SKOLIOZA -BADANIE, LECZENIE I FIZJOTERAPIA

SKOLIOZA – BADANIE KLINICZNE I WYKRYWANIE,
FIZJOTERAPIA W OKRESIE PRZED- I POOPERACYJNYM
ROZPOZNANIE SKOLIOZY W BADANIU KLINICZNYM
Rozpoznanie i lokalizację skoliozy w badaniu klinicznym umożliwia test Adamsa. Badany
początkowo w pozycji stojącej swobodnej, miednica musi być na równym poziomie (kolce
biodrowe przednie górne i tylne górne oraz szczyty talerzy biodrowych na równym poziomie).
Chory powoli wykonuje skłon tułowia do przodu. Kończyny górne powinny być
rozluźnione i swobodnie opadać lub być złożone jak do pływania „strzałką”. W miarę
wykonywania skłonu obserwujemy plecy, wykrywając rotację kręgów w postaci garbu
żebrowego lub wału mięśniowego w kręgosłupie lędźwiowym. Na tej podstawie rozpoznajemy
umiejscowienie i kierunek wygięć pierwotnych. Oceniamy czy jedna strona pleców jest na tym
samym poziomie co druga. Rozpoznana różnica oznacza rotację kręgów.
TECHNIKA POMIARU GARBU ŻEBROWEGO – BADANIE SKOLIOMETREM BUNNELA
Wysokość garbu żebrowego i wału mięśniowego oceniamy za pomocą dwóch linijek
ułożonych prostopadle lub skoliometru Bunnela. Pomiaru należy dokonać w skłonie, w miejscu
największej deformacji, przykładając przyrząd symetrycznie w stosunku do linii wyrostków
kolczystych. Inne miejsca dokonywania pomiaru skoliometrem:
I – górny kręg piersiowy
II – środkowy kręg piersiowy
III – kręgosłup lędźwiowy lub piersiowo-lędźwiowy
IV – miednica (kolce biodrowe tylne górne)
Skoliometrem mierzymy kąt rotacji tułowia, nie kręgów!
Jeżeli wynik wynosi 7° – kierujemy do ortopedy,
jeżeli 4, 5, 6° – obserwacja, powtórne badanie za 3-4 miesiące,
jeżeli 0, 1, 2, 3° – fizjologia.
POMIAR KOMPENSACJI TUŁOWIA – BADANIE PIONEM
Pion spuszcza się z wyrostka kolczystego C-7 i określa się jego położenie w stosunku do
szpary pośladkowej lub środka czworoboku podparcia. Dekompensację klatki piersiowej mierzy
się przez spuszczenie pionu z fałdu pachowego tylnego i określenie jego odległości od obrysu
krętarza większego. Wartość dodatnia oznacza padanie pionu na zewnątrz od krętarza, a
ujemna do wewnątrz.
KOMPENSACJA SKOLIOZY
Skolioza jest skompensowana, gdy wygięcie pierwotne płynnie przechodzi w wygięcia
wtórne – wyrównawcze (proksymalne i dystalne), które są wystarczająco wykształcone, aby
równoważyć wygięcie główne. Suma wartości kątowych wygięć wyrównawczych w przybliżeniu
równa się wartości kątowej wygięcia pierwotnego, a pion spuszczony z wyrostka kolczystego
C-7 pada w szparę pośladkową. Głowa, obręcz barkowa i miednica ustawione są nad sobą.
Opracowała dr Wioleta Ostiak – Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej
AUTOWYCIĄG WG COTRELA
W okresie przedoperacyjnym głównym zadaniem jest uruchomienie skoliozy (mobilizacja
łuków) w celu poprawy korektywności i zapewnienia lepszego wyniku operacyjnego. Uzyskać to
można przez zastosowanie autowyciągu Cotrela. Jest to wyciąg w pozycji leżącej z pętlą
Glissona zaczepioną za głowę i dynamometrem, określającym siłę ciągu. Przez zgięcie i
wyprost kolan pacjent reguluje tę siłę. (Zaczyna się od ciężaru kilku kilogramów do około 15-20
kg; max.50% masy ciała). Na początku stosowania autowyciągu mogą pojawić się bóle lub
zawroty głowy. Poleca się wtedy zmniejszyć obciążenie. Wyciąg stosuje się około 2 tygodni
przed operacją.
Cele autowyciągu:
- zwiększenie mobilności kręgosłupa,
- rozciągnięcie kręgosłupa (torebek, więzadeł) – przekroczenie właściwości
wiskoelastycznych tkanek, czyli przetrzymanie fazy maksymalnego napięcia i uzyskanie
rozciągnięcia,
- kliniczny test bezpieczeństwa korekcji (przystosowanie się rdzenia kręgowego do
przewidywanej korekcji kręgosłupa, ocena ryzyka powikłań neurologicznych),
- neuromobilizacja – uruchomienie gałęzi międzyżebrowych i korzeni nerwowych, które są
unieruchomione w skrzywionym kręgosłupie,
- przygotowanie psychologiczne do operacji.
TECHNIKA
ĆWICZEŃ
ANTYGRAWITACYJNYCH,
I AUTOKOREKCJI SYLWETKI
POPRAWNEJ
POSTAWY
Celem zasadniczym tych ćwiczeń jest kształtowanie właściwych wzorców postawy (w
trakcie leczenia zachowawczego: korekcja postawy; w okresie pooperacyjnym: zmiana
nawyków związanych ze złą postawą).
To wszelkie ćwiczenia w pozycjach antygrawitacyjnych (ćwiczenia Dobosiewicz w klęku
prostym, siadzie prostym i skulnym oraz pozycji stojącej). Można do nich wykorzystać
przedmioty położone na głowie (książkę lub woreczek). Wskazane jest wykonywanie ich przed
lustrem, aby pacjent mógł widzieć i skorygować wszystkie części ciała. Po korekcji postawy
dziecko spaceruje i powraca przed lustro, by sprawdzić, czy utrzymuje prawidłową postawę lub
ewentualnie ją skorygować. Ważne, by nie wysuwać głowy, barki muszą być na równym
poziomie, pośladki napięte, brzuch wciągnięty i napięty, łopatki ściągnięte.
W ćwiczeniach kształtujących właściwe wzorce postawy ważny jest też trening
propriocepcji (wykorzystanie ćwiczeń na zmiennym, ruchomym podłożu).
W ćwiczeniach autokorekcji postawy wykorzystuje się też techniki z metody PNF – które
m.in. umożliwiają zwiększenie napięcia mięśniowego w celu uświadomienia poprawnej pozycji
ciała w przestrzeni.
Cele:
• poprawa stabilizacji,
• torowanie odruchów równoważnych,
• stymulacja mięśni antygrawitacyjnych.
ZNACZENIE RADIOGRAMÓW NA WYCIĄGU I W PRZECHYŁACH BOCZNYCH
Radiogramy te wykonuje się w pozycji stojącej lub leżącej. Celem jest:
- ocena korektywności skoliozy,
- zaplanowanie optymalnej korekcji operacyjnej.
Opracowała dr Wioleta Ostiak – Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej
ZASADY I TECHNIKI FIZJOTERAPII SKOLIOZ W TRAKCIE LECZENIA
GORSETOWEGO
OCENA POPRAWNOŚCI DOPASOWANIA GORSETU KOREKCYJNEGO
-
Wskazania do leczenia gorsetowego:
skrzywienie o wartości 20-25º wg Cobba,
progresja skoliozy,
niedojrzałość biologiczna pacjenta,
ujemny test Rissera.
Zadaniem gorsetu jest trójpłaszczyznowa korekcja skoliozy, do której dochodzi przez
kombinację wielopunktowych sił nacisku (ustalanych indywidualnie) na zdeformowany
skrzywieniem tułów.
-
Poprawnie dopasowany gorset powinien:
usunąć dekompensację tułowia (doprowadzić do kompensacji a nawet
hyperkompensacji),
być stabilny – mocno osadzony na miednicy, nie może obracać się wokół niej,
mieć wystarczająco dużo miejsca na wykonanie kyfotyzacji kręgosłupa i asymetryczne
oddychanie (mieć miejsce na korekcję wklęsłej strony pleców),
mieć odpowiednie miejsca nacisku indywidualnie dobrane.
TECHNIKA ĆWICZEŃ ASYMETRYCZNYCH ODDECHOWYCH WG DOBOSIEWICZ
Jest to technika asymetrycznej mobilizacji tułowia w wyjściowej pozycji symetrycznej.
Są to ćwiczenia związane z ruchami oddechowymi, prowadzące do próby odtworzenia
naturalnych krzywizn kręgosłupa przez rozciąganie obkurczonych tkanek po stronie wklęsłej, a
wzmacnianie mięśni po stronie wypukłej skrzywienia. Podczas ćwiczeń powstaje odwrotny do
kierunku rozwoju skoliozy, trójpłaszczyznowy ruch kręgosłupa.
-
Cele metody:
uruchomienie żeber po stronie wklęsłej skrzywienia oraz trójpłaszczyznowa mobilizacja
kręgosłupa,
odtworzenie krzywizn w płaszczyźnie strzałkowej kręgosłupa, kyfotyzacja kręgosłupa,
skorygowanie ustawienia obręczy barkowej i miednicy oraz utrwalenie uzyskanej
korekcji.
Ćwiczenia nie dają gwarancji zahamowania progresji skoliozy, ale dają lepsze wyniki niż
wskazuje na to historia naturalna rozwoju zniekształcenia.
Wyjściowa pozycja symetryczna to pozycja z ustaloną obręczą barkową i miednicą w
klęku podpartym (kończyny dolne rozstawione na szerokość miednicy, kończyny górne
podparte na szerokość barków, kręgosłup w maksymalnej kyfotyzacji).
Pozycje wyjściowe:
1. Kkg zgięte pod kątem 90º w stosunku do tułowia – uruchamia i kyfotyzuje głównie
środkowy odc. Th.
Opracowała dr Wioleta Ostiak – Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej
2. Kkg pod kątem 120º w stosunku do tułowia, kkd pod kątem prostym – mobilizuje
połączenie piersiowo-lędźwiowe.
3. Kkg w podporze na przedramionach, pod kątem ostrym – uruchamia odc. L.
4. Siad skulny.
Oddziaływanie na kręgosłup odbywa się przez asymetryczne oddychanie z
wykorzystaniem wdechu do mobilizacji struktur mięśniowo-więzadłowo-torebkowych (stawy
żebrowo-kręgowe i międzykręgowe) po stronie wklęsłej skrzywienia ruchem pionowym w górę
oraz rozluźnianie struktur i derotację strony wypukłej przez ruch pionowy w dół.
Czynność: nabieranie powietrza do jednego płuca – po stronie wklęsłej (powolny długi
wdech przez nos), wydech płucem drugim – po stronie wypukłej (długi, głośny wydech z
„sss....”).
Fizjoterapeuta: podczas wdechu – jedną rękę trzyma dolne łuki żebrowe po stronie
wklęsłej kręgosłupa, natomiast palcami lub jakimś przedmiotem trzymanym w drugiej ręce
opukuje część wklęsłą grzbietu (stymulacja do unoszenia).
Podczas wydechu: głaszcze wzdłuż przebiegu żeber w dół po stronie
wypukłej skrzywienia (akcentowanie opuszczania tej strony).
Ćwiczenia te następnie wykonujemy w pozycjach funkcjonalnych (pozycje wysokie: klęk
prosty, siad, pozycja stojąca) oraz w gorsecie (gorset zapewnia stabilizację stref wypukłych
oraz skrzywień wyrównawczych, wolna przestrzeń nad strefą wklęsłą umożliwia asymetryczną
korekcję).
Wykonanie: 3 sesje w ciągu dnia. W każdej sesji: 2 serie po 8 asymetrycznych
oddechów.
Gdy u pacjenta występują trudności w opanowaniu toru oddechowego (wdechu przez
nos i wydechu przez usta) najpierw uczymy tradycyjnych ćwiczeń oddechowych w pozycji
stojącej (ze wspięciem na palcach, z unoszeniem kończyn górnych...)
Cechą pacjentów ze skoliozą jest „oddychanie wypukłościami”. Technika ćwiczeń
asymetrycznych oddechowych ma za zadanie m.in. uaktywnienie oddychania częścią
zapadniętą klatki piersiowej.
Zalety metody Dobosiewicz:
- kyfotyzacja kręgosłupa,
- derotacja kręgów,
- pozycja symetryczna wyjściowa,
- uruchamianie oddechowe (wykształcenia asymetrycznego toru oddychania).
Wady metody Dobosiewicz:
- metoda trudna,
- wymaga hospitalizacji rodzica z dzieckiem.
Opracowała dr Wioleta Ostiak – Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej