docgrudzień 2009
download 
Reklamacja Transkrypt
grudzień 2009
ISSN 1689-6858 W numerze: Zakład Diagnostyki Obrazowej wcm.opole.pl - grudzień 2009 Zbliżający się koniec roku to czas podsumowań i refleksji. To także czas planów. Przed nami Święta Bożego Narodzenia, dla wielu, będzie to najpiękniejszy czas radości wśród bliskich. Pracownikom, współpracownikom, pacjentom i ich rodzinom, pragnie złożyć najserdeczniejsze życzenia, „Świąt białych, pachnących choinką, skrzypiących śniegiem pod butami, spędzonych w ciepłej, rodzinnej atmosferze, pełnych niespodziewanych prezentów. Świąt dających radość i odpoczynek, oraz nadzieję na Nowy Rok, żeby był jeszcze lepszy niż ten, co właśnie mija”. Dyrekcja Wojewódzkiego Centrum Medycznego Przynoszę nam dziś życzenia z przestrzeni Paruzji, która (jako nie napędzająca koniunktury rynkowej) zwykle jest w cieniu świateł betlejemskiej nocy. Przynoszę nam życzenia ogromnej pełnej troski odpowiedzialności za ludzkie życie, nasze życie, za wybory. Nie odkładajmy na później odpowiedzialnej troski za życie poza jego materialnym wymiarem (budzących u co niektórych wiele sceptyzmu), które jednak czeka na spotkanie z „Żywym Bogiem”. Przynoszę nam dziś życzenia tęsknoty za tym nieuniknionym spotkaniem; szczerej zatroskanej o to jak będzie. Tęsknoty, w której nie ma miejsca na bierność, bezczynność. Wierzę, że On wybierze dobry czas na swoje ostateczne przyjście, bo z nami nie uzgadnia terminów. Kochani chorzy, dziś za Archaniołem Gabrielem chcę powiedzieć do każdego z Was, „nie bój się” – choć wiem, że to trudne. Każdy ma swoją Golgotę, chory natomiast jest żywą ewangelią krzyża. Proszę byś w żalu nie odwracał się do Boga plecami (z obserwacji wiem, że to pogłębia cierpienie). Mam dla Was od dzieciątka prezent – receptę na … modlitwę (przed użyciem nie trzeba konsultować się z lekarzem lub farmaceutą). Lek jest bezpłatny, można a nawet zalecałbym stosować go bez ograniczeń, bo on niesie ciężar choroby. Wasza modlitwa jest szczególnie bliska Bogu. Życzę Wam byście powrócili jak najszybciej w zdrowiu do domów, dobrze nas wspominali, nie zapominali o modlitwie także w chwilach radości. To nie przypadek, że tu jesteście. Całemu personelowi życzę byśmy się tutaj czuli bezpiecznie, wspólnie pracowali na wizerunek Szpitala, ale i na wzajemne zaufanie. Życzę wrażliwości sumienia prowadzącej do wewnętrznego pokoju, przez podejmowanie decyzji i działań przy których słowa „zrobiliśmy wszystko co w naszej mocy” traciłyby negatywny sens, dawały nadzieję, nie były wyrokiem. Byśmy mogli chorym szczerze patrzeć w oczy. Mamy moc czynienia dobra – uwierzmy w to. Wszystkim nam wierzącym życzę byśmy tak jak pierwsi chrześcijanie byli Jego świadkami. Byśmy wsparci siłą, którą On daje pomagali, leczyli, czynili cuda, trwali w modlitwie, kochali ludzi, byli świętymi (dziś świat potrzebuje ludzi świętych). Wszystkim nam życzę, zawieszonych obok bombek na choince dobrych wspomnień, wspólnie odśpiewanych kolęd, apetytu bo podobno znaczy zdrowie, upominków w sam raz utrafionych, postanowień których słabość nie dogoni i pewności że kochają nas anioły. ks. Michał Mańka - Kapelan WCM wcm.opole.pl - grudzień 2009 Zakład Diagnostyki Obrazowej Zalążkiem Zakładu Diagnostyki Obrazowej Wojewódzkiego Centrum Medycznego była Pracownia Tomografii Komputerowej. To pierwsza placówka medyczna na wielkim „placu budowy” jakim była trwająca od 15 lat budowa Szpitala. Pomysłodawcą, twórcą i pierwszym organizatorem diagnostyki obrazowej w budującym się nowym szpitalu był nieżyjący dr n. med. Henryk Mynte (zdj. obok). Dzięki jego zabiegom, szerokim kontaktom i umiejętnościom negocjacyjnym oraz dużemu osobistemu zaangażowaniu się księdza arcybiskupa Alfonsa Nosola, mniejszość niemiecka ufundowała opolskiej ochronie zdrowia nowy Tomograf komputerowy firmy SIEMENS. Pracownia Tomografii Komputerowej została uroczyście oddana do użytku 15 kwietnia 1991roku. Wówczas, była to jedna z nielicznych placówek tego typu w Polsce, a pierwsza w mieście „nie akademickim”. Następnym etapem rozwoju, była budowa, wyposażenie i uruchomienie całego Zakładu Diagnostyki Obrazowej, również głównym pomysłodawcą kształtu i funkcjonowania był nasz „Mistrz” dr Henryk Mynte. To dzięki jego wielkiemu zaangażowaniu i wizji funkcjonowania nowoczesnego Zakładu Diagnostyki Obrazowej, został uruchomiony jeden z najlepiej wyposażonych Zakładów w Polsce. Do twórców tego sukcesu należy także zaliczyć kolejne dwie osoby: także nieżyjącego byłego dyrektora – dr Krzysztofa Browarskiego i pełniącego w tym czasie obowiązki lekarza wojewódzkiego dr Roberta Urbańczyka. To dzięki ich uporowi i wielokrotnym rozmowom z ówczesnymi władzami, pozyskano wspaniały sprzęt do powstającego ZDO. Uroczystości związane z otwarciem Zakładu Diagnostyki Obrazowej odbyły się w dniu 28 stycznia 1994 roku. W chwili uruchomienia istniała; Pracownia Tomografii Komputerowej, Pracownia Badań Naczyniowych, 3 Pracownie RTG i Pracownie USG. Obsadę etatową w większości stanowili lekarze radiolodzy ze Szpitala znajdującego przy ówczesnym Pl. Armii Czerwonej (obecnie Pl. Kopernika). Po przejściu doktora Henryka Mynte na emeryturę w roku 1995, do chwili obecnej obowiązki Kierownika Zakładu pełni doktor Andrzej Sznajder. Szybki rozwój nowoczesnej diagnostyki obrazowej, wymagał kolejnych zmian sprzętowych. Tomograf sprawny, jednakże już mniej nowoczesny przekazano dla szpitala w Kędzierzynie Koźlu (niestety podczas powodzi został zatopiony). W jego miejsce zakupiono najnowszy, spiralny tomograf komputerowy. Po jego uruchomieniu Pracownia TK została jedną z najnowocześniejszych pracowni w Polsce. Aparat ten służył do roku 2005, wykonano na nim tysiące badań. W tym też roku, w ramach modernizacji, z wykorzystaniem unijnych dotacji, w miejsce spiralnego tomografu, uruchomiono kolejny 64rzędowy tomograf umożliwiający bardzo szybkie badania całego pacjenta, a szczególnie wysokiej klasy badania angiograficzne, w tym badania serca. Takwcm.opole.pl - grudzień 2009 że Pracownia badań naczyniowych po 12 latach pracy i całkowitym wyeksploatowaniu aparatu, została zmodernizowana i wyposażona w nowoczesny aparat naczyniowy. Po jej otwarciu, ze względu na rozszerzony zakres świadczonych usług została nazwana Pracownią Radiologii Zabiegowej. Pracę w tej Pracowni podjął młody, ambitny, wszechstronnie wyszkolony zespół lekarzy Oddziału Chirurgii Naczyniowej z doktorem Jackiem Polewiakiem na czele. Zabiegi wykonywane w tej Pracowni uwzględnione są w procedurach Oddziału. Krokiem milowym w rozwoju Zakładu, było wprowadzenie komputerowego systemu zleceń i przesyłanie obrazów (RIS i PAX), który to system uruchomiono, jako jeden z pierwszych w Polsce w roku 1998. W ramach modernizacji tego systemu w roku 2005, także z funduszy unijnych i kredytu w Narodowym Banku Ochrony Środowiska zakupiono i uruchomiono, ucyfrowiony system obrazowania, który w znaczący sposób podniósł jakość wykonywanych klasycznych badań RTG. Aktualnie Zakład Diagnostyki Obrazowej posiada następujące pracownie: Pracownia Tomografii Komputerowej - w której wykonywana jest pełna gama badań obrazowych z obrazowaniem serca włącznie, badania wykonywane są dla pacjentów Szpitala, Przychodni oraz innych zewnętrznych służb z którymi został podpisany kontrakt. Gabinet tomografii komputerowej Zakładu Diagnostyki Obrazowej. Od 2005 roku, działa tomograf komputerowy Somatom Sensation marki Siemens. Aparat ten wyposażony jest w nowoczesne cyfrowe detektory umożliwiające akwizycję do 64 warstw podczas jednego pełnego obrotu lampy wokół pacjenta, w bardzo krótkim czasie - 0,33 s. Dodając do tego wysoką izotropową rozdzielczość obrazu - 0,33 mm (w specjalnym trybie z-UHR nawet 0,24 mm), chłodzenie anody bezpośrednio olejem (Straton – lampa TM), możliwości prezentowane przez ten sprzęt mogą budzić podziw. Najważniejszą zaletą aparatu jest wykonywanie szybkich skanów całego ciała w technice spiralnej w przypadku urazów wielonarządowych - Whole Body CT. Co jest niezwykle istotne biorąc pod uwagę potrzeby WCM, jako ośrodka wielospecjalistycznego, przyjmującego pacjentów z ciężkimi obrażeniami ciała. Drugim istotnym polem diagnostyki są badania naczyniowe - Angio-TK. Służące nie tylko do obrazowania tętniaków, stenoz tętniczych, czy malformacji naczyniowych ale również ich dokładnego wymiarowania. Jest to niezmiernie ważne przy kwalifikacji pacjentów do późniejszych zabiegów naczyniowych. Funkcją, która jest jeszcze do wykorzystania przez naszych współpracowników, to możliwość obrazowania serca. Pozostałe zalety tomografu komputerowego wynikają nie tylko z jego szybkości, ale również technologii z nim sprzężonych. Chodzi tu o program Workst wcm.opole.pl - grudzień 2009 ream 4 D. Na zlecenie jednostki kierującej jesteśmy w stanie wykonać wirtualną bronchoskopię czy kolonoskopię, w plastycznych rzutach, zobrazować skomplikowane złamanie czy uwidocznić dyskretne zmiany w płucach. Pracownia Radiologii Zabiegowej, świadczy usługi dla pacjentów Oddziału Chirurgii Naczyniowej i w niewielkiej części dla innych oddziałów Szpitala. 3 Pracownie Radiologii klasycznej, wykonują dokumentacje zdjęciowe dla pacjentów szpitala, przychodni oraz innych firm zewnętrznych z którymi podpisany jest kontrakt, a w szczególności dla pacjentów urazowych Oddziału Ratunkowego. W ramach pracy w tej pracowni, aparatami jezdnymi wykonywane są badania przyłóżkowe na terenie całego Szpitala. 2 Pracownie USG wykonują przede wszystkim badania USG jamy brzusznej, tarczycy, układu moczowego, itp. dla pacjentów oddziałowych i poradni oraz innych jednostek. Trzecia pracownia USG to pracownia badań dopplerowskich, w której w bezinwazyjny sposób obrazowane są naczynia obwodowe tak żylne jak i tętnicze, w szczególności dla poradni chorób naczyniowych i innych jednostek. Ze względu na znaczne wyeksploatowanie, koniecznym staje się pilna wymiana aparatów RTG i USG, które służą od momentu powstania Zakładu (prawie 15 lat). Aktualnie w Zakładzie pracuje 50 osób - 12 lekarzy, 9 pielęgniarek, 25 techników, 3 rejestratorki: Sabina Anklewicz, Jolanta Hanzlik, mgr Katarzyna Wodarz i sekretarka medyczna mgr Elżbieta Gola (zdj. obok). 5-godzinny system pracy i obowiązujące przepisy, skutkowały wprowadzeniem kontraktowego zatrudnienia lekarzy dyżurujących. Aktualnie w systemie tym pracuje 5 lekarzy Andrzej Sznajder, Mariusz Tarara, Li- Dorota Browarska, lianna Polewiak, Teresa Sergiel, Andrzej Lilianna Polewiak, Falba, Magdalena Stachera, Joanna Wrzuszczak, Ewa Parol. Mariusz Tarara, Andrzej Falba, Katarzyna Sznajder. Ponadto w Zakładzie zatrudnionych jest 3 lekarzy etatowych Magdalena Stachera i Teresa Sergiel i 4 rezydentów - Ireneusz Królicki, Jarosław wcm.opole.pl - grudzień 2009 Kwiecień, Joanna Wrzuszczak, Ewa Parol. Kierownikiem Zakładu jest dr Andrzej Sznajder - ur. 15.11.1952r. (zdj. obok) w Krośnie nad Wisłokiem. Po ukończeniu liceum ogólnokształcącego im. M. Kopernika w Krośnie, rozpoczął studia w Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi, którą ukończył w 1977r. uzyskując dyplom „oficera lekarza”. Swoją „przygodę” z wojskiem kontynuował do roku 1995, pełniąc stanowiska lekarza w jednostkach 10 Sudeckiej Dywizji Pancernej. Przez ostatnie 5 lat na stanowisku Kierownika Pracowni Radiologii Szpitala Wojskowego w Opolu. Po przeprowadzeniu się do Opola, rozpoczął specjalizację z radiologii pod kierownictwem mistrza i nauczyciela, dr Henryka Mynte. Specjalizację IIº uzyskał w roku 1991. Od roku 1995, po zakończeniu służby wojskowej, pełni obowiązki Kierownika Zakładu Diagnostyki Obrazowej Wojewódzkiego Centrum Medycznego w Opolu. Wprowadzanie kolejnych metod obrazowania (USG, angiografia, tomografia komputerowa), powodowało, iż uczestniczył w wielu szkoleniach zarówno w kraju jak i zagranicą. Jest uczestnikiem wszystkich krajowych zjazdów radiologii oraz światowego zjazdu radiologii w Pekinie, w którym brał udział wraz ze swoim nauczycielem. W latach 1995-2005 pełnił obowiązki Konsultanta Wojewódzkiego. Zakład Diagnostyki Obrazowej, od chwili powstania posiada akredytację do szkolenia specjalistycznego. Większość aktualnie pracujących w województwie opolskim radiologów, uzyskało tutaj specjalizację pod Jego kierownictwem. Żona Alina - Kierownik Działu Żywienia WCM, córka Katarzyna absolwentka Śląskiej Akademii Medycznej w Zabrzu, tuż przed egzaminem specjalizacyjnym z radiologii. Syn Gabriel, informatyk, absolwent Politechniki Wrocławskiej, aktualnie dyrektor wrocławskiej filii międzynarodowej firmy informatycznej. Hobby: praca w dużym przydomowym ogrodzie, hodowla zwierząt użytkowych (króliki, kury), wędkarstwo, a przede wszystkim pasja życia - myślistwo. Technicy elektrokardiologii stanowią wyspecjalizowaną grupę zawodową. W skład zespołu wchodzi 25 osób od lewej: st. tech. Jacek Świątek, tech. Anna Joszko, w tym 12 z tytułem starszego technika lek. med. Lilianna Polewiak i Joanna Wrzuszczak elektrokardiologii. Zespołem techników kieruje mgr Agnieszka Nowak. Praca technika w głównej mierze polega na wykonywaniu badań na podstawie skierowań lekarskich, odpowiednim ustawieniu pacjenta według określonych projekcji do zdjęcia, zakłada osłony oraz wykonuje ekspozycję. W trakcie ekspozycji w pomieszczeniu powinna znajdować się wcm.opole.pl - grudzień 2009 tylko osoba prześwietlana. W przypadku potrzeby asystowania, np. małe dzieci lub osoby niepełnosprawne, czynność tą wykonują rodzice, opiekunowie lub personel medyczny oddziału prowadzącego pacjenta. Technicy wykonują także zdjęcia poza Zakładem, Zespół techników rtg stosując zasady ochrony radiologicznej (w kolejnym numerze szerzej omówimy ochronę radiologiczną). Po wykonaniu zdjęcia technik RTG, wczytuje płytę obrazową na czytniku cyfrowym, a na monitorze komputera opracowuje wykonane zdjęcie. W razie potrzeby zgodnie ze wskazaniem na skie- od lewej: M. Woliński, M. Patyńska-Tomaszyk, J. Mańkiewicz, A. Joszko, rowaniu, drukuje zdjęcie A. Machi, A. Nowak, A. Białkowska, J. Świątek, J. Chrzanowska, lub nagrywa na płytę CD, D. Grzegorczyk, B. Okupny, S. Drożdż, K. Kaliciak która następnie po zarchiwizowaniu wydawana jest przez rejestrację. Kolejną czynnością, którą wykonuje technik to uzupełnienie dokumentacji papierowej o inne dane np., dawkę pochłoniętego promieniowania. Ponieważ technicy RTG pracują w bezpośrednim narażeniu na promieniowanie jonizujące, ich czas pracy jest ograniczony do 5 godzin, nie mogąc dodatkowo podtrzymywać pacjentów. Nieco odrębną częścią klasycznych zdjęć rtg są badania stomatologiczne-panoramiczne, cefalometryczne (dokładne wykonanie kości twarzy i kości czaszki), zgryzowe, stykowe używając cyfrowego aparatu rtg. Bardzo ważnym stanowiskiem pracy technika jest Pracownia Tomografii Komputerowej, w której wykonuje programowanie komputera do stosownego badania oraz układa i opiekuje się pacjentem w trakcie badania, następnie archiwizuje badanie i wysyła je do sieci szpitalnej. W Pracowni Radiologii Zabiegowej wchodzi w skład zespołu oprócz lekarza i pielęgniarki wykonując określone zadania. Z zespole pracującym w Zakładzie Diagnostyki Obrazowej niewielką grupę stanowią pielęgniarki.Aktualnie zatrudnionych jest dziewięć. Pielęgniarką koordynująca jest st. pielęgniarka Elżbieta Kolat-Szychowska (zdj. poniżej), od początku istnienia Zakładu. Absolwentka zawodowego Studium Medycznego w Opolu, współorganizowała zespół pielęgniarski. Wiedzę z zakresu pielęgniarstwa radiologicznego poznawała uczestnicząc w szkoleniach w Klinice w Zabrzu. Pielęgniarki asystują przy badaniach w Pracowni Tomografii Komputerowej, w Pracowniach Badań Konwencjonalnych oraz w Pracowni Badań Endowaskuwcm.opole.pl - grudzień 2009 larnych. Praca pielęgniarki w poszczególnych Pracowniach ze względu na swoją specyfikę, wymaga dużego doświadczenia zawodowego, odpowiednich kwalifikacji oraz szerokiej wiedzy w zakresie opieki nad pacjentem przed badaniem, w jego trakcie jak i po zakończeniu. Jest stanowiskiem bardzo samodzielnym i wymagającym dużej odpowiedzialności. Do poszczególnych Pracowni trafiają pacjenci szpitalni oraz ambulatoryjni. Przed przystąpieniem do badania, pielęgniarka zobowiązana jest do identyfikacji pacjenta w oparciu o dane ze skierowania. W czasie badań diagnostycznych, pielęgniarka na zlecenie lekarza podaje dożylnie środek cieniujący. Przeprowadza wywiad oraz mierzy ciśnienie krwi. Informuje jednocześnie pacjenta o sposobie przeprowadzania badania. Po wykonanym badaniu, obserwuje pacjenta, czy nie wystąpiły reakcje uboczne po podanym kontraście. Pielęgniarki pracujące w Zakładzie Diagnostyki Obrazowej, są również przeszkolone w obsłudze strzykawek automatycznych, znajdujących się w Pracowni Tomografii Komputerowej i Pracowni Badań Endowaskularnych. Szczególne zaangażowanie personelu pielęgniarskiego wymagane jest w Pracowni Badań Endowaskularnych. W celu równomiernego rozłożenia pracy w Zakładzie Diagnostyki Obrazowej, wprowadzono rotacyjny system zmian stanowisk pracy. Praca ta, wymaga od pielęgniarek stałego podnoszenia swojej wiedzy w zakresie wykonywanych czynności pielęgniarskich oraz poznawania nowego sprzętu. Z grona pracujących pielęgniarek, dwie posiadają przeszkolenie na bloku operacyjnym w charakterze instrumentariuszek. od lewej: Helena Gancarczyk, piel. koordynująca Elżbieta Kolat-Szychowska, Beata Lissewska, Grażyna Maniurka, Stanisława Jarocka. Historia odkrycia promieni X Katarzyna Sznajder* Chociaż od czasu odkrycia promieni X minęło niemal 104 lata, są one nadal powszechnie stosowane w diagnostyce. Wprowadzone w drugiej połowie XX wieku, metody obrazowania oparte na ultradźwiękach i zjawisku rezonansu magnetycznego, nie zdołały podważyć znaczenia odkrycia Wilhelma Konrada Röntgena. Pod koniec XIX wieku dzięki badaniom prowadzonym nad wyładowaniami elektrycznymi w gazach pod obniżonym ciśnieniem, nauka wzbogaciła się o dwa ważne odkrycia, jakimi było poznanie własności elektronu oraz promieni X. Prawdopodobnie wielu ba wcm.opole.pl - grudzień 2009 daczy przed Röntgenem, wytwarzało promienie X przypadkowo podczas badań promieni katodowych, lecz tylko on zdołał je zaobserwować i zdał sobie sprawę, że ma do czynienia z nowym rodzajem promieni. Na przykład Sir William Crookes często obserwował, że płyty fotograficzne, które przypadkowo przechowywano blisko miejsca wykonywanych eksperymentów, stały się przymglone, co musiało być wywołane przez promienie X. Pewnego razu zwrócił on kilka płyt do producenta, jako wadliwe. Wilhelm Konrad Röntgen urodził się 27 marca 1845 roku, w niemieckiej Nadrenii. Był jedynym dzieckiem kupca i producenta odzieży. Kiedy miał trzy lata, jego rodzice przenieśli się do Apeldoorn w Holandii, do domu rodziców jego matki. Wilhelm uczęszczał do szkoły z internatem w Apeldoorn, później do Szkoły Technicznej w Utrechcie, lecz z tej drugiej został usunięty po odmowie wskazania kolegi, który narysował karykaturę nauczyciela. W szkole nie był wyjątkowym uczniem, chociaż wykazywał uzdolnienie techniczne. Kochał przyrodę i każde wakacje spędzał w Alpach lub pomiędzy jeziorami północnych Włoch. W późniejszym okresie życia wolał przemieszczać się powozem konnym bardziej niż samochodem. W 1865 Röntgen rozpoczął naukę na Uniwersytecie w Utrechcie, chociaż nie jako regularny student, ponieważ brakowało mu wymaganych kwalifikacji. Odkrył, że na Politechnikę Szwajcarską w Zurychu można się było dostać zdając egzaminy wstępne, bez szkolnych referencji. W listopadzie 1865 roku został studentem inżynierii mechanicznej w Zurichu, zostawiając za sobą piętno wydalenia ze szkoły. W Zurichu, Röntgen spotkał Annę Bertę Ludwig, którą poślubił. W kolejnych latach mieszkali w Würzburgu, Strasburgu, Hohenheim i Giessen. W 1888 roku, Wilhelm przyjął posadę profesora fizyki i dyrektora Instytutu Fizycznego Uniwersytetu w Würzburgu. W ten sposób został „głową” departamentu Uniwersytetu, który wcześniej odmówił mu jakiejkolwiek akademickiej pozycji. Uwagę Röntgena przyciągnęły badania nad promieniami katodowymi. Jego zwyczajem było rozpoczynanie nowych badań od powtarzania eksperymentów przeprowadzonych poprzednio przez innych pracujących na tym samym polu. W jednym z tych eksperymentów użył on rury pokrytej czarną kartą celem ukrycia blasku fluorescencyjnego, który zawsze jest obecny na szkle w tego rodzaju eksperymencie. Kiedy rura była podłączona, zauważył, że kryształy platyno-cyjanku baru, które znajdowały się na stole w pobliżu zaczęły fluoryzować. Röntgen z satysfakcją stwierdził, że rura emitowała dotychczas nieznany rodzaj promieni, który wywoływał fluorescencję. Powiedział do swojego przyjaciela: „odkryłem coś interesującego, lecz nie wiem czy moje obserwacje są poprawne czy nie”, ale z wyjątkiem tej jednej uwagi, nie powiedział nikomu o swoim odkryciu przez siedem tygodni. W tym okresie, poświęcił się badaniu i przygotował pracę podającą główne właściwości promieni X. Sam Röntgen użył terminu „promienie X”, ponieważ natura promieni była nieznana. W Niemczech nazwa wcm.opole.pl - grudzień 2009 „promienie Röntgena” została przyjęta niemal natychmiast i pozostaje w użyciu do dzisiaj. Pierwsza praca na temat promieni X została wręczona Prezydentowi Fizycznego Towarzystwa Medycznego w Würzburgu 28 grudnia 1895 roku. Do tego dnia nikt, nawet najbliżsi asystenci, nie zostali powiadomieni o odkryciu. W pracy Röntgen wymienił wiele „obrazów cieniowych”, które sfotografował, na przykład komplet odważników w zamkniętym pudełku czy kawałek metalu, którego niejednorodność została ujawniona przez promienie X. Obrazem, który najsilniej zawładnął ludzką wyobraźnią, były jednak kości dłoni Anny Berty (zdj. ost. str. okładki). Praca Röntgena została natychmiast wydrukowana i rozprowadzona. Angielskie tłumaczenie zostało opublikowane w „Nature” 23 stycznia 1896 roku, i w ciągu kilku tygodni wiadomość o odkryciu obiegła świat. Popularna prasa przyjęła nowe odkrycie równie entuzjastycznie, jak środowisko naukowe. Niewiele odkryć w historii było ogłoszonych na cały świat w tak krótkim czasie. Późniejsza historia promieni X, jest głównie historią modernizacji technicznych, wyposażenia i doskonalenia technik. Röntgen był osobą małomówną z usposobienia i przyjmowanie przyznanych mu honorów było bardziej ciężarem niż przyjemnością. Otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Würzburgu oraz honorowe obywatelstwo jego rodzinnego Lennep. Odmówił prawie wszystkim zaproszeniom towarzystw naukowych do wygłoszenia wykładów o swoim odkryciu. Nie przyjął nawet tytułu szlacheckiego od Księcia Regenta Bawarii. W 1901 roku został pierwszym laureatem nagrody Nobla w dziedzinie fizyki. Nagrodę odebrał, lecz nie wygłosił wykładu. W roku 1900 Röntgen opuścił Würzburg, aby objąć kierownictwo Instytutu Fizyki Uniwersytetu w Monachium, gdzie kontynuował pracę aż do kilku dni przed śmiercią 10 lutego 1923 roku. *Katarzyna Sznajder ukończyła studia na Wydziale Lekarskim Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach. Absolwentka Studium Doktoranckiego Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. W latach 2004-2008, na stanowisku mł. asystenta w Zakładzie Diagnostyki Obrazowej. Obecnie lekarz kontraktowy w ZDO. Autorka doniesień zjazdowych oraz publikacji. W wolnych chwilach działa w Fundacji Pomocy Dzieciom i Rodzinie „Horyzont”, żegluje i jeździ na nartach. Trzy nagrody Nobla – kamienie milowe w dziedzinie diagnostyki obrazowej Jarosław Kwiecień* W 1901 roku, jednym z pierwszych Noblistów, w dziedzinie fizyki był Wilhelm Conrad Röntgen. Ten niemiecki fizyk był przykładem naukowca w pełnym tego słowa znaczeniu. Posiadał niezwykłą zdolność kojarzenia faktów, a poprzez ciężką i sumienną pracę, dochodzenia do genialnych wniosków. Jego odkrycie bardzo szybko zostało 10 wcm.opole.pl - grudzień 2009 rozpowszechnione w świecie medycznym, stając się podwaliną rozwoju nowej gałęzi medycyny – radiologii i diagnostyki obrazowej. Po raz pierwszy w Polsce, do celów medycznych, aparat Röntgena wykorzystał profesor Karol Olszewski. Na początku 1896 roku wraz ze swym asystentem dr Estreicherem wykonali pierwsze zdjęcie ze wskazań klinicznych, rozpoznając zwichnięcie stawu łokciowego. Wiele ważnych wynalazków tworzone jest poprzez rozwinięcie metod już istniejących. Tak było w przypadku tomografii komputerowej. Allan M. Cormack i Godfrey N. Hounsfield, laureaci nagrody Nobla z roku 1979, wykorzystali szeroko już rozpowszechnioną w medycynie zasadę działania promieniowania rentgenowskiego. Działając niezależnie, stworzyli Allan M. Cormack Godfrey N. Hounsfield podstawy osiowej tomografii komputerowej. Hounsfield, angielski inżynier, specjalista od komputerów wraz ze swym przyjacielem, neuroradiologiem, pracowali nad stworzeniem metody umożliwiającej obrazowanie mózgu. Używali oni aparatu rentgenowskiego, który obracając się wzdłuż osi i pod kątem prostym do niej, emitował bardzo wąską wiązkę promieni. W ten sposób powstawał szereg obrazów bardzo cienkich warstw tkanek, które odbierane przez czujniki, były przetwarzane na dane cyfrowe, a następnie analizowane przez bardzo szybki komputer, odtwarzający na podstawie tych danych obraz tkanek. Cormack natomiast w roku 1963 opublikował w mało znanym czasopiśmie pracę, w której opisał wynaleziony przez siebie aparat, za pomocą którego, przy zastosowaniu algorytmu i komputera, otrzymał wysokiej jakości zdjęcia tomograficzne. Ciekawostką jest fakt, że Hounsfield był pracownikiem, działającego do dziś, koncernu fonograficznegoEMI. Obecnie kolejne generacje aparatów CT stanowią rozwinięcie wynalazku Hounsfielda i Cormacka. Kolejnym kamieniem milowym w rozwoju radiologicznych metod obrazowania, było wynalezienie rezonansu magnetycznego. Na wstępie należy zaznaczyć, że jako pierwsi zjawisko jądrowego rezonansu odkryli, w drugiej połowie lat 40 amerykańscy fizycy Felix Bloch i Edward Mills Purcell. Naukowcy zauważyli, że na jądra atomoPaul C. Lauterbur Sir Peter Mansfield we umieszczone w silnym polu magnetycznym można działać falami radiowymi o ściśle określonej częstości. Jądra absorbują energię tych fal radiowych, a potem oddają ją - emitując fale o tej samej częstości. Zjawisko to wykorzystywano do badania chemicznej wcm.opole.pl - grudzień 2009 11 struktury substancji. Bloch i Purcell za swoje odkrycie otrzymali nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w roku 1952. W latach siedemdziesiątych opracowano metodę wykorzystania tego zjawiska w medycynie. W rozwoju tej metody największe zasługi mieli Paul C. Lauterbur oraz Sir Peter Mansfield, uhonorowani nagrodą Nobla w dziedzinie medycyny w roku 2003. Lauterbur jako wykładowca chemii i radiologii na New York Uniwersity w Stony Brook, pracował nad metodą spektroskopii NMR i jej zastosowaniem w badaniach nad strukturą cząsteczek, roztworów i ciał stałych. Jego zasługą było odkrycie, w jaki sposób można tworzyć dwuwymiarowe obrazy tkanek za pomocą zmian gradientów pola magnetycznego. Peter Mansfield przyczynił się do udoskonalenia tej metody, opracowując sposób analizy sygnałów wysyłanych przez organizm w odpowiedzi na działanie pola magnetycznego. Ich badania opierały się na wykorzystaniu atomów wodoru, które wchodzą w skład cząsteczki wody, a ta stanowi główny komponent naszego organizmu. Poprzez poddawanie ich działaniu pola magnetycznego, otrzymuje się sygnał którego rejestracja i przetwarzanie umożliwia uzyskanie obrazów struktur anatomicznych. Rezonans magnetyczny może być wykorzystywany do badania prawie wszystkich narządów, jednak jego przydatność jest najbardziej widoczna w przypadku ośrodkowego układu nerwowego. Większość chorób mózgu i rdzenia kręgowego jest związana ze zmianami w zawartości wody, co właśnie odzwierciedlają obrazy MRI (magnetic resonance imaging). Ubytek lub wzrost zawartości wody mniejszy niż 1 procent wystarcza do wykrycia ogniska patologicznego. Jest to wykorzystywane m.in. w diagnostyce i monitorowaniu leczenia stwardnienia rozsianego. Proces zapalny niszczący osłonki mielinowe komórek nerwowych w mózgu i rdzeniu kręgowym może być dzięki MRI dokładnie zlokalizowany i obserwowany. Liczne nagrody, honory, wyrazy uznania były udziałem przedstawionych Noblistów. Jednak nic nie odda znaczenia jakie mają ich odkrycia dla dobra diagnozowanych na co dzień pacjentów. *Jarosław Kwiecień, absolwent Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, z roku 2006. Rezydent Zakładu Diagnostyki Obrazowej WCM Opole. Od marca 2008 w trakcie specjalizacji z dziedziny radiologii i diagnostyki obrazowej. Nowoczesne techniki obrazowania RTG – Radiografia cyfrowa Agnieszka Nowak Agnieszka Nowak* Radiologia jest dynamicznie rozwijająca się dziedziną medycyny. Wiodący producenci corocznie przedstawiają nowe, szybsze tomografy komputerowe, aparaty rezonansu magnetycznego o wyższym natężeniu pola magnetycznego czy ultrasonografy o coraz bardziej rozbudowanych opcjach. Współczesna radiologia zupełnie nie przypomina tej dziedziny sprzed kilkunastu lat. Klasyczne radiogramy są w coraz 12 wcm.opole.pl - grudzień 2009 większym stopniu wypierane przez systemy cyfrowe, w których można bez problemu archiwizować, przesyłać do konsultacji do innych ośrodków, powielać dowolną ilość razy oraz porównywać z badaniami wykonanymi wcześniej. Pacjenci nie otrzymują trudnych do właściwego przechowywania klisz rentgenowskich. Zamiast nich mogą otrzymać płyty CD z nagranym badaniem, które można otworzyć na dowolnym komputerze. Można więc powiedzieć, że radiografia cyfrowa wkracza coraz większymi krokami do zakładów i pracowni radiologii. Tak duże jak i małe placówki diagnostyki obrazowej chcą się „ucyfrawiać”. Klasyczny obraz radiograficzny ma charakter analogowy i jest uzyskiwany za pomocą aparatu rentgenowskiego na błonie rentgenowskiej. W takiej postaci jest oglądany i analizowany bezpośrednio za pomocą negatoskopu. Analogowy zapis obrazu radiograficznego ma wiele zalet. Spośród nich najważniejsza wydaje się duża zdolność rozdzielcza, która pozwala rozpoznać niewielkie ogniska patologiczne, nawet o średnicy około 3 mm. Natomiast wadami tego systemu jest przede wszystkim brak możliwości różnicowania tkanek miękkich, np. tkanki tłuszczowej czy mięśniowej oraz wykrywania nieprawidłowych zbiorników płynu (np. torbiele, ropnie). Wadą jest również powstawanie podczas procesu obróbki chemicznej zdjęć, roztworów odczynników - utrwalacza i wywoływacza stanowiące zagrożenia dla środowiska. Kłopot sprawia także szybkie przekazywanie wyników badań na odległość oraz rezerwowanie dużych powierzchni na archiwa. Poszukując innych bardziej efektywnych systemów rejestracji obrazu, pod koniec lat sześćdziesiątych doprowadzono do powstania i wprowadzenia do użytku systemów cyfrowego zapisu obrazów badań radiograficznych. W radiografii cyfrowej zmiany natężenia promieniowania po przejściu przez ciało pacjenta rejestrowane są dwoma sposobami- w odróżnieniu od klasycznego układu jakim jest lampa rentgenowska emitująca promienie X, pacjent (obiekt badany) – błona rentgenowska. Te dwa sposoby rejestracji zdecydowały o podziale radiografii cyfrowej na pośrednią i bezpośrednią. Radiografia cyfrowa pośrednia, charakteryzuje się tym, że po przejściu przez ciało pacjenta zmiany natężenia promieniowania zapisywane są na specjalnych nośnikach – kasetach, w których miejsce błony rentgenowskiej zajęła specjalna płyta obrazowa. W zależności od natężenia promieni padających na płytę obrazową (folia pamięciowa fosforowa lub selenowa), dochodzi do przemian energetycznych w powłoce elektronowej pierwiastków z jakich jest ona zbudowana. W ten sposób powstaje obraz utajony, podobnie zresztą jak w emulsji światłoczułej błony fotograficznej, którego odczyt możliwy jest za pomocą urządzeń laserowych. Impulsy powstające w czytniku laserowym, wprowadzane są do pamięci komputera i przetwarzane w obraz radiologiczny. Obraz może być następnie prezentowany na ekranie monitora lub wtórnie-drukowany w tzw. drukarce laserowej na błonie rentgenowskiej. W metodzie pośredniej nie jest wymagana wymiana aparatów diagnostycznych ponieważ sposób wykonywania badania pozostaje ten sam, zmienia się tylko nośnik informacji i sposób odczytu oraz prezentacji obrazu radiograficznego. Tak więc system pośredniej radiografii składa się ze standardowego apawcm.opole.pl - grudzień 2009 13 ratu diagnostycznego, czytnika płyt obrazowych, płyt obrazowych z kasetami, konsoli technika, stacji lekarskiej, cyfrowego urządzenia do obróbki filmów medycznych oraz systemu komputerowego do oglądania i archiwizowania obrazów radiologicznych. Radiografia cyfrowa bezpośrednia, charakteryzuje się tym, że zmiany natężenia promieniowania po przejściu przez ciało pacjenta rejestrowane są przez układ detektorów, zamontowanych w panelu obrazowym w specjalnym aparacie diagnostycznym. Istnieją różnego rodzaju metody budowy i działania tych detektorów oraz metody zamiany uzyskanych tą drogą danych w obraz radiograficzny badanego obszaru. W skład zestawu radiografii cyfrowej bezpośredniej wchodzi specjalny aparat diagnostyczny oraz system komputerowy do oglądania i archiwizowania obrazów radiograficznych. *Agnieszka Nowak, absolwentka Medycznego Studium Zawodowego nr 1 w Zabrzu, na kierunku elektrokardiologii. W latach 1999-2002 pracowała w Szpitalu w Ozimku. W latach 2002-2003, Misja ONZ UNIFIL w Libanie. Od roku 2003 pracuje w Wojewódzkim Centrum Medycznym. Przygotowanie do badań RTG i obrazowych Rozmowa z Joanną Wrzuszczak* Jak należy przygotować się do badania RTG ? Przed badaniem RTG należy pozostać 5 godzin na czczo. W celu zmniejszenia ilości gazów jelitowych zaleca się doustny preparat, np. Espumisan, który dostępny jest w aptekach bez recepty. Przyjmuje się go dzień przed badaniem, w ilości 3 razy dziennie po 2 kapsułki i dodatkowo 2 kapsułki rano w dniu badania. W ciągu 2 dni poprzedzających urografię, badania kontrastowego górnego lub dolnego odcinka przewodu pokarmowego, należy unikać spożywania produktów zawierających błonnik, takich jak: świeże warzywa i owoce, kasze, otręby, pieczywo, a od południa dnia poprzedzającego badanie, zalecana jest dieta płynna (kisiele, rosół, twaróg, galaretka). W dniu badania pacjent pozostaje na czczo, może jedynie pić wodę niegazowaną, nie wolno również palić papierosów. Gdy zlecone jest badanie radiologiczne, wymagające zachowania specjalnej diety przez 1 lub 2 dni, a zażywamy na stałe leki związane z terapią chorób przewlekłych, to tej terapii nie przerywamy. Leki stosowane na nadciśnienie, na serce, przeciwastmatyczne i inne przyjmujmy, popijając niewielką ilością czystej wody. Co oznacza termin „ być na czczo” ? „Być na czczo” to znaczy, że nie należy spożywać posiłku, nie należy pić 14 wcm.opole.pl - grudzień 2009 płynów, nie należy spożywać alkoholu i nie palić papierosów. Przed badaniem USG, nie powinno się nawet żuć gumy. Co należy zrobić, by być dobrze przygotowanym do badań obrazowych (RTG, USG, UDP, TK, MR) ? Przed badaniem nie należy nic jeść przez 5 godzin . Zaleca się przyjmowanie preparatu zmniejszającego ilość gazów jelitowych (np.Espumisan) w dawce jak do badania RTG. Na godzinę przed badaniem wypić ok.3 szklanki wody i w miarę możliwości nie oddawać moczu (po wypiciu), aż do czasu badania. Czy małe dzieci wymagają również przygotowania do badania ? Niemowlęta powinny pozostać godzinę na czczo przed typowym badaniem USG jamy brzusznej. Jeżeli zachodzi potrzeba wykonania tomografii komputerowej (TK) u małych dzieci do 3 roku życia, to oprócz warunku, że dziecko musi być na czczo, istnieje konieczność podania środka do znieczulenia ogólnego przez lekarza anestezjologa. Czemu służy właściwe przygotowanie się do badań obrazowych ? Odpowiednie przygotowanie do badań obrazowych, umożliwia właściwe wykonanie badań oraz dokładną ocenę wybranych tkanek i narządów przez lekarza radiologa. Gazy jelitowe powstające w czasie procesów trawienia, a także powietrze połykane podczas mówienia, jedzenia i palenia, jak również masy kałowe utrudniają prawidłową interpretację wykonanego badania. Czy istnieją badania, do których nie trzeba się przygotowywać ? Tak, jednak stanowią one mniejszą część spośród badań obrazowych, np.: • RTG układu kostnego (za wyjątkiem RTG odcinka lędźwiowego kręgosłupa), • typowe RTG klatki piersiowej, • USG narządów powierzchownych (np. tarczycy). Co oznacza badanie „ w trybie cito” ? Termin „cito” z języka łacińskiego oznacza natychmiast. A więc badanie powinno być wykonane w trybie natychmiastowym. Jest ono wykonywane przeważnie bez przygotowania. Celem takiego badanie jest w głównej mierze przyspieszenie podjęcia procesu decyzyjnego. Zdarza się, ze niektóre narządy są w trakcie tego badania niewidoczne. W razie wątpliwości należy powtórzyć badanie po odpowiednim przygotowaniu. Warto również pamiętać , że na każde badanie obrazowe należy przynieść ze sobą wyniki poprzednich badań do celów porównawczych. Rozmawiał: Wiesław Duda *Joanna Wrzuszczak, absolwentka Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej im. Piastów Śląskich we Wrocławiu w roku 2006. Rezydentka Zakładu Diagnostyki Obrazowej, w trakcie specjalizacji z dziedziny radiologii i diagnostyki obrazowej od marca 2008. wcm.opole.pl - grudzień 2009 15 Badanie serca i naczyń wieńcowych. Magdalena Stachera* Wraz z pozyskaniem dla Zakładu Diagnostyki Obrazowej WCM w Opolu nowoczesnego 64-rzędowego tomografu komputerowego, pojawiła się możliwość, szczególnego wykonywania badań serca i naczyń wieńcowych. Jest to dziedzina przeżywająca obecnie na całym świecie burzliwy rozwój. Prowadzi się wiele badań mających na celu uściślenie wskazań do badania oraz dokładniejsze określenie korzyści, jakie można z niego uzyskać. Zagadnienie to wywołuje, czasami burzliwe dyskusje w środowisku radiologów, kardiologów i kardiochirurgów. Wraz ze wzrastającym doświadczeniem i rosnącą liczbą wykonanych na całym świecie badań, coraz lepiej poznajemy możliwości i ograniczenia tej metody. Cały czas prowadzone są prace, których celem jest doskonalenie poprzez redukcję dawki promieniowania oraz zwiększenie rozdzielczości. W naszym ośrodku, w chwili obecnej istnieje możliwość wykonywania badań refundowanych przez NFZ, u pacjentów ambulatoryjnych w celu oceny drożności pomostów wieńcowych (popularnie zwanych „bajpasami”) – w tym zastosowaniu jest ono bardzo skuteczne oraz po zabiegach angioplastyki wieńcowej (tzw. „balonikowania”), również z wszczepieniem stentu - dla oceny drożności naczynia. W innych przypadkach badania mogą być wykonywane u pacjentów szpitalnych lub w formie odpłatnej. Angiografia metodą TK, jest powszechnie uznawana za badanie u pacjentów z anomaliami tętnic wieńcowych (będących rzadką, ale istotną przyczyną nagłego zgonu u młodych osób, w tym sportowców) oraz w przypadkach, gdy ze względu na zmiany w aorcie lub na zastawce aortalnej przeciwwskazane jest wykonanie klasycznej koronarografii. Szeroką grupę rekonstrukcje objętościowe, stan po prawidłowe naczynia wieńcowe potencjalnych pawszczepieniu pomostów wieńcowych cjentów stanowią osoby z podejrzeniem obecności choroby wieńcowej i stosunkowo niskim bądź umiarkowanym prawdopodobieństwem choroby, obliczonym w oparciu o kryteria kliniczne 16 wcm.opole.pl - grudzień 2009 i czynniki ryzyka – w celu wykluczenia zmian. Ze względu na stosunkowo wysoką tzw. „ujemną wartość predykcyjną” uwidocznienie prawidłowych tętnic wieńcowych w badaniu tomograficznym zazwyczaj pozwala u tych pacjentów na zakończenie diagnostyki. Natomiast jeśli zostaną uwidocznione zmiany, często potrzebne jest wykonanie klasycznej koronarografii, w celu dokładniejszej oceny i ewentualnej kwalifikacji do dalszego postępowania inwazyjnego lub kardiochirurgicznego. Uzupełnieniem badania, jest ilościowa ocena funkcji skurczowej lewej komory – wyliczenie frakcji wyrzutowej, objętości skurczowej i rozkurczowej lewej komory oraz masy mięśniówki lewej komory. W nagłych przypadkach, możliwe jest wykonanie badania w takiej formie, by ocenić równocześnie - poza stanem tętnic wieńcowych - aortę pod kątem rozwarstwienia oraz tętnice płucne w celu wykluczenia zatorowości (tzw. „triple rule-out”). Opracowano również metodę ilościowej oceny zwapnień w tętnicach wieńcowych (tzw. calcium score), pozwalającą na dokładniejsze oszacowanie ryzyka wystąpienia w przyszłości epizodów wieńcowych takich jak: zawał serca, niestabilna dławica piersiowa, nagły zgon sercowy, u osób obecnie bezobjawowych. Metoda ta nie wymaga podania środka cieniującego. Bardzo istotny dla jakości badania jest miarowy rytm serca, najlepiej ok. 60/min. Zaburzenia rytmu i zbyt szybka akcja serca, często powodują wystąpienie artefaktów ruchowych i utrudniają ocenę badania. Dlatego lekarze kierujący powinni możliwie jak najlepiej przygotować pacjenta, określić na skierowaniu, czy istnieją przeciwwskazania do stosowania leków z grupy betablokerów, które często stosuje się przed badaniem. Pacjent przygotowując się do badania powinien być na czczo (badanie wymaga podania kontrastu), powinien powstrzymać się przed badaniem od picia kawy, palenia papierosów. Wskazane jest zażycie regularnie stosowanych leków – oprócz przeciwcukrzycowych. Jak przed każdym podaniem kontrastu powinno się odstawić metforminę i ocenić funkcję nerek. Bardzo ważny dla oceny badania jest dostęp do dokumentacji medycznej pacjenta, dotyczącej uprzednio wykonywanych koronarografii, interwencji wieńcowych i zabiegów kardiochirurgicznych. *Magdalena Stachera, Akademię Medyczną we Wrocławiu ukończyła w roku 1993. I° specjalizacji z chorób wewnętrznych w roku 1997, IIº w roku 2001. Początkowo zatrudniona w Oddziale Kardiologii, a od roku 2003 w Zakładzie Diagnostyki Obrazowej WCM. W roku 2008 uzyskała tytuł specjalisty w zakresie radiologii i diagnostyki obrazowej. Środki kontrastowe w diagnostyce obrazowej Rozmowa z Ewą Parol* Co to jest środek kontrastowy i w jakim celu się go podaje? Środek cieniujący czyli kontrast, to substancja podawana dożylnie lub do jamy ciała, a dzięki temu, że ma ona wyższy współczynnik pochłaniania - promieniowania rentgenowskiego w porównaniu z tkankami organizmu ludzkiego, umożliwia uzyskanie „czytelnego” obrazu narządu lub wzmocnienia obrazu wcm.opole.pl - grudzień 2009 17 struktury patologicznej. Część badań rentgenowskich, jak wynika z definicji, to badania z użyciem kontrastu (badania naczyniowe, wlew doodbytniczy, urografia, itp.). W pozostałych przypadkach o podaniu kontrastu decyduje lekarz radiolog. Zwykle badania tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego mają zdecydowanie większą wartość diagnostyczną po użyciu środka cieniującego, jednak wszystko zależy od celu badania i konkretnej sytuacji klinicznej. Jaką drogą podaje się środek kontrastowy? Ze względu na drogę podania, dzielimy środki cieniujące na podawane dożylnie (np. flebografia, tomografia komputerowa, urografia), dotętniczo (np. arteriografia), do jam ciała (np. artrografia, histerosalpingografia, mielografia, cholangiopankreatografia wsteczna, cystouretrografia mikcyjna), do światła przewodu pokarmowego (np. badanie górnego odcinka przewodu pokarmowego, wlew doodbytniczy). Czy podanie kontrastu jest bezpieczne? Donaczyniowe podanie kontrastu jest zabiegiem stosunkowo bezpiecznym, mogą wystąpić jednak powikłania, takie jak: duszność, wysypka, świąd, wstrząs anafilaktyczny, zapaść sercowo-naczyniowa. Opisane powikłania nie zależą od dawki i mogą wystąpić niezależnie od podjętych środków ostrożności. Dlatego też w czasie badania i pobytu w Zakładzie Radiologii pacjenci znajdują się pod specjalistyczną opieką lekarzy radiologów (w razie potrzeby anestezjologów), natomiast gabinety rentgenowskie przystosowane są do natychmiastowego udzielenia pomocy. Czy istnieje grupa pacjentów szczególnie narażona na wystąpienie powikłań? Tak, są to: osoby z nadczynnością tarczycy, zaburzeniami funkcji nerek, niewydolnością wątroby, cukrzycą, nadciśnieniem złośliwym, paraproteinemią, szpiczakiem mnogim, drgawkami pochodzenia mózgowego, poniżej 2 roku życia i powyżej 65 roku życia, ze zdekompensowanym schorzeniem sercowopłucnym, chorzy z wywiadem uczuleniowym, katarem siennym, astmą. Szczególna ostrożność obowiązuje przy podawaniu śródnaczyniowych preparatów jodowych chorym z wolem (zwłaszcza toksycznym), guzem chromochłonnym lub niedokrwistością sierpowatą, objawami nietolerancji lub ciężkimi powikłaniami przy poprzednim podaniu środka cieniującego. Rozmawiał: Wiesław Duda *Ewa Parol jest absolwentką Wydziału Lekarskiego w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Rezydentka Zakładu Diagnostyki Obrazowej. W trakcie specjalizacji z dziedziny radiologii i diagnostyki obrazowej od maja 2009 roku. 18 wcm.opole.pl - grudzień 2009 Usunięcie pęcherzyka żółciowego - nowa metoda 6 października 2009, w oddziale Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej Wojewódzkiego Centrum Medycznego w Opolu, wykonano pierwsze w województwie zabiegi laparoskopowego usunięcia pęcherzyka żółciowego przy użyciu portu SILS. Zabiegi zostały wykonane przez dr n. med. Zbigniewa Kowalika i dr n. med. prawej: dr n. med. Zbigniew Kowalik Dariusza Sokołowskiego. i od dr n. med. Dariusz Sokołowski Dotychczas usunięcie pęcherzyka żółciowego wykonywane były techniką laparoskopową z dostępu przez 3 nacięcia skóry (w pępku, pod wyrostkiem mieczykowatym i bocznie od pępka po prawej stronie ciała pacjenta. W tej technice operacyjnej każde z 3 cięć ma do 2 cm długości, przez które wprowadza się porty operacyjne. W metodzie cholecystektomii laparoskopowej z wykorzystaniem portu SILS wykonuje się pojedyncze nacięcie skóry długości 2 cm zlokalizowane w pępku, poprzez które wprowadza się port. W porcie znajdują się 3 otwory do wprowadzenia narzędzi laparoskopowych. Dzięki tej technice uzyskiwany jest dobry efekt kosmetyczny, związany z pojedynczym nacięciem skóry zlokalizowanym w pępku, minimalną ingerencję ze strony chirurga zmniejszając ryzyko zakażenia pola operacyjnego, przy zachowaniu dotychczasowych zasad operacji laparoskopowej. Wykorzystanie portu SILS nie przedłuża czasu leczenia pooperacyjnego, czasu trwania zabiegu operacyjnego i jest porównywalne z klasyczną metodą operacji laparoskopowej. Natomiast efekt kosmetyczny zabiegu z użyciem portu SILS jest znacznie korzystniejszy. Zastosowanie portu SILS wiąże się jednak z dodatkowym kosztem wykonywanej operacji, ponieważ jest to sprzęt jednorazowego użytku, nierozliczany dodatkowo w systemie refundowania procedur medycznych. Metoda SILS może znaleźć jednak szczególne zastosowanie u osób, u których wygląd ma istotne znaczenie w decyzji o wyborze metody operacji. W krajach zachodnich tego typu zabiegi wykonywane są od zeszłego roku, nie tylko w zakresie pęcherzyka żółciowego. Również w tutejszym oddziale Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej WCM zespół chirurgów przygotowywuje się do rozszerzenia zakresu operacji laparoskopowych z wykorzystaniem portów SILS. wcm.opole.pl - grudzień 2009 19 Zdjęcie wykonane współcześnie przez tomograf komputerowy Pierwsze zdjęcie wykonane przez Röentgena ponad 100 lat temu Publiczny Samodzielny Zakład Opieki Zdrowotnej Wojewódzkie Centrum Medyczne 45-418 Opole, Al. W. Witosa 26 e-mail: [email protected] www.wcm.opole.pl Redaktor Naczelny „wcm.opole.pl” - Wiesław Duda, e-mail: [email protected] Sekretariat Dyrektora (0-77) 45 20 745, 54 13 745, fax (0-77) 45 20 123 Kancelaria (0-77) 45 20 124, 54 13 124 Informacja dla pacjentów (0-77) 45 20 711, 54 13 711, (0-77) 45 79 067 Rejestracja Główna (0-77) 45 20 111, 54 13 111 Skład i druk: Eurocent, 45-049 Opole, ul. Dwernickiego 4, tel. 077 44 10 777, [email protected] 20 wcm.opole.pl - grudzień 2009
