin
- Gryfino
* - złoŜa kredy piszącej
Opracowała: Janina Dyląg
Copyright © 2009 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy