Polski sejm za panowania Zygmunta III Wazy III
Transkrypt
Polski sejm za panowania Zygmunta III Wazy III
KARTY DO ZAJĘĆ „EDUKACJA DLA DEMOKRACJI” Polski sejm za panowania Zygmunta III Wazy (Ilustracja nr 5) Izba poselska czyli szlachecki sejm była jednym z trzech – obok senatu i samego króla sejmującym stanem w Rzeczypospolitej XVI –XVII w. Jej początki sięgają XV w. a ostateczny kształt przybrała na początku wieku XVI. Od 1505 r., czyli od ogłoszenia konstytucji NIHIL NOVI rola szlachty w państwie rosła i już ostatni Jagiellonowie uzależnieni byli w dużym stopniu od decyzji sejmu. Już po wydaniu przywilejów dla szlachty w 1454 r. wzrosła rola sejmików ziemskich. Szlachta zamiast zjeżdżać na sejmy walne zaczęła wysyłać swych przedstawicieli wybieranych na sejmikach. Doprowadziło to do wyłonienia się na sejmie piotrkowskim w 1493 r. osobnej izby sejmowej, będącej reprezentacją szlachty wybraną na sejmikach ziemskich – izby poselskiej, zaś rada królewska przeistoczyła się w senat. W tym czasie nastąpiła również inna zmiana o dużym znaczeniu – król stał się trzecim, obok izby poselskiej i senatu, "stanem sejmującym", co wyraźnie świadczyło o zmniejszającej się roli monarchy w państwie. Plan Izby Poselskiej (Ilustracja nr 6) Skład izby został określony w wyniku unii lubelskiej w 1569 r. W izbie poselskiej zasiadało 167 posłów, wybranych na sejmikach, w tym 48 z Wielkiego Księstwa Litewskiego. W artykułach henrykowskich sprecyzowano na piśmie zasady działania Sejmu. Sejm musiał być zwoływany co dwa lata na, trwającą do sześciu tygodni, sesję zwyczajną (ordynaryjną). W razie potrzeby można było zwołać sesję nadzwyczajną (ekstraordynaryjną), nie trwającą jednak dłużej niż dwa tygodnie. W razie potrzeby obrady sejmu mogły być za zgodą wszystkich posłów zawieszone (limita) lub przedłużone (prolongata sejmu). Sejm miał obradować w Warszawie, choć w 1673 r. postanowiono, iż co trzeci będzie zbierał się w Grodnie. Na Sejmie walnym obowiązywała zasada jednomyślności. Głosowanie większością głosów zachowano jedynie dla wyboru marszałka Sejmu i sprawdzania ważności mandatów poselskich (tzw. rugi poselskie). III W 1632 roku, gdy posłowie przysięgali w kole rycerskim na wybór Władysława IV, z powodu błota marszałek polecił położyć dywan na ziemi. KARTY DO ZAJĘĆ „EDUKACJA DLA DEMOKRACJI” Fragment pacta conventa Henryka Walezego – pierwszego elekta: Pacta conventa Henryka Walezego z 1573 r. (Ilustracja nr 7) 1. Aby były pewne pakta między Koroną Polską a Królestwem Francuskim. 2. Aby król francuski na wojnę moskiewską 4 tysiące Gwaskonów posłał i na sześć miesięcy żołd im zapłacił, a król potem, żeby im z skrzynki swej zapłacił. 3. Aby król kosztem swym na morzu armatę chował i narwickiej nawigacyjej zabronił. 4. Aby naszym kupcom wolno było jeździć do Francji na jaki nowy zawołany jarmark, a stamtąd do Aleksandri równo z kupcami francuskimi. 5. Aby król do Korony z państw swych powinien był wnaszać na każdy rok czterykroć sto tysiący i pięćdziesiąt tysięcy złotych. 6. Aby wszystkie długi królewskie i Rzplitej popłacił, połowicę przyjechawszy do Korony, a drugą połowicę we dwie lecie. 7. Aby Akademię Krakowską restaurował i ludzie uczone w niej kosztem swym chował. 8. Aby przynajmniej sto szlachciców polskich kosztem swym w akademiej paryskiej wychowywał, aby też połowicę drugą na dworze królów i książąt postronnych. 9. Aby tu cudzoziemców żadnych król nie chował, a te co by z nim przyjechali, żeby precz odesłał, zapłaciwszy im z skrzynki swej, którym żadnych dzierżaw i urzędów żeby nie dawał, tylko wedle praw koronnych. A na ostatek, aby im prawa wszystkie poprzysiągł tak, jako mu na piśmie przysięga od wszystkich stanów zgodnie będzie podana a osobno od stanów świeckich ze strony konfederacyjej. Co wszystko posłowie imieniem króla francuskiego i Henryka brata jego poprzysięgli. A dopiero Firlej wojewoda krakowski, kazał obwołać, jako marszałek koronny, króla. III