II nagrodę

„Ślady Henryka Sienkiewicza na Północnym Mazowszu”
Rok 2016 został ogłoszony rokiem Henryka Sienkiewicza, bowiem
w tym roku przypada 170. rocznica urodzin pisarza, 120. rocznica wydania
powieści ,,Quo Vadis” oraz 100. rocznica śmierci. W związku z tym
chciałbym przedstawić jego sylwetkę oraz pobyt na Północnym
Mazowszu.
Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz urodził się 5 maja
1846r. w Woli Okrzejskiej. Jego rodzicami byli Józef Sienkiewicz
i Stefania Sienkiewicz (z domu Cieciszowska). Oboje pochodzili ze
szlacheckich rodów. W dawnych czasach Sienkiewiczowie brali udział
w zrywach niepodległościowych np. jego pradziadek Michał był
w konfederacji barskiej, dziadek Józef uczestniczył w powstaniu
kościuszkowskim, a ojciec walczył w powstaniu listopadowym. Mimo
wielkich czynów rodziny ze strony Józefa, Henryk bardziej był związany
z rodem ze strony matki. Był on spokrewniony z pierwszym historycznym
władcą polski – Mieszkiem I. Miał także rodzeństwo: starszego brata
Kazimierza oraz młodsze rodzeństwo Anielę, Helenę, Zofię oraz Marię,
która zmarła po porodzie. Dzieciństwo spędził w Woli Okrzejskiej. Jeździł
również do Burca, gdzie mieszkała jego ciotka Aleksandra. Bardzo
zaprzyjaźnił się z jej dziećmi.
Naukę rozpoczął w wieku 12 lat. Uczęszczał do Gimnazjum
Realnego w Warszawie i zamieszkał na stancji na Starym Mieście.
W 1861r. rodzice przenieśli się do Warszawy. Mieszkali na ul. Olszowej
na Pradze. Do 1862r. zmieniał szkołę 2 razy. W 1863r. zaczęło się
powstanie styczniowe. Wzięło w nim udział wielu bliskich Sienkiewicza,
lecz on sam nie został przyjęty do oddziału powstańczego. Rozpoczęły się
problemy finansowe rodziny przyszłego Noblisty. Wtedy podjął decyzję
1
o opuszczeniu szkoły i sam przygotowywał się do egzaminów i matury.
Było to bardzo ambitne przedsięwzięcie. Niestety, z powodu biedy, podjął
pracę korepetytora, aby zarobić na swoje utrzymanie.
Przez swojego przyjaciela – Konrada Dobrskiego – znalazł pracę
guwernanta w Poświętnem koło Płońska. W sierpniu 1865r. zaczął pracę
u państwa Wejherów. Zajmował się nauką ich syna Stanisława. Oprócz
tego przygotowywał się do egzaminów. Jego ulubioną rozrywką w tamtym
czasie było polowanie na przepiórki. W listach do swojego wyżej
wymienionego przyjaciela tak chwalił ogród swoich pracodawców:
,, Nic nie wiedziałem, że w ogrodzie tutejszym jest taki prześliczny widok,
jakiego może cała Polska nie ma. Wystawcie sobie dziewiczy australijski
las; środkiem stoi woda, cała tak pokryta rzęsą, że ani kropli czystej nie
widać, i woda ta ciągnie się tak długo a wąsko między ogromnymi
drzewami świetnej także zieloności.”
Młody Sienkiewicz bardzo narzekał na to, że w okolicy nikt nie umie
grać w szachy. Tak napisał do Konrada:
,,W całej okolicy nie ma nikogo, co by umiał w szachy grać, niektórzy nie
wiedzą nawet, czy jakie szachy istnieją na świecie, tyle są prości
w nieświadomości swojej.”
Dzięki listom do swojego przyjaciela możemy prześledzić cały pobyt
u Wejherów dzień po dniu.
Także w Poświętnem Henryk Sienkiewicz
odnajduje tzw. wenę
twórczą. Pisze naraz pięć różnych powieści, ale kończy tylko jedną
,,Ofiarę” (która nigdy nie została wydana). Pracował także nad szkicem
historycznym ,,Spytko z Melsztyna”.
W sierpniu 1866r. wyjechał do Warszawy. Pod koniec tego samego
roku zdał egzaminy w IV Gimnazjum i maturę oraz złożył egzaminy
2
do Szkoły Głównej, gdzie został przyjęty na wydział prawny. Potem
zmienił wydział na lekarski, a w końcu, na filologiczny. Na uniwersytecie
napisał powieść ,,Na marne”. Niestety, z powodu złej sytuacji majątkowej
zaczął pracować w redakcjach gazet. W 1872r. powieść ,,Na marne”
została opublikowana przez czasopismo ,,Wieniec”, w którym pracował.
W 1875r. Henryk Sienkiewicz pojechał, jako korespondent ,,Gazety
Polskiej” do Pułtuska, aby zrelacjonować pożar. Oto fragment artykułu
twórcy Trylogii pt. ,,Zgliszcza i pustka”:
,,Wszędzie taż sama apatia, taż sama bierna rozpacz i zdanie się na wolę
żywiołu. Rynku jedna strona wypalona jest do szczętu, druga ocalała
dzięki szerokości placu. Naszego znajomego zastaliśmy w domu. Z całą
uprzejmością udzielił nam wszelkich wiadomości. Prócz szpitala, ochrony,
kościoła, biblioteki i progimnazjum, z gmachów publicznych spalił się
jeszcze sąd ze wszystkimi aktami, hipoteka, piękna bożnica żydowska,
dom, w którym mieściła się apteka, dom, w którym mieściła się księgarnia
Rafalskiego, z której nie uratowano ani jednej książki, i około 500 innych
prywatnych budowli.”
Niektórzy znawcy literatury polskiej uważają, że to wydarzenie było
inspiracją do opisania w ,,Quo Vadis” pożaru Rzymu.
W 1875r. wyjechał do Ameryki jako wysłannik ,,Gazety Polskiej”.
W czasie swojej wyprawy napisał ,,Listy z podróży”. Bywał również
w innych krajach. Po powrocie do kraju, poznał w 1879 roku miłość swego
życia, Marię Szetkiewiczówną. W 1881r. pobrali się. Miał z nią dwójkę
dzieci – Józefa oraz Jadwigę. Niestety, żona była poważnie chora na
chorobę płuc. Sienkiewicz jeździł z nią do różnych uzdrowisk. Zmarła w
1885r. Po jej śmierci Sienkiewicz bardzo się załamał. Potem wyjechał do
3
Afryki. Jakiś czas później ożenił się z Marią Romanowską, lecz się
z
nią rozwiódł.
Czas małżeństwa z Marią Szetkiewiczówną to także okres Trylogii.
W tym okresie napisał jej dwie pierwsze części - ,,Ogniem i Mieczem”
oraz
,,Potop”.
W
drugim
tomie
,,Potopu”
wspomina
o
wielu
miejscowościach Północnego Mazowsza:
„Omijając więc Łomżę i Ostrołękę, do których pierwej ostrzeżenia dojść
mogły, pędził swe konie wraz z kompanią ku Przasnyszowi, skąd na
Pułtusk pragnął się przebrać do Warszawy. Nim jednak do Przasnysza
doszedł, czynił krąg nad granicą pruską na Wąsosz, Kolno i Myszyniec.”
W
latach
1887-1888
dokończył
swe
dzieło
pisząc
,,Pana
Wołodyjowskiego”.
W 1892r. Sienkiewicz przymierzał się do napisania ,,Krzyżaków”
swojej jubileuszowej powieści. W trakcie prac nad książką odwiedzał
swoją siostrę cioteczną- Paulinę Lelewelową, która mieszkała w Starostwie
koło Mławy. Miało to na celu zapoznanie się z topografią oraz historią
pobliskich terenów. Henryk także zorganizował sobie wędrówkę
po miejscach, w których miała rozgrywać się akcja powieści. Bywał
między innymi na polach grunwaldzkich, na zamku w Szczytnie
i w Ciechanowie, w Przasnyszu oraz okolicach. Na zaproszenie syna
państwa Ostrowskich przyjechał także do Leszna. W czasie swojego
pobytu lubił przesiadywać pod wiekowym jesionem, gdzie szukał
natchnienia. To drzewo można było do niedawna oglądać w miejscowym
parku. W 1899r. zaprzyjaźnił się z Edwardem Krasińskim – ostatnim
ordynatem Opinogóry.
Po wydaniu ,,Krzyżaków”, w 1900 roku, zauważono, że nazwa
miasta Ciechanów pada więcej razy w powieści niż inne miasta, chociażby
4
Warszawa. Mieszkańcy Przasnysza i okolic zaczęli kojarzyć Bogdaniec
z dworem Bogdany koło Krzynowłogi.
W tym samym roku otrzymał dworek w Oblęgorku jako dar od
społeczeństwa. W 1905r. dostał Nagrodę Nobla za powieść ,,Quo Vadis”.
W 1914r. wybuchła I wojna światowa. Henryk Sienkiewicz wyjechał
do Szwajcarii. Umiera w 1916r. w Vevey. W 1924r. sprowadzono jego
prochy do Warszawy.
Henryk Sienkiewicz jest uważany za najbardziej znanego polskiego
pisarza na świecie. Pisał ,,dla pokrzepienia serc”. Jego pobyt na
Północnym Mazowszu w dużym stopniu wpłynął na twórczość polskiego
Noblisty. Gdyby on nigdy nie pojawił się na naszych terenach, być może
nie napisałby ,,Krzyżaków”, ,,Quo Vadis”, albo w ogóle nie odkryłby
swoich talentów pisarskich.
Opracował: Krystian Kościug kl. I gimnazjum z Zespołu Szkół w Bogatem
5