Przegląd niemieckich projektów badawczych związanych z

1 / 24
Przegląd niemieckich projektów
badawczych związanych z wdraŜaniem
krajowego systemu ocen dla
makrozoobentosu wód płynących według
wymagań Ramowej Dyrektywy Wodnej
Unii Europejskiej
Marta Wenikajtys
Uniwersytet Duisburg-Essen
Wydział Biologii i Geografii
Instytut Biologii
Zakład Hydrobiologii
Essen, Niemcy
2 / 24
Pracownicy naukowi:
Prof. Dr. H. Schuhmacher
PD. Dr. D. Hering, Dr. P. Podraza, Dr. Chr. Feld, Dr. A. Lorenz,
C. Meier, P.Rolauffs, S. Jaehning, T. Korte, S. Birk,, K. Birke,
Dr. A.Heidekeer, J.Strackbein, M. Wenikajtys
Tymczasowi pracownicy kontraktowi włączeni w bezpośrednią
realizacje projektów: Dr. M. Sommerhäuser, T.Pottgiesser
Profil badawczy:
•Hydrobiologia stosowana
•Typologia, System ocen wód płynących, interkalibracja, definicja wód
zmodyfikowanych
•Renaturyzacja cieków
•Nowy kierunek studiów (TWM) „Transnational ecosystem-based Water
Management” Współpraca z Holandią w zakresie gospodarki wodnej
•Wpływ zmian klimatycznych na europejskie ekosystemy słodkowodne
•Renaturyzacja ryfów koralowych
3 / 24
Procedura
postępowania
Dyskusja w LAWA
Podkomisja
modyfikacja
Rozwój
metodyki
poprzez
projekty
Nowe metodyczne
propozycje
projektowe
METODA
modyfikacja
Weryfikacja przez
kraje związkowe
4 / 24
Projekty wstępne - prekursorskie
Finansowanie
Federalny
Urząd
Srodowiska
Unia
Europejska
Nazwa
Przeprowadzenie
Cel
Czas
realizacji
BILANS
TLENOWY
Uniwersytet
Duisburg-Essen
(UDE)
Oparty na
warunkach
referencyjnych system saprobowy
20012002
UDE
System ocen/miar
ekologicznych dla
makrozoobentosu
20002002
AQEM
5 / 24
BILANS TLENOWY
Projekt „ Ocena ekologiczna wód płynących –
w oparciu o warunki referencyjne - słuŜąca do
charakterystyki bilansu tlenowego”
Projekt normy DIN 38410 nowy
• wzbogacenie listy gatunków wskaźnikowych
(z 148 na 612 taksony)
• dostosowanie systemu saprobowego do typów wód
• zdefiniowanie „ referencyjnych warunków
saprobowych”
• określenie pięciu „klas jakości saprobowej” – RDW
UE
6 / 24
Przykład: Indeks saprobowy = 1,85
bardzo
Typ dobry dobry umiark. niezad.
wody płynące Alp
strumienie gór
średnich
rzeki gór średnich
rzeki nizinne o dnie
piaszczystym
zły
1.1 < 1,20 < 1,80 < 2,55 < 3,25 < 4,00
5 < 1,45 < 2,00 < 2,65 < 3,35 < 4,00
9 < 1,60 < 2,10 < 2,75 < 3,35 < 4,00
15 < 1,90 < 2,35 < 2,90 < 3,45 < 4,00
7 / 24
waŜniejsze realizowane projekty
Finansowanie
Nazwa
(Skrót)
Przeprowadzenie
Cel
Czas
trwania
Unia
Europejska
STAR
UDE, FS
(Niemcy)
Porównanie,
standaryzacja
i interkalibracja
biologicznych
metod oceny
jakości wód
2002-04
LAWA
Dane,
Typologia
FS, UDE, UH
Weryfikacja
typologi,
Uzupełnienie
danych
04/0201/04
Metodyka
FS, UDE
Standaryzacja
Metody
04/0201/04
Praktyczne
zastosowanie metody
Metoda
oceny MZB
FS, UDE, UH
Przetestowanie
metody
02/0412/04
UDE, UH, LfU, FS,
bfg
Dalszy rozwój
metody oceny;
Materiały
04/0203/06
Federalny
Urząd
Środowiska
8 / 24
Typologia niemieckich wód płynących
Typ wód - zgrupowanie fragmentów
odcinków cieków/dorzeczy, które w
niezmienionym stanie cechują się
jednakową biocenozą i abiotycznymi
właściwościami.
Zmodyfikowana biocentotycznie typologia
„a priori” i „top down” według
Sommerhäuser & Pottgiesser (2004)
9 / 24
Mapa niemieckich biocenotycznie znaczących typów
wód płynących (Pottgiesser et al. 2003)
10 / 24
waŜniejsze realizowane projekty
Finansowanie
Nazwa
(Skrót)
Przeprowadzenie
Cel
Czas
trwania
Unia
Europejska
STAR
UDE, FS
(Niemcy)
Porównanie,
standaryzacja
i interkalibracja
biologicznych
metod oceny
jakości wód
2002-04
LAWA
Dane,
Typologia
FS, UDE, UH
04/0201/04
Metodyka
FS, UDE
Weryfikacja
typologii,
Uzupełnienie
danych
Standaryzacja
Metody
Praktyczne
zastosowanie metody
Metoda
oceny MZB
FS, UDE, UH
Przetestowanie
metody
02/0412/04
UDE, UH, LfU, FS,
bfg
Dalszy rozwój
metody oceny;
Materiały
04/0203/06
Federalny
Urząd
Środowiska
04/0201/04
11 / 24
waŜniejsze realizowane projekty
Finansowanie
Nazwa
(Skrót)
Przeprowadzenie
Cel
Czas
trwania
Unia
Europejska
STAR
UDE, FS
(Niemcy)
Porównanie,
standaryzacja
i interkalibracja
biologiczynch
metod oceny
jakości wód
2002-04
LAWA
Dane,
Typologia
FS, UDE, UH
04/0201/04
Metodyka
FS, UDE
Weryfikacja
typologii,
Uzupełnienie
danych
Standaryzacja
Metody
Przetestowanie
metody
02/0412/04
Dalszy rozwój
metody oceny;
Materiały
04/0203/06
Federalny
Urząd
Środowiska
Praktyczne FS, UDE, UH
zastosowanie metody
Metoda
UDE, UH, LfU, FS,
oceny MZB bfg
04/0201/04
12 / 24
Ocena wód
uwzględniająca
wpływ róŜnych
stresorów
Informacje o
stanie
saprobowości
Lista
gatunków
Informacje o
zakwaszeniu
Wzór
oceny
Wzór
oceny
Klasa stanu
ekologicznego
Wzór
oceny
}
Informacje o
pozostałych
stresorach
warunki
referencyjne
potrzeba działania
13 / 24
Ocena wód
uwzględniająca
wpływ róŜnych
stresorów
Informacje o
stanie
saprobowości
Lista
gatunków
Informacje o
zakwaszeniu
Wzór
Moduł saprobowy
oceny
Moduł
Klasa stanu
Wzór
ekologicznego
zakwaszenia
oceny
Wzór
Modułoceny
degradacji
ogólnej
}
Informacje o
pozostałych
stresorach
warunki
referencyjne
potrzeba działania
14 / 24
Ocena wód uwzględniająca wpływ
róŜnych stresorów
Informacje o
stanie
saprobowości
Lista
gatunków
Informacje o
zakwaszeniu
Informacje o
pozostałych
stresorach
DIN 38410 nowy
Klasy stanu kwasowości
według Braukmann &
Biss
Oparty na typologii wód
płynących
multimetryczny
wskaźnik oceny z:
Metriks 1
Metriks 2
Metriks 3
...
?
15 / 24
Degradacja ogólna:
kryteria wyboru metriksów:
- tyle miar/metriksów ile konieczne, aby uzyskać właściwy
wynik
- Pokrycie kryteriów RDW EU („Skład i występowanie
taksonów bezkręgowych”, „Udział taksonów wraŜliwych na
wysoką prędkość wody”, „Udział taksonów
odpornych/tolarancyjnych”, „Stopień róŜnorodności
biologicznej taksonów fauny dennej ”)
- korelacja (równieŜ merytoryczna) ze stopniem degradacji,
uwzględniając odchylenia/błędy ocen
Wybór metriksów do
wskaźnika multimetrycznego
16 / 24
Przykład rzeki gór średnich (Typ 9)
metriks-typu
metriks
informacja
Skład i
abundancja
Jętki, Widelnice,
Chruściki [%]
Udział wraŜliwych
taksonów
Bogactwo i
róŜnorodność
Wskaźnik ShannonWiener
róŜnorodność fauny
i habitatów
Tolerancja
Wskaźnik faunistyczny
Typu 9
Występowanie
specjalistów
rzadkich siedlisk
Org. zasiedlające
metarytral-[%]
Sytuacja w zlewni
Org. zasiedlające Pelal
[%]
Efekty
sedymentacji
Wskaźnik Rheo wg
Banninga
Efekty zaporowe
Funkcje
17 / 24
AQEM-program
komputerowy
systemu oceny
18 / 24
Przygotowanie strony infromacyjnego i dyskusyjnego
Portalu –www.fliessgewaesserbewertung.de
19 / 24
Ocena wód
uwzględniająca
wpływ róŜnych
stresorów
Informacje o
stanie
saprobowości
Lista
gatunków
Informacje o
zakwaszeniu
Wzór
oceny
Wzór
oceny
Klasa stanu
ekologicznego
Wzór
oceny
}
Informacje o
pozostałych
stresorach
warunki
referencyjne
potrzeba działania
20 / 24
Przykład rzek nizinnych o dnie piaszczystym
hydromorfologicznie zegradowanych
(Niemcy)
Dinkel NRW
Lippe NRW
21 / 24
Projekt DEMARECO
Rozwój bazującej na Makrozoobentosie Biocenozy
referencyjnej dla rzek nizinnych o dnie piaszczystym jako
podstawa do metody oceny według RDW EU
• Współpraca UDE i Uniwersytetu Łódzkiego, Dr.Chr. Feld,
Mgr M. Wenikajtys, Dr. B. Bis
• Sfinansowany przez Związek Fundacji Niemieckiej Nauki
• Lata (06/01 – 06/02)
• Warunki referencyjne według kryteriów konsorcjum
AQEM www.aqem.de
• Pobór prób na 8 odcinkach rzek w centralnej
i zachodniej Polski
22 / 24
polskie średnie i duŜe rzeki nizinne o
dnie piaszczystym
Słomianka
Liwiec
Pl. Centralna
Pl. Centralna
Brzuśnia
Wieprza
Pl.Centralna
Pl. Pomorze
23 / 24
Perspektywy
• Aby dąŜenie do zachowania tego bogactwa
naturalnego jakimi są dobrze zachowane
fragementy rzek były wspierane przez
jednostki administracje na szczeblu
centralnym i regionalnym
• Czerpanie z doświadczeń krajów Unii
Europejskiej
24 / 24
Podziękowania
•
PD. Dr. D.Hering, Dr. Christian Feld, Carolin Meier,
Katja Birke, Dr. Armin Lorenz, Peter Rolauffs, Thomas Korte,
Sebastian Birk, Jörg Strackbein (UDE)
•
Dr. Peter Haase i Andrea Sundermann (Zespół Badawczy
Senkenberg), Dr. Jürgen Böhmer, Dr. Claudia Rawer-Jost,
Armin Zenker (Uniwersytet Hohenheim), Tanja Pottgiesser
(Umweltbüro Essen), Dr. Mario Sommerhäuser (EmscherLippe Verband)
•
Dr. Barbara Bis z zespołem (Uniwersytet Łódzki),
•
Dr. hab. inŜ Krzysztof Szoszkiewicz, Jacek Kupiec, Artur Golis,
Szymon Jusik i Dominik Mendyk (Akademia Rolnicza w
Poznaniu)
•
Dyrekcji Drawieńskiego Parku Narodowego z Krzysztofem
Grucą
•
Prof. dr. hab. Andrzej Górniak (Uniwersytet w Białymstoku)
25 / 24
26 / 24
Multi-Habitat-Sampling
27 / 24
Przebieranie prób
Laboratorium
- redukcja materiału
- przesiewanie sitem
powyŜej 2 mm
- wybieranie co najmniej
350 osobników i 1/6
materiału
Teren
- redukcja materiału
(do wyboru)
- rozdzielenie na kilka szalek
- liczenie albo szacowanie w
klasach
28 / 24
Oznaczanie
Operacyjna lista taksonów (963 Taksonów)kryteria:
- wykaz kluczy do oznaczania
- oznaczanie bez preparowania
- umoŜliwia zastosowanie w metodzie oceny biol.
- do zastosowania po przebieraniu próby w terenie i
laboratorium
29 / 24
Typologia