D - Sąd Apelacyjny w Białymstoku

Sygn.akt III AUa 1839/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 czerwca 2015r.
Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący: SSA Piotr Prusinowski (spr.)
Sędziowie: SA Bohdan Bieniek
SA Alicja Sołowińska
Protokolant: Agnieszka Charkiewicz
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 czerwca 2015 r. w B.
sprawy z odwołania T. N.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.
o wysokość świadczenia po waloryzacji
na skutek apelacji wnioskodawczyni T. N.
od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 października 2014
r. sygn. akt IV U 5888/14
oddala apelację.
Sygn. akt III AUa 1839/14
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 18 marca 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. dokonał waloryzacji emerytury
wnioskodawczyni ustalając nową wysokość w kwocie 2507,08 zł od 1 marca 2014 r. Wysokość świadczenia uległa
zmniejszeniu o kwotę 626,77 zł z powodu egzekucji.
Wnioskodawczyni T. N. nie zgodziła się z decyzją w punkcie II, bowiem jej zdaniem egzekucja dokonywana jest
bezprawnie i pozwany winien zwrócić pieniądze łącznie z odsetkami.
Pozwany w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie wskazując, że waloryzacja dokonana została zgodnie
z obowiązującymi przepisami, a potrącenia ze świadczenia dokonywane są na podstawie tytułu egzekucyjnego
złożonego przez komornika. Pozwany podniósł, że sprawy potrąceń z emerytury były już rozpoznawane przez tut. Sąd
oraz Sąd Apelacyjny w Białymstoku.
Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 21 października 2014 r. oddalił odwołanie. Sąd ten ustalił,
że T. N. pobiera emeryturę przyznana od dnia 1 września 2000 r. W okresie ostatnich dziewięciu lat wnioskodawczyni
kilkakrotnie kwestionowała prawidłowość waloryzacji oraz zasadność zmniejszenia świadczenia na podstawie tytułów
egzekucyjnych. W sprawach IV U 1460/11, IV U 1091/12, IV U 548/10, IV U 838/10, IV U 1970/09, IV U 748/08, IV U
1684/08, IV U 1848/07 i ostatniej IV U 2286/13 odwołania wnioskodawczyni zostały oddalone przez Sąd Okręgowy w
Olsztynie, a następnie apelacje ubezpieczonej były oddalone przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku. W dniu waloryzacji
świadczenia kwota potrąceń wynosiła 616,90 zł. W lutym 2014 r. wpłynął do ZUS wniosek Komornika Sądowego
przy Sądzie Rejonowym w Olsztynie K. T. z wnioskiem o zajęcie świadczenia emerytalnego wnioskodawczyni. Organ
rentowy zaskarżoną decyzją dokonał waloryzacji emerytury od 1 marca 2014 r. mnożąc kwotę świadczenia należnego
na dzień 28 lutego 2014 r. (tj. 2467,60 zł) przez wskaźnik waloryzacji 101,60 % ustalony Komunikatem Ministra Pracy
i Polityki Społecznej. Zwaloryzowana emerytura od 1 marca 2014 r. wynosi kwotę 2507,08 zł. W związku z pismem
Komornika Sądowego ZUS zmniejszył emeryturę o kwotę 626,77 zł. Po potrąceniu zaliczki na podatek do urzędu
skarbowego oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne wysokość wypłaconej emerytury wynosi 1443,67 zł.
Sąd pierwszej instancji wskazał, że waloryzacja świadczeń emerytalnych przeprowadzona jest na podstawie art. 88
i 89 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013
r., poz. 1440). Następuje ona przez pomnożenie kwoty emerytury na dzień 28.II.2013 r. przez wskaźnik waloryzacji
ustalony na 2013 r. i ogłoszony przez ministra w Monitorze Polskim. W świetle powyższego waloryzacja emerytury
wnioskodawczyni dokonana została zgodnie z obowiązującymi przepisami (2467,60 zł x 101,60 % = 2507,08 zł).
Natomiast potrąceń w oparciu o wniosek Komornika Sądowego dotyczący tytułu wykonawczego Km 1793/10 pozwany
dokonuje na podstawie art. 139 ust. 1 pkt. 5 cyt. ustawy, zgodnie z którym, ze świadczeń pieniężnych określonych
w ustawie, po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku
dochodowego od osób fizycznych, podlegają potrąceniu „sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na
pokrycie należnych innych niż świadczenia alimentacyjne”. Potrącenia o których mowa wyżej, mogą być dokonywane
do wysokości 25 % świadczenia (art. 140 ust. 1 pkt 3).
Sąd pierwszej instancji wskazał, że organ rentowy nie jest uprawniony do badania zasadności tytułu wykonawczego,
gdyz jest tylko zobowiązanym do bezwzględnego zajęcia świadczenia dłużnika i poinformowania komornika o
ewentualnych przeszkodach w egzekucji. Zastrzeżenia wobec wysokości egzekwowanej należności, wnioskodawczyni
winna kierować bezpośrednio do Komornika, ewentualnie do Sądu Rejonowego w Olsztynie w drodze skargi na
czynności Komornika.
Apelację wniosła T. N..
Wskazała, że wyrok Sądu pierwszej instancji skarży w całości, gdyż uważa go za niesłuszny. Formułując wnioski
apelacyjne wniosła o przyznanie emerytury w pełnej wysokości, czyli bez potrąceń i nakazanie Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych zwrócenia dokonanych potrąceń w kwocie około 20.000 zł.
W uzasadnieniu środka odwoławczego podniosła, że w aktach rentowych brak jest tytułu wykonawczego dającego
podstawę do prowadzenia egzekucji. Według skarżącej prowadzone postepowanie egzekucyjne nie jest zasadne, gdyż
dochodzona należność została już spłacona.
Sąd Apelacyjny zważył:
Apelacja nie jest trafna i to z dwóch przyczyn.
Po pierwsze, postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma rozpoznawczy, a jednocześnie
kontrolny charakter. Ustawodawca zestawiając odmienne rodzaje postępowań (administracyjne i sądowe), przypisał
sądowi funkcję kontrolną nad wcześniejszym rozstrzygnięciem organu rentowego. Z punktu widzenia tego organu
dochodzi do przekształcenia jego roli, z podmiotu decyzyjnego (postępowanie administracyjne), na pozycję jednej
ze strony (postępowanie sądowe). Istotą postępowania w tej kategorii spraw jest w konsekwencji konieczność
zachowania swoistej instancyjności. W pierwszej kolejności wniosek ubezpieczonego jest oceniany przez organ
rentowy, a dopiero następnie podlega kontroli sądu. Sekwencja ta zmusza do podkreślenia, że postępowanie
sądowe ma charakter wtórny do pierwotnego trybu postępowania przed organem rentowym. W rezultacie sąd
nie może we własnym zakresie ustalać sytuacji prawnej ubezpieczonych (B. Wagner, Postępowanie w sprawach
emerytalno – rentowych, Gdańskie Studia Prawnicze 2000, t. VI, pod red. U. Jackowiak, s.141). Kontrolna rola
sądu powinna korespondować z zakresem rozstrzygnięcia dokonanego w decyzji administracyjnej. Organ rentowy
dokonując oceny odnosi się do aktualnego stanu prawnego oraz bierze pod uwagę znany stan faktyczny i dowodowy.
Wskazane okoliczności identyfikują decyzję organu rentowego. Rola kontrolna sądu koncentruje się na ocenie
stanu rzeczy stanowiącej podstawę wydanej wcześniej decyzji. Jednocześnie należy podkreślić, że postępowanie
przed sądem ma charakter rozpoznawczy. Sąd nie ma uprawnień kasatoryjnych (poza nielicznymi wyjątkami), co
oznacza odejście od bezpośredniej kontroli sądowej decyzji rentowych (K. Kolasiński, Rozpoznawanie spraw z zakresu
ubezpieczeń społecznych, Warszawa 1989, s. 116). Zasadniczym celem postępowania przed sądem jest merytoryczne
rozstrzygnięcie o żądaniach strony, co do których powstał spór (wyrok SN z 10.05.1996 r., II URN 1/96, OSNAPIUS
1996, nr 21, poz. 324). Występowanie, w postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych,
funkcji kontrolnej i rozpoznawczej implikuje konieczność rozważenia ich wpływu na rozstrzygnięcie sądowe. Pierwsza
funkcja została ograniczona jedynie do materialnoprawnej oceny legalności decyzji administracyjnej. Druga została
zdeterminowana przedmiotem i zakresem decyzji organu rentowego. W rezultacie postępowanie sądowe względem
postępowania administracyjnego jest z jednej strony jego kontynuacją, zaś z drugiej nie można pominąć jego
odrębności. Funkcja rozpoznawcza postępowania sądowego zawiera w sobie element odrębności i niezależności od
wcześniejszego rozstrzygnięcia organu rentowego. W tym ujęciu należy również wskazać na odwoławczy charakter
postępowania sądowego w sprawach z zakresu ubezpieczenia społecznego.
W judykaturze kwestia tego, że w sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego treść tejże decyzji wyznacza
przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu - zasadniczo - nie budzi wątpliwości (zob. postanowienie SN z
dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNAPiUS 2000, nr 15 poz. 601; postanowienie SN z dnia 20 stycznia 2010 r., II
UZ 49/09, LEX nr 583831; postanowienie SN z dnia 2 marca 2011 r., II UZ 1/11, LEX nr 844747; postanowienie SN
z dnia 10 marca 2011 r., III UZ 1/11, LEX nr 846597; postanowienie SN z dnia 5 sierpnia 2011 r., III UZ 17/11, LEX
nr 1422061; postanowienie SN z dnia 26 stycznia 2012 r., I UK 310/11, LEX nr 1215418 oraz postanowienie SN z dnia
22 lutego 2012 r., II UK 275/11, LEX nr 1215286; wyrok SN z dnia 6 września 2000 r., II UKN 685/99, OSNAPiUS
2002, nr 5, poz. 121; wyrok SN z dnia 23 kwietnia 2010 r., II UK 309/09, LEX nr 604210; wyrok SN z dnia 7 kwietnia
2011 r., I UK 357/10, LEX nr 863946 oraz wyrok SN z dnia 26 maja 2011 r, II UK 360/10, LEX nr 901610; wyrok SA w
Lublinie z dnia 12 września 2012 r., III AUa 683/12, LEX nr 1217726; wyrok SA w Lublinie z dnia 16 stycznia 2013 r.,
III AUa 1067/12, LEX nr 1254421; wyrok SA w Lublinie z dnia 24 stycznia 2013 r., III AUa 1084/12, LEX nr 1254423
oraz wyrok SA w Lublinie z dnia 25 lutego 2014 r., III AUa 821/13, LEX nr 1438090; wyrok SA w Rzeszowie z dnia 17
stycznia 2013 r., III AUa 1021/12, LEX nr 1281006; wyrok SA w Rzeszowie z dnia 13 marca 2013 r., III AUa 1261/12,
LEX nr 1292827 oraz wyrok SA w Rzeszowie z dnia 25 czerwca 2013 r., III AUa 296/13, LEX nr 1342367; wyrok SA
w Łodzi z dnia 16 kwietnia 2013 r., III AUa 1347/12, LEX nr 1312042 oraz wyrok SA w Łodzi z dnia 9 maja 2013 r.,
III AUa 1128/12, LEX nr 1322497; wyrok SA w Warszawie z dnia 6 marca 2013 r., III AUa 2535/12, LEX nr 1306075;
wyrok SA w Poznaniu z dnia 7 marca 2013 r., III AUa 1237/12, LEX nr 1306029; wyrok SA w Białymstoku z dnia 9
października 2013 r., III AUa 422/13, LEX nr 1378613).
Mając w pamięci wskazane rozważania, wypada przypomnieć, że zaskarżona przez wnioskodawczynie decyzja
została wydana z urzędu, a jej przedmiotem była waloryzacja emerytury. Kwestia ta wypełnia, a zarazem zawęża
obszar rozpoznawczy i kontrolny sądu powszechnego. Okoliczności, które chce poddać pod ocenę wnioskodawczyni
(zasadność dokonywanych potrąceń) nie stanowiły inspiracji do wydania zaskarżonej decyzji. W rezultacie ich ocena
przez Sąd w tym postępowaniu byłaby sprzeczna z konstrukcją przewidzianą w art. 4779 § 2 i art. 47714 § 2 k.p.c. Z tych
względów nie było potrzeby, a wręcz nie było podstaw, do dokonywania ustaleń w zakresie czynników zgłaszanych
przez ubezpieczoną. Staje się to zrozumiałe, jeśli weźmie się pod uwagę, że egzekucja komornicza z emerytury
wnioskodawczyni trwa nieprzerwanie od kwietnia 2004 r. W rezultacie organ rentowy w decyzji waloryzacyjnej
przeniósł jedynie postanowienie o potrąceniu. Oznacza to, że kwestia ta nie była przez niego oceniana pod względem
merytorycznym, co wyklucza możliwość poddania jej pod ocenę Sądu.
Zakładając (hipotetycznie), że przedstawione powyżej rozważania są nieprawidłowe, zachodzi konieczność wskazania
drugiej przyczyny wykluczającej zasadność apelacji. Skarżąca ignoruje prawidłowe stanowisko Sądu pierwszej
instancji, z którego wynika, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie występuje w charakterze organu egzekucyjnego.
Przypisano mu wyłącznie rolę dłużnika zajętej przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowy w Olsztynie
wierzytelności. Oznacza to, że jest on zobowiązany do wykonania zajęcia i przesłania potrącenia na rachunek
bankowy Komornika. Nie należy do niego ocena zasadności prowadzonej egzekucji (rozliczenie długu). Kwestię
tą wnioskodawczyni może podnieść względem Komornika stosując środki prawem przewidziane. W konsekwencji
skarżąca w postępowaniu z odwołania od decyzji rentowej nie może skutecznie wywodzić, że zajęcie komornicze
powinno być już dawno zakończone.
Niezasadny jest również zarzut ubezpieczonej polegający na spostrzeżeniu, ze w aktach rentowych nie znajduje się
tytuł wykonawczy. Okoliczność ta nie może dziwić, gdyż organ rentowy nie prowadzi egzekucji, dokonuje zajęcia na
podstawie zajęcia wierzytelności dokonanej przez Komornika, który jest z kolei prowadzi egzekucję na podstawie
tytułu wykonawczego.
Dlatego zgodnie z art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.