BURMISTRZ ZWIERZYŃCA - Urząd Miejski w Zwierzyńcu

Transkrypt

BURMISTRZ ZWIERZYŃCA
Załącznik nr 1
do Uchwały Nr LI/288/97
Rady Miejskiej w Zwierzyńcu
z dnia 27 grudnia 1997r.
STUDIUM
UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW
ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
MIASTA I GMINY ZWIERZYNIEC
TEKST JEDNOLITY
Uwzględniający treść Studium przyjętego uchwałą Nr LI/288/97 Rady Miejskiej w Zwierzyńcu z dnia
27 grudnia 1997r., ze zmianami wprowadzonymi uchwałami:
-
Nr LV/354/10 Rady Miejskiej w Zwierzyńcu z dnia 28 stycznia 2010r.,
-
Nr XXII/152/11 Rady Miejskiej w Zwierzyńcu z dnia 29 grudnia 2011r.,
-
Nr XXXVIII/293/13 Rady Miejskiej w Zwierzyńcu z dnia 31 stycznia 2013r.
ZWIERZYNIEC 1997
SPIS TREŚCI
I. WPROWADZENIE ........................................................................................................................... 5
II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY POD KĄTEM POLITYKI
PRZESTRZENNEJ (ANALIZA STANU) .......................................................................................... 7
1. PODSTAWOWE DANE LICZBOWE ........................................................................................... 7
2. POŁOŻENIE MIASTA I GMINY. POWIĄZANIA Z OTOCZENIEM ........................................ 7
2.1. Położenie administracyjno-geograficzne .................................................................................. 7
2.2. Położenie w regionie i sąsiedztwo ............................................................................................ 7
3. OBSZARY I OBIEKTY CHRONIONE ......................................................................................... 9
3.1. Przyrodnicze obszary chronione ............................................................................................... 9
3.2. Przyrodniczo-kulturowe obszary wymagające ochrony ......................................................... 12
4. STAN I FUNKCJONOWANIE ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO .................................... 12
4.1. Elementy i cechy środowiska .................................................................................................. 12
4.1.1. Budowa geologiczna ........................................................................................................ 12
4.1.2. Rzeźba terenu ................................................................................................................... 13
4.1.3. Występowanie obszarów naturalnych zagrożeń geologicznych ....................................... 14
4.1.4. Gleby ................................................................................................................................ 15
4.1.5. Wody ................................................................................................................................ 15
4.1.6. Klimat ............................................................................................................................... 18
4.1.7. Szata roślinna.................................................................................................................... 19
4.1.8. Fauna ................................................................................................................................ 20
4.2. Funkcjonowanie środowiska przyrodniczego ......................................................................... 21
4.2.1. Struktura układu ekologicznego ....................................................................................... 21
4.2.2. Zagrożenia środowiska ..................................................................................................... 21
5. ZASOBY ŚRODOWISKA KULTUROWEGO I KRAJOBRAZU .............................................. 25
5.1. Rozwój osadnictwa ................................................................................................................. 25
5.2. Układy przestrzenne ................................................................................................................ 25
5.2.1. Analiza rozwoju przestrzennego miasta ........................................................................... 25
5.2.2. Układ przestrzenny i zabudowa miasta ............................................................................ 25
5.2.3. Układy przestrzenne i zabudowa wsi ............................................................................... 27
6. ZESPOŁY I OBIEKTY ZABYTKOWE. ISTNIEJĄCE I POSTULOWANE FORMY
OCHRONY........................................................................................................................................ 28
6.1. Walory Krajobrazu .................................................................................................................. 29
7. WARUNKI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW ........................................................................................ 30
7.1. Mieszkalnictwo ....................................................................................................................... 30
7.2. Obiekty obsługi mieszkańców ................................................................................................ 31
8. FUNKCJE STANOWIĄCE PODSTAWY GOSPODARCZE GMINY ....................................... 33
8.1.Przemysł ................................................................................................................................... 33
8.2. Rolnictwo ................................................................................................................................ 33
8.3. Leśnictwo ................................................................................................................................ 33
8.4. Turystyka i wypoczynek ......................................................................................................... 34
9. KOMUNIKACJA .......................................................................................................................... 35
9.1. Komunikacja Kolejowa ........................................................................................................... 35
9.2. Komunikacja drogowa ............................................................................................................ 35
9.3. Główne problemy komunikacji. Projekty dotyczące systemu komunikacji ........................... 36
10. GOSPODARKA KOMUNALNA I INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ............................. 36
10.1. Urządzenia gospodarki komunalnej ...................................................................................... 36
10.2. Systemy infrastruktury technicznej ....................................................................................... 36
11. NIEKTÓRE PROBLEMY ROZWOJU....................................................................................... 39
11.1. Problemy przyrodnicze i ekologiczne ................................................................................... 39
11.2. Problemy środowiska kulturowego ....................................................................................... 40
11.3. Problemy społeczne .............................................................................................................. 40
11.4. Problemy strukturalne ........................................................................................................... 41
11.5. Problemy w zakresie infrastruktury technicznej ................................................................... 42
11.6. Problemy komunikacji .......................................................................................................... 43
2
III. UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I
GMINY ZWIERZYNIEC (SYNTEZA) ............................................................................................ 43
1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJACE Z POŁOŻENIA GMINY W REGIONIE ..................... 43
2. PRZYRODNICZE UWARUNKOWANIA ROZWIOJU GMINY ............................................... 44
2.1. Uwarunkowania wynikające z prawnej ochrony środowiska przyrodniczego ........................ 44
2.2. Uwarunkowania wynikające z zasobów i walorów środowiska oraz warunków
fizjograficznych ............................................................................................................................. 45
2.3. Uwarunkowania wynikające z istniejących przeobrażeń i procesów degradacji środowiska . 46
3. UWARUNKOWANIA KULTUROWE ........................................................................................ 47
3.1. Główne czynniki wpływające na możliwości rozwoju ........................................................... 47
3.2. Uwarunkowania wynikające z zasobów kulturowych i krajobrazu oraz ich walorów............ 47
3.3. Uwarunkowania wynikające z przekształceń środowiska kulturowego i krajobrazu ............. 48
3.4. Uwarunkowania wynikające z ochrony środowiska kulturowego i krajobrazu ...................... 49
4. UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE I SPOŁECZNE ..................................................... 50
5. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z ISTNIEJĄCEGO ZAGOSPODAROWANIA
TERENU. TENDENCJE WYNIKAJĄCE Z MOŻLIWOŚCI I POTRZEB SPOŁECZNOGOSPODARCZYCH ........................................................................................................................ 50
5.1. Zarys struktury funkcjonalno-przestrzennej............................................................................ 50
5.2. Wyposażenie w infrastrukturę techniczną............................................................................... 52
5.3. System komunikacji ................................................................................................................ 53
5.4. Zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia ................................................................... 54
6. POTRZEBY I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU FUNKCJI GOSPODARCZYCH GMINY .............. 55
6.1. Przemysł .................................................................................................................................. 55
6.2. Gospodarka rolna .................................................................................................................... 55
6.3. Gospodarka leśna .................................................................................................................... 56
6.4. Turystyka i wypoczynek ......................................................................................................... 56
6.5. Stan prawny gruntów .............................................................................................................. 58
7. ZDIAGNOZOWANE UWARUNKOWANIA PRZESTRZENI PLANISTYCZNEJ MIASTA I
GMINY ZWIERZYNIEC.................................................................................................................. 59
IV. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY
ZWIERZYNIEC (POLITYKA PRZESTRZENNA) ....................................................................... 60
1. ZAKRES PRZEDMIOTOWY ...................................................................................................... 60
2. CELE ROZWOJU MIASTA I GMINY ZWIERZYNIEC ORAZ POLITYKA OSIĄGANIA
CELÓW (GŁÓWNE KIERUNKI I ZASADY DZIAŁANIA).......................................................... 61
2.1. Cele ekonomiczne ................................................................................................................... 61
2.2. Cele społeczne......................................................................................................................... 62
2.3. Cele przyrodnicze.................................................................................................................... 63
2.4. Cele kulturowe ........................................................................................................................ 64
2.5. Cele przestrzenne .................................................................................................................... 65
3. OBSZARY I OBIEKTY CHRONIONE ORAZ ZASADY ICH OCHRONY
I ZAGOSPODAROWANIA.............................................................................................................. 66
3.1. Roztoczański Park Narodowy z otuliną .................................................................................. 66
3.2. Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy .................................................................................... 67
3.3. Projektowany Zwierzyniecki Park Krajobrazowy i Środkoworoztoczański Obszar
Chronionego Krajobrazu ................................................................................................................ 68
3.4. Pomniki Przyrody.................................................................................................................... 68
3.5. Obszar Natura 2000................................................................................................................. 68
3.6. Projektowany Rezerwat Biosfery „Roztocze i Puszcza Solska” ............................................. 68
3.7. Strefa „C” ochrony uzdrowiskowej......................................................................................... 69
3.8. Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 407 Chełm-Zamość................................................. 69
3.9. Zlewnia Chroniona Górnego Wieprza .................................................................................... 69
3.10. Strefa ochrony bezpośredniej ujęć wody .............................................................................. 70
3.11. Surowce mineralne ................................................................................................................ 70
3.12. Obszary ochrony zabytków środowiska kulturowego i krajobrazu ...................................... 70
3
4. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY
ZWIERZYNIEC ................................................................................................................................ 71
4.1. Strefa parkowa ........................................................................................................................ 72
4.2. Strefa miejska .......................................................................................................................... 72
4.3. Strefa C – osadniczo-leśna ...................................................................................................... 76
5. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA TURYSTYCZNEGO .................................................... 80
6. KIERUNKI ROZWOJU KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ................. 81
7. INWESTYCJE PUBLICZNE I OBSZARY OBJĘTE OBOWIĄZKIEM SPORZĄDZENIA
MIEJSCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ........................... 84
8. UZASADNIENIE ZAWIERAJĄCE OBJAŚNIENIA PRZYJĘTYCH ROZWIĄZAŃ ORAZ
SYNTEZA USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM .............................................................................. 85
8.1. Rozwiązania polityki przestrzennej ........................................................................................ 85
8.2. Synteza ustaleń ........................................................................................................................ 85
4
I. WPROWADZENIE
Uchwała Nr LXII/322/06 Rady Miejskiej w Zwierzyńcu z dnia 27 lipca 2006r. w sprawie
przystąpienia do sporządzenia zmian w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego Miasta i Gminy Zwierzyniec zatwierdzonego uchwałą Rady Miejskiej w Zwierzyńcu
Nr LI/288/97 z dnia 17 grudnia 1997r. jest podstawą prawną sporządzenia niniejszego opracowania.
Jego zaś celem – wynikającym z zasady ciągłości planowania – dokonanie zmian w polityce
przestrzennej miasta i gminy, wynikających z aktualnych i docelowych potrzeb w zakresie rozwoju
społeczno-gospodarczego, przestrzennego i przyrodniczego.
Forma i zakres niniejszego dokumentu zostały dostosowane do wymogów obowiązującego w
tym zakresie prawa sformułowanego w ustawie z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2003r. Nr 80, poz. 717 ze zmianami). Projekt zmian
studium uwzględnia wszystkie uwarunkowania wynikające z art. 10 ust.1 oraz określa te aspekty
struktury przestrzennej, które są wymagane zgodnie z art. 10 ust. 2 tejże ustawy.
Dokument zmiany studium opracowano uwzględniając zmiany jakie w ostatnim dziesięcioleciu
wystąpiły w uwarunkowaniach użytkowania i zagospodarowania (prawnych i przestrzennych), które
spowodowały konieczność aktualizacji kierunków polityki przestrzennej sformułowanych w
dokumencie z 1997r. przez zespół projektowy pod kierunkiem dr hab. arch. Zygmunta Ziobrowskiego
prof. IGPiK, wykonanym w Instytucie Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie.
Zakres przedmiotowy studium „matki” rozszerzono o uwarunkowania i kierunki wymagane obecnymi
przepisami, zachowując te fragmenty, które nie uległy zmianie ze względów prawnych
i merytorycznych.
Zgodnie z § 8 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004r. w
sprawie zakresu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy zmiany
merytoryczne dokumentu wyróżniono przez zastosowanie zielonego koloru w tekście ujednoliconego
Studium a na rysunku zgodnie z legendą.
Projekt zmian studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego opracowano w
Lublinie przez zespół autorski w składzie:
Zespół głównego projektanta:
mgr inż. Anna Chrzanowska
mgr Zbigniew Borchulski
Współpraca:
mag inż. Joanna Grabowska
Kolejna zmiana Studium jest rezultatem przeprowadzenia procedury planistycznej w oparciu o
następującą uchwałę nr XI/62/11 Rady Miejskiej w Zamościu z dnia 28 Kwietnia 2011r. – w sprawie
przystąpienia do sporządzenia zmian w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego miasta i gminy Zwierzyniec zatwierdzonego uchwała Nr LV/354/10 Rady Miejskiej w
Zwierzyńcu z dnia 28 stycznia 2010r.
Proponowana zmiana Studium dotyczy przestrzennego powiększenia terenu istniejącej miejskiej
oczyszczalni ścieków w Zwierzyńcu o niewielki skrawek powierzchni przylegający od północy;
obszar „przyłączony” w celu lokalizacji i realizacji wysokosprawnej instalacji do produkcji
i zagospodarowania biogazu położonych przy ulicy Dębowej w Zwierzyńcu.
Opracowana zmiana Studium, podlegająca w zasadzie na umożliwienie realizacji obiektu
biogazowni i wykorzystanie biogazu w funkcjonującej oczyszczalni ścieków.
Projektowane zagospodarowanie przestrzenne i określenie kierunków rozwoju przestrzennego
zostało wykonane w Pracowni Kształtowania Przestrzeni w Lublinie. Zespół głównego projektanta
miejscowych zmian dokumentu – wyróżnionych w tekście ujednoliconym kolorem niebieskim – to
mgr inż. Anna Chrzanowska i mgr Zbigniew Borchulski.
Zmiana polityki przestrzennej miasta Zwierzyńca wywołana uchwałą nr XXVI/194/12 Rady
Miejskiej w Zwierzyńcu z dnia 19 kwietnia 2012r. dotyczy niewielkiego skrawka terenu w sąsiedztwie
ulicy Biłgorajskiej i polega na rozszerzeniu „usługowego” przeznaczenia terenu w stosunku do
obowiązującego dokumentu Studium. Projektowane zabudowa usługowa będzie realizowana kosztem
5
usług sportu, które zlokalizowano w obowiązującym dokumencie w rejonie, pomiędzy ul. Biłgorajską
a lizjerą lasu. Ubytek terenu przeznaczonego pod rozwój usług sportu i rekreacji, ze szczególnym
uwzględnieniem pola namiotowego, jest niewielki i dotyczy ok. 500m2. Natomiast powiększenie
terenów usługowych zabezpiecza optymalne ich funkcjonowanie i utworzenie obiektu, który w pełni
pozwoli na poprawę i uzupełnienie przeznaczenia terenu w strukturze funkcjonalno-przestrzennej
Zwierzyńca. Lokalizacja omawianej funkcji w sąsiedztwie ul. Biłgorajskiej stanowi ważny atut
realizacji obiektu handlowego o powierzchni sprzedaży powyżej 400m2.
6
II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY POD KĄTEM
POLITYKI PRZESTRZENNEJ (ANALIZA STANU)
1. PODSTAWOWE DANE LICZBOWE
Miasto i gmina Zwierzyniec jest gminną miejsko-wiejską, położoną w południowej części
województwa lubelskiego.
Podstawowe dane gminy to:
 powierzchnia 15678ha,
 liczba mieszkańców 7261
 liczba sołectw 10:
- Bagno
- Guciów
- Kosobudy
- Kosobudy-Bór
- Obrocz
- Sochy
- Topólcza
- Tyrzyniec
- Wywłoczka
- Żurawnica

gęstość zaludnienia 46,3osób/km2
 użytkowanie ziemi:
- grunty orne, sady, łąki, pastwiska –27%
- lasy i grunty leśne – 66%
- pozostałe grunty i nieużytki –7%
 przyrodnicze obszary chronione:
- Roztoczański Park Narodowy, któty zajmuje prawie 50% powierzchni gminy. Wokół Parku
wyznaczona jest strefa ochronna, która zajmuje pozostałą część gminy.
- Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy, który zajmuje około 25% powierzchni gminy.
- Natura 2000 - obszar specjalnej ochrony ptaków Roztocze (kod obszaru PLB060012).
2. POŁOŻENIE MIASTA I GMINY. POWIĄZANIA Z OTOCZENIEM
2.1. Położenie administracyjno-geograficzne
Miasto i gmina Zwierzyniec położona jest w województwie lubelskim i powiecie zamojskim.
Sąsiaduje z gminami: Zamość, Adamów, Krasnobród, Józefów, Radecznica, Szczebrzeszyn.
Gmina wchodzi w skład Wyżyn Południowo-Wschodnich i leży w obrębie dwóch
mezoregionów: Roztocza Zachodniego (Szczebrzeszyńskiego lub Gorajskiego) i Roztocza
Środkowego w dorzeczach prawostronnych dopływów Wisły: Wieprza i Sanu. Prawie cały obszar
gminy położony jest w zlewni głównego biegu rzeki Wieprz. Tylko południowy fragment gminy
odwadniany jest przez źródłowy odcinek potoku Szum, dopływu Tanwi, a następnie Sanu. Tam też
przebiega dział wodny II rzędu, rozdzielający bezpośrednie dopływy Wisły: Wieprz i San.
2.2. Położenie w regionie i sąsiedztwo
Gmina w Regionie Zamojskim
Region Zamojski posiada szereg cech wyróżniających go w kraju, a jednocześnie integrujących
ten obszar. Są to:
7
 Ordynacja Zamojska, której istnienie do lat 40. XX wieku wykształciło specyficzne tradycje
i cechy kulturowe,
 Wyodrębniona w ramach krajowych programów przestrzennych, jednostka strukturalna
Zamojsko-Sandomierska, która charakteryzuje się dużym potencjałem produkcji żywności,
 Położenie geopolityczne na międzynarodowym kierunku komunikacyjnym.
Miasto i gmina Zwierzyniec położona jest w samym centrum subregionu roztoczańskiego, na
ważniejszych trasach komunikacji drogowej i kolejowej, łączącej Region Zamojski z obszarami
sąsiednich regionów.
Powiązania przyrodnicze
Podstawowe, wieloaspektowe powiązania przyrodnicze gminy Zwierzyniec z otoczeniem
wynikają z faktu, że obszar gminy jest:
- centralnym fragmentem Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych, w regionie zamojskim
i województwie lubelskim,
- fragmentem rozległego kompleksu leśnego połączonego z Puszczą Solską, częścią pradawnej
Puszczy Sandomierskiej,
- przecięty przez główną rzekę regionu Wieprz, która przepływa przez województwo lubelskie.
Dolina Wieprza spełnia rolę regionalnego korytarza ekologicznego.
Także wody podziemne, szczególnie kredowego zbiornika Chełmsko-Zamojskiego, stanowią
ważny element powiązań gminy z obszarami przyległymi. Zbiornik ten, o powierzchni 8800km2, leży
we wschodniej części Niecki Lubelskiej. Szczelinowy system krążenia wód oraz słaba naturalna
odporność zbiornika na zanieczyszczenia sprawiają, że zasięg potencjalnie silnych oddziaływań
antropogenicznych na wody tego zbiornika jest duży, gdyż zajmuje obszar pomiędzy Tomaszowem
Lubelskim, Terespolem i Zamościem.
Położenie na tle regionów turystycznych
Cała gmina leży w obrębie obszarów o bardzo dużym znaczeniu dla potrzeb turystyki. Wynika
to z faktu występowania walorów krajobrazowych I rangi oraz walorów wypoczynkowych II rangi.
Powiązania przestrzenno-funkcjonalne gminy na tle sieci osadniczej Regionu Zamojskiego
W sieci osadniczej regionu dominujące znaczenie mają miasta powiązane drogami o znaczeniu
regionalnym i krajowym, jak Zamość, Szczebrzeszyn, Biłgoraj oraz Tomaszów Lubelski, stanowiący
główny ośrodek miejski Roztocza.
Na Roztoczu sieć osadnicza, choć dobrze rozwinięta, jest oparta o mniejsze ośrodki powiązane z
osadnictwem wiejskim. Trzy z tych ośrodków: Zwierzyniec, Józefów i Krasnobród tworzą lokalny
układ pozostający wewnątrz układu głównego i powiązany z nim drogami regionalnymi i lokalnymi.
Zwierzyniec jest korzystnie powiązany z:
- głównymi ośrodkami gospodarczymi regionu: Zamościem i Biłgorajem,
- ze Szczebrzeszynem, z którym zawarta została umowa o współpracy w dziedzinie infrastruktury
komunalnej, ochrony środowiska, turystyki, kultury i sportu, ochrony zdrowia,
- lokalnymi ośrodkami gospodarczymi Roztocza: Józefowem o funkcjach administracyjnousługowych i obsługi turystyki oraz Krasnobrodem o ponadlokalnej funkcji lecznictwa
uzdrowiskowego.
Ponadlokalne znaczenie Zwierzyńca wyraża się w funkcjach:
 obsługi turystyki i edukacji ekologicznej związanej z RPN, o znaczeniu krajowym,
 organizacji życia gospodarczego i administracyjnego (jako siedziby zakładów przemysłowych
i instytucji),
 organizacji życia kulturowego,
 szkolnictwa ponadpodstawowego i kształcenia,
 rekreacyjnych i lokalizacji budownictwa letniskowego dla mieszkańców regionu zamojskiego.
Powiązania komunikacyjne
Dostępność komunikacyjna gminy Zwierzyniec jest dobra. Przez miasto i gminę przebiegają:
8
droga wojewódzka nr 858 relacji Zamość-Zwierzyniec-Biłgoraj, umożliwiająca połączenie
z Sandomierzem.,
drogi powiatowe o łącznej długości 42km, relacji:
Zwierzyniec-Topólcza-Szczebrzeszyn,
Topólcza-Kawęczynek,
Zwierzyniec-Sochy-Szozdy,
Zwierzyniec-Józefów,
Zwierzyniec-Obrocz-Kosobudy,
Obrocz-Guciów,
Sieć komunikacji drogowej wspomagana jest przez 2 linie kolejowe (zarówno pasażerskie jak
i towarowe) relacji:
- Lublin-Rejowiec-Zawada-Zwierzyniec-Bełżyce-Hrebenne,
- Zwierzyniec-Biłgoraj-Stalowa Wola.
W pasie tych linii przebiega tranzytowa, szerokotorowa Linia Hutniczo-Siarkowa relacji HrubieszówHuta Katowice wykorzystywana również częściowo w ruchu pasażerskim.
3. OBSZARY I OBIEKTY CHRONIONE
3.1. Przyrodnicze obszary chronione
a)
b)
c)
d)
e)
Na obszarze gminy Zwierzyniec znajdują się następujące obszary i obiekty prawnie chronione:
Roztoczański Park Narodowy wraz z otuliną,
Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy,
pomniki przyrody,
Natura 2000 – Obszar Specjalnej Ochrony „Roztocze”,
Natura 2000 – Specjalny Obszar Ochrony „Roztocze Środkowe”
Ad. a) Roztoczański Park Narodowy stanowi najcenniejszy fragment regionalnego systemu
obszarów chronionych Zamojszczyzny i Lubelszczyzny.
Park charakteryzuje się urozmaiconym krajobrazem, który tworzą pasma lesistych wzgórz dochodzące
do wysokości 362m.n.p.m. i wysokości względnej do 100m, pooddzielane od siebie rozległymi
obniżeniami oraz przecięte dolina rzeki Wieprz i Świerszcz. Stoki wzgórz porozcinane są dodatkowo
siecią dolin, które tworzą bogaty mikroklimat. Podłoże geologiczne (margle, gezy, opoki, utwory
czwartorzędowe takie jak piaski, gliny, lessy) i rzeźba terenu zadecydowały o różnorodności gleb.
Z kolej warunki klimatu lokalnego i mikroklimatu wraz z wymienionymi wyżej elementami i cechami
środowiska, mają wpływ na występującą w Parku bioróżnorodności szaty roślinnej i fauny.
Ogólne dane o Roztoczańskim Parku Narodowym:
 data powołania - 10 maja 1974r.,
 powierzchnia Parku – 8481,76ha w tym na terenie miasta i gminy Zwierzyniec 93,97%
 powierzchnia otuliny – 38095,87ha w tym na terenie miasta i gminy Zwierzyniec ok. 3900ha
 kategorie ochrony:
- obszary ochrony ścisłej 805,94ha (10,4%), które obejmują Bukową Górę, Czerkies, Nart,
Jarugi (chronione najcenniejsze fragmenty buczyny karpackiej i boru jodłowego wraz z ich
osobliwościami przyrodniczymi), Miedzyrzeki (chroniący rozległe torfowiska wysokie
i przejściowe),
- obszary ochrony częściowej – 6932,29ha (89,4%);
 typy siedliskowe lasu:
- siedliska lasowe 77,6% powierzchni leśnej;
- siedliska borowe 22,4% powierzchni leśnej;
 drzewostany - w Parku występuje 21 gatunków drzew, w tym 13 gatunków stanowiących
dominację w drzewostanie. Wśród nich największe znaczenie mają: sosna, jodła i buk.
 fauna - na bogactwo fauny składają się:
- bezkręgowce: chrząszcze (około 2 tys. gatunków), ślimaki, krocionogi, pajęczaki, owady,
9
płazy, w tym gatunki rzadkie (salamandra plamista, traszka, kumak, ropucha),
gady, w tym jaszczurka zwinka i żyworodna, padalec, zaskroniec, żmija,
ptaki, około 160 gatunków z czego 100 gnieździ się tu regularnie. Do rzadkich i chronionych
m.in. należą gil, muchówka białoszyja i mała, gołąb siniak, dzięcioł, orlik, jastrząb, krogulec,
bielik,
- ssaki, w tym chronione gatunki z rzędu owadożernych, ponadto gronostaj, łasica, kuna leśna,
borsuk, jenot, wydra. Liczne są zwierzęta łowne jak jeleń, sarna, dzik, lis i inne.
Głównym celem Parku jest ochrona i zachowanie jego niepowtarzalnych wartości
przyrodniczych dla kolejnych pokoleń.
Podstawowymi funkcjami Parku są:
- ochrona walorów i zasobów,
- badania naukowe,
- dydaktyka przyrodnicza,
Funkcją uzupełniającą jest turystyka, ograniczona do wyznaczonych szlaków i rejonów parku.
Celem otuliny Parku jest ochrona Parku przed zagrożeniami zewnętrznymi. Oznacza to
konieczność prowadzenia na terenie otuliny działalności gospodarczej podporządkowanej interesom
ochrony przyrody Parku.
Park przystąpił obecnie do opracowania planu ochrony, który określi zakres dopuszczalnych
ingerencji w środowisko przyrodnicze.
-
Ad. b) Szczerzeszyński Park Krajobrazowy jest jednym z czterech parków krajobrazowych
wchodzących w skład zespołu obszarów chronionych Roztocza i Puszczy Solskiej.
Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy obejmuje tzw. Roztocze Szczebrzeszyńskie (zwane też
Gorajskim lub Zachodnim), dolinę górnego Gorajca, fragmenty dolin Wieprza i Poru. Jego
powierzchnia wynosi 20209ha z czego w gminie Zwierzyniec znajduje się wschodni fragment Parku.
Obszar Parku charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu, w tym charakterystyczne są liczne
wąwozy lessowe, dochodzące do kilkunastu metrów głębokości. Szata roślinna jest zróżnicowana. W
lasach dominują drzewostany bukowe. Na południowych niezalesionych stokach występują murawy
kserotermiczne.
Głównym celem Parku jest zachowanie, popularyzacja i upowszechnienie wartości
przyrodniczych, historycznych i kulturowych w warunkach racjonalnego gospodarowania.
Gospodarcze wykorzystanie gruntów rolnych, leśnych i innych nieruchomości polega więc reżimowi
ochronnemu, który regulowany jest poprzez przepisy:
- ustawy o ochronie przyrody i aktów wykonawczych do niej (w tym planów ochrony Parku),
- ustawy o ochronie środowiska,
- ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych,
- ustawy o lasach,
- ustawy prawo wodne,
- ustawy o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim,
Ad. c) Pomniki przyrody
Lp. Rodzaj pomnika
1
aleja
2
aleja
3
pojedyncze drzewo
4
pojedyncze drzewo
Opis pomnika
Lokalizacja
17 buków zwyczajnych (Fagus sulvatica) o obw. Zwierzyniec
od 233cm do 471cm i wys. 18m;
dwie jodły pospolite (Abies alba) o obw. 280cm
i 283cm oraz wys. 25m,
28 buków zwyczjnych (Fagus sulvatica) o obw. od Zwierzyniec
200cm do 376cm i wys. 18m;
6 jodeł pospolitych (Abies alba) o obw. od 219cm
i 298cm
sosna czarna (Pinus nigra) o obw. 235cm i wys. Zwierzyniec
22m,
orzech szary (Juglans cinerea) o obw. 203cm
Zwierzyniec
10
5
pojedyncze drzewo
6
pojedyncze drzewo
7
grupa drzew
8
pojedyncze drzewo
9
pojedyncze drzewo
10
grupa drzew
11
pojedyncze drzewo
12
grupa drzew
13
pojedyncze drzewo
14
pojedyncze drzewo
15
pojedyncze drzewo
16
grupa drzew
17
pojedyncze drzewo
18
pojedyncze drzewo
19
aleja
20
grupa drzew
21
pojedyncze drzewo
22
pojedyncze drzewo
23
grupa drzew
24
pojedyncze drzewo
25
pojedyncze rośliny
26
pojedyncze rośliny
27
pojedyncze rośliny
i wys. 18m,
dąb szypułkowy odmiana strzępolistna (Quercus Zwierzyniec
robur Pectinata) o obw. 152cm i wys. 15m,
cyprysik błorny (Taxodium distichum) o obw.
Zwierzyniec
91cm i wys. 13m,
2 jałowce wirgijskie (Juniperus virginiana) o obw. Zwierzyniec
67cm i 123cm, wys. 8m i 12m,
daglezja odmiana sina (Pseudotsuga taxifolia var Zwierzyniec
glanca) o obw. 114cm i wys. 12m,
platan klonolistny (Platanus acerifolia) o obw.
Zwierzyniec
215cm i wys. 15m,
2 brzozy papierowe (Betula papyrifera) o obw.
Zwierzyniec
380cm, 254cm i wys. 22m,
wiąz polny (Ulmus carpinifolia) o obw. 274cm
Obrocz
i wys. 18m,
5 lip drobnolistnych (Tilia cordata) o obw. 260cm, Obrocz
338cm, 472cm, 486cm, 538cm i wys. 20 -23m,
lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obw. 485cm
Obrocz
i wys. 25m,
wiąz górski (Ulmus glabra) o obw. 310cm i wys. Obrocz
20m,
wiąz szypułkowy (Ulmus laevis) o obw. 275cm
Kosobudy
i wys. 35m,
2 wiązy szypułkowe (Ulmus laevis) o obw. 250cm Kosobudy
wiąz szypułkowy (Ulmus laevis) o obw. 475cm
Kosobudy
i wys. 35m,
Kosobudy
i wys. 25m,
33 lipy drobnolistne (Tilia cordata) o obw.
Kosobudy
od 145cm do 320cm i wys. od 20m do 25m,
2 lipy drobnolistne (Tilia cordata) o obw. 350cm Kosobudy
jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) o obw.
Kosobudy
454cm i wys. 25m,
Topólcza
i wys. 25m,
lipy szerokolistne (Tilia platyphyllos) o obw.
Topólcza
do 320cm i wys. od 15m do 22m,
lipa szerokolistne (Tilia platyphyllos) o obw.
Topólcza
320cm i wys. 18m,
śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis)
las państwowy
stanowisko o pow. 0,70ha
zimoziół północny (Linnaea borealis) stanowisko las państwowy
o pow. 0,02ha
zimoziół północny (Linnaea borealis) stanowisko las państwowy
o pow. 0,01ha
Ad. d) Natura 2000 – Obszar Specjalnej Ochrony „Roztocze”
Znaczna część gminy (na południe i wschód od drogi wojewódzkiej) została objęta na
podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 września 2007r. obszarem specjalnej
ochrony ptaków pod nazwą „Roztocze” (kod obszaru PLB060012) wchodzącym w skład Europejskiej
sieci ekologicznej NATURA 2000. Jest to jedna z największych ostoi ptasich w Polsce. Do
11
najcenniejszych gatunków tej ostoi należą: dzięcioł białogrzbiety, puchacz, puszczyk uralski i orlik
krzykliwy – gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi oraz dzięcioł zielonosiwy.
Ad. e) Natura 2000 – Specjalny Obszar Ochrony „Roztocze Środkowe”
Obszar położony w całości w granicach Roztoczańskiego Parku Narodowego mający znaczenie
dla Wspólnoty PLH060017 „Roztocze Środkowe”. Obszar ważny dla zachowania bioróżnorodności.
Naturalne, dobrze zachowane starodrzewia, silnie zróżnicowane zbiorowiska leśne. Bogata flora
naczyniowa z wieloma rzadkimi i zagrożonymi gatunkami; rzadkie i interesujące gatunki roślin
niższych (grzybów, porostów i mszaków). Cenna ostoja fauny puszczańskiej.
3.2. Przyrodniczo-kulturowe obszary wymagające ochrony
Na terenie miasta Zwierzyniec znajdują się: zabytkowe parki i ogrody. Są to:
 użytkowo-ozdobne ogrody (ul. Kolejowa i Parkowa) o pow. ok. 18ha,
 osiedlowy park środowiskowy (3ha) w dolinie Wieprza,
 ogród spacerowo-użytkowy (2ha) – „Rózin”,
 zieleń parkowa wokół pałacu plenipotenta,
 zieleń parku pałacowego, „zwierzyńczyka” i wyspy (ok. 28ha).
W ich obrębie występują rzadkie gatunki drzew takich jak:
 brzoza papierowa (1 drzewo);
 cyprysik błotny (1 drzewo);
 dąb błotny (1 drzewo);
 dąb burgundzki (1 drzewo);
 dąb czerwony (3 drzewa);
 jedlica Douglassa (25 drzew);
 klon tatarski (60 drzew);
 lipa amerykańska (2 drzewa);
 lipa szerokolistna (1 drzewo);
 orzech sercowaty (1 drzewo);
 orzech szary (1 drzewo);
 platan klonolistny (1 drzewo);
 sofora japońska (1 drzewo);
 sosna czarna (3 drzewa).
4. STAN I FUNKCJONOWANIE ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
4.1. Elementy i cechy środowiska
4.1.1. Budowa geologiczna
Położony na Roztoczu omawiany obszar leży w obrębie Niecki Lubelskiej, w strefie dzielącej
platformę wschodnioeuropejską od struktur orogenicznych Europy Zachodniej.
W jurze i kredzie, na obszarze dzisiejszego Roztocza, uformowana została synklina Urzędów-Narol,
wydłużona w kierunku WNW–ESE. W trzeciorzędzie obszar Roztocza podlegał ruchom
wypiętrzającym, w wyniku których pierwotna forma wklęsła została wydźwignięta i utworzyła wielką
strukturę zrębową i doprowadziły równocześnie do rozbicia zrębu Roztocza na szereg różnej wielkości
bloków, rozdzielonych obniżeniami.
Rozwój budowy geologicznej Roztocza zachodził podczas dwu cykli sedymentacji pokrywy
osadowej w mezokenozoliku. W kredzie osadziły się wapienie o łącznej miąższości 1200m, zaś w
trzeciorzędzie skały osadowe osiągnęły około 100m.
Główne elementy strukturalne na obszarze gminy Zwierzyniec, związane z cyklami transgresji
i regresji morza (te ostatnie głównie w trzeciorzędzie) oraz tektoniką, to:
12
blok północno-wschodni (monoklina), leżący między Żurawnicą i Kosobudami, zbudowany z
opok i gez górnego mastrychtu. Obejmuje on północną część gminy;
 blok zachodni, leżący w południowo-zachodniej części gminy, w strefie krawędziowej Roztocza,
między Tereszpolem-Zwierzyńcem a Góreckiem Starym, charakteryzuje się złożoną budową
wewnętrzną. Na powierzchni występują opoki i gezy górnego mastrychu, lokalne utwory starszych
poziomów górnokredowych, zaś wzdłuż granicy gminy obserwuje się płaty utworów
trzeciorzędowych – wapienie mioceńskie;
 blok środkowy, między Obroczą a Senderkami, obejmuje środkową część gminy. Zbudowany jest
z zalegających poziomo opok i gez mastrychtu dolnego.
Bloki te podzielone są obniżeniami nawiązującymi do poprzecznych SW-NE (suche doliny
Kosobud), dyslokacji podłużnych NW-SE (odcinek doliny Wieprza między Bondyrzem i Obroczą)
oraz obniżenia o charakterze rowów tektonicznych (Padół Zwierzyniecki i dolina Wieprza na północ
od Zwierzyńca).
W czwartorzędzie, w wyniku procesów sedymentacyjnych przebiegających na przemian z
fazami erozji i denudacji, wytworzyły się zróżnicowane, nieskonsolidowane osady, wypełniające
głównie obniżenia i doliny rzeczne.
Najistotniejszą rolę w formowaniu powierzchni pokrywy osadów czwartorzędowych odegrał okres
ostatniego zlodowacenia (Wisły). Powstały wówczas piaski, piaski mułkowate i mułki, o miąższości
do 10m, wypełniające częściowo dolinę Wieprza, łącznie z terasą nadzalewową. Na wierzchowinach
czwartorzęd zachował się w bardzo niewielkich ilościach, najczęściej w postaci izolowanych cienkich
płatów powłoki piaszczystej. Nieciągłość pokrywy czwartorzędowej sprawia, że na dużych obszarach
tuż pod glebą występuje rumosz skał kredowych. Nawet tam, powierzchnia kredy pokryta jest
utworami młodszymi, często brak jest warstwy nieprzepuszczalnej, izolującej wody poziomu
kredowego.
W ostatnim okresie glacjalnym powstała pokrywa utworów pyłowych – lessów. Występuje ona
w postaci zwartej pokrywy w północno-zachodniej części gminy, leżącej na Roztoczu Zachodnim. Jej
miąższość przekracza 20m. Na Roztoczu Środkowym lessy występują jedynie w postaci izolowanych
płatów w okolicach Guciowa i Bondyrza.
U schyłku zlodowacenia i na początku holocenu uformowały się liczne wydmy zbudowane z
piasków eolicznych, o miąższości do kilkunastu metrów. Większe ich zespoły występują w zachodniej
części Padołu Zwierzynieckiego oraz pojedynczo na terasie nadzalewowej w dolinie Wieprza. W tym
okresie powstały także w dolinie Wieprza osady hydrogeniczne: torfy i namuły mineralno-organiczne
o miąższości 3-5m.

4.1.2. Rzeźba terenu
Obszar gminy w większości swej części położony jest w obrębie Roztocza Środkowego, a tylko
fragment zachodni i pólnocno-zachodni leży w obrębie Roztocza Zachodniego (zwanego również
Roztoczem Gorajskim a często lessowym).
Całe Roztocze stanowi zrąb dźwignięty w stosunku do regionów sąsiednich, którego warstwy
skalne (gezy i opoki margliste) są ułożone synklinalnie.
W rzeźbie gminy wyróżnić można następujące formy geomorfologiczne:
 szereg wyraźnie izolowanych wzniesień z zachowanymi w różnym stopniu powierzchniami
zrównań. Wzniesienia pooddzielane są od siebie różnymi co do genezy obniżeniami. Głównymi
wzniesieniami są:
- wzniesienie Kamiennej Góry z kulminacją 340m.n.p.m., usytuowane pomiędzy Żurawnicą a
Kosobudami. Wzniesienie to zbudowane jest z odpornych na procesy niszczejące opok i gez.
Powierzchnie zrównań są tu słabo zachowane. Deniwalacje wahają się od 90 do 120m. Stoki
wzniesienia w części zachodniej i południowo-zachodniej są krótkie i strome, w części
południowo-wschodniej opadają
łagodnie ku niższej
powierzchni
zrównania
wierzchowinowego o wysokości 250m.n.p.m., należącego do Wyżyny Lubelskiej,
- grzbiet Bliżowa usytuowany pomiędzy obniżeniem Kosobud, doliną Wieprza oraz doliną
Jacynki. W granicach gminy znajduje się zachodnia część tego mikroregionu. Zachowane są tu
dobrze powierzchnie wierzchowinowe na wysokości 320 330m.n.p.m. Wzniesienie to rozcięte
13
jest prostolinijnymi, długimi, suchymi dolinami opadającymi ku dolinie Wieprza. Całe
wzniesienie zbudowane jest z odpornych opok i gez,
- wzniesienie Nart-Czerkies usytuowane w południowo-wschodniej części gminy. Od wschodu
ogranicza go dolina Wieprza, od zachodu – Padół Zwierzyniecki. Na północy dochodzi do wsi
Obrocz, a na południu przecięte jest granicą gminy. Zachowane tu są dobrze rozległe
powierzchnie wierzchowinowe na wysokości około 363m.n.p.m., ścinające odporne opoki
i gezy, pokryte utworami czwartorzędnymi, w tym utworami pyłowymi.
Wzniesienie charakteryzuje się asymetrią stoków. Stok północno-wschodni w obrębie wsi
Guciów opada ku dolinie Wieprza. Jest on rozcięty gęstą siecią krótkich (ok. 1,5km) ale
głęboko wciętych suchych dolin z rozwiniętymi systemami wąwozów zbudowanych w
utworach pyłowych.
Stok południowo-zachodni opada ku Padołowi Zwierzynieckiemu. Jest on silnie
rozczłonkowany i składa się z częściowo wyodrębniających się różnej wielkości wzgórz,
pooddzielanych od siebie szerokimi obniżeniami, wyścielonymi piaskami. W obrębie tych
obniżeń rozwinęły się wydmy,
- Bukowa Góra usytuowana pomiędzy Padołem Zwierzynieckim a obniżeniem Panasówki. Bukowa
Góra stanowi rozległe wzniesienie zbudowane z opok i gez zachowanych fragmentach
wierzchowinowej powierzchni zrównania o wysokości 310-320m.n.p.m. Stok wschodni
wzniesienia opada ku dolinie Wieprza. Jest on rozcięty krótkimi, szerokimi, głęboko wciętymi,
suchymi dolinkami o stromych zboczach. Ku zachodowi wzniesienie Bukowej Góry opada ku
Nizinie Sandomierskiej bardzo wyraźną krawędzią ciągnącą się na odcinku około 4km między
Panasówką a Tereszpolem,
- wzniesienia Roztocza Szczebrzeszyńskiego usytuowane w północno-zachodniej części gminy,
zbudowane z opok z dużym nakładem utworów lessowych.
Wzniesienia te z kulminacją Dąbrowa Góra (343m.n.p.m.) rozcięte są siecią wąwozów o
gęstości średnio 2,46km/km2. Jest to obszar silnie „ukształtowany erozją wąwozową”;
 dolina Wieprza składa się z dwóch wyraźnie różniących się odcinków, a to Bondyrz - Obrocz oraz
Obrocz - północna granica gminy.
Odcinek górny Bondryrz-Obrocz ma przebieg prostolinijny o kierunku NW-SE, jej szerokość
wynosi około 1km. Dno doliny zajmują: meandrujące, słabo wcięte koryto, zabagniona terasa
zalewowa o szerokości 500-600m, terasa nadzalewowa o wysokości względnej około 5m. Jest
ona dobrze rozwinięta po południowej części koryta, na jej powierzchni występują niewielkie
wydmy.
Za Obroczą bliżej Zwierzyńca dolina rozszerza się do około 2km. Koryto przestaje
meandrować, przekształca się w kręte a nawet proste. Maleje też szerokość terasy zalewowej do
200-300m. Dno doliny pozostaje jednak silnie podmokłe.
 Padół Zwierzyniecki wykształcony jest w dnie rowu tektonicznego i przebiega od południowowschodniej granicy gminy przez okolice leśniczówki Kruglik, Zwierzyniec do Szczebrzeszyna.
Szerokość Padołu dochodzi do 2km, jego dno położone na wysokości około 250m.n.p.m. jest
silnie zabagnione. Po stronie zachodniej Padołu ciągnie się piaszczysta równina o wysokości
względnej 4-5m ponad dno Padołu. Na równinie tej rozwinęły się wydmy osiągające wysokość
względną do 12m.
W mikroreliefie gminy zaznaczają się wpływy antropogenne głównie w postaci: teras
śródpolnych oraz rozcięć drogami polnymi, zachowały się również nieczynne wyrobiska glin,
wapieni, piasków.
4.1.3. Występowanie obszarów naturalnych zagrożeń geologicznych
Procesy geologiczne w opracowywanym obszarze są głównie wynikiem „nakładania” się
przyczyn naturalnych i antropogennych, a przede wszystkim:
 budowy litologicznej, która uprzywilejowuje procesy, zjawiska i mechanizmy erozji i denudacji;
lessowa pokrywa na Roztoczu Szczebrzeszyńskim jest szczególnie podatna na rozwój procesów
geodynamicznych,
14

rzeźby terenu, a głównie w obszarach dużych deniwelacji na Roztoczu Szczebrzeszyńskim, w
rejonie Zwierzyńca na Roztoczu Środkowym, stokach głęboko wciętych dolin rzecznych
(szczególnie doliny Wieprza),
 użytkowania terenu, bowiem rodzaj zagospodarowania terenu, a więc i jego pokrycia, decyduje o
natężeniu zjawisk, procesów i mechanizmów erozyjnych; tereny odlesione, użytkowane rolniczo,
z wykonywaniem orki wzdłuż stoków – są narażone na przyśpieszoną erozję powierzchniową
i wąwozową.
Z punktu widzenia zagospodarowania przestrzennego, jako jego istotne uwarunkowanie, ściśle
ograniczenie lub całkowite wykluczenie urbanizacji, najistotniejsze są następujące rodzaje i typy
zagrożeń geologicznych:
1) zmywanie, spełzywanie, cieczenie – to zjawiska dotyczące stoków i zboczy o nachyleniu ponad
10%, gdzie wierzchnie warstwy litosfery są niszczone w wyniku współudziału mrozu, wód
opadowych, roztopowych, powodujące powolne i drobnoskalowe przemieszczanie się osadów
zgodnie z nachyleniem stoku; występuje punktowo niemal na całym obszarze a jego niszczące
skutki dotyczą głównie degradacji pokrywy glebowej,
2) erozja wąwozowa, niszcząca wierzchnią warstwę litosfery, a skutkiem jej występowania jest sieć
wąwozów i suchych dolin na Roztoczu Szczebrzeszyńskim; materiał pochodzący z rozcinania
powierzchni litosfery zbudowanej ze skał lessowych i lessopodobnych jest osadzany u wylotu
dolinek i wąwozów w postaci tzw. stożków napływowych, często tarasujących i ograniczających
odpływ wód opadowych i roztopowych, co powoduje ich duże zawodnienie i wykluczenie z
zabudowy mieszkaniowej, a nawet rolniczego użytkowania. Niemal wszystkie dolinki uchodzące
do doliny Wieprza z Roztocza Szczebrzeszyńskiego mają u wylotu stożki napływowe,
3) osuwiska erozyjno-denudacyjne i obrywy są charakterystyczne dla terenów o dużym nachyleniu
stoków, deniwelacjach terenu i pojemności wodnej przypowierzchniowych warstw
litosferycznych, a ich cechami są: wielkoskalowość, gwałtowność zjawiska i nieprzewidywalność,
przez co zagrożenie mienia i życia ludzi. Na mapie studium zaznaczono główne rejony ich
występowania: na zboczach doliny Wieprza w Guciowie, na zboczach wzniesień w rejonie
Żurawnicy, Wywłoczki i Turzyńca.
Ograniczenie lub wykluczenie urbanizacji tych rejonów jest połowicznym rozwiązaniem.
Właściwym działaniem przeciwdziałającym skutkom procesów geodynamicznych jest utrwalenie
stabilności zboczy poprzez zalesienie, zakrzaczenie lub co najmniej zadarnienie, a więc odtwarzanie
trwałej pokrywy roślinnej.
4.1.4. Gleby
Duże zróżnicowanie gleb gminy uwarunkowane jest różnorodnością skał macierzystych, rzeźby
terenu i stosunków wodnych.
Na garbach i wierzchowinach dominują gleby wytworzone z gez i opok. Terasa zalewowa
i nadzalewowa zajęta jest przez gleby wytworzone z piasków luźnych i słabo gliniastych. Występują
one też w dnach suchych dolin. Na obszarze Padołu Zwierzynieckiego pokrywa piaszczysta uległa
zwydmieniu.
W zachodnich partiach gminy należących do Roztocza Zachodniego oraz na fragmentach terenu
w okolicach Guciowa i Bondyrza występują utwory lessowe.
Na obszarach występowania spękanych skał kredowych i piaszczystych utworów
czwartorzędowych szybkie wsiąkanie wód sprzyja procesom bielicowania gleb. W dolinach Wieprza
oraz strumieni Świerszcz i Szum gdzie wody gruntowe występują na niewielkich głębokościach
wykształciły się gleby hydrogeniczne.
Pod względem typów gleb na obszarze gminy przeważają gleby brunatnoziemne
i bielicoziemne, mniejsze powierzchnie zajmują rędziny, mady rzeczne i gleby bagienne.
4.1.5. Wody

Wody podziemne
Obszar miasta i gminy Zwierzyniec leży w obrębie jednostki hydrogeologicznej rejonu
Lubelsko-Radomskiego, w podregionie Roztoczańskim. Główny poziom wodonośny jest tu związany
15
z utworami kredowymi i czwartorzędowymi. Serie trzeciorzędowe nie odgrywają istotnej roli jako
poziom wodonośny.
 Wody piętra kredowego
Środowisko skalne wód podziemnych tworzą serie skał osadowych mastrychtu górnego,
wykształcone w postaci spękanych margli, opok, a przede wszystkim gez. Są to skały o dużej
porowatości, jednakże znikome wielkości porów nie stanowią warunków do swobodnego ruchu wód.
Wody przemieszczają się głównie szczelinami skalnymi, które powstały jako spękania tektoniczne
sięgające na duże głębokości. Oprócz nich są liczne spękania wietrzeniowe, ułatwiające infiltrację
wód opadowych.
Główny zbiornik wód podziemnych, obejmujący swym zasięgiem obszar gminy, to zasobny w
wodę zbiornik Chełmsko-Zamojski. Należy on do GZWP w Polsce (nr 407). Ma charakter zbiornika
odkrytego, gdyż większość kredowych utworów wodonośnych występuję bez żadnego lub prawie
żadnego przykrycia utworami młodszymi. Warunki infiltracji są tu bardzo dobre, co powoduje słabą
odporność naturalną zbiornika na zanieczyszczenia. Charakter zwierciadła wody jest swobodny
i nawiązuje do rzeźby terenu. Główne kierunki przepływu wód to zachodni i północny. Krążenie wód
podziemnych odbywa się systemem szczelin, występujących do głębokości ok. 200-300m. Głębokość
serii wodonośnej (o znaczeniu praktycznym), charakteryzuje się współczynnikiem przepuszczalności
„k” wyższym od 1x10–5m/s, wynosi 100-120m. Średnia głębokość ujęć kształtuje się na poziomie 70m.
Szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynoszą 1050tys. m3/d, zaś wskaźnik zasobów dyspozycyjnych –
1,38 l/s km-2. Są to wody węglowo-wapienne, rzadziej węglowo-wapienno-magnezowe, o niskiej
mineralizacji. Jakość wód GZWP jest wysoka, gdyż wartość prawie wszystkich głównych składników
mieści się w granicach normy dla wód pitnych.
Głębokość występowania wód podziemnych piętra kredowego uzależniona jest od rzeźby terenu
i zmienia się od kilku metrów w strefie zboczy do 30-50m w obszarach wierzchowinowych. W
dolinach rzek woda występuje na głębokości do 2m.
 Czwartorzędowe piętro wodonośne
Zawodnione utwory czwartorzędowe występują w dolinach erozyjnych Wieprza i Świerszcza
oraz lokalnie, jako poziomy zawieszone w skałach wierzchowin. Wody w utworach
czwartorzędowych nie tworzą ciągłego poziomu wodnego.
W dolinach rzecznych skałami wodonośnymi są głównie piaski różnoziarniste i żwiry.
Miąższość warstwy wodonośnej wynosi tu 20-60m i szybko zmniejsza się od osi doliny ku zboczu.
Zbiorniki wód czwartorzędowych mają wydłużony kształt, a ich szerokość nie przekracza kilkuset
metrów. Wykazują one łączność z wodami powierzchniowymi, a także wyraźne powiązania z wodami
kredowymi. Głębokość występowania zwierciadła wód jest niewielka.
Zasilanie piętra czwartorzędowego w dolinach rzecznych następuje przez boczny dopływ wody
z piętra kredowego oraz przez infiltrację opadów atmosferycznych.
W sferach wierzchowinowych stwierdza się lokalne występowanie wód podziemnych, utrzymujących
się na zwietrzelinie skał węglowych lub na warstwie glin zwałowych. Wody te zasilane są wyłącznie
przez opady atmosferyczne. Zasobność wodna tych obszarów jest mała. Miąższość warstw
wodonośnych jest niewielka, a równocześnie duże są wahania stanów wód. Głębokość występowania
zwierciadła wody podziemnej wynosi od kilku do kilkunastu metrów.
Na płaskich zrównaniach wierzchowinowych międzyrzecza Świerszcza i Szumu (południowa część
gminy) wody w utworach piaszczysto-pylastych występują do samej powierzchni topograficznej,
powodując zabagnienia rozległych obszarów.

Źródła
Roztocze należy do regionów Polski o pokaźnej ilości źródeł, odprowadzających durze ilości
niezanieczyszczonych wód podziemnych. Każde ze źródeł składa się z wielu wypływów
szczelinowych, które ciągną się na odcinku nawet kilkudziesięciu metrów. Najsilniejsze
i najwydajniejsze źródła występują w dolinie Wieprza.
W dolinie Wieprza, do północnej granicy gminy Zwierzyniec występują następujące większe wpływy
wód podziemnych, zasilane z kredowego poziomu wodonośnego:
- w Hutkach koło Krasnobrodu zarejestrowano występowanie sześciu dużych i kilkunastu małych
źródeł o wydajności 100-250 l/s (to źródło położone jest poza granicami gminy Zwierzyniec);
- u podnóża Stokowej Góry – o wydajności 110-160 l/s;
16
- w miejscowości Obrocz – o wydajności 20-50 l/s;
- w miejscowości Wywłoczka – o wydajności 20-80 l/s.
Skład chemiczny wód źródłowych (wypływy w Hutkach i u podnóża Stokowej Góry) wskazuje, że są
to wody czyste, słabo zmineralizowane. Odczyn pH jest obojętny. Skład chemiczny wód źródłowych
w bardzo niewielkim stopniu obrazuje wpływ czynników antropogennych (kwaśne opady, nawożenie
mineralne, ścieki).

Wody powierzchniowe
 Cieki
Ciekiem powierzchniowym odwadniającym prawie cały obszar gminy jest rzeka Wieprz wraz z
dwoma dopływami: Świerszcz i Wieprzec. Tylko w niewielkiej południowej części gminy zbiera
wodę źródłowy odcinek potoku Szum, będący dopływem Tanwi-Sanu. Przez południową część gminy
przebiega zatem dział wodny II rzędu, oddzielający dorzecza prawostronnych dopływów Wisły:
Wieprza i Sanu.
Rzeka Wieprz, stanowiąca oś hydrograficzną obszaru gminy, wypływa z jez. Wieprzowego we
wsi Wieprzowe. W miejscowości Bondyrz rzeka przecina granicę gminy i nie zmieniając kierunku
dopływa do Zwierzyńca. Tuż powyżej przekroju wodowskazowego w Zwierzyńcu uchodzi do
Wieprza mały lewostronny dopływ – potok Świerszcz. Poniżej Zwierzyńca rzeka zmienia kierunek
biegu na północny i poniżej Żurawnicy przecina granicę gminy.
Na odcinku od ujścia potoku Jacynka do Zwierzyńca dolina jest wąska, a jej dno podmokłe.
Rzeka nie jest uregulowana, we wschodniej części gminy płynie tworząc liczne meandry. Wcięcie
koryta w dno doliny jest niewielkie, w wielu miejscach nie przekracza 0,5m tylko w zakolach, pod
podcinanym brzegiem, osiąga miejscami 2 metry. Średni spadek dna doliny wynosi 1,7‰, nurt jest
bystry, koryto niestabilne i ulega intensywnej erozji bocznej.
W Zwierzyńcu rzeka zmienia kierunek na południkowy. Jej szerokość wzrasta do 1,5-2km.
Wysokie zbocza, wzdłuż których ciągnie się nieprzerwanie osadnictwo, kontrastują z płaskim dnem
doliny. Średni spadek doliny jest podobny jak na odcinku powyżej Zwierzyńca, ale uregulowanie
rzeki spowodowało znaczny wzrost spadku koryta i jego wcięcie w dno doliny.
Na Wieprzu w miejscowości Rudka zlokalizowane są zbiorniki retencyjne.
Lewostronny dopływ Wieprza – potok Świerszcz płynie w Dolinie Zwierzynieckiej, przez
tereny leśne, podmokłe i zawydmione RPN. Strumień ma szerokość 1-3m, mały spadek i nieznacznie
wcina się w podłoże. Z biegiem potoku wcięcie koryta wzrasta. W dolnym biegu wody potoku są
spiętrzone jazem i służą do zasilania stawów „Echo”. W Zwierzyńcu. Tuż przed ujściem Świerszcza
do Wieprza, potok zasila staw Kościelny z zabytkowym kościołem. Przepływy Świerszcza w okresie
letnim kształtują się na poziomie 60 l/s.
Niewielki północno-wschodni fragment gminy, w rejonie miejscowości Kosobudy, odsłania
potok Wieprzec, dopływ Topornicy, uchodzącej do Wieprza. W południowej części gminy, w
rozległych bagnach Doliny Zwierzynieckiej, znajduje się obszar źródłowy potoku Szum, który
poprzez Tanew dopływa do Sanu. Mały spadek terenu powoduje, że na obszarze torfowisk ciek jest
słabo wcięty w podłoże i silnie meandruje, dalej rozcina płaszcz utworów piaszczystych. Szum
opuszcza obszar gminy w rejonie Górecka.
 Charakterystyka odpływu ze zlewni górnego Wieprza
Podstawą do charakterystyki hydrologicznej są wyniki pomiarów prowadzonych na jedynym w tym
obszarze posterunku wodowskazowym, zlokalizowanym w Zwierzyńcu (A=406km2). Poniżej
zmieszczone informacje pochodzą z opracowań Michalczyka (1986), Wilgata i Michalczyka (1987),
Michalczyka (1991) oraz Michalczyka i Wilgata (1995).
Charakterystyczną cechą górnego Wieprza jest niska amplituda wahań przepływów rocznych,
bowiem 1,05<QŚr<3,6m3/s. Współczynnik nieregularności (Qmax/Qmin) jest niski i wynosi 3,4.
Wskazuje on na znaczną retencję wody w podłożu i szacie roślinnej. Jeszcze niższą wartość ma
współczynnik nieregularności miesięcznej, który wynosi 1,54 i należy do najniższych w Polsce.
Największe przepływy występują w kwietniu (Qśr=2,29m3/s), a najmniejsze w styczniu
(Qśr=1,54m3/s).
Duże wezbrania formują się w czasie gwałtownie przebiegających roztopów, przy
zamarzniętym gruncie. Wody pojedynczych opadów w okresie lata są w większości wchłaniane
i zatrzymywane w warstwie glebowej lub skałach płytkiego podłoża i nie powodują wezbrań.
17
Opisane powyżej warunki hydrologiczne w dorzeczu górnego Wieprza wskazują na udział w
odpływie całkowitym spływu powierzchniowego oraz na specyficzną rolę zasilania podziemnego.
Udział wód podziemnych w zasilaniu górnego Wieprza wynosi 73% i w skali kraju jest wyjątkowo
wysoki. Wody podziemne regulują odpływ w ciągu roku, co wskazuje na dużą chłonność i zasobność
podłoża. Znacznie mniejszy natomiast mają wpływy na wyrównanie wieloletnie odpływu, co
świadczy o reagowaniu podziemia na serie lat suchych i wilgotnych.
 Obszary podmokłe, stawy i zbiorniki wodne
Wzdłuż doliny Wieprza, od Guciowa do Zwierzyńca (wschodnia część gminy) występują
lokalne podmokłości, spowodowane okresowym piętrzeniem rzeki przez roślinność nadwodną. Tam
także, pod zboczami doliny rzeki, występują zabagnienia
spowodowane wysiękami wód
podziemnych.
Także w południowej części gminy, w międzyrzeczu Wieprza i Tanwi-Sanu oraz w górnych
biegach potoków Świerszcza i Szum utrzymują się zabagnienia, mimo wykonanych przed laty
melioracji odwadniających. Obecnie poprzez budowę zastawek na rowach melioracyjnych oraz
zasypania niektórych rowów dąży się do zahamowania osuszania tego obszaru.
W szerokiej dolinie Wieprza, poniżej Zwierzyńca (północna część gminy), istnieją starorzecza,
będące w różnym stopniu zarastania. Powstały one w wyniku naturalnej ewolucji sieci rzecznej lub
przez odcięcie meandrów i wyprostowanie koryta rzeki.
Niskie zasoby wód powierzchniowych obszaru gminy przejawiają się również w niewielkiej
ilości zbiorników wodnych. W Dolinie Zwierzyńca występuje kompleks stawów „Echo”, o łącznej
powierzchni 42ha. Na terenie Zwierzyńca usytuowany jest Staw Kościelny z zabytkowym kościołem
wzniesionym na jednej z wysp.
Na obrzeżach Zwierzyńca, w Rudce, wybudowano zbiornik retencyjny, zasilany wodami
Wieprza. Jego powierzchnia wynosi około 6ha, a głębokość do 2,5m.
4.1.6. Klimat
Według regionalizacji klimatu Polski E. Romera (1949) klimat Roztocza należy do klimatu
Wyżyn Środkowych.
Według termicznej klasyfikacji przeprowadzonej przez M. Janiszewskiego (1962) Roztocze
leży w krainie długiej zimy (około 98 dni), średnio długiego lata (około 95 dni), krótkiej wiosny
i jesieni.
Według regionalizacji klimatu, dokonanej w oparciu o temperaturę, opady, wilgotność
powietrza i zachmurzenie (W.Wiszniewski, W.Chełchowski 1975) Roztocze należy do lubelskozamojskiego regionu klimatycznego. Bardziej szczegółowy podział wg W.A.Zinkiewiczów (1975)
zalicza Roztocze Środkowe do tomaszowskiej dzielnicy klimatycznej.

Charakterystyczne cechy klimatu:
 Cyrkulacja powietrzna
Na teren gminy najczęściej (63% przypadków w roku) napływają masy powietrza polarnomorskiego z maksimum napływu w ciągu lata (80%). Masy powietrza polarno-kontynentalnego
obejmują około 30% przypadków w roku a maksimum napływów z końcem zimy i na początki
wiosny. Powietrze arktyczne dopływa rzadko (około 6% przypadków w roku) najczęściej w zimie i na
wiosnę, najrzadziej pojawia się tu powietrze zwrotnikowe.
 Stosunki termiczne
Przebieg roczny temperatury w rejonie Roztoczańskoego Parku Narodowego kształtuje się
następująco:
zima
wiosna
lato
jesień
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
-2,0
-4,5
-3,2
1,7
7,4
12,5 16,5 17,5 16,8 12,8
7,9
2,9
śr.
-3,2
7,2
16,9
7,9
Źródło: W.Warakomski: Zarys klimatu Roztocza (w:) Roztoczański Park Narodowy praca zbiorowa pod red.
T.Wilgata, Zwierzyniec
18
Średnia data ostatnich wiosennych przymrozków przygruntowych wypada na około 20 maja,
maksymalnie przymrozek może wystąpić 10 czerwca. Średnia data pierwszych jesiennych
przymrozków przygruntowych przypada około 20 września, najwcześniej może się pojawić około 31
sierpnia.
Okres wegetacyjny (ze średnią temperaturą dobową ponad 5oC) wynosi przeciętnie około 203
dni (w Polsce północnej 190 do 220 w południowo-zachodniej części kraju).
 Opady
Wysokość opadów jest zróżnicowana nie tylko w poszczególnych miesiącach i latach lecz
również przestrzennie ze względu na duże urozmaicenie rzeźby terenu (stoki zachodnie i południowozachodnie otrzymują najwięcej opadów).
Średnia roczna suma opadów wynosi około 710mm, przy czym rozpiętość sum rocznych w
Zwierzyńcu wynosi od 500 do 1020mm. W ostatnich latach notuje się zmniejszenie ilości opadów.
Liczba dni z opadem wynosi około 160 dni, w tym najwięcej w grudniu i styczniu, najmniej w
październiku i sierpniu.
Trwała pokrywa śnieżna pojawia się w połowie grudnia i utrzymuje się do polowy marca, w
tym pokrywa o grubości 10cm zalega około 2 miesięcy, a co najmniej 20cm około 1 miesiąca.
Gmina Zwierzyniec położona jest na obszarze tzw. szlaków gradowych w kraju. Opady gradu
towarzyszą częstym burzom letnim.
 Wiatry
Na terenie gminy przeważają wiatry z kierunku zachodniego lub południowo-zachodniego
(ponad 30% częstości występowania).
Z kolei najmniejszą częstotliwość wykazują wiatry z kierunku wschodniego i północnowschodniego (około 13% częstości występowania).
Znaczny jest udział cisz – od około 12% na terenach otwartych do 40% w obniżeniach i na
obszarach śródleśnych.
 Zachmurzenie
Rejon Roztocza, a w tym gmina Zwierzyniec charakteryzuje się jednym z najniższych w Polsce
zachmurzeniem oraz najwyższym nasłonecznieniem. W skali roku najmniejsze zachmurzenie
występuje w miesiącach III-X.
 Zróżnicowanie warunków topo- i mikroklimatycznych
Urozmaicona rzeźba i duży udział powierzchni leśnych w gminie wpływa na zróżnicowanie
warunków topo- i mikroklimatycznych, co przejawia się poprzez:
- lepsze nasłonecznienie łagodnie nachylonych stoków i zboczy w ekspozycji południowej,
południowo-wschodniej, południowo-zachodniej.,
- inwersje temperatury w dolinach i rozległych obniżeniach terenowych,
- słabą wentylację dolin i obniżeń terenowych co sprzyja tworzeniu się mgieł, mrozowisk, zaleganiu
zanieczyszczeń powietrza,
- większe opady na stokach o ekspozycji W, WS, WN (zjawisko tzw. cienia opadowego),
- grubszą pokrywę śnieżną i dłuższe jej zleganie na terenach zawietrznych,
- łagodzenie przebiegu dobowych elementów meteorologicznych na terenach leśnych.
4.1.7. Szata roślinna
Szatę roślinną gminy Zwierzyniec cechuje bogactwo i różnorodność wynikająca ze
zróżnicowanych warunków edaficznych, wodnych a także klimatu o cechach przejściowych między
klimatem kontynentalnym i atlantyckim. Na obszarze tym dominują gatunki środkowoeuropejskie.
Występują też gatunki borealne a także atlantyckie i subatlantyckie. Charakterystyczne jest
występowanie elementu górskiego. Jest to rejon przebiegu północno-wschodniej granicy zwartego
zasięgu buka, jodły, świerka, klonu, jaworu i lipy szerokolistnej.
Dominującymi na tym obszarze zbiorowiskami roślinności są zespoły leśne. Zajmują one na
terenie gminy przeszło 65% powierzchni. Znaczna część lasów, szczególnie należących do
Roztoczańskiego Parku Narodowego charakteryzuje się wysokim stopniem naturalności. Zespoły
leśne są zróżnicowane zależnie od warunków glebowych, wysokości, rzeźby terenu.
19
Najbardziej charakterystycznym zespołem jest buczyna karpacka Fagetum carpaticum
z drzewostanami bukowymi i bukowo-jodłowymi. Zespół ten występuje głównie na umiarkowanie
wilgotnych glebach brunatnych wytworzonych z gez, lessów lub utworów lessowych na zboczach
wzniesień, jarów, wąwozów. W runie tego zespołu spotykana jest duża liczba gatunków górskich.
Na niewielkich powierzchniach na glebach typu rędzin rozwinął się zespól dąbrowy świetlistej
Potentillo albae–Quercetum charakteryzującej się dużym bogactwem gatunków. Występują też
fragmenty grądu lipowo-grabowego.
Na glebach bielicowych wytworzonych z piasków występują zespoły borów. W terenach
równinnych i lekko falistych oraz pagórach wydmowych występuje bór sosnowy Leucobryo Pinetum z
drzewostanami sosnowymi, czasem jodłowo-sosnowymi z domieszką świerka i buka. Na podmokłych
obniżeniach terenu, na glebach bagiennych wytworzonych z torfu oraz bielicowo-torfowych występuje
sosnowy bór bagienny Vaccinio uliginosi Pinetum.
Na obniżeniach terenów wzdłuż potoków, z okresowymi wylewami zajętych przez żyzne gleby
mułowe rozwijają się łęgi jesionowo-olsowe oraz olsy.
Na znacznych powierzchniach terenów zajmujących około 20% siedlisk leśnych naturalne
zbiorowiska leśne zostały zastąpione przez zbiorowiska wtórne z dominującą sosną.
Obok zespołów leśnych w krajobrazie zarówno Roztoczańskiego Parku Narodowego jak
i terenów otaczających ważną rolę odgrywają zespoły łąkowe. Występują one głównie w dolinie
Wieprza a także na polanach śródleśnych. Zbiorowiska łąkowe charakteryzuje dość znaczne
zróżnicowanie.
Z otoczeniem zbiorników wodnych związane są zespoły szuwarowe, a w obniżeniach ze
stagnującymi wodami występują łąki bagienne.
Na terenach wyżej wzniesionych z glebami torfowo-glejowymi wykształciły się łąki trwałe lub
okresowo wilgotne. W obrębie występowania mad i gleb brunatnych z głęboko zalegającą wodą
gruntową wykształciły się łąki świeże.
Duże znaczenie przyrodnicze mają też zespoły roślinności wodnej występujące w stawach
„Echo”, korycie Wieprza, obszarach źródliskowych.
Na terenach zagospodarowanych rozwinęły się zbiorowiska synantropijne. Wśród nich zespoły
segetalne z uprawami rolnymi oraz zbiorowiska ruderalne występujące przy terenach osadniczych,
drogach.
4.1.8. Fauna
Z ostoją zwierząt w bogatych naturalnych lasach związany jest historyczny rozwój Zwierzyńca.
Utworzony pod koniec XVIw. Przez Jana Zamojskiego ośrodek hodowli zwierząt był terenem
łowieckim a także obiektem pokazowym. Zgromadzono tu jelenie, sarny i dziki a także łosie i żubry.
Osobliwością były dziko żyjące tarpany leśne. Zwierzyniec jako ogrodzony teren funkcjonował do
końca XVIIIw. Później zwierzęta wypuszczono na wolność. Współcześnie podjęto próbę restytucji
tarpana i utworzono Ostoję Konika Polskiego.
Zachowany do dzisiaj wysoki stopień naturalności środowiska i wysoka lesistość a także
znaczne zróżnicowanie ekosystemów znajduje również wyraz w bogactwie i zróżnicowaniu fauny.
Wśród fauny dominują gatunki środkowoeuropejskie, pospolite w całej Polsce.
Charakterystyczną cechą fauny jest występowanie elementów górskich, reprezentowanych
we wszystkich grupach systematycznych.
Wśród występujących gatunków nie stwierdzono endemitów. Znajduje się tu jednak dużo
cennych gatunków rzadkich.
Fauna bezkręgowców jest bogata i reprezentatywna dla rejonu zamojskiego. Cenną ostoją wielu
gatunków są naturalne drzewostany rezerwatowe. Bogactwo gatunków zwiększają też ekosystemy łąk
oraz rozwinięte strefy ekotonalne.
Fauna ryb związana jest z Wieprzem a także stawami „Echo”. Są to też najważniejsze miejsca
rozwoju płazów i gadów. Cennym gatunkiem gadów jest występujący w RPN żółw błotny.
Lasy RPN oraz tereny otaczające są cenną ostoją gatunków lęgowych ptaków. Notowane są też
liczne gatunki przelatujące. Wysoką liczebnością ptaków cechują się jedliny i buczyny. Do
osobliwości fauny należą głuszec i bocian czarny. Z ptaków drapieżnych występuje myszołów i orlik
20
krzykliwy. Bogactwo fauny ptaków zwiększają gatunki związane z łąkami doliny Wieprza np. czajka,
derkacz a także ptaki wodne i wodno-błotne. Najliczniejsza jest kaczka krzyżówka i łyska.
Duże gatunki ssaków charakterystyczne dawniej dla lasów puszczańskich zostały w znacznej
mierze zniszczone. Obecnie występujący bóbr został na tym terenie reintrodukowany. Odnotowano też
powrót na te tereny łosia oraz rysia. Ponadto występuje tu dzik, jeleń i sarna. Spośród gatunków
drapieżnych najliczniejsza jest łasica łaska. Występuje też wilk oraz powszechnie lis.
Charakterystyczne jest występowanie licznych gatunków nietoperzy.
Osobliwością tego terenu jest hodowla konika polskiego jako częściowe odtworzenie leśnych
koni tarpanów.
4.2. Funkcjonowanie środowiska przyrodniczego
Funkcjonowanie środowiska przyrodniczego czyli wzajemne związki i oddziaływania jakie
zachodzą pomiędzy ekosystemami i elementami przyrody jest zależne od struktury układu
przyrodniczego oraz negatywnych oddziaływań działalności człowieka na środowisko.
4.2.1. Struktura układu ekologicznego
W strukturze ekologicznej gminy wyróżnia się:
 rozległe przestrzennie płaty ekologiczne:
- ekosystem leśny Roztoczańskiego Parku Narodowego, który można równocześnie uznać za
duży węzeł ekologiczny,
- ekosystem rolno-leśny obejmujący pozostałą część gminy,
 centralnie zlokalizowany w gminie korytarz ekologiczny doliny Wieprza.
Układ ten stwarza bardzo dogodne warunki do prawidłowego funkcjonowania przyrody,
bowiem obszary wierzchowinowo-zboczowe związane są ściśle z doliną procesami cyrkulacji wody,
erozji, denudacji, a także obiegiem biogenów.
W strukturze ekologicznej o randze ponadlokalnej, krajowej i kontynentalnej, w omawianym
obszarze wyodrębnia się następujące elementy sieci zwanej ECONET-PL:
- obszar węzłowy o znaczeniu międzynarodowym oznaczony symbolem 33M Roztoczański, który
został wyodrębniony ze względu na istniejące nagromadzenie cennych walorów i zasobów
środowiska przyrodniczego,
- korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym oznaczony symbolem 65k Wieprz wyodrębniony w
północnej części omawianego obszaru, jako fragment struktury przyrodniczej decydujący o
powiązaniach i komunikacji ekologicznej pomiędzy cennymi przyrodniczo obszarami roztocza
i centralnej i północnej Lubelszczyzny.
Projektowana niegdyś sieć ECONET-PL uwzględnia zatem obszar miasta i gminy Zwierzyniec
w zakresie analogicznym do wyżej wymienionych elementów struktury przyrodniczej (płaty i korytarz
ekologiczny), a ponadto uwzględnia konieczność takiego użytkowania tych elementów które będą
zapewniać ich przyrodnicze i ekologiczne znaczenie w skali lokalnej, krajowej i międzynarodowej.
4.2.2. Zagrożenia środowiska

Procesy geodynamiczne i antropogenne w litosferze
Podstawowe zagrożenie powierzchni ziemi na terenie gminy stanowią procesy erozji
prowadzące do przeobrażeń pokrywy glebowej oraz rzeźby terenu. Strefa zagrożenia erozją występuje
w północno-zachodniej części gminy obejmuje tereny rolne Wygwizdowa, Wywłoczki, Turzyńca,
Topólczy, Guciowa i Obroczy, a także południową część Kosobud. Występujące w tych terenach
gleby lessowe należą do silnie zagrożonych a w przypadku spadków nie przekraczających 7% do
średnio zagrożonych erozją. Procesy erozji prowadzą do wymywania orno-próchnicznej warstwy
gleby obniżając jej produktywność oraz tworzenia sieci wąwozów. Najsilniejsze procesy erozji
występują na gruntach ornych. Trwałe użytki zielone oraz pokrywa leśna przyczyniają się do jej
ograniczenia.
21

Zanieczyszczenia gleb
Głównymi źródłami zagrożeń są zanieczyszczenia komunikacyjne i przemysłowe oraz
chemizacje rolnictwa. Istotnym wskaźnikiem zanieczyszczenia gleb jest zawartość w glebie metali
ciężkich, która w znacznym stopniu decyduje o rolniczej przydatności gleb i jakości uzyskiwanych
produktów rolnych. Badania przeprowadzone na terenie Zwierzyńca w ramach monitoringu
regionalnego i lokalnego nie wykazały zawartości w glebie kadmu i ołowiu przekraczających wartości
dopuszczalne. Z wartościami podwyższonymi należy liczyć się przy stacjach benzynowych oraz
pasach przydrożnych. Podwyższone zawartości metali ciężkich stwierdzone są też w pobliżu wysypisk
odpadów.
Skażenia gleb w skutek chemizacji rolnictwa również nie stanowią obecnie na terenie gminy
Zwierzyniec istotnego zagrożenia. Jest to wynikiem stosunkowo niskiego poziomu nawożenia
mineralnego wynoszącego 25kg NPK/ha. Niewielkie jest również zużycie środków ochrony roślin. W
przeliczeniu na 1ha użytków rolnych jest ono obecnie znaczenie niższe niż w latach poprzednich, a
także znacznie niższe niż w innych gminach województwa lubelskiego. Przeważa stosowanie środków
III i IV klasy toksyczności.
 Środowisko wodne
Zagrożenie jakościowe hydrosfery w gminie związane jest z:
 zanieczyszczeniem punktowym, czyli zrzutem ścieków z kanalizacji do wód powierzchniowych,
 zanieczyszczeniem rozproszonym, w wyniku braku sieci kanalizacyjnej we wsiach z siecią
wodociągową,
 powierzchniowymi zmywaniami pierwiastków i związków z chemizacji rolnictwa
 zimowym utrzymaniem dróg, zmywaniem skażeń komunikacyjnych.
 Wody powierzchniowe
Punktowe źródła zanieczyszczeń (PŹZ)
Wieprz wpływa na teren gminy mocno zanieczyszczony, co spowodowane jest zrzutem
ścieków, migrację zanieczyszczeń rolnych, komunikacyjnych.
Na obszarze gminy dużym PŹZ jest Zakład Gospodarki Komunalnej w Zwierzyńcu. Zakład
eksploatuje oczyszczalnię ścieków miejskich, z części Zwierzyńca oraz z browaru w Zwierzyńcu.
Zarówno ilość ścieków jak i ładunki zanieczyszczeń odprowadzane przez Zakład Gospodarki
Komunalnej, są kilkakrotnie większe od łącznych ilości ścieków i ładunków wyprowadzanych do
Wieprza przez wszystkie punktowe źródła zanieczyszczeń, zlokalizowane na odcinku od Tarnawatki
do wschodniej granicy gminy Zwierzyniec. Do tej oczyszczalni odprowadzane są ścieki miejskie ze
Zwierzyńca.
Zanieczyszczenia rozproszone
Zanieczyszczenia pochodzące z jednostek osadniczych nie skanalizowanych, stanowią poważne
źródło zanieczyszczania wód w gminie, bowiem większa część mieszkańców zaopatruje się w wodę
za pośrednictwem wodociągów, a ścieki jedynie od ok. 30% poddawane są oczyszczaniu przed
odprowadzeniem do wód powierzchniowych.
Dla wód powierzchniowych szczególne zagrożenie stanowią mieszkańcy następujących wsi
zlokalizowanych w dolinie Wieprza: Żurawnica, Turzyniec, Obrocz, Topólcza i Wywłoczka. Mniejsze
ładunki zanieczyszczeń rozproszonych odprowadzane są ze Zwierzyńca, ze względu na istniejący tan
system kanalizacji wraz z oczyszczalnią ścieków oraz ze wsi Guciów, nie posiadającej sieci
wodociągowej (mniejsze zużycie wody).
Ujemny wpływ ścieków bytowo-gospodarczych, dopływających do rzeki Wieprz w sposób
rozproszony, znajduje pełne odzwierciedlenia w stanie czystości wód rzeki.
Rolnicze zanieczyszczenia obszarowe (RZO)
Analizując wpływ RZO należy zwrócić uwagę na czynniki mające wpływ na wzmożenie lub
osłabienie procesu migracji tego typu zanieczyszczeń do wód powierzchniowych.
W gminie Zwierzyniec czynnikami ograniczającymi ładunki RZO są:
- mała powierzchnia gruntów ornych (22% powierzchni gminy)
- stosunkowo korzystna struktura upraw (znaczna przewaga zbóż nad ziemniakami);
- niski poziom nawożenia mineralnego (25kg NPK/ha);
- zabezpieczenia przeciw erozyjne w północno-zachodniej części gminy.
22
Z kolei czynnikiem sprzyjającym migracji zanieczyszczeń do wód powierzchniowych jest mała
powierzchnia trwałych użytków zielonych, szczególnie położonych w dolinach cieków, które hamują
spływ zanieczyszczeń obszarowych.
Zanieczyszczenia komunikacji drogowej i kolejowej
Spośród dróg kołowych, przebiegających przez obszar gminy, potencjalnym źródłem tego typu
zanieczyszczeń jest droga Zwierzyniec-Szczebrzeszyn, przebiegająca wzdłuż Wieprza. Na odcinku
między Wywłoczką a Turzyńcem odległość korpusu drogi do koryta rzeki bywa mniejsza od 100m. W
okresie roztopów i wysokich opadów ścieki opadowe, spływające z korpusu drogi, migrują wraz z
wodami gruntowymi w kierunku koryta rzeki.
Wpływ ścieków opadowych następuje także w miejscach przecięcia się dróg z korytem rzeki
Wieprz, a więc na mostach drogowych i kolejowych. Największych ładunków zanieczyszczeń
komunikacyjnych należy spodziewać się, w przypadku dwóch mostów drogowych w Zwierzyńcu.
Mniejsze zagrożenie, z racji niższego natężenia ruchu, wystąpi w przypadku mostów na Wieprzu w
następujących miejscowościach: Obrocz i Bagno.
 Wody podziemne
Na obszarze gminy Zwierzyniec wody podziemne są słabo izolowane, pozostają więc pod
stałym zagrożeniem spowodowanym:
- niewłaściwą gospodarką ściekami bytowo-gospodarczymi w gminie;
- nieuporządkowaną gospodarką odpadami komunalnymi;
- migracją do podłoża zanieczyszczeń spowodowanych komunikacją drogową oraz rolniczym
użytkowaniem ziemi;
- oddziaływaniem zanieczyszczonych wód rzeki Wieprz na wody podziemne, zalegające płytko w
dolinie rzeki.
Spośród wyżej wymienionych zagrożeń szczególną uwagę należy zwrócić na powszechny w
gminie nieuporządkowany stan gospodarki ściekami. Stosunkowo duże zużycie wody, a skutkiem tego
znaczna ilość ścieków nie jest odprowadzana do oczyszczalni ścieków, lecz gromadzona w
zbiornikach na ścieki, które tylko w swoim założeniu są szczelne. Migrujące z nich do podłoża
zanieczyszczenia stanowią podstawową przyczynę skażenia wód podziemnych na obszarze gminy.
 Ocena skutków zagrożeń dla środowiska wodnego
Wody powierzchniowe
Rzeka Wieprz w granicach administracyjnych gminy, wykazuje poziom zanieczyszczenia
przekraczający wartości dopuszczalne, ze względu na wysokie stężenia związków P i silne skażenia
bakteriologiczne (miano Coli)wskazujące na dopływ do rzeki nie oczyszczonych ścieków bytowogospodarczych. Równocześnie notuje się niską zawartość metali ciężkich w osadach dennych rzeki.
Szczególną ocenę skutków wyżej opisanych zagrożeń wraz z identyfikacją głównej przyczyny
zanieczyszczenia wód powierzchniowych w gminie przeprowadzono na podstawie wyników analiz
fizykochemicznych, bakteriologicznych i hydrobiologicznych wód rzeki Wieprz i Świerszcz.
We wszystkich analizach notowano głównie niski poziom związków N, co wskazuje na małą
migrację związków azotu pochodzenia nawozowego (niski poziom nawożenia) oraz na intensywne
procesy zużycia tego składnika przez biocenozy lądowe i wodne.
Analizowane wyniki hydrochemizmu wskazują na:
- wyraźny negatywny wpływ na wody rzeki Wieprz ścieków bytowo-gospodarczych, pochodzących
z jednostek osadniczych nie skanalizowanych;
- migrację rolniczych zanieczyszczeń obszarowych (obrazowanych zawiesiną), spowodowanych
głównie wodną erozją powierzchniową gleb;
- intensywne procesy samooczyszczania się wód rzeki.
Potok Świerszcz, lewostronny dopływ Wieprza, odwadnia południową część gminy,
a równocześnie RPN. Wyniki 11 pomiarów kontrolnych, prowadzonych w 0,1km biegu rzeki
(miejscowość Zwierzyniec) wykazały, że potok odznacza się wyższą jakością wód w porównaniu z
wyżej opisanym recipientrem.
Ogólnie należy stwierdzić, że potok Świerszcz pozostaje pod słabszym wpływem czynników
antropogennych niż rzeka Wieprz, jednakże jest odbiornikiem zanieczyszczeń o charakterze
rozproszonym (ścieki bytowo-gospodarcze z nieskanalizowanych domostw). Pewien wpływ mogą
mieć stawy rybne, zlokalizowane w dolnej części zlewni potoku.
23
Wody podziemne
Ocena środowiskowych skutków zagrożenia wód podziemnych dokonana została na podstawie
analiz prowadzonych w ramach monitoringu krajowego i regionalnego. Stanowiska kontrolne na
obszarze gminy Zwierzyniec to 5 studni obserwacyjnych, zlokalizowanych w zróżnicowanych
warunkach użytkowania terenu oraz 1 źródło. Są to wody dobrej jakości.
Stan czystości wód podziemnych oceniono poprzez porównanie wartości stężeń stwierdzonych
w badanych próbkach wody z wartościami dopuszczalnymi dla wód pitnych.
Znacznie gorzej przedstawia się sytuacja w zakresie stanu sanitarnego wód. Stwierdzono
wyraźnie bakteriologiczne skażenie wód zarówno w źródle zlokalizowanym w dolinie Wieprza, jak i
w studniach kopanych na terenie gospodarstwa rolnego i w obszarze zabudowanym. Obecność bakterii
E. coli typu kałowego wskazuje na skażenie płytkich wód podziemnych ściekami gospodarczobytowymi, pochodzącymi z nieskanalizowanych jednostek osadniczych.
Oddziaływanie ścieków bytowo-gospodarczych na wody gruntów ujawniło się także
podwyższonymi stężeniami PO4, osiągającymi wartości 0,5mg/l. Dość wysoki poziom azotanów,
dochodzących do 4,90mg/l w wodach gruntowych, może wskazywać na oddziaływanie rolniczych
zanieczyszczeń obszarowych.
Także nieuporządkowana gospodarka odpadami komunalnymi jest potencjalnym zagrożeniem
dla wód podziemnych. W gminie brak jest urządzonego wysypiska odpadów. Występują liczne dzikie
składowiska. Zakłady produkcyjne i usługowe mają lepiej rozwiązany problem odpadów. Z
przeprowadzonej analizy wynika, że żaden z nich nie stwarza zagrożenia dla hydrosfery niewłaściwą
gospodarką odpadami.
Wyniki monitoringu wód podziemnych w terenach chronionych Roztocza Środkowego
wskazują na ogólnie niższa jakość wód podziemnych ujmowanych do celów pitnych za
pośrednictwem studni kopanych niż wierconych. Stwierdzono znacznie silniejsze skażenie bakteryjne,
zanieczyszczenie pestycydami chloroorganicznymi. Przyczyną jest niewielka głębokość lustra wody
od powierzchni, brak odpowiedniego wyposażenia technicznego studni oraz brak stref ochronnych.
Studnie wiercone, o wyższym stopniu naturalnego odizolowania warstw wodonośnych od wpływów
powierzchniowych charakteryzowały się ogólnie wyższą jakością użytkowej wody.

Powietrze
Przeprowadzone pomiary poziomów zanieczyszczeń wykazują korzystny stan czystości
powietrza na terenie gminy. Stężenie dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu zawieszonego mieszczą
się w granicach normy. Przekroczenia norm rocznego opadu pyłu dotyczą obszarów specjalnie
chronionych, gdzie obowiązują zaostrzone wymagania odnośnie poziomu zanieczyszczeń. Na
podstawie wieloletnich badań stwierdza się wysoki stan jakościowy powietrza w rejonie RPN.
Najwyższe zagrożenie ze strony gazowych zanieczyszczeń powietrza występuje na południowozachodnich i zachodnich terenach parku – okolice Florianki i Zwierzyńca. Najmniej zagrożone są
północne i wschodnie tereny z wyjątkiem okolic wsi Kosobudy.
Poziom zanieczyszczenia powietrza tlenkami azotu i fluoru wykazuje w ostatnich latach
tendencję malejącą.
Najwięcej pyłu opada na północne i południowe tereny parku oraz w dolinie Wieprza.
Głównymi lokalnymi źródłami zagrożeń powietrza były:
 Kotłownia Browaru „Zwierzyniec”
 Kotłownia PKP
 Kotłownia Zakładu Przemysłu Drzewnego
 Kotłownia szkolna
 Lakiernia Zwierzynieckiej Fabryki Mebli.
Obecnie po modernizacji ograniczona została uciążliwość Kotłowni Browaru „Zwierzyniec”
oraz Lakierni Fabryki Mebli.

Przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu
Podstawowym źródłem hałasu na terenie gminy Zwierzyniec jest komunikacja oraz przemysł.
Badania poziomu hałasu przeprowadzone na terenie gminy Zwierzyniec przez PIOŚ
w Zamościu wykazały przekroczenie norm. Poziom hałasu, który dla obszarów specjalnie chronionych
24
dla pory dziennej wynosi 40dB (A) był przekroczony od 16,8dB (A) przy drodze Obrocz-Guciów do
30dB (A) przy trasie Zwierzyniec-Żurawnica. Uciążliwość hałasu drogowego występuje w strefach
100-125m. Wyraźnym źródłem hałasu na terenie gminy jest linia kolejowa. Poziomy chwilowe hałasu
od linii Hutniczo-Siarkowej wynoszą 85-90dB (A) a zasięg oddziaływań ok. 350m. Hałas związany z
przebiegiem linii osobowych wynosi 80dB (A).
Głównym źródłem hałasu przemysłowego były: Zwierzyniecka Fabryka Mebli (obecnie Sp. z
o.o. „Jobon”), emitująca hałas w poziomie 62,7dB (A) oraz Browar w Zwierzyńcu emitujący hałas
48,5dB (A). W chwili obecnej w skutek zastosowania rozwiązań technicznych ograniczona została
emisja hałasu z Fabryki Mebli.
5. ZASOBY ŚRODOWISKA KULTUROWEGO I KRAJOBRAZU
Procesy osadnicze, a następnie rozwój przestrzenny i gospodarczy związany z działalnością
Ordynacji Zamojskiej przyczyniły się do powstania zróżnicowanych zasobów kulturowych. Obejmują
one zarówno ślady prehistorycznego osadnictwa, układy przestrzenne jednostek osadniczych wraz z
siecią drożną, zespoły i obiekty zabytkowe, zespoły tradycyjnego budownictwa i zachowany krajobraz
kulturowy.
5.1. Rozwój osadnictwa
Roztocze, jak i dolina górnego Wieprza stanowiły teren penetracji i osadnictwa ludów różnych
kultur od okresu mezolitu. Rozpoznane dotychczas ślady kultur prehistorycznych występują w rejonie
Guciowa i sąsiedniego Bondyrza.
Rozwinięte w okresie wczesnośredniowiecznym osadnictwo pozostawiło szereg śladów m.in.
grodzisko w Guciowie, w Starej Hucie i Hucisku. Guciów i sąsiedni gród obronny Szczebrzeszyn
położony przy trakcie handlowym z Kijowa do Krakowa stanowiły od Xw. główne ośrodki rozwoju w
tym rejonie. Ustabilizowanie się po okresie wojen wschodniej granicy Polski w poł. XIVw.
przyczyniło się do powstania wielkiej własności ziemskiej na tych obszarach oraz rozwoju
osadnictwa.
W końcu XVIw., w momencie włączenia obecnego obszaru gminy do Ordynacji Zamojskiej
istniały już bądź zostały założone wsie: Kosobudy, Obrocz, Topólcza, Turzyniec, Wywłoczka,
Żurawnica i Rudka jako przysiółek przemysłowy. Ukształtowana wtedy sieć osadnicza na obszarze
obecnej gminy otaczała od wschodu i zachodu puszczę szczebrzeską. Istotnym uzupełnieniem a
później głównym ośrodkiem tej sieci osadniczej stał się Zwierzyniec, który rozwinął się na gruntach
wsi Rudka.
5.2. Układy przestrzenne
5.2.1. Analiza rozwoju przestrzennego miasta
Istniejący układ przestrzenny Zwierzyńca związany jest ściśle z przebiegiem rozwoju
gospodarczego Ordynacji Zamojskiej oddziaływującego na przemiany w zagospodarowaniu
przestrzeni oraz z powojennym rozwojem przestrzennym i gospodarczym.
Zróżnicowany zakres i tempo przemian w zagospodarowaniu przestrzennym pozwoliły na
wyodrębnienie faz rozwoju przestrzennego Zwierzyńca:
1. Faza XVIw. – 3ćw. XVIIIw.
2. Faza XVIII/XIXw. – XIX/XXw.
3. Faza XIX/XXw. – 1944r.
4. Faza po 1945r.
W okresie od XVIw. wyróżniono 4 fazy rozwojowe, z których najistotniejsza jest faza związana
z Ordynacją Zamojską obejmującą okres od XVIII – XX wieku.
5.2.2. Układ przestrzenny i zabudowa miasta
25
Na rozwój układu przestrzennego miasta zasadniczy wpływ miała działalność kolejnych
ordynatów zamojskich, a także koncepcje urbanistyczne po II wojnie światowej.
Fakt ten znajduje odzwierciedlenie w istniejącym układzie przestrzennym Zwierzyńca, który
obejmuje:
 obszar dawnego założenia rezydencjalno-przemysłowego wraz z zespołem zabudowy mieszkalnej
(Rózin, Wygwizdów), położony na lewym brzegu rzeki Wieprz,
 obszar zabudowy dawnej osady urzędniczej powiększonej o zespoły współczesnej zabudowy
mieszkalnej wraz z ciągiem zabudowy dawnej wsi Rudka, rozwinięty zasadniczo na prawym
brzegu rzeki Wieprz.
W kompozycji układu przestrzennego Zwierzyńca istotne znaczenie mają dwa układy: sieć dróg
i system wodny. Podstawowy układ dróg miasta ukształtowany na początku XIXw., adaptujący
częściowo wcześniejszą sieć drożną związaną z funkcjonowaniem Zwierzyńca jako rezydencji
stanowią: droga do Zamościa (ul. Zamojska) oraz zbiegające się z nią (przy dawnej oberży) w
pierwszym węźle drogi do Biłgoraja i z Terespola oraz w drugim węźle drogi do Kosobud i Józefowa.
System wodny obejmuje uregulowany w XIXw. przebieg rzeki Wieprz, z zalewam w Rudce, jako oś
układu miasta oraz układ wodny założenia rezydencjalno-przemysłowego.
Układ kompozycji rozległego założenia rezydencjalno-przemysłowego, złożony z wielu
elementów powiązanych ze sobą przestrzennie i widowiskowo zachował do dzisiaj swoją podstawową
dyspozycję. Centrum kompozycji stanowi zespół klasycznych oficyn pałacowych otaczających
rozległy dziedziniec przed nieistniejącym dworem. Dwór, stanowiący niegdyś dominację
architektoniczną założenia położony był na przecięciu kilku osi kształtujących wraz z układem
wodnym całość kompozycji.
Zachowała się główna, barokowa oś założenia wyznaczona przez kościół na wyspie
i usytuowaną za dworem sadzawkę z kanałem widokowym, częściowo obsadzonym szpalerem drzew.
Wzajemne usytuowanie barokowego kościoła, stawu, wysp i gazonu jest podporządkowane zasadom
odrębnej kompozycji, związanej jako całość z główna osią założenia. Pozostałe osie widokowe
służące zespoleniu kompozycyjnemu założenia z otaczającym krajobrazem i ekspozycji naturalnych
elementów przyrodniczych – jak dolina Wieprza z łęgami czy wzgórz porośniętych lasem – częściowo
utraciły swoje znaczenie, szczególnie na zachód od stawu.
Układ wodny obejmujący staw, kanał widokowy, odcinki koryt Wieprza i Świerszcza otacza
zgodnie z pierwotną koncepcją centrum całego założenia.
Od wschodu do kanału widokowego przylegają pozostałości tzw. Zwierzyńczyka. Na południe
od koryta Świerszcza na terenach dawnych ogrodów pałacowych położony jest ukształtowany w
XIXw. zespół zabudowy przemysłowej i mieszkalnej obejmujący browar oraz obiekty tzw. mechaniki
i kotlarni, fabryki powozów.
Założenie od południa dopełniają rozległe kompleksy leśne, w których niegdyś był wydzielony
tzw. Zwierzyniec. Tereny położone na zachód od stawu, stanowiące istotny komponent kompozycji
krajobrazowej założenia jako tereny otwarte nad Wieprzem, uległy w XIX i XXw. postępującemu
przekształceniu i zabudowie (ul. Szkolna, ul. Biłgorajska, rejon Rózina i Wygwizdowa).
Elementem łączącym obie części układu Zwierzyńca jest usytuowany na osi całego układu
przestrzennego nad rzeką Wieprz park środowiskowy, obejmujący oba jej brzegi.
Układ przestrzenny prawobrzeżnej części Zwierzyńca rozwinął się na kanwie podstawowego
układu dróg głównie w formie siatki rusztowej. Ze względu na rolę w układzie komunikacyjnym oraz
koncentrację budynków użyteczności publicznej i obiektów handlowych oraz usługowych głównymi
ulicami tej części Zwierzyńca są ul. Zamojska i ul. Partyzantów. Z uwagi na lokalizację
współczesnego kościoła na obrzeżu Zwierzyńca w otoczeniu lasu układ przestrzenny miasta jest
praktycznie pozbawiony dominanty. Skrzyżowania podstawowego układu dróg przeważnie są
akcentowane przez budynki lub pomniki otoczone założeniami zieleni komponowanej (ul. Zamojska,
ul. Dębowa, ul. Zamojska i ul. Partyzantów, ul. 1 Maja i ul. Partyzantów). W przeważającej części
miasta utrzymał się znaczny udział zieleni w strukturze przestrzennej, wynikający z tradycji
kształtowania zabudowy decydujący o specyfice Zwierzyńca.
Na obszarach tej części Zwierzyńca położone są enklawy zabudowy przemysłowej (przy linii
kolejowej) i komunalnej oraz tereny zieleni urządzonej (cmentarz, ogrody działkowe) i tereny sportu.
Odrębne elementy układu przestrzennego tej części miasta stanowią:
26


ciąg zabudowy dawnej wsi Rudka, oddzielony trasą linii kolejowej;
zespół zabudowy mieszkalnej i przemysłowej ukształtowany wzdłuż ul. Kolejowej i trasy linii
kolejowej.
Struktura zabudowy obszaru miasta
Zabudowa prawobrzeżnej części Zwierzyńca zdominowana jest przez zabudowę mieszkaniową
o różnych typach i formie architektonicznej oraz stopniu przemieszania. Wzdłuż głównych ulic
usytuowana jest wolnostojąca zabudowa jednorodzinna, użyteczności publicznej i usługowa, o formie
tradycyjnej jak i współczesnej oraz zabudowa wielorodzinna. Zabudowa ta nie tworzy zwartych
ciągów, z reguły budynkom towarzyszą ogrody lub tereny zieleni osiedlowej. Obszar obejmujący ul.
Zamojską, Partyzantów i 1 Maja charakteryzuje się znacznym przemieszaniem zabudowy ze względu
na występowanie tradycyjnej zabudowy mieszkalnej jednorodzinnej, zabudowy osiedlowej
wielorodzinnej i w mniejszym stopniu współczesnej zabudowy jednorodzinnej. Pozostałe obszary tej
części miasta są zdominowane przez zabudowę jednorodzinną współczesną jak Nowe Osiedle lub
tradycyjną i współczesną (Borek, Rudka).
Tradycyjne budownictwo mieszkaniowe z przełomu XIX i XXw. nawiązuje do stylu
„dworkowego” charakteryzuje się parterowym gabarytem i horyzontalnym układem bryły. Domy
przykryte są dachami dwuspadowymi, czasem naczółkowymi o nachyleniu około 35 45o. Wejście na
osi budynku akcentowane jest gankiem lub przeszkloną werandą.
Współczesne budownictwo jednorodzinne znacznie odbiega od tradycyjnej formy zabudowy ze
względu na znaczny gabaryt pionowy budynków i ich rzut zbliżony do kwadratu oraz zróżnicowane
kształty dachów.
Lokalizacja domów o dużej kubaturze na działkach o standardowej wielkości wprowadza
niekorzystną zmianę specyficznego charakteru zabudowy Zwierzyńca. Korzystnym zjawiskiem jest
pojawienie się ostatnio domów nawiązujących do tradycyjnych form budownictwa gabarytem
pionowym i horyzontalnym układem bryły.
Budynki wielorodzinne oraz obiekty usługowe i użyteczności publicznej posiadają typową
formę zabudowy z lat 70 – kubiczne kształty z płaskimi dachami o umiarkowanym gabarycie
pionowym (przeważnie 2-piętrowe). Lokalne te zespoły odgrywają istotną rolę w kompozycji
przestrzennej miasta ze względu na kontrast formy budynków i sposobu zagospodarowania terenu z
zabudową terenów sąsiednich.
5.2.3. Układy przestrzenne i zabudowa wsi
Tradycyjna zabudowa, jak i układy przestrzenne wsi nie stanowiły dotychczas przedmiotu
odrębnego studium, którego wyniki posłużyły do określenia możliwości i ograniczeń dotyczących
kontynuacji formy architektonicznej zabudowy i układów przestrzennych. W ramach prac nad studium
wykonano ogólne rozpoznanie tych elementów zasobów, lecz bez badań archiwalnych. Część układów
przestrzennych wsi usytuowanych w dolinie Wieprza wywodzących się prawdopodobnie z układów
typu łańcuchowego reprezentuje obecnie typ zbliżony do ulicówki jak Wywłoczka, Turzyniec,
Topólcza, Żurawnica, Obrocz i Guciów. Zabudowa w zależności od warunków topograficznych
tworzy jedno- i dwustronne ciągi wzdłuż głównej drogi. W Żurawnicy i Obroczy występują fragmenty
układu wielodrożnego, natomiast w Turzyńcu część zabudowy skupiła się wzdłuż uliczek
prostopadłych do głównej drogi.
Usytuowana pomiędzy dwoma wzniesieniami wieś Sochy jest ulicówką o zwartych ciągach
zabudowy.
Na obecnym typie układu przestrzennego wsi Kosobudy zaważyły wymiany gruntów
prowadzone przez Ordynację od początku wieku. Przykładem przysiółka wielodrożnego jest Bagno.
Wszystkie te układy cechuje znaczny stopień skupienia i zwartości zabudowy. Poza tymi
układami praktycznie nie występuje zabudowa rozproszona. Odrębne zespoły zabudowy o charakterze
zabudowy samotniczej stanowią leśniczówka i gajówki Janigi, Kruglik, Słupy, Bezednia, Dębowiec,
Rybakówka, Panasówka i Czarny Wygon.
Pozostałości tradycyjnego budownictwa drewnianego występującego na obszarze gminy
pochodzą przeważnie z końca XIXw. lub z przełomu XIX i XXw. i powtarzają zapewne stare
schematy zarówno formy architektonicznej domów jak typów zagród. Zagrody tworzy kilka
27
budynków, niezwiązanych, skupionych wokół podwórza gospodarczego. Budynki gospodarcze
usytuowane są w kształcie litery „C”, „L”, natomiast dom mieszkalny jest nieco odsunięty od zespołu
budynków gospodarczych.
Tradycyjne budownictwo mieszkalne i gospodarcze było przede wszystkim budownictwem
drewnianym o konstrukcji zrębowej, w późniejszym okresie z osadzeniem w łątkach otworów
okiennych i drzwiowych. Elementy te eksponowane w elewacjach nadają im specyficzny rysunek.
Obecnie najczęściej spotykane są następujące dwa zasadnicze typy domów o tradycyjnej formie
architektonicznej:
 niesymetryczny, szerokofrontowy, jednotraktowy na rzucie wydłużonego prostokąta, z dachem
cztero- lub dwuspadowym; szczyt dachu dwuspadowego jest z reguły oddzielony od ściany; okna
prostokątne o symetrycznym podziale występują pojedynczo na elewacji wejściowej i szczytowej;
ściany bielone lub z wyprawionymi szparami; odmianę tego typu stanowi dom dwutrakowy;
 symetryczny, szerokofrontowy, jednotraktowy na rzucie wydłużonego prostokąta, z dachem
dwuspadowym, ściany szalowane deskami lub z wyprawionymi szparami, późniejsze obiekty
posiadają przeszkloną werandę na osi domu; podobnie jak poprzednio odmianę tego typu stanowi
dom dwutrakowy.
Do końca lat 60-tych XXw. forma zabudowy pozostawała w konwencji tradycyjnej. Budynki
mieszkalne i gospodarcze z tych lat, chociaż coraz częściej murowane, przeważnie są
jednokondygnacyjne z dwuspadowymi dachami. Występowały nadal cechy tradycyjnego
budownictwa jak parterowy gabaryt budynków i horyzontalny układ bryły.
Po 1970 roku powstawały przeważnie budynki daleko odbiegające od tradycyjnych form
zabudowy. Popularna forma domu to budynek na rzucie kwadratu, parterowy lub piętrowy przykryty
kopertowym dachem. Czasem z piwnicą wzniesioną ponad teren. Zmienność formy tej zabudowy
dotyczy głównie kształtu dachu. Występuje dach dwuspadowy naczółkowy lub o przesuniętych
połaciach dachowych. Domy o większym programie wyróżniają się głównie znacznym gabarytem
i detalem architektonicznym. Większy gabaryt pionowy bryły, zróżnicowanie i przemieszanie formy
dachów i znaczna kubatura spowodowały niekorzystną zmianę specyficznego charakteru zabudowy
wsi poprzez brak kontynuacji zasadniczych cech tradycyjnej zabudowy wsi.
W ostatnich latach obserwuje się odwrót od obiektów o znacznym gabarycie pionowym na
rzecz domu parterowego z poddaszem użytkowym. Forma tych nowych domów poprzez zastosowanie
m.in. czterospadowych dachów nawiązuje w większym stopniu do tradycyjnej zabudowy wsi.
Zjawisko to wskazuje na możliwości kontynuacji zasadniczych cech tradycyjnej zabudowy we
współczesnej zabudowie.
6. ZESPOŁY I OBIEKTY ZABYTKOWE. ISTNIEJĄCE I POSTULOWANE FORMY
OCHRONY
Wśród obiektów i zespołów zabytkowych wyodrębnia się zespoły zabytków związanych z
działalnością Ordynacji Zamojskiej w Zwierzyńcu oraz zespoły ruralistyczne i obiekty występujące na
obszarze gminy.
Zespoły i obiekty zabytkowe miasta i gminy charakteryzują się duża różnorodnością rodzajów
i obejmują:
 dawne założenie rezydencjalno-przemysłowe (zespól budynków Zarządu Ordynacji Zamojskiej
oraz zespół Browaru i budynki manufaktur);
 zespoły i obiekty sakralne w Zwierzyńcu, Topólczy, Kosobudach, Obroczy,
 zespół rezydencji w Zwierzyńcu;
 budynki użyteczności publicznej w Zwierzyńcu;
 wille i zabudowania typu dworkowego w Zwierzyńcu;
 budynki mieszkalne pracowników Ordynacji w Zwierzyńcu;
 leśniczówka i gajówka w Zwierzyńcu;
 zespół zabudowy przemysłowej w Zwierzyńcu;
 tradycyjne budownictwo wiejskie w Kosobudach, Topólczy i Żurawnicy;
28

stanowiska archeologiczne obejmujące ślady kultur prehistorycznych i wczesnośredniowiecznych
w Guciowie;
 cmentarze parafialne i wojskowe w Zwierzyńcu, Sochach, Kosobudach, i Topólczy.
Część z wymienionych zespołów i obiektów zabytkowych jest prawnie chroniona wpisem do
krajowego rejestru zabytków.
W ramach „Studium historyczno-urbanistycznego Zwierzyńca” [Majewski K. i in., 1979] został
opracowany katalog zabytków Zwierzyńca oraz wsi gminy. W przypadku miasta Zwierzyńca katalog
jest zbieżny ze wspomnianą ewidencją zabytków. Natomiast w odniesieniu do wsi gminy obejmuje
dodatkowo kapliczki przydrożne (Obrocz, Sochy, Guciów, Wywłoczka) oraz tradycyjną zabudowę
wiejską (chałupy w Kosobudach, Obroczy, Żurawnicy, Bagnie i Guciowie). Od czasu sporządzenia
katalogu w 1979r. tradycyjne budownictwo uległo znacznemu regresowi i stąd też stan jego
zachowania może być zmieniony.
W granicach obszaru miasta i gminy Zwierzyniec występują zabytki archeologiczne obejmujące
grodziska i cmentarze kurhanowe, ogółem 49 stanowisk archeologicznych ujętych w ewidencji.
Położone są przeważnie poza terenami zabudowanymi we wsi Żuwawnica, Bagno, Turzyniec,
Topólcza, Guciów, Kosobudy i Obrocz. Rejestr zabytków archeologicznych obejmuje 5 stanowisk
archeologicznych usytuowanych w Guciowie. Największy na zamojszczyźnie zespół cmentarzy
kurhanowych i grodzisko (od VI-IX w.) w Guciowie, prawdopodobne miejsce kultowe prasłowian
stanowi cenny zespół zabytków archeologicznych.
Zakres i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego na obszarze miasta i gminy Zwierzyniec
zostały sformułowane przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Zamościu w wytycznych
konserwatorskich (1981r.) uwzględniających wstępne wnioski konserwatorskie wysunięte w
cytowanym „Studium historyczno-urbanistycznym Zwierzyńca” (1979r.).
W „Raporcie o stanie ochrony zabytków” (1991) opracowanym przez PSOZ O/W w Zamościu
wskazuje się, iż głównym zagrożeniem tożsamości kulturowej miasta i gminy Zwierzyniec są obiekty
handlowe i turystyczno-wypoczynkowe, których forma architektoniczna nie nawiązuje do
budownictwa tradycyjnego. Za ważniejsze cele długoterminowe w zakresie ochrony zabytków
przyjęto:
- przywracanie wartości historycznych obiektom i zespołom zabytkowym;
- ochronę tradycyjnego budownictwa wiejskiego;
- kształtowanie zabudowy Zwierzyńca w kierunku utrzymania i przywracania jego historycznych
wartości.
6.1. Walory Krajobrazu
Walory krajobrazowe obszaru miasta i gminy Zwierzyniec kształtują następujące komponenty:
 zróżnicowane ukształtowanie terenu obejmujące przynależność tego obszaru do dwóch odrębnych
mezoregionów: Roztocza Zachodniego i Roztocza Środkowego;
 bogata i różnorodna szata roślinna stanowiąca pokrycie naturalne obszaru;
 układy przestrzenne jednostek osadniczych z towarzyszącym zagospodarowaniem terenu oraz
zespołami i obiektami zabytkowymi;
 ekspozycja widokowa.
Wymienione komponenty zasobów krajobrazowych oraz relacje przestrzenne zachodzące
między nimi tworzą szereg jednostek krajobrazowych o zróżnicowanych walorach. Dotychczas
krajobraz tego obszaru nie stanowił przedmiotu specjalistycznego studium. W tej sytuacji w oparciu o
własne badania terenowe wydzielono następujące zespoły jednostek krajobrazowych:
 wzniesienia Roztocza Szczebrzeszyńskiego;
 dolina rzeki Wieprz i Padół Zwierzyniecki;
 pasmo Kamiennej Góry wraz z grzbietem Bliżowa;
 wzniesienia Nart-Czerkies;
 wzniesienie Bukowej Góry.
Zespoły jednostek krajobrazowych miasta i gminy Zwierzyniec cechują się:
 znacznym stopniem naturalności komponentów środowiska przyrodniczego;
 występowaniem wartościowych zasobów dziedzictwa kulturowego;
29

harmonijnością krajobrazu związaną z występowaniem skupionych układów przestrzennych wsi
i brakiem rozproszonej zabudowy;
 dogodnymi warunkami ekspozycji;
 nieznacznym stopniem przekształconego krajobrazu spowodowanego lokalizacją terenów
przemysłu i transportu.
Można zatem stwierdzić, że cały obszar miasta i gminy Zwierzyniec charakteryzuje się
wysokimi walorami krajobrazowymi.
Do obszarów o najwyższych walorach krajobrazowych należy zaliczyć:
 zespoły jednostek krajobrazowych lub ich fragmenty:
 wzniesienia Roztocza Szczebrzeszyńskiego (położone w obrębie Szczebrzeszyńskiego Parku
Krajobrazowego) ze względu na unikalny typ rzeźby tego zespołu jednostek krajobrazowych
i szczególne warunki ekspozycji czynnej (punkty i ciągi widokowe) w formie widoków
i powierzchni ekspozycji;
 fragment doliny rzeki Wieprz obejmujący lewobrzeżna część Zwierzyńca i ujście Świerszcza ze
względu na usytuowanie wielkoprzestrzennego komponowanego założenia rezydencjalnego;
 obszar położony w granicach RPN „Bukowa Góra” charakteryzujący się szczególnym bogactwam
szaty roślinnej;
 wnętrza krajobrazowe o różnej skali (makro- i mezownętrza) tworzone przez ukształtowanie
terenu, ściany lasu z ekspozycją wartościowych elementów krajobrazowych wsi:
 makrownętrze doliny Wieprza w rejonie wsi Żurawnica, Topólcza, Tyrzyniec, częściowo
zamknięte wzniesienia Roztocza Szczebrzeszyńskiego i pasmem Kamiennej Góry;
 mezownętrze w rejonie wsi Guciów ograniczone ścianami lasu i wzniesieniami Czerkies;
 mezownętrze w rejonie wsi Kosobudy i przesiółka Bagno, zamknięte ścianami lasu;
 mezownętrze w rejonie stawów „Echo” wydzielone ścianami lasu i zboczami Bukowej Góry
i Obroczy;
 mezownętrze w rejonie wsi Obrocz ograniczone ścianami lasu i wzniesieniami
335,82m.n.p.m.
Do najcenniejszych pod względem krajobrazowym i widokowym punktów i ciągów należą:
 punkty widokowe na zboczu Tatarskiej Góry, Bukowej Góry, Piasecznej Góry, wzniesienia nad
Obroczą, przy drodze Sochy-Szozdy, ponad Rózinem;
 odcinki drogi między Żurawnicą a Brodami Małymi, Żurawnicą a kompleksem leśnym przed
Zwierzyńcem, wzdłuż drogi Wywłoczka-Topólcza poza zasięgiem istniejących zespołów
zabudowy oraz odcinki dróg lokalnych prowadzących wierzchowinami Wzniesień Roztocza
Szczebrzeszyńskiego.
7. WARUNKI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW
7.1. Mieszkalnictwo

Zasoby mieszkaniowe - typy zabudowy, standardy powierzchniowe
W obszarze opracowania znajdują się jednostki osadnicze typu mieszkaniowego i wiejskiego.
Udział dwóch typów zabudowy tj. zabudowy nierolniczej i rolniczej w poszczególnych
jednostkach osadniczych jest zróżnicowany i pod tym względem można wyróżnić następujące
grupy miejscowości:
1) o przewadze zabudowy nierolniczej, w tym miasto Zwierzyniec (91%) i wieś Bagno (88%)
bezpośrednio sąsiadująca ze Zwierzyńcem, rysująca się w tym świetle jako zespół zabudowy
podmiejskiej,
2) o przewadze zabudowy rolniczej, w tym:
- grupa wsi położonych w środkowej i wschodniej części gminy, w których zabudowa kwalifikowana
jako rolnicza wynosi 60-80% ogólnej liczby budynków mieszkalnych i są to wsie; Kosobudy,
Żurawnica, Wywłoczka, Obrocz i Guciów; w tej grupie wsi w Kosobudach i Żurawnicy występuje
znaczny odsetek zabudowy nie-rolniczej, co związane jest z korzystnym powiązaniem
komunikacyjnym z Zamościem,
30
grupa wsi położonych w zachodniej części gminy, w których udział zabudowy rolniczej wynosi
ponad 80% jak: Topólcza, Turzyniec i Sochy.
Na pewne zróżnicowanie charakteru zabudowy miasta i na obszarze gminy wskazuje porównanie
liczby budynków mieszkalnych i znajdujących się w nich mieszkań, liczba mieszkańców w budynkach w
Zwierzyńcu jest dwukrotnie większa niż w gminie.
Standardy powierzchniowe zasobów mieszkaniowych miasta i gminy oraz poszczególnych jednostek
osadniczych przedstawiają się następująco:
1) Wzajemne porównanie danych pozwala stwierdzić, że standardy powierzchniowe dotyczące
zaludnienia mieszkań są korzystniejsze na obszarze gminy, natomiast w zakresie wielkości
mieszkań nieco korzystniej kształtują się w mieście
2) Standardy powierzchniowe zasobów mieszkaniowych miasta i gminy sytuują się powyżej lub
w pobliżu średnich standardów dla gmin miejsko-wiejskich regionu zamojskiego, natomiast
wyraźnie poniżej średnich standardów w przypadku wielkości mieszkań.
Analiza zasobów mieszkaniowych określonych przez dane dotyczące liczby budynków
mieszkalnych i ich powierzchni użytkowej wskazuje że:
 największa przeciętna powierzchnia budynków mieszkalnych (powyżej 60m 2 powierzchni
użytkowej) występuje w mieście Zwierzyńcu i Wywłoczce,
 najmniejszą powierzchnię budynków mieszkalnych (poniżej 50m 2 powierzchni użytkowej)
odnotowano w Kosobudach i Topólczy, co związane jest z istotnyrn udziałem tradycyjnej
zabudowy w zabudowie wsi.
-

Zasoby mieszkaniowe – wyposażenie
Stopień wyposażenia zabudowy mieszkaniowej w urządzenia wodociągowe jest
zadowalający przy niewspółmiernym stopniu wyposażenia w sieciowe urządzenia kanalizacyjne
w mieście i ich całkowitym braku na obszarze wsi. W energię elektryczną wyposażone jest 100%
zabudowy mieszkaniowej. Zabudowa mieszkaniowa na obszarze
miasta i gminy jest w znacznym stopniu wyposażona w sieć gazową.
7.2. Obiekty obsługi mieszkańców

Administracja Publiczna
Urząd Miasta i Gminy Zwierzyniec zlokalizowany jest aktualnie przy ulicy Rynek 1.
Na terenie Zwierzyńca zlokalizowane są też siedziba Roztoczańskiego Parku
Narodowego oraz muzeum Parku. Ponadto znajduje się tu siedziba Nadl eśnictwa Zwierzyniec.

Oświata i wychowanie
 Wychowanie przedszkolne
Obecnie na terenie gminy zlokalizowane jest jedno przedszkole samorządowe w Zwierzyńcu.
Posiada ono 120 miejsc.
Przedszkole obsługuje miasto i tereny sąsiednie. Ilość miejsc w przedszkolach przypadająca na 1000
mieszkańców wynosi 15,8 i jest wyższa niż średnia w regionie, która wynosi 12,4. Ponadto na terenie
gminy przy szkołach podstawowych w Żurawnicy, Wywłoczce, Obroczy, Sochach i Kosobudach
działają oddziały przedszkolne.
 Szkolnictwo podstawowe
Obecnie na terenie miasta i gminy funkcjonuje 6 szkół podstawowych. Ogółem w mieście i gminie
znajduje się 46 pomieszczeń do nauki w tym 18 w mieście Zwierzyńcu.
Ilość pomieszczeń do nauki przypadająca na 1000 mieszkańców wynosi ogółem w mieście
i gminie 6,0 przy średniej dla województwa 7,0.
Sołectwa Topólcza, Turzyniec, Bagno i Guciów które nie posiadają szkół podsta wowych
obsługiwane są przez szkoły w miejscowościach sąsiadujących.
 Szkolnictwo średnie
W Zwierzyńcu działa Zespół Szkól Drzewnych i Ochrony Środowiska, który jest ściśle związany ze
specyfiką gminy i regionu. Obsługuje on również inne obszary województwa. Stanowi dobrą bazę do
rozwoju zarówno funkcji produkcyjnych gminy (gospodarka leśna, przemysł drzewny) jak i funkcji
31
pozaprodukcyjnych związanych z ochroną środowiska. Obecnie występuje trudność w zatrudnieniu
absolwentów wspomnianego Zespołu.
W zakresie średniego szkolnictwa ogólnokształcącego oraz innych profili zawodowych młodzież ze
Zwierzyńca korzysta ze szkół w Szczebrzeszynie, Zamościu, Biłgoraju.

Ochrona zdrowia
Na terenie Zwierzyńca działa przychodnia rejonowa Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego
w Zamościu. Ponadto w Zwierzyńcu zlokalizowana jest rejonowa przychodnia lekarska PKP.
Wymienione przychodnie obsługują mieszkańców gminy w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej.
W zakresie opieki szpitalnej mieszkańcy korzystają ze szpitala w Zamościu a także Szczebrzeszynie.
Wskaźniki ilości mieszkańców przypadających na zatrudnionych pracowników służby zdrowia
są w Zwierzyńcy mniej korzystne niż w innych gminach miejsko-wiejskich regionu zamojskiego
i znacznie mniej korzystne niż średnie w regionie. Z wyjątkiem opieki dentystycznej są zbliżone
do wskaźników gmin wiejskich. Przyczyną tego jest zlokalizowanie opieki szpitalnej poza
miastem Zwierzyniec.
Obok obiektów publicznej służby zdrowia działają gabinety prywatne. Łącznie na terenie
miasta i gminy zlokalizowanych jest szereg podmiotów gospodarczych prowadzących usługi z
zakresu ochrony zdrowia.

Łączność
Na terenie gminy działają trzy urzędy pocztowe:
Urząd Pocztowy w Zwierzyńcu obsługujący oprócz miasta również Bagno, Wywłoczkę, Sochy,
Obrocz, Żurawnicę i Guciów, Urząd Pocztowy w Kosobudach,.
Obsługę telekomunikacyjną prowadzi Urząd Telekomunikacyjny w Zwierzyńcu.

Handel, gastronomia
Obiektami handlowymi działającymi na terenie miasta i gminy są w przewadze małe sklepy
spożywczo-przemysłowe. Jedynie w Zwierzyńcu zlokalizowane są sklepy o bardziej
wyspecjalizowanym profilu.
Na terenie Zwierzyńca działają 4 obiekty świadczące usługi gastronomiczne w ograniczonym
zakresie i czasie. Na terenie gminy 1 obiekt gastronomiczny zlokalizowany jest jedynie w Topólczy.
W niewielkim zakresie obsługa gastronomiczna prowadzona jest w ramach wynajmu pokoi turystom.

Inne usługi
Spośród specjalistycznych usług na terenie miasta i gminy Zwierzyniec działają następujące
zakłady:
 zakłady usług transportowych,
 zakład pośrednictwa finansowego,
 zakłady obsługi nieruchomości i firm,
 Biuro polowań i turystyki ekologicznej.
Usługowe zakłady rzemieślnicze to:
zakład stolarski,
zakład szklarski,
- zakład mechaniki pojazdowej,
- zakład fryzjerski,
- zakład instalacji elektrycznych i centralnego ogrzewania.
Wszystkie te zakłady zlokalizowane są w Zwierzyńcu.

Obiekty kultu religijnego
Na terenie miasta i gminy zlokalizowane są następujące obiekty:
 2 kościoły rzymsko-katolickie w Zwierzyńcu,
 l kościół rzymsko-katolicki w Topólczy,
 l kościół rzymsko-katolicki w Kosobudach,
 kaplice rzymsko-katolickie w Obroczy, Sochach i Żurawnicy.
32
8. FUNKCJE STANOWIĄCE PODSTAWY GOSPODARCZE GMINY
Podstawą rozwoju gospodarczego miasta i gminy Zwierzyniec są trzy tradycyjne funkcje:
przemysł, rolnictwo i leśnictwo oraz turystyka. Przemiany społeczno-gospodarcze zachodzące w
ostatnim okresie nie spowodowały zasadniczych zmian w strukturze funkcjonalnej obszaru.
Wywołały jednak potrzebę restrukturyzacji jakościowej tych dziedzin gospodarki i szukanie w ich
obrębie nowych źródeł dochodów ludności.
8.1.Przemysł
Gałęzią przemysłu działającą na bazie miejscowych surowców jest przemysł drzewny
i meblowy.
Drugą tradycyjną dziedziną przemysłu jest browarnictwo. Browar w Zwierzyńcu działający
od XIXw. utrzymał swoje znaczenie w gospodarce tego terenu.
Działania restrukturyzacyjne w znacznej mierze dotyczą zmniejszania uciążliwości dla
środowiska.
Do zakładów wytwórczych działających na terenie gminy o mniejszym znaczeniu
gospodarczym należą:
- piekarnia,
- wytwórnia wód gazowanych,
- młyn,
- zakłady odzieżowe.
Oprócz miejscowych zakładów produkcyjnych źródłem dochodów mieszkańców jest również
zatrudnienie w zakładach przemysłowych położonych poza gminą. Jednocześnie zakłady lokalne
zatrudniają osoby z innych terenów.
8.2. Rolnictwo
Rolnictwo na terenie gminy rozwija się w oparciu o indywidualne gospodarstwa rolne.
Użytki rolne w gminie zajmują 4162ha co stanowi 27% jej ogólnej powierzchni, z tego
grunty orne obejmują 3398ha.
Przyrodnicze warunki produkcji rolnej na terenie gminy są znacznie mniej korzystne niż na
pozostałych obszarach województwa. Ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej
wynosi tu 61,6 przy średniej dla województwa 86,2. Niemniej jednak 62% gruntów ornych posiada
wysoką klasę bonitacyjną:
Największe powierzchnie gruntów ornych o wysokich klasach bonitacyjnych posiadają
miejscowości Turzyniec, Topólcza, Wywłoczka, Żurawnica.
Obszary rolnicze charakteryzują się trudnymi warunkami fizjograficznymi - duże nachylenia
stoków na których ma miejsce erozja, spowodowały starasowanie pól co w znacznej mierze
utrudnia prowadzenie zmechanizowanej gospodarki rolnej.
Wśród gruntów rolnych przeważa własność rolników indywidualnych. W większości są to
niewielkie gospodarstwa do 10ha. Średnia wielkość gospodarstwa wynosi 2,9ha użytków
rolnych.
8.3. Leśnictwo
Na terenie miasta i gminy Zwierzyniec znajduje się 10255ha gruntów leśnych, co stanowi
66% ogólnej powierzchni gminy.
Przeważająca cześć lasów położona jest na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego
i objęta jest gospodarką rezerwatową. Pozostałą część stanowią lasy państwowe, które są
administrowane przez Nadleśnictwo Zwierzyniec i zajmują 861ha oraz lasy indywidualnej własności
o powierzchni 1774ha.
33
Lasy Nadleśnictwa Zwierzyniec obejmują kompleksy przylegające do granic RPN. W
ostatnim okresie dwa duże kompleksy należące wcześniej do Nadleśnictwa, położone na południe od
drogi Zwierzyniec-Obrocz oraz drogi Zwierzyniec-Biłgoraj, zostały przekazane do RPN.
Administrowane przez Nadleśnictwo lasy zostały zakwalifikowane do lasów ochronnych
stanowiących cenne fragmenty rodzimej przyrody. Są to przeważnie drzewostany sosnowe
młodszych i średnich klas wieku.
Lasy indywidualnej własności obejmują rozczłonkowane lasy z enklawami terenów rolnych
położone na erodowanych zboczach należących do Roztocza Zachodniego wsi Wywłoczka,
Turzyniec, Topólcza oraz przylegające do RPN lasy Żurawnicy i Kosobud. Są to rodzime lasy
mieszane z udziałem jodły oraz na znacznej powierzchni zastępcze zbiorowiska sosnowe.
Lasy na terenie gminy cechuje wysoka produkcyjność siedlisk i stosunkowo korzystne warunki
areosanitarne. Znaczna cześć drzewostanów wymaga przebudowy. Zasadniczym problemem jest
konieczność pogodzenia funkcji produkcyjnych, turystycznych i ochronnych lasów.
Dominująca cześć powierzchni leśnej wchodzi w skład przyrodniczych obszarów chronionych:
Roztoczańskiego Parku Narodowego oraz Szczebrzeszyńskiego Parku Krajobrazowego.
8.4. Turystyka i wypoczynek
To najbardziej dynamicznie rozwijająca się funkcja gospodarcza na terenie miasta i gminy. Szybkim
rozwojem cechują się wszystkie elementy: baza noclegowa, gastronomiczna, sportowo-rekreacyjna
i specjalistyczna. W polityce przestrzennej miasta i gminy należy preferować wszystkie przejawy rozwoju
zagospodarowania turystyczno-rekreacyjnego.
Ruch turystyczny
 Formy ruchu turystycznego
Analiza ruchu turystycznego w gminie wykazała, że:
 głównym celem przyjazdu na teren gminy jest wypoczynek i rekreacja, w tym nad wodą
(Stawy Echo), na drugim miejscu plasuje się krajoznawstwo, związane z wizytami w Parku
Narodowym,
 przeważają pobyty krótkookresowe (kilkugodzinne i sobotnio-niedzielne) nad pobytami
długookresowymi oraz turystyką wędrowną,
 przeważa turystyka indywidualna, samodzielnie organizowana nad turystyką grupową
organizowaną przez specjalistyczne biura obsługi ruchu turystycznego,
 w ruchu turystycznym największy udział ma młodzież.
 Podstawowymi formami ruchu turystycznego są:
 wypoczynek sobotnio-niedzielny połączony ze spacerami, kąpielami i plażowaniem,
grzybobraniem, a zimą z wędrówkami narciarskimi oraz zabawami na śniegu,
 zorganizowany w postaci kolonii i obozów wypoczynek dzieci i młodzieży,
 turystyka krajoznawcza piesza, konna, rowerowa, narciarska,
 turystyka kwalifikowana: rajdy, biegi przełajowe, kajakarstwo.

Wielkość ruchu turystycznego
Brak badań ruchu turystycznego nie pozwala na ustalenie rzeczywistych danych. Szacowana
(Ankieta 1991) wielkość tego ruchu w skali roku wynosi około 100000 w tym w okresie letnim
około 70%.
W Parku koncentracja mchu turystycznego ma miejsce na ścieżce dydaktycznej na Bukowej Górze
oraz na plażach Stawów Echo.
Zagospodarowanie turystyczne
 Baza noclegowa
Na terenie gminy znajdują się hotel, ośrodki wypoczynkowe, kwatery prywatne, campingi,
domy letniskowe.
 Urządzenia turystyczne
 Szlaki turystyczne – przez teren gminy przebiega 7 szlaków pieszych. Są to:
34
- Szlak krawędziowy Roztocza,
- Szlak centralny Roztocza,
- Szlak im. A. Wachniewskiej,
- Szlak roztoczański,
- Szlak partyzancki,
- Szlak łącznikowy Zwierzyniec-Lipowiec,
- Szlak łącznikowy Józefów-Sanderki.
 Ośrodek Edukacyjno-Muzealny RPN
 Ścieżki poznawcze – na terenie gminy Zwierzyniec w obrębie Roztoczańskiego Parku
Narodowego znajdują się urządzone ścieżki:
- ścieżka na Bukową Górę,
- ścieżka historyczno-przyrodnicza do Wzgórza Polak,
- ścieżka historyczno-przyrodnicza do Wojdy,
- ścieżka na Piaseczną Górę,
- ścieżka po wydmie do stawów „Echo”,
- ścieżka aleją Aleksandry Wachniewskiej,
- ścieżka dendrologiczna we Floriance,
- ścieżka krajobrazowa we Floriance.
 Inne:
- Wyciągi narciarskie montowane w okresach dobrych warunków śniegowych.
- Kąpieliska (Stawy Echo i Rudka).
9. KOMUNIKACJA
9.1. Komunikacja Kolejowa


Przez gminę przebiegają 2 linie kolejowe:
l tor normalny, linia niezelektryfikowana relacji Rejowiec Fabryczny-Zawada-ZwierzyniecHrebenne o długości ok. 15km (w granicach gminy). Linia ta, wybu dowana w czasie I wojny
światowej umożliwia połączenie gminy zarówno z Warszawą jak i Rawą Ruską, obsługując ruch
pasażerski z częstotliwością 2 par pociągów/dobę oraz równie niewielki ruch pociągów
towarowych.
l tor normalny, linia niezelektryfikowana relacji Zwierzyniec-Biłgoraj-Stalowa Wola (długość
4 km w granicach gminy), przebudowana z linii wąskotorowej w latach 70, niewielkim
natężeniu przewozów pasażerskich i towarowych.
1 tor o szerokim rozstawie, linia niezelektryfikowana, tzw. Linia Hutniczo-Siarkowa (LHS),
relacji Hrubieszów (przejście graniczne Łudin/Izow) -Sławków Południowy (Huta
Katowice), o długości ok. 14km w granicach gminy, oddana do użytku w 1979r., biegnie
zarówno w pasie linii Rejowiec Fabryczny-Zwierzyniec-Hrebenne jak i w pasie linii
Zwierzyniec-Biłgoraj-Stalowa Wola.
Linia ta służy obecnie przede wszystkim do przewozu ładunków masowych (rudy cynku,
węgiel, płody i przetwory rolne, siatka, rudy żelaza i ładunki chemiczne) z niewieklą
częstotliwością na dobę. Na linii LHS nie przewiduje się wprowadzenia na stałe
dalekobieżnego ruchu pasażerskiego, aczkolwiek kursuje l para pociągów z Magnitogorska do
Olkusza - uruchamiana na zarządzenie.
9.2. Komunikacja drogowa

Powiązania zewnętrzne
Dostępność komunikacyjna gminy Zwierzyniec jest dobra. Przez miasto i gminę przebiega
droga wojewódzka nr 858 o nawierzchni asfaltowej i dł. 11,7km relacji Zamość-Zwierzyniec-
35
Biłgoraj zapewniająca powiązania w kierunku wschód-zachód-południe-północ oraz drogi
powiatowe łączące miasto i gminę z sąsiednimi gminami.
 Powiązania wewnętrzne
Wszystkie drogi, tak wojewódzka jak i powiatowe pełnią jednocześnie funkcje obsługi ruchu lokalnego
jako drogi główne bądź ulice zbiorcze, obsługujące miasto i gminę Zwierzyniec.
Na terenie miasta znajdują się ulice obsługujące ruch lokalny oraz drogi dojazdowe do posesji.
Na terenie gminy znajdują się również zamknięte drogi wewnętrzne przebiegające przez tereny
Roztoczadskiego Parku Narodowego i będące w jego administracji.
Komunikacja pasażerska na trasach lokalnych i pozagminnych prowadzona jest przez PKS
oraz prywatnych przewoźników.
9.3. Główne problemy komunikacji. Projekty dotyczące systemu komunikacji
Ze względu na położenie Roztoczańskiego Parku Narodowego, który prawie w całości
rozpościera się w granicach gminy Zwierzyniec, komunikacja zarówno kolejowa jak i drogowa
stwarza problemy na styku realizacji zadań Parku i planów rozwoju miasta i gminy Zwierzyniec.
10. GOSPODARKA KOMUNALNA I INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
10.1. Urządzenia gospodarki komunalnej

Ochrona przeciwpożarowa
Ochrona przeciwpożarowa w gminie zorganizowana jest przez Ochotniczą Straż Pożarną
zlokalizowaną w Zwierzyńcu, Wywłoczce, Żurawnicy i Kosobudach. Ponadto ochroną
przeciwpożarową specjalistyczną prowadzi Roztoczański Park Narodowy oraz Nadleśnictwo
Zwierzyniec.

Cmentarze
Na terenie gminy działają cmentarze parafialne w:
- Zwierzyńcu,
- Topólczy,
- Kosobudach.
Urząd Miasta i Gminy w Zwierzyńcu wykupił od Nadleśnictwa działkę o powierzchni 1,5ha na
poszerzenie cmentarza w Zwierzyńcu.

Tereny zieleni urządzonej i rekreacyjne
W obrębie Zwierzyńca tereny zieleni urządzonej i rekreacyjne zajmują 10,2ha w tym 8,46ha
stanowi własność gminy Zwierzyniec.
Szczególną rolę dla tożsamości i wizerunku miasta pełni park wokół kościółka na wodzie a
także park ekologiczny.
Ogrody działkowe "Złote piaski" zajmują powierzchnię 4,4ha.
10.2. Systemy infrastruktury technicznej


System zaopatrzenia w wodę
Źródła zaopatrzenia w wodę
Źródłami zaopatrzenia miasta i gminy Zwierzyniec w wodę do picia i na potrzeby
gospodarcze są:
 ujęcie wód kredowych w Zwierzyńcu-Rudce, bazujące na 2 studniach głębinowych,
 ujęcie wód kredowych w Sochach,
 lokalne ujęcia wód czwartorzędowych i kredowych w Zwierzyńcu, Kosobudach, Topólczy,
Wywłoczce.
36
Do systemu zaopatrzenia w wodę Zwierzyniec-Rudka włączone są, za pośrednictwem
wodociągu, następujące jednostki osadnicze gminy: Zwierzyniec wraz z Rudką, Borkiem
i Wygwizdowem, Turzyniec, Topólcza, Wywłoczka, Bagno, Żurawnica i Obrocz oraz leżące poza
gminą: Brody Małe, Kawęczyn i Błonie. Także w Sochach woda dostarczana jest za pośrednictwem
wodociągu, ale z ujęcia lokalnego (studnia głębinowa).
Z kolei cześć wsi Kosobudy zaopatrywana jest w wodę z ujęcia przy gajówce Bezednia, część z
ujęcia zlokalizowanego w gminie Adamów. Źródłem wody dla pozostałej części wsi Kosobudy oraz
dla wsi Guciów są miejscowe studnie kopane.
 Sieć wodociągowa
Na obszarze gminy funkcjonują 3 systemy wodociągowe:
 wodociąg grupowy, bazujący na ujęciu wody w Zwierzyńcu-Rudce, ma długość sieci na terenie
gminy wynoszącą 93,3km. Zaopatruje on w wodę miasta Zwierzyniec oraz wsie: Żurawnicę,
Turzyniec, Obrocz, Topólczę, Wywłoczkę i Bagno. Ilość mieszkańców poszczególnych jednostek
osadniczych, korzystających z sieci, zawiera się w granicach 67-92%,
 wodociąg lokalny w Sochach ma długość 3km. Zaopatruje on wszystkich mieszkańców wsi
Sochy w wodę,
 wodociąg grupowy w gminie Adamów, obejmujący swym zasięgiem wieś Kosobudy, zaopatrujący
27% mieszkańców tej wsi oraz wsie gminy Zamość. Długość sieci wodociągowej w
Kosobudach wynosi 2,2km
 Zużycie wody oraz możliwość awaryjnego zaopatrzenia w wodę
Pobór wody z ujęcia w Zwierzyńcu-Rudce, wg pomiarów przy pomocy wodowskazu, wynosi ok.
900-1200m3/d, czyli 37-50m3/h. Zużycie wody jest około dwukrotnie niższe od możliwości
technicznych infrastruktury zaopatrzenia w wodę oraz wartości określonych w pozwoleniu
wodnoprawnym.
Brak jest połączeń pierścieniowych między rurociągami przesyłowymi i rozdzielczymi,
umożliwiających odpowiednie przełączanie wody w zależności od potrzeb.

System odprowadzania i oczyszczania ścieków
 Odprowadzanie ścieków
Sieć kanalizacyjna w gminie jest bardzo słabo rozbudowana, gdyż swym zasięgiem obejmuje
jedynie część miasta Zwierzyniec. Pozostałe jednostki osadnicze w gminie nie są skanalizowane.
 Oczyszczalnia ścieków
Ścieki bytowo-gospodarcze i przemysłowe z miasta Zwierzyniec odprowadzane są na mechanicznobiologiczną oczyszczalnię ścieków, zlokalizowaną w północno-zachodniej części miasta, w dolinie rzeki
Wieprz, w odległości ok. 90m od koryta rzeki.
W skład oczyszczalni wchodzą:
- dwa ciągi technologiczne BIOBLOK WS-400,
- zblokowana oczyszczalnia ściekówBIOBLOK MU-100 (stara oczyszczalnia, która może być
włączona na okres ruchu turystycznego)
- osadnik Imhoffa - w celu podczyszczania ścieków dowożonych wozami asenizacyjnymi,
- poletka do suszenia osadu,
- poletka do gromadzenia skratek,
- stawy ściekowe doczyszczające: dwa "stare" i jeden "nowy".
Oczyszczalnia BIOBLOK WS-400 pracuje metodą niskoobciążonego osadu czynnego.
Przepustowość tej oczyszczalni wynosi: nominalna - 400 m3/d; maksymalna - 520m3/d. Ładunek
ścieków dopływających (w kg/d): nominalny - 160 BZT 5 i 160 zawiesiny; maksymalny - 208
BZT 5 i 208 zawiesiny. Założony efekt oczyszczania - 95% dla BZT 5 i zawiesiny.
Stopień redukcji zanieczyszczeń na oczyszczalni jest dość wysoki. Jakość ścieków
kontrolowana jest przez PIOŚ w Zamościu. Oczyszczone ścieki odprowadzane są do stawów
ściekowych, a następnie do rzeki Wieprz poniżej Zwierzyńca.
Wokół oczyszczalni, w promieniu 200-300m, funkcjonuje strefa ochronna, zagospodarowana
wyłącznie zielenią niską i wysoką.

Elektroenergetyka
37
Miasto i gmina Zwierzyniec zaopatrywane są w energię elektryczną z Głównego Punktu
Zasilającego (GPZ) w Szczebrzeszynie przy pomocy napowietrznej i kablowej sieci średnich napięć,
głównie 15kV, o długości ok. 60km. Wyjątek stanowi miejscowość Kosobudy, zaopatrywana w
energię elektryczną od strony Zarzecza.
W mieście Zwierzyniec znajduje się punkt rozłącznikowy, pozwalający w przyszłości (w
miarę wzrostu zapotrzebowania na energię elektryczną) na utworzenie GPZ (110kV/15kV).
Z sieci średniego napięcia poprzez 43 stacje transformatorowe SN/nn, będące środkiem
zasilania dla sieci niskiego napięcia (nn) następuje zaopatrywanie odbiorców bezpośrednio w
energię elektryczną.
Przez północno-zachodnią część gminy przechodzi tranzytowa, napowietrzna linia wysokiego
napięcia 110kV, jednotorowa o długości ok. 7,5km, relacji Biłgoraj–Szczebrzeszyn.

Zaopatrzenie w gaz
Miasto i gmina Zwierzyniec zaopatrywane są w gaz poprzez odgałęzienie sieci wysokiego
ciśnienia Ø 150 5,5MPa poprowadzonej dla zespołu wsi gmin Adamów i Krasnobród.
Miasto i gmina Zwierzyniec zostały objęte programem gazyfikacji województwa
zamojskiego, który przewidywał, że gazyfikacja gminy Zwierzyniec i gminy Tereszpol odbywać się
będzie poprzez sieć gazową średniego ciśnienia miasta Szczebrzeszyn. Na wniosek Burmistrza
Miasta i Gminy Zwierzyniec i po zawarciu porozumienia w 1991r. między gminami Zwierzyniec,
Adamów i Krasnobród, KOZG Tarnów wyraził zgodę na zmianę sposobu gazyfikacji gmin
Zwierzyniec i Tereszpol, polegającą na tym, że:
- dostawa gazu dla obu gmin nastąpi od odgałęzienia rurociągu wysokiego ciśnienia Ø 150
5,5MPa poprowadzonego dla zespołu wsi gmin Adamów i Krasnobród,
- stacja redukcyjna I stopnia zostanie zlokalizowana na terenie miasta Zwierzyniec.

Ciepłownictwo
Miasto Zwierzyniec nie posiada centralnej, miejskiej ciepłowni. Ciepło, głównie do sieci
centralnego ogrzewania dostarczane jest mieszkańcom miasta z 5 kotłowni lokal nych, z których
4 to kotłownie zakładowe (PKP, Browaru, fabryki mebli w likwidacji oraz Spółki "Liguadon") a
jedna oddana do użytku w 1974r. eksploatowana jest przez P.E.C. w Zamościu. Zaopatrują one
25% mieszkań.
Pozostali mieszkańcy gminy Zwierzyniec zaopatrują się w energię cieplną
indywidualnie, wykorzystując w tym celu głównie piece węglowe, piece w których stosuje się
technologię zgazowania a następnie wysokoefektywnego spalania drewna (istotne źródło energii
cieplnej ze względu na zasoby surowca drzewnego), rzadziej piece centralnego ogrzewania opalane
koksem lub gazem, ewentualnie używając do ogrzewania energię elektryczną.
Pokrycie potrzeb bytowo-gospodarczych mieszkańców gminy związanych z dostarczaniem
ciepłej wody użytkowej i przygotowaniem posiłków realizowane jest przede wszystkim przez
podgrzewacze elektryczne lub piece kolumnowe c.w.u., kuchnie gazowe lub kuchnie węglowe.

Gospodarka odpadami
Gospodarka odpadami dotyczy zarówno odpadów przemysłowych (gospodarczych) jak
i bytowych (komunalnych).
Ze względu na unikalne walory przyrodnicze obszaru (Roztoczański Park Narodowy z
otuliną), na terenie gminy Zwierzyniec nie ma i nie przewiduje się lokalizacji dużego wysypiska
komunalnego.
Władze gminy zawarły porozumienie z władzami gminy Szczebrzeszyn oraz
z Przedsiębiorstwem Gospodarki Komunalnej w Szczebrzeszynie, dotyczące wywozu odpadów
komunalnych z terenu gminy Zwierzyniec na wysypisko odpadów komunalnych w Błoniu koło
Szczebrzeszyna.
Ilość odpadów komunalnych produkowanych przez gminę i miasto wynosi średnio ok.
5070m3/rok (gmina - 1610m3, miasto - 3460m3), z czego ok. 2000m3/r wywożone jest na wysypisko w
Szczebrzeszynie. Z pozostałych 3000m 3 śmieci rocznie część jest zagospodarowana u źródła a
reszta składowana w 6 terenowych punktach:
38
Guciów - teren po wyrobisku piasku, nieogrodzony, nieuporządkowany, dojazd drogą gruntową
długości 800m,
- Kosobudy - teren nieogrodzony, nieuporządkowany, dojazd drogą gruntową długości ok.
500m,
- Wywłoczka - wygon 250m x 20m, nieogrodzony, dojazd drogą gruntową długości ok. 800m,
- Topólcza-Turzyniec - teren po wyrobisku piasku, nieogrodzony, 10m x 30m, dojazd drogą
gruntową długości ok. 1300m,
- Bagno - teren częściowo ogrodzony betonowym płotem, położony w lesie, dojazd drogą
gruntową długości 300m,
- Obrocz - teren nieogrodzony, dojazd drogą gruntową,
- Żurawnica teren nieogrodzony, uporządkowany, położony pod linią 110kV, dojazd drogą
gruntową 1000m.
Na terenie miasta i gminy zbiórka odpadów komunalnych jest zróżnicowana. Uzależnione
to jest od stopnia wyposażenia mieszkańców w pojemniki na odpady oraz od rodzaju pojemników.
Najsprawniejszy jest system zbiórki odpadów komunalnych w osiedlach
mieszkaniowych wielorodzinnych (bloki), gdzie mieszkańcy są zobligowani odgórnie do zapłaty za
wywożone odpady.
W regionie brak jest zbiorczych składowisk odpadów przemysłowych oraz innych metod ich
utylizacji, dlatego też część odpadów przemysłowych trafia na wysypiska komunalne i gminne punkty
składowania. Pozostała część odpadów przemysłowych składowana jest na terenie danego
zakładu i stopniowo zagospodarowywana.
-
11. NIEKTÓRE PROBLEMY ROZWOJU
Wielokierunkowe rozpoznanie stanu i dotychczasowego rozwoju miasta i gminy
Zwierzyniec przeprowadzone w ramach studium (rozdz. l-10) pozwoliło na identyfikację
następujących grup problemów wymagających rozwiązania jak:
1. przyrodniczo-ekologiczne i krajobrazowe,
2. środowiska kulturowego i zabytków,
3. społeczno-demograficzne,
4. strukturalne:
 funkcjonalno-ekonomiczno-przestrzenne,
 wyposażenie w usługi,
 gospodarczo-ekonomiczne.
5. problemy w zakresie infrastruktury technicznej i komunikacji.
Poniżej scharakteryzowano najważniejsze z grup problemowych. Jest to jakby synteza
charakterystyki obszaru, ale jednocześnie punkt wyjścia do uwarunkowań zagospodarowania
przestrzennego.
11.1. Problemy przyrodnicze i ekologiczne
 Konieczność ochrony i zachowania wysokich walorów środowiska przyrodniczego oraz
przestrzegania przepisów obowiązujących na terenach prawnie chronionych przy jednoczesnej
potrzebie rozwoju działalności gospodarczych stanowiących źródło utrzymania mieszkańców.
 Konieczność traktowania potencjalnych zagrożeń środowiska przyrodniczego stosownie do wysokich
reżimów ochronnych obowiązujących na tym terenie.
 Występowanie na terenie gminy uciążliwych emitorów zanieczyszczeń powietrza i hałasu
stanowiących zagrożenie dla RPN a także obniżających komfort życia mieszkańców oraz
walory turystyczne gminy.
 Przebieg przez teren RPN ponadlokalnych ciągów komunikacyjnych kolejowych i drogowych
stanowiących zagrożenie dla Parku przez wprowadzenie zanieczyszczeń i hałasu oraz dzielenie
naturalnych struktur przestrzennych.
39
 Zanieczyszczanie powietrza i gleb wzdłuż głównych tras komunikacyjnych stanowiących
uciążliwość dla mieszkańców (tzw. zanieczyszczenia komunikacyjne).
 Przekroczenia norm opadu pyłu.
 Przekroczenia norm dopuszczalnego hałasu.
 Wysoki stopień zanieczyszczeń wód powierzchniowych przez zrzuty ścieków z kolektorów
kanalizacyjnych, rozproszone zrzuty ścieków na nieskanalizowanych terenach wiejskich,
spływy powierzchniowe z terenów rolniczych, spływy zanieczyszczeń z powierzchni dróg.
 Wysoki stopień zagrożenia zanieczyszczeniem wód podziemnych wynikający z budowy
geologicznej i procesów hydrogeologicznych.
 Wysoki stopień zagrożenia erozyjnego znacznej powierzchni terenów rolnych.
11.2. Problemy środowiska kulturowego
 Niedostateczny stopień ekspozycji w strukturze funkcjonalno-przestrzennej miasta założenia
rezydencjonalno-przemysłowego o unikalnych wartościach i zachowanej czytelności
kompozycji całości układu.
 Ubytki, częściowe przekształcenia i zagrożenie dalszą degradacją układów zieleni i systemu
wodnego w obrębie założenia rezydencjonalno-przemysłowego, parku środowiskowego
i części miasta.
 Mała wartość techniczna bądź użytkowa części zabudowy zabytkowej o wartościach
historycznych i architektonicznych, objętych ochroną - możliwość utraty obiektów
świadczących o tożsamości miasta.
 Zagrożenie niekorzystnymi przekształceniami funkcjonujących obecnie obiektów zabytkowych:
przemysłowych i użyteczności publicznej i ich otoczenia w przypadku konieczności
modernizacji czy podniesienia standardu funkcjonalnego i technicznego. Brak inwestorów dla
atrakcyjnego zagospodarowania części obiektów zabytkowych położonych w centrum miasta.
 Mała atrakcyjność przestrzeni publicznych głównej części miasta, szczególnie w rejonie tzw.
Rynku, ul. Zamojskiej i skrzyżowania z ul. Biłgorajską i ul. Kolejową, stanowiącą istotny czynnik
kształtujący image miasta.
 Kształtowanie się w zachodniej części miasta (Rózin-Wygwizdów) zespołu zabudowy
jednorodzinnej odbiegającego od tradycyjnych dla Zwierzyńca form zabudowy i zasad
kompozycji urbanistycznej (wielkości działek, układy zieleni) decydujących o specyficznym
charakterze zabudowy miasta.
 Niekorzystne przekształcenia zabudowy wsi gminy w wyniku zmniejszenia się udziału
tradycyjnej zabudowy i powstawania zabudowy współczesnej - nie nawiązującej do
zasadniczych cech tradycyjnej zabudowy wsi.
 Niedostateczny zakres i zasięg form prawnej ochrony krajobrazu części gminy w zakresie
obszarów o najwyższych walorach krajobrazowych, wnętrz krajobrazowych
i najcenniejszych pod względem widokowym punktów i ciągów.
11.3. Problemy społeczne


Postępujący spadek ogólnej liczby ludności miasta i gminy oraz utrzymanie występującej
obecnie tendencji do niewielkiego wzrostu liczby ludności w Zwierzyńcu i wsiach korzystnie
powiązanych przestrzennie i komunikacyjnie z ośrodkami miejskimi (Bagno, Kosobudy).
Znaczne obniżenie przyrostu naturalnego w stosunku do poziomu z 1985r. w mieście i gminie
oraz osiągnięcie wyraźnie niższego poziomu przyrostu naturalnego niż w konkurencyjnych
sąsiednich ośrodkach miejskich: Biłgoraju, Szczebrzeszynie i Józefowie. Wskaźnik ogólnego
salda migracji na 1000 M bardzo wysoki w porównaniu z sąsiednimi miastami, w tej sytuacji
można uznać za zjawisko korzystne, choć może powodować pogłębienie się problemów
dotyczących zatrudnienia czy mieszkalnictwa i obsługi mieszkańców.
40





Wyższy we wsiach gminy niż w mieście udział ludności w wieku poprodukcyjnym, chociaż
kształtujący się nieco poniżej średniej wartości dla gmin miejsko-wiejskich regionu
zamojskiego, przy spadku liczby ludności wsi wskazuje na problem starzenia się ludności wsi.
Znacznie wyższy niż średni udział ludności w wieku produkcyjnym, szczególnie
w mieście. Sytuacja taka stwarzać może istotny problem z zapewnieniem zatrudnienia. Jest to
jednak również szansa dla dalszego rozwoju miasta i gminy.
Zbyt mały udział w strukturze zatrudnienia wsi gminy Zwierzyniec pracujących poza
rolnictwem, szczególnie w mniejszych zakładach osób fizycznych i usługach.
Niekorzystna struktura zatrudnienia w mieście ze względu na dominację pracujących w
gospodarce narodowej, szczególnie w przemyśle.
Wysokie bezrobocie występujące w mieście i gminie przy znacznym udziale pozostających
bez pracy dłużej niż l rok. Istotnym problemem jest dalszy wzrost w latach 1993-1995 tego
wskaźnika we wsiach gminy oraz powiększanie się bezrobocia wśród kobiet, zarówno w mieście jak
i w gminie.
11.4. Problemy strukturalne

Problemy struktury funkcjonalno-przestrzennej miasta i gmminy
 Położenie Zwierzyńca pomiędzy konkurencyjnymi, większymi miastami jak Szczebrzeszyn
i Biłgoraj, o większej liczbie ludności, niższym wskaźniku bezrobocia, rozwiniętych usługach
i przemyśle oraz większej dynamice rozwoju gospodarczego.
 Niewielkie perspektywy na korzystniejsze powiązania komunikacyjne miasta i gminy z
systemem dróg ponadregionalnych i ekspresowych.
 Jedynie część wsi gminy posiada korzystne powiązania przestrzenne i komunikacyjne z jej
głównym ośrodkiem. Kosobudy, Guciów i Sochy charakteryzuje peryferyjne położenie w
stosunku do miasta, co osłabia rolę Zwierzyńca jako ponadlokalnego ośrodka usługowego.
 Niedobór terenów dla rozwoju działalności gospodarczych, usług komunikacyjnych
i zabudowy mieszkaniowej położonych w obrębie miasta i korzystnie powiązanych
z istniejącym układem drogowym.
 Znaczący udział i zagrożenie dalszym rozszerzaniem się terenów przemysłowych
i składowych usytuowanych przy linii kolejowej, cechujących się dysharmonijnym
zagospodarowaniem i użytkowaniem.
 Nadmierne rozpraszanie obiektów i urządzeń usługowych w obrębie miasta, brak koncentracji
tego typu obiektów i urządzeń nie tworzy elementu krystalizującego usługową strukturę
miasta.
 Niski standard użytkowy i funkcjonalny części istniejących urządzeń i obiektów obsługi
ruchu turystycznego.
 Nieatrakcyjne zagospodarowanie terenów otaczających zbiornik o funkcjach rekreacyjnych w
Rudce.
 Niedoinwestowanie usług wsi gminy, część wsi gminy pozbawiona jest podstawowych usług.
 Niższe niż przeciętne w gminach miejsko-wiejskich regionu standardy powierzchniowe
zasobów mieszkaniowych miasta i gminy Zwierzyniec oraz niezadowalający stopień
wyposażenia tych zasobów w infrastrukturę techniczną.

Problemy wyposażenia w usługi
 Niski standard części obiektów szkolnych.
 Ograniczona dostępność do ponadpodstawowych usług medycznych.
 Niedostateczne wyposażenie w usługi typu rzemieślniczego.
 Niedostatecznie rozwinięte usługi specjalistyczne, o zasięgu ponadlokalnym, które mogłyby
pełnić funkcje miastotwórcze.
 Niedostateczne wyposażenie w usługi gastronomiczne i noclegowe obsługujące ruch
turystyczny.

Problemy gospodarczo-ekonomiczne
41





Mała efektywność rolnictwa spowodowana:
 rozdrobnieniem gospodarstw ograniczającym możliwości inwestowania i restrukturyzacji
produkcji,
 słabym wyposażeniem w środki produkcji szczególnie w specjalistyczny sprzęt
dostosowany do lokalnych warunków fizjograficznych,
 wysokim stopniem zagrożenia gleb erozją,
 słabą organizacją rynków zbytu produktów rolnych oraz niedostatecznym wyposażeniem
w urządzenia obsługi rolnictwa i bazę przetwórczą,
 starzejącą się siłę roboczą o słabych kwalifikacjach.
Ograniczenie funkcji produkcyjnych lasu przez funkcje ochronne.
Brak szerszego wykorzystania walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych
miasta i gminy jako podstawy rozwoju turystyki.
Zbyt niskie wyposażenie terenu w usługi, obiekty sportowe, nie odpowiadające wysokiej
atrakcyjności turystycznej.
Niski standard wiejskich obiektów mieszkalnych ograniczający możliwości rozwoju
ekoturystyki.
11.5. Problemy w zakresie infrastruktury technicznej







Zaopatrzenie w wodę
Sieć wodociągowa nie obejmuje całej gminy. Poza jej zasięgiem pozostaje cała wieś Guciów oraz
cześć wsi Kosobudy.
Istnieje możliwość zanieczyszczenia wody ujmowanej i przekazywanej do sieci bez uzdatniania
przez wody rzeki Wieprz, będące w kontakcie hydraulicznym z wodami utworów kredowych,
ujmowanymi przez ujecie Zwierzyniec-Rudka.
Potrzeba wyjaśnienia niezgodności pomiędzy dość dobrym stanem technicznym sieci
wodociągowej a dużymi stratami wody, ocenianymi na 30-40%.
Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków
Rozwój systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków pozostaje daleko w tyle za systemem
zaopatrzenia w wodę. Wszystkie wsie oraz cześć Zwierzyńca nie są wyposażone w sieci
kanalizacyjne wraz z oczyszczalniami ścieków. W zestawieniu z powszechnymi w gminie
wodociągami fakt ten powoduje poważne konsekwencje ekologiczne (zanieczyszczenie wód
powierzchniowych, zagrożenie wód podziemnych i gleb) i stanowi zagrożenie dla zdrowia ludzi.
Niezbędna jest diagnoza techniczno-hydrauliczna sieci kanalizacyjnej, ze względu na zły stan
techniczny części sieci, zróżnicowany jej wiek, odmienne rozwiązania techniczne. Diagnoza
taka winna być podstawą do podjęcia decyzji odnośnie modernizacji i rozbudowy systemu
odprowadzania ścieków.

Elektroenergetyka
Ze względu na Roztoczański Park Narodowy pożądana jest modernizacja sieci średniego
i niskiego napięcia.

Zaopatrywanie w gaz i ciepłownictwo
Pożądana jest dalsza rozbudowa sieci gazowniczej na obszarze miasta i gminy oraz
modernizacja istniejących lokalnych kotłowni na terenie miasta Zwierzyniec.

Telekomunikacja
Istnieje pilna potrzeba rozbudowy oraz modernizacji istniejących sieci telekomuni kacyjnych
na obszarze miasta i gminy.

Gospodarka odpadami
42
Ze względu na szczególne położenie miasta i gminy konieczne jest zorganizowanie
prawidłowej gospodarki odpadami w gminie (uporządkowanie lub likwidacja terenowych punktów
składowania odpadów, usprawnienie zbierania odpadów komunalnych).
11.6. Problemy komunikacji
Rozbieżność miedzy działaniami RPN dotyczącymi ochrony środowiska a dążeniami gminy
do poprawy dostępności komunikacyjnej.
Poprawa jakości dróg zarówno pod względem parametrów technicznych, jak
i nawierzchni.
Elektryfikacja linii kolejowych a docelowo zrezygnowanie z obecnego przebiegu LHS.
III. UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY ZWIERZYNIEC
(SYNTEZA)
Przeprowadzona wyżej szczegółowa analiza stanu istniejącego w strefach: społeczno-gospodarczej,
ekologicznej, przestrzennej i infrastrukturalnej jest nie tylko zbiorem monograficznych informacji ale
punktem wyjścia do sformułowania uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy
Zwierzyniec.
1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJACE Z POŁOŻENIA GMINY W REGIONIE
O możliwościach rozwoju gminy Zwierzyniec stanowi zarówno rola regionu zamojskiego w
strukturze przestrzenno-gospodarczej województwa lubelskiego, kraju, jak i rola i miejsce gminy w
strukturze tego regionu. Omawiany obszar charakteryzuje się wieloma cechami wyjątkowymi dla
zamojszczyzny, województwa i kraju. Stanowią one potencjały i szanse ale jednocześnie istotne
ograniczenia rozwoju, w tym również przestrzennego.




Region Zamojski charakteryzuje się:
Wysokimi walorami środowiska przyrodniczego i stosunkowo niskim stopniem skażeń
środowiska. Wobec dużego udziału w kraju terenów ekologicznie zdegradowanych stwarza
to szansę na rozwój turystyki i stanowi cechę sprzyjającą pozyskiwaniu inwestorów.
Niskim stopniem urbanizacji i uprzemysłowienia oraz dużym znaczeniem funkcji rolniczej.
Wpływa to na mały istniejący potencjał ekonomiczny tego regionu nie sprzyjający procesom
restrukturyzacji gospodarki, ale też w połączeniu z bardzo korzystnymi warunkami produkcji
rolniczej umożliwia rozwój nowoczesnego, wysoko produktywnego rolnictwa, wytwarzającego
produkty wysokiej jakości mające szansę zbytu na rynku krajowym a także zagranicznym.
Podejmowane w skali regionalnej działania w zakresie rozwoju obsługi rolnictwa i rozwoju
bazy przetwórczej powinny sprzyjać rozwojowi rolnictwa również na terenie gminy Zwierzyniec.
Stosunkowo wysokim wskaźnikiem bezrobocia w skali regionalnej, nie sprzyjającym
przejmowaniu siły roboczej z charakteryzujących się wysokim stopniem ukrytego bezrobocia
gospodarstw rolnych. Powoduje to konieczność tworzenia nowych miejsc pracy w sektorze
wytwórczości i usług zarówno w miastach jak i na wsiach.
Położeniem przygranicznym, co przy rozbudowie systemu komunikacyjnego może być szansą na
ożywienie ekonomiczne poprzez obsługę transportu międzynarodowego oraz rozwój wymiany
gospodarczej z Ukrainą.
43
W regionie zamojskim gmina Zwierzyniec charakteryzuje się najwyższymi walorami środowiska
przyrodniczego oraz najwyższym udziałem powierzchni prawnie chronionych. Przesądza to o
ograniczonych możliwościach wzrostu uprzemysłowienia i urbanizacji.
Jednocześnie stwarza szansę na rozwój usług turystycznych, w tym specjalistycznych turystycznodydaktycznych w oparciu o działalność RPN. Przy zagospodarowaniu terenu uwzględniającym
potrzeby ochrony oraz potrzeby podniesienia atrakcyjności obszaru dla turystyki, wysokie walory
środowiska mogą stać się podstawą ożywienia ekonomicznego gminy i regionu. Istotą rozwoju tej
funkcji jest podniesienie standardu usług, w tym bazy turystycznej.
Istniejące na terenie Zwierzyńca zakłady przemysłowe odgrywają znaczącą rolę w gospodarce
regionu. Przy likwidacji istniejących zaniedbań w dziedzinie ochrony środowiska mogą stać się
przykładem właściwego godzenia funkcji gospodarczych regionu. Istniejące zagospodarowanie stwarza
też szansę na rozwój produkcji przemysłowej w oparciu o inwestycje modernizacyjne.
Ukształtowana dotychczas rola Zwierzyńca w regionie jako małego miasta powinna być
związana z rozwojem wyspecjalizowanych funkcji. Szczególnie w oparciu o swoje historyczne
znaczenie w regionie zamojskim Zwierzyniec może obok Zamościa stać się regionalnym ośrodkiem
kulturotwórcznym. Funkcje te powinny być powiązane z ponadregionalnym znaczeniem RPN.
2. PRZYRODNICZE UWARUNKOWANIA ROZWIOJU GMINY
Uwarunkowania wynikające ze środowiska przyrodniczego powinny stanowić podstawę
prowadzenia przez gminę polityki ekorozwoju, zgodnie z wymaganiami ustawy o zagospodarowaniu
przestrzennym. Pod pojęciem ekorozwoju rozumie się nadanie rozwojowi kierunku zachowującego w
sposób trwały walory i zasoby środowiska, a także czynną ochronę środowiska przyrodniczego
(Polityka Ekologiczna Państwa 1990).
Główne czynniki kształtujące możliwości rozwoju miasta i gminy Zwierzyniec to:
 zakres wymaganej prawnej ochrony środowiska przyrodniczego,
 występowanie różnorodnych zasobów i walorów przyrodniczych,
 warunki fizjograficzne,
 istniejące przeobrażenia i procesy degradacji środowiska,
 potrzeba harmonizacji zagospodarowania przestrzennego i przyrody.
2.1. Uwarunkowania wynikające z prawnej ochrony środowiska przyrodniczego
Niemal cała gmina Zwierzyniec poddana jest ochronie o różnych reżimach ochronnych.
Najwyższy reżim ochrony - ochrona typu konserwatorskiego - występuje w Roztoczańskim Parku
Narodowym. Na obszarze tym obowiązują przepisy Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16
kwietnia 2004r. (Dz.U. Nr 92, poz. 880), a w tym szczególnie zapisy art. 15 ust 1.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 lutego 1995r. w sprawie Roztoczańskiego Parku
Narodowego (Dz.U. z 1995r. Nr 23, poz. 124), a w tym szczególnie § 5, który zawiera ograniczenia
i zakazy obowiązujące w Parku.
Położony w zachodniej części gminy Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy – obiekt
o znacznie niższym reżimie ochrony środowiska przyrodniczego i krajobrazu – wywołuje
konieczność uwzględnienia w zagospodarowaniu przestrzennym gminy zakazów ustalonych dla
optymalnego zagospodarowania przestrzennego parków krajobrazowych zapisanych w art. 17 ust 1
ww. ustawy o ochronie przyrody oraz w § 4 Rozporządzenia Nr 9 Wojewody Lubelskiego z dnia
14 kwietnia 2005r. w sprawie Szczebrzeszyńskiego Parku Krajobrazowego (Dz.Urz. z 2005r. Nr
83 poz. 1684).
Pozostały obszar gminy tworzy otulinę Roztoczańskiego Parku Narodowego. Podstawowe
ograniczenia użytkowania i gospodarowania w otulinie dotyczą tych działalności, które mogą
negatywnie oddziaływać na Park.
Na terenie objętym systemem Natura 2000 – PLB060012 „Roztocze” oraz obszarze mającym
znaczenie dla Wspólnoty PLH060017 „Roztocze Środkowe” obowiązują ustalenia zgodne z art. 33
ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody.
44
Równocześnie na obszar RPN i jego otuliny nakłada się w południowo-zachodniej części
gminy strefa "C" ochrony uzdrowiskowej uzdrowiska Krasnobród. Zgodnie z obowiązującym prawem
oznacza to m.in. zakaz:
 nieplanowanego wyrębu drzew;
 prowadzenie działań prowadzących niekorzystną zmianie stosunków wodnych;
 lokalizacji nowych uciążliwych obiektów kubaturowych i innych uciążliwych obiektów, w tym
zakładów przemysłowych;
 prowadzenia działań mających wpływ na fizjografię uzdrowiska i jego założenia przestrzenne lub
właściwości lecznicze klimatu.
Ponadto na obszarze całej gminy występuje konieczność:
 poddania wzmożonej ochronie takich elementów środowiska przyrodniczego jak:
 korytarz ekologiczny doliny Wieprza,
 lasy o składzie gatunkowym zgodnym z siedliskiem,
 torfowiska i tereny podmokłe,
 cieki wodne,
 naturalne źródła,
 zbiorniki wodne,
 ograniczania rozwoju na terenach:
 erozyjnych,
 podmokłych,
 dużych spadkach.
2.2. Uwarunkowania wynikające z zasobów i walorów środowiska oraz warunków
fizjograficznych
Występujące w gminie zasoby i walory oraz warunki fizjograficzne stwarzają zarówno
możliwości rozwoju jak i ograniczenia rozwoju różnych działalności człowieka.

Zasoby wodne
Zasoby wodne gminy Zwierzyniec mają potencjalnie wysokie wartości, jednakże rzeczywiste
walory są obniżone w wyniku oddziaływań antropogenicznych. Obszar położony jest w strefie
zbiornika chełmsko-zamojskiego wód tzw. kredy lubelskiej.
Szczególnie wysokie wartości pod względem ilości i jakości mają wody podziemne, które
decydują o delimitacji GZWP nr 407. Duże ich zasoby występują w strefach największych spękań
tektonicznych, których przebieg pokrywa się przeważnie z układem dolin rzecznych. Największa
wydajność ujęć wód podziemnych (od kilkudziesięciu do 200m3/h) występuje w rejonie Zwierzyńca, u
zbiegu doliny Wieprza i Doliny Zwierzynieckiej. W obszarach oddalonych od dolin rzecznych, a
szczególnie w strefach wierzchowin, zmniejszają się wydajności ujęć, zwiększają się natomiast
wahania stanów wód oraz zmiany właściwości fizyczno-chemicznych, spowodowane
oddziaływaniem czynników antropogennych.
Wody powierzchniowe odznaczają się niewielką zasobnością. Ich podstawową wartością jest
funkcja, jaką spełniają w systemie ekologicznym. Cieki powierzchniowe, a także naturalne i sztuczne
zbiorniki wodne, podmokłości, torfowiska i starorzecza stanowią cenne siedliska dla wielu
hydrofilnych gatunków roślin i zwierząt. Niestety, ekologiczna funkcja wód powierzchniowych
obniżona jest znacznie przez melioracje oraz zanieczyszczenie.

Zasoby leśne
Jednym z głównych zasobów gminy są lasy, które zajmują 66% jej ogólnej powierzchni.
Występuje tu duże zróżnicowanie zbiorowisk leśnych mało przekształconych przez człowieka.
Dominująca część powierzchni leśnej wchodzi w skład obszarów chronionych.
Lasy pełnią bardzo istotną rolę środowiskotwórczą, zapewniają korzystne funkcjonowanie
przyrody, są podstawowym walorem turystycznym obszaru. To największe bogactwo przyrodnicze
gminy.
45

Rolnicza przestrzeń produkcyjna
Rolnicza przestrzeń produkcyjna obejmuje 27% ogólnej powierzchni gminy. Z tego 62%
posiada wysoką klasę bonitacyjną (od II do IV). Część obszarów rolniczych jest w dużym stopniu
podatna na erozję oraz posiada trudne w odniesieniu do uprawy warunki fizjograficzne. Spadki terenu
wyraźnie utrudniają wykorzystanie rolnicze.

Zasoby surowców mineralnych
Na terenie miasta i gminy Zwierzyniec nie ma rozpoznanych i udokumentowanych złóż kopalin
pospolitych. Nie występują także żadne złoża kopalin podstawowych.
Utwory geologiczne występujące na obszarze miasta i gminy Zwierzyniec nie mają większego
znaczenia jako surowce mineralne. Wynika to nie tylko z bardzo ograniczonej ich przydatności do celów
gospodarczych, ale także z faktu, że na dużym obszarze gminy występuje Roztoczański Park
Narodowy, gdzie eksploatacja wszelkich surowców jest wykluczona.
Występujące w części północno-wschodniej gminy utwory górnej kredy - opoki i gezy oraz
w części południowo-zachodniej utwory mastrychtu dolnego – gezy i opoki margliste nie są
obecnie eksploatowane. W przeszłości były one w niewielkim stopniu używane lokalnie do budowy
domów oraz umacniania dróg.
Utwory trzeciorzędu występują w niewielkich płatach wzdłuż granicy południowo-zachodniej
gminy, w większości jednak poza jej obszarem. Są to piaskowce, piaski i wapienie algowo-serpulowe.
Utwory te nie mają większego znaczenia surowcowego i na obszarze gminy nie są eksploatowane.
W ramach utworów czwartorzędowych niewielkie pokłady piasków eolicznych,
średnioziarnistych występują w północno-zachodniej części gminy. Nie są one eksploatowane, chociaż
mogą być wykorzystywane na lokalne potrzeby budowlane. W okolicach Guciowa (wschodnia część
gminy) występują niewielkie płaty lessów. Mają one znaczenie dla przemysłu ceramiki
budowlanej, jednak na tym obszarze nie są eksploatowane.

Walory turystyczne
Gmina Zwierzyniec została zakwalifikowana do obszarów o bardzo dużym znaczeniu dla
potrzeb turystyki. Znaczenie to wynika z występowania:
I rangi przyrodniczych walorów krajoznawczych, na które w gminie składają się:
 walory środowiska przyrodniczego takie jak:
 urozmaicona rzeźba terenu z licznymi wychodniami podłoża geologicznego,
 różnorodność pokrycia terenu (bory, buczyny, grądy, dąbrowy świetliste, torfowiska, łęgi,
 liczne rozmaite rzadkie gatunki flory i fauny,
 obszary objęte ochroną prawną w tym park narodowy i park krajobrazowy.
II rangi walory wypoczynkowe, na które składają się:
 duże kompleksy terenów otwartych,
 wysoka lesistość obszaru,
 urozmaicone ukształtowanie terenu,
 wody płynące i stojące, w tym kąpieliska Stawów Echo i Rudki
 bardzo korzystne warunki bioklimatyczne latem i zimą, w tym szczególnie
 czyste powietrze,
 duże nasłonecznienie,
 warunki śniegowe umożliwiające uprawianie sportów, gier i zabaw na śniegu,
 cisza i spokój.
2.3. Uwarunkowania wynikające z istniejących przeobrażeń i procesów degradacji
środowiska
Przeobrażenia i procesy degradacji środowiska gminy są związane z:
1) erozją powierzchni litosfery i gleb
Powoduje to konieczność zmian gospodarowania w obrębie terenów erozyjnych i zagrożonych
zmywami i rozcięciami erozyjnymi (tzw. erozja wąwozowa) na Roztoczu Szczebrzeszyńskim
(Zachodnim).
46
2) degradacją jakości wód powierzchniowych i podziemnych na skutek ich zanieczyszczeń
poprzez:
 punktowe zrzuty ścieków z kolektorów kanalizacyjnych, rozproszone zrzuty ścieków
w jednostkach wiejskich.
 spływy powierzchniowe z powierzchni rolniczych,
 spływy z korpusu drogi.
Konieczność powstrzymania procesu dalszego zanieczyszczania wód związana jest z:
 wyposażeniem wszystkich jednostek osadniczych w sieć kanalizacyjną wraz
z wysokosprawnymi oczyszczalniami ścieków,
 wyposażeniem ujęcia wód podziemnych w Rudkach w strefę ochronną zaprojektowaną wg
obowiązujących obecnie zasad
 prowadzeniem gospodarki rolnej w sposób ograniczający migrację składników nawozowych,
szczególnie azotanów, do wód podziemnych,
 przeciwdziałaniem zanieczyszczeniom obszarowym, pochodzącym z komunikacji kołowej,
poprzez:
- skanalizowanie drogi Zwierzyniec-Szczebrzeszyn, szczególnie na odcinku WygwizdówWywłoczka-Turzyniec,
- wyposażenie w separatory mostów drogowych na Wieprzu w Zwierzyńcu.
3) zanieczyszczenie powietrza i hałas
Z występujących ponadnormatywnych poziomów zanieczyszczeń powietrza (głównie dotyczy
to opadu pyłu), wynika konieczność:
 wyeliminowania lokalizowania na terenie gminy emitorów zanieczyszczeń,
 podjęcia działań zmierzających do ograniczenia emisji z istniejących źródeł, w tym emisji
niskiej.
Głównie związany z rozwojem komunikacji drogowej, ze szczególnym nasileniem
w Zwierzyńcu, występują uciążliwości akustyczne. Powoduje to pogorszenie warunków
zamieszkiwania mieszkańców miasta.
3. UWARUNKOWANIA KULTUROWE
Uwarunkowania wynikające z zasobów środowiska kulturowego powinny być uwzględniane
przy formułowaniu polityki przestrzennej miasta i gminy, w tym ochrony i kształtowania
środowiska oraz przy określaniu kierunków zagospodarowania przestrzennego.
3.1. Główne czynniki wpływające na możliwości rozwoju





Główne czynniki ukierunkowujące rozwój miasta i gminy Zwierzyniec to:
występowanie różnorodnych zasobów środowiska kulturowego i ich walory,
wymagania w zakresie ochrony konserwatorskiej obiektów, zespołów i obszarów
zabytkowych,
potrzeba ochrony wartościowych zasobów środowiska kulturowego i krajobrazu ze względu
na ich znaczenie dla zachowania tożsamości kulturowej obszaru oraz podnoszenie walorów
turystycznych gminy,
potrzeba kształtowania atrakcyjnego krajobrazu miasta i gminy,
istniejące zmiany i zagrożenia degradacją tych zasobów i ich walorów.
3.2. Uwarunkowania wynikające z zasobów kulturowych i krajobrazu oraz ich walorów
Zwierzyniec był istotną częścią istniejącej przed kilkaset laty wielkiej Ordynacji Zamojskiej.
Stanowi dzisiaj przykład efektów wielokierunkowej racjonalnej działalności gospodarczej powiązanej
z ochroną przyrody Roztocza. Walory przyrody i krajobrazu już przed czterystu laty stały się
powodem objęcia ochroną piękna przyrody tego obszaru, a następnie wzniesienia renesansowej
rezydencji, wzorowanej na królewskiej willi w Ujazdowie, służącej do kontemplacji i rekreacji.
47
Późniejsze przemiany gospodarcze, zgodne z nowatorskimi ideami ówczesnego postępu
technicznego spowodowały zmianę funkcji założenia lecz przy zachowaniu istniejącej
wielkoprzestrzennej kompozycji całości.
W wyniku przemian przestrzenno-gospodarczych ukształtował się historycznie narastający
układ przestrzenny założenia i związanego z nim miasta o samoistnych wartościach kulturowych. Do
dziś jest czytelna kompozycja całego założenia wraz z układem wodnym i zieleni, a także
zachowały się liczne jego elementy. Do najcenniejszych ze względu na walory architektoniczne
i krajobrazowe zalicza się fragment całej kompozycji obejmujący staw z czterema wyspami
i usytuowanymi tam obiektami jak późnobarokowa kaplica z cennymi polichromiami oraz
romantyczny sarkofag, zamykający wielką barokową oś pałacu.
Usytuowanie wsi gminy w zasięgu gospodarczego oddziaływania Ordynacji zdeterminowało
niewielkie zróżnicowanie zasobów kulturowych tych jednostek. Do wartościowych zasobów należy
zaliczyć historycznie ukształtowane i zachowane w większości układy przestrzenne wsi oraz
enklawy tradycyjnego budownictwa w Kosobudach, Turzyńcu, Topólczy, Guciowie i Żurawnicy.
Reasumując, wartościowe zasoby środowiska kulturowego stwarzające w zależności od
wymogów ochrony ograniczenia jak i możliwości rozwoju różnych działalności oraz form
zagospodarowania terenu skupiły się w obrębie miasta i gminy Zwierzyniec w kilku
wyodrębniających się przestrzennie obszarach. Są to:
a) lewobrzeżna część miasta Zwierzyniec – założenie administracyjno-przemysłowe (domy
rezydencjonalne) Ordynatów Zamoyskich, charakteryzujące się zachowanym układem
przestrzennym i czytelną kompozycją z zespołem budynków Zarządu Ordynacji, zabytkową
zabudową przemysłową, mieszkalną i użyteczności publicznej, układem wodnym i założeniami
zieleni,
b) prawobrzeżna część miasta Zwierzyniec z częścią układu przestrzennego ukształtowanego
zgodnie z tradycyjnymi dla Zwierzyńca zasadami kompozycji, z pojedynczymi obiektami
zabytkowymi i cennymi zespołami zieleni,
c) Guciów - zespół cmentarzy kurhanowych i grodzisko stanowiące cenny zespół zabytków
archeologicznych,
d) wsie Topólcza, Turzyniec, Żurawnica, Kosobudy i Guciów o zachowanych układach
przestrzennych ze znacznym udziałem zabudowy tradycyjnej.
Urozmaicony krajobraz miasta i gminy Zwierzyniec, obejmujący pięć zróżnicowanych zespołów
jednostek krajobrazowych cechuje się wysokimi i najwyższymi walorami. Zasadniczymi
komponentami decydującymi o tych walorach a jednocześnie narażonymi na niekorzystne
przekształcenia wynikające ze zmian w zagospodarowaniu przestrzeni są pokrycie naturalne
i kulturowe obszaru, dogodne warunki ekspozycji oraz zachodzące między nimi relacje
przestrzenne.
Do obszarów miasta i gminy o najwyższych walorach krajobrazowych, w tym widokowych
należy:
 część doliny rzeki Wieprz w rejonie wsi Topólcza, Turzyniec i Żurawnica,
 część doliny rzeki Wieprz w obrębie miasta Zwierzyniec oraz w rejonie wsi Wywłoczka,
 część doliny rzeki Wieprz w rejonie wsi Obrocz,
 część wsi Kosobudy i Guciów.
3.3. Uwarunkowania wynikające z przekształceń środowiska kulturowego i krajobrazu
Przeobrażenia środowiska kulturowego miasta i gminy występowały szczególnie w
obrębie Zwierzyńca od kilkuset lat prowadząc do powstania harmonijnej struktury przestrzennej.
Niekorzystne przekształcenia tego środowiska i krajobrazu nasiliły się w okresie lat 70 i wiążą
się z powstaniem w mieście zabudowy wielorodzinnej i jednorodzinnej, a także obiektów
towarzyszących o typowej formie architektonicznej i bez uwzględnienia charakterystycznych dla
Zwierzyńca zasad kształtowania zespołów zabudowy.
Ponadto brak odpowiednich działań i środków finansowych przyczynił się do częściowej
degradacji zabytkowych założeń zieleni i tradycyjnej zabudowy wsi.
48
Na lokalne obniżenie walorów krajobrazowych ma wpływ rozwój zespołów współczesnej
zabudowy jednorodzinnej o formie odbiegającej od budownictwa tradycyjnego, dysharmonijne
zagospodarowanie części obszarów przemysłowych i zakładowych oraz lokalizacje niektórych urządzeń
infrastruktury technicznej.
3.4. Uwarunkowania wynikające z ochrony środowiska kulturowego i krajobrazu
Z punktu widzenia uwarunkowań dla dalszego rozwoju istotne jest położenie obiektów
i zespołów zabytkowych oraz zakres i zasady ochrony tych zasobów.
Strefą ochrony konserwatorskiej (wg decyzji nr 185 z 1978r.) objęty został obszar koncentracji
zabytkowych obiektów i zespołów tworzących cenny układ urbanistyczno-krajobrazowy,
odgrywający istotną rolę w strukturze funkcjonalno-przestrzennej Zwierzyńca. W myśl
przepisów ogólnych regulujących ochronę zespołów i obiektów zabytkowych w granicach strefy
ochrony konserwatorskiej obowiązuje zachowanie zabudowy zabytkowej oraz istniejących zespołów
zieleni, zakaz likwidowania sieci drożnej oraz przebiegu cieków wodnych, usuwania zadrzewień przy
ciekach wodnych.
Przy realizacji nowej zabudowy należy uwzględnić zasady kształtowania formy zabudowy
nawiązującej do historycznej kompozycji urbanistycznej i tradycyjnego budownictwa.
W stosunku do pojedynczych obiektów zabytkowych miasta i gminy Zwierzyniec objętych
rejestrem zabytków obowiązuje utrzymanie chronionych obiektów oraz ich najbliższego otoczenia, w
tym istniejącego drzewostanu.
W przypadku podejmowania działań inwestycyjnych dotyczących obiektów i zespołów
zabytkowych wymagane jest uzyskanie zgody Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Do zabytków gminy Zwierzyniec wpisanych do rejestru zabytków należą:
 w Zwierzyńcu
- część układu przestrzennego (nr rej.: A/185 z 6.07.1978);
- zespół kościoła p.w.św. Jana Nepomucena „Na wyspie”, XVIII-XX (nr rej.: A/260 z 8.04.1983);
w skład zespołu wchodzi: kościół, dzwonnica drewniana, cmentarz przykościelny z wyspą, figura
NMP;
- cmentarz rzymskokatolicki /najstarsza część/ 1907 (nr rej.: A-508 z 27.06.1996);
- cmentarz żydowski, poł XIX (nr rej.: A/480 z 2.02.1990);
- miejsce straceń /plac/ 1944r., ul. 2 lutego 3 (nr rej.: A/180 z 13.09.1977)
- zespół zarządu ordynacji zamojskich, ul. Browarna, 1 poł XIX (nr rej.: A/324 z 7.06.1985); w
skład zespołu wchodzi: gmach główny /1792-99, 2 poł XIX, 4 oficyny, park;
- zespół „pałacu Plenipotenta”, ul. Plażowa 1, k. XIX (nr rej.: A/172 z 31.03.1977); w skład zespołu
wchodzi: dom mieszkalny 1880-91, stajnia 1885, studnia drewniana 1885, ogród;
- browar /budynek główny/ ul. Browarna 7, 1805-1806 (nr rej.: A/392 z 16.01.1969) w tym
portiernia 1836;
- łuszczarnia nasion, ul. Parkowa, 1896 (nr rej.: A/394 z 18.05.1987) w tym magazyn drewniany;
 w Guciowie
- zagroda nr 19, k. XIX (nr rej.: A-509 z 22.10.1996); w skład zespołu wchodzi: dom /chałupa/
drewniana, stodoła drewniana, obora drewniana, kapliczka po 1930;
W odniesieniu do zabytków podlegających ścisłej ochronie konserwatorskiej, zabytków
archeologicznych oraz zabytków znajdujących się w wojewódzkiej ewidencji zabytków obowiązują
przepisy ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2003r. Nr
162, poz. 1568).
Główną zasadą postępowania przy obiektach zabytkowych jest ochrona i konserwacja
zabytkowych obiektów, ich układu i substancji architektonicznej. Na obszarze stref ochrony
konserwatorskiej obowiązuje zasada maksymalnego zachowania substancji zabytkowej, utrzymania jej
historycznych gabarytów, układów przestrzennego i kompozycyjnego, kompozycji zabytkowej zieleni
i rzeźby terenu, zachowania historycznych podziałów działek. Wszelkie działania w obrębie strefy
zmierzać winny również w kierunku usunięcia obiektów dysharmonijnych lub ich przekształcenia,
zgodnie z uwarunkowaniami konserwatorskimi i walorami kulturowymi otoczenia.
49
Walory krajobrazowe obszaru miasta i gminy Zwierzyniec oraz wybrane komponenty zasobów
krajobrazowych są objęte ochroną na obszarze Roztoczańskiego Parku Narodowego i jego otuliny
oraz Szczebrzeszyńskiego Parku Krajobrazowego. Ogólny zakres i zasady ochrony dotyczące
sposobu zagospodarowania przestrzennego obszaru zostały ujęte w stosownych rozporządzeniach.
Dotychczas dla tych obszarów nie zatwierdzono planów ochrony, które zawierałyby szczegółowe
zasady zagospodarowania dotyczące krajobrazu.
4. UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE I SPOŁECZNE
Po okresie spadku liczby ludności w Zwierzyńcu w latach 1985-2005 zarysowuje się niewielka
tendencja rozwojowa miasta. Ujemny wskaźnik przyrostu naturalnego (w przeliczeniu na 1000 M)
wskazuje, iż sytuacja ta jest wynikiem migracji mieszkańców spoza miasta, prawdopodobnie wsi
gminy.
Najwyższy w porównaniu z sąsiednimi miastami Biłgorajem, Szczebrzeszynem czy Józefowem
wskaźnik migracji Zwierzyńca wskazuje na atrakcyjność miasta pod względem ekonomicznym.
Wsie gminy od 1985 roku wykazują stałą tendencję spadkową liczby mieszkańców po okresie rozwoju
w latach 1978-1985.
Kilka wsi gminy jak Topólcza, Turzyniec, Guciów cechuje od 1985r. stały spadek liczby
ludności. Nadal występuje stała od lat tendencja do wyludniania się wsi, mimo mniejszego spadku
liczby ludności.
Tendencje spadkową wykazuje wskaźnik przyrostu naturalnego dla miasta i gminy utrzymując
się na poziomie znacznie niższym niż średni dla gmin miejsko-wiejskich regionu zamojskiego.
Specyficzna struktura przestrzenna miasta i gminy wpłynęła na rozmieszczenie ludności na
obszarze miasta i gminy w trzech głównych skupiskach. Są to:
- miasto Zwierzyniec z wsią Bagno - 51,4% ogółu ludności,
- obszar w płn.-wsch. części gminy, wsie Wywłoczka, Turzyniec, Topólcza - 16,8% ogółu
ludności,
- wieś Żurawnica - 11,9% ogółu ludności.
Takie rozmieszczenie ludności, szczególnie na prawym brzegu rzeki Wieprz, stanowi korzystny
czynnik dla rozwoju ze względu na koncentrację siły roboczej i rynek zbytu towarów i usług. Należy
liczyć się z presją tych skupisk ludności na rozwój lokalnego rynku pracy i mieszkalnictwa, na
wyposażenia w urządzenia obsługi ludności, komunikację i infrastrukturę techniczną. Przy stworzeniu
odpowiednich warunków przestrzennych sytuacja taka może sprzyjać rozwojowi.
W strukturze wieku ludności zwraca uwagę stosunkowo wysoki udział ludności w wieku
produkcyjnym (59,3%). Dotyczy to zwłaszcza miasta stwarzając istotne problemy z zatrudnieniem czy
zapewnieniem edukacji, stanowiąc jednocześnie szansę dla dalszego rozwoju miasta i gminy.
Istotne uwarunkowania dla dalszego rozwoju ma aktualna sytuacja na rynku pracy i występujące
w tym zakresie tendencje.
Wysoki poziom bezrobocia przy utrzymującej się tendencji wzrostowej w gminie, stanowi
zagrożenie dla dalszego rozwoju ekonomicznego miasta i gminy, sprzyjając powstawaniu
niedostatku społecznego.
Natomiast - korzystna pod względem wieku struktura ludności, stwarza w perspektywie
szansę dla dalszego rozwoju miasta i gminy. Znaczne zasoby wolnej siły roboczej mogą stanowić
czynnik sprzyjający rozwojowi miasta i gminy, pod warunkiem podjęcia działań edukacyjnych,
nastawionych na potrzeby rozwojowych branż gospodarczych.
5. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z ISTNIEJĄCEGO
ZAGOSPODAROWANIA TERENU. TENDENCJE WYNIKAJĄCE
Z MOŻLIWOŚCI I POTRZEB SPOŁECZNO-GOSPODARCZYCH
5.1. Zarys struktury funkcjonalno-przestrzennej
50
W rozdziale poświęconym charakterystyce osadnictwa, jego obecnej strukturze i historycznemu
rozwojowi miasta i sąsiadującymi z nim miejscowościami, podkreślono rolę Zwierzyńca w kształtowaniu się
układu osiedleńczego. Główne czynniki determinujące osadnictwo na pograniczu Roztocza Środkowego
i Zachodniego to:
 względnie czysta i zasobna w wodę rzeka, która z dopływami tworzy – na niemal całym obszarze cieków
powierzchniowych – dogodne warunki do zaspokojenia potrzeb wodnych; w XVI wieku nie korzystano
z zasobów zbiornika wód podziemnych,
 zasoby leśne, stanowiły bazę rozwoju przeróbki drewna i lokalizowanie związanych z tą
wytwórczością osad śródleśnych, które następnie przekształcały się we wsie produkcyjne,
 wysokiej jakości przestrzeń produkcyjna rolnictwa na Roztoczu Zachodnim, co stymulowało osadnictwo
w dolinie Wieprza w pasie Topólcza-Turzyniec-Wywłoczka-Wygwizdów,
 dolinna forma geomorfologiczna stanowiła najbardziej dogodny szlak komunikacyjny na roztoczu
Środkowym, a szczególnie była naturalną „bramą” pozwalającą przekroczyć wał roztoczański w
kierunku północ-południe (z Kotliny Sandomierskiej na Wyżynę Lubelską) i wschód-zachód (Tomaszów
Lub.-Krasnobród-Guciów-Zwierzyniec-Tereszpol Zaorenda),
 zasoby przyrodnicze i walory krajobrazowe, które stymulowały rozwój Zwierzyńca jako ośrodka
Ordynacji Zamojskiej, który ze względu na centralne położenie szybko przekształciły się w jej główny
ośrodek administracyjno-wytwórczy; potencjały urbanizacyjne Roztocza Środkowego i nie osłabły nawet
po utworzeniu RPN i związanymi z tym ograniczeniami rozwoju.
Obecna struktura funkcjonalno-przestrzenna w gminie Zwierzyniec, wchodzącej w skład powiatu
zamojskiego, przedstawia się następująco:
 zespół miejski Zwierzyniec-Bagno, ośrodek o rozwiniętych funkcjach mieszkaniowych, usług
administracyjnych, publicznych różnego rzędu, obsługi ludności i produkcyjnych,
 wsie podstawowe: Żurawnica, Topólcza, Tyrzyniec, Wywłoczka i Guciów, które w strukturze
funkcjonalno-przestrzennej wspomagają ośrodek ponadpodstawowy w zakresie obsługi ludności,
produkcji rolnej, obsługi turystycznej, komunikacyjnej,
 wsie produkcyjne: Obrocz, Kosobudy, Górecko, jednofunkcyjne miejscowości, których rola wyraźnie
maleje ze względu na położenie i wynikającą stąd konieczność respektowania zasad zagospodarowania
ustalonych dla RPN, a wśród nich jako czołową jest cisza urbanistyczna.
W strukturze osadniczej omawianego obszaru zdecydowanie pierwszorzędne znaczenie należy
przypisać układowi drogowemu. Zapewnia on obsługę komunikacyjną wszystkich miejscowości, co jest
podstawą pełnienia ich funkcji.
Równie charakterystyczna jest struktura funkcjonalno-przestrzenna miasta Zwierzyniec. W części
Uwarunkowań poświęconych rozwojowi społeczno-przyrodniczemu miasta, wskazywano na wyraziste
wyodrębnienie się jego faz rozwojowych. Równomiernie i zgodnie z celami lokalizacji Zwierzyńca
następowała urbanizacja przez cały okres Ordynacji. Po jej likwidacji zagospodarowanie przestrzenne w
mniejszym zakresie uwzględniało determinanty lokalne a w większym partykularyzmy miejscowe (np.
realizację zabudowy wielorodzinnej).
Bardzo silnie na obecnej strukturze przestrzennej Zwierzyńca odbija się konieczność uwzględnienia w
zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu zasad ochrony i kształtowania funkcji przyrodniczych
i ekologicznych związanych z RPN i rolą doliny Wieprza w lokalnej i ponadlokalnej strukturze biologicznej.
Główne obszary zabudowy, o stosunkowo dużej intensywności, nawiązują do wspomnianych rejonów
historycznego centrum, wzdłuż osi hydrograficznej i komunikacyjnej wschód-zachód do Rudki, oraz wzdłuż
dróg do Biłgoraja i Tereszpola.
W obecnej strukturze funkcjonalno-przestrzennej miasta istotnym zagospodarowaniem planistycznym
są tereny przydatne do zabudowy mieszkaniowej. W tym kontekście pojawia się bowiem problem kolizji
typu fundamentalnego: zabudowa mieszkaniowo-usługowa a ochrona wielkoobszarowa przestrzeni
przyrodniczej. Jednocześnie pojawiające się problemy z oddziaływaniem komunikacji tranzytowej,
obniżające jakość warunków zamieszkiwania i funkcji turystyczno-wypoczynkowej, wymagają szybkich
działań planistycznych i realizacyjnych w układzie drogowym.
Zwraca uwagę niski udział pozwoleń na budowę obiektów produkcyjnych i usługowych czy
mieszkalno-usługowych. Wiąże się to z niedostatkiem łatwo dostępnych terenów o tym przeznaczeniu
oraz specyfiką gospodarki miasta i gminy.
Urządzenia obsługi mieszkańców zlokalizowane na terenie miasta i gminy mają zasięg lokalny w
odniesieniu do administracji, ochrony zdrowia oraz handlu.
51
Zasięg ponadlokalny usług związany jest ze specjalistycznym szkolnictwem średnim.
Usługi związane z funkcją turystyczną opartą o walory przyrodnicze i kulturowe gminy mają zasięg
ogólnokrajowy.
W dziedzinie usług publicznych obejmujących szkolnictwo podstawowe oraz ochronę zdrowia
dostępność usług dla mieszkańców jest podobna jak w województwie. Odległość do szkół
podstawowych z terenów osadniczych w zasadzie nie przekracza 2-3km. Dostępność do usług
medycznych zlokalizowanych jedynie w Zwierzyńcu jest mniej korzystna. Odległość do
przychodni w przypadku dalej położonych miejscowości wynosi do 8km. Są to odległości, które
pozwalają na stosunkowo szybkie uzyskanie pomocy lekarskiej jednak na tyle wysokie, że obniżają
poziom jakości życia mieszkańców. W przypadku Żurawnicy pomocna może być możliwość
korzystania z podstawowej opieki medycznej w Szczebrzeszynie. W przypadku Kosobud, Guciowa
działania organizacyjne, a w tym głównie stworzenie instytucji lekarza rodzinnego pozwoliło na
podniesienie poczucia bezpieczeństwa mieszkańców w zakresie opieki medycznej.
Wyposażenie w usługi o charakterze komercyjnym, w obecnej sytuacji gospodarczej
regulowane jest przez gospodarkę rynkową. Tym samym obecnie działające obiekty handlowe
zaspokajają podstawowe potrzeby mieszkańców. Występują jednak braki w zakresie usług
rzemieślniczych. Rozwój usług handlu i gastronomii stymulowany jest przez rozwój funkcji
turystycznej. Jednocześnie zaś podnoszenie standardu tych usług sprzyja podnoszeniu walorów
turystycznych gminy.
5.2. Wyposażenie w infrastrukturę techniczną

Elektroenergetyka
W przypadku sieci elektroenergetycznej można mówić jedynie o wewnętrznych mocnych
i słabych stronach, czyli:
 Wewnętrzne strony mocne to:
- zapewnienie energii elektrycznej wszystkim odbiorcom,
- rezerwy mocy - punkt przełącznikowy pozwalający na utworzenie GPZ dla zasilania
Zwierzyńca.
 Wewnętrzne strony słabe:
- nie najlepszy stan techniczny sieci niskiego napięcia,
 Zewnętrzne szanse:
- perspektywa realizacji odgałęzienia linii 110kV (Biłgoraj - Szczebrzeszyn) linią
dwutorową w rejonie wsi Bagno.

Zaopatrzenie w gaz
Oceniając istniejący system zaopatrzenia miasta i gminy w gaz ziemny wysokometanowy
można stwierdzić, że gmina wykorzystała w pełni szansę rozwoju sieci gazowej.
Oceniając sposób prowadzenia gazyfikacji na terenie miasta i gminy można stwierdzić, że gmina
wykorzystała w pełni szansę jaką dawał jej program gazyfikacji dawnego województwa zamojskiego.
Mocnymi stronami wewnętrznymi są:
 posiadanie własnego odgałęzienia linii gazociągu wysokoprężnego i stacji redukcyjnej I stopnia,
 istniejąca w związku z tym możliwość zaopatrzenia w gaz wszystkich mieszkańców gminy,
 nowa sieć gazowa.
Gmina uniknęła również sytuacji konfliktowych z RPN prowadząc rurociąg wysokoprężny
istniejącym "Traktem Krasnobrodzkim".

Ciepłownictwo
Ze względu na specyfikę gminy podjęte zostały działania zmierzające do po prawy
stopnia zanieczyszczenia atmosfery w mieście Zwierzyniec. Na zlecenie Urzędu Miasta i Gminy
opracowane zostało: Studium uciepłownienia „centrum” Zwierzyńca w aspekcie ograniczenia
zanieczyszczenia atmosfery, którego celem jest poprawa stanu technicznego istniejących kotłowni
PKP oraz kotłowni eksploatowanej przez P.E.C. w Zamościu dzięki wykorzystaniu m.in. powstającej
sieci gazowej.
52
Wewnętrzne mocne i słabe strony systemu to:
 Wewnętrzne strony mocne:
- możliwość zastosowania do produkcji energii cieplnej gazu ziemnego zamiast paliw stałych zarówno w budownictwie wielorodzinnym jak i gospodarstwach indywidualnych.
 Wewnętrzne strony słabe:
- fatalny stan techniczny zakładowych kotłowni - wyjątek stanowi kotłownia Browaru w
Zwierzyńcu.
- lokalizacja kotłowni w sąsiedztwie RPN.

Gospodarka odpadami
Według dotychczasowej oceny funkcjonowania gospodarki odpadami na terenie miasta
i gminy Zwierzyniec można stwierdzić, że największym problemem i równocześnie zagrożeniem
jest istnienie terenowych punktów składowania odpadów, usytuowanych najczęściej w wyrobiskach
poeskploatacyjnych np. piasku. Punkty takie, mimo że bardzo tanie w organizacji, powodują znaczne
zagrożenie ze względu na zmniejszenie warstwy filtracyjnej. Odrębny problem stanowi negatywny
wpływ wysypisk na otaczający teren.
 Wewnętrzne strony mocne gospodarki odpadami to:
- prawie 100% zagospodarowanie odpadów przemysłowych przez Zakłady przemysłowe istniejące
w gminie,
- dobra współpraca z Przedsiębiorstwem Gospodarki Komunalnej w Szczebrzeszynie i podjęte
prace na rzecz budowy wspólnego wysypiska odpadów na terenie gminy Szczebrzeszyn.

Zaopatrzenie w wodę
Istnieje możliwość wykorzystania do celów zaopatrzenia w wodę dużych zasobów wód
podziemnych o wysokiej jakości, występujących na terenie gminy. Możliwości techniczne
infrastruktury zaopatrzenia w wodę przekraczają znacznie aktualne zapotrzebowanie na wodę. Sieć
wodociągowa jest wykonana z zalecanych obecnie materiałów i jest w dość dobrym stanie. Będzie
istniała możliwość awaryjnego zaopatrzenia w wodę gminy z ujęć gminy Szczebrzeszyn. Struktura
zarządzania infrastrukturą zaopatrzenia w wodę jest właściwa, pod warunkiem współpracy z
przedsiębiorstwem wodociągowym gm. Adamów, zaopatrującym Kosobudy w wodę pitną.
Do niekorzystnych cech działania systemu zaopatrzenia w wodę należą duże straty wody w
sieci wodociągowej.

Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków
Oczyszczalnia w Zwierzyńcu ma możliwość przyjęcia zwiększonej ilości ścieków,
spowodowanej ruchem turystycznym w miesiącach letnich (VI-VIII). Struktura zarządzania systemem
odprowadzania i oczyszczania ścieków jest właściwa.
Do niekorzystnych cech działania systemu należą:
 zły stan techniczny sieci kanalizacyjnej wybudowanej w 1973r.;
 częste awarie sieci kanalizacyjnej;
 okresowo obniżona efektywność oczyszczania ścieków - przekroczenia dopuszczalnych
stężeń zanieczyszczeń odprowadzanych do rzeki Wieprz;
 całkowity brak kanalizacji i oczyszczalni ścieków w wiejskich jednostkach osadniczycch
stanowi zasadniczą barierę dla rozwoju gminy.
Należy ponadto uwzględnić konieczność budowy zbiorczej oczyszczalni ścieków dla ośrodka
gminnego i związanego z nim obszaru funkcjonalnego (Bagno, Wywłoczka, Wygwizdów).
5.3. System komunikacji
System komunikacji Zwierzyńca charakteryzuje się położeniem poza głównymi drogami
tranzytowymi, niemniej jednak dostępność komunikacyjna gminy z głównymi miejscowościami
regionu, a także większymi miastami innych województw jest dobra. Istniejące połączenia drogowe
umożliwiają współdziałanie gminy w zakresie usług i gospodarki z gminami sąsiednimi.
53
Potencjalny konflikt związany z proponowanym przebiegiem drogi ekspresowej w otulinie RPN
jak i zamiary RPN dążące do znacznego ograniczenia ruchu kołowego na terenie Parku wymaga
rozwiązań pozwalających zarówno na likwidację zagrożeń Parku jak i usprawnienie obsługi
komunikacyjnej gminy.
Najwięcej kontrowersji budzi przebieg projektowanej obwodnicy Zwierzyńca. Ten ważny
element układu drogowego, głównie ułatwiający komunikację pomiędzy Zamościem a Biłgorajem, w
mieście – pomimo ewidentnej potrzeby zminimalizowania istniejących uciążliwości wywołanych
obecnym przebiegiem – nie ma zadowalającej lokalizacji. W każdej propozycji są elementy
niekorzystne bądź dla standardów zamieszkiwania, bądź dla walorów środowiska i przyrody.
Nagromadzenie konfliktów ekologicznych, środowiskowych, społecznych jest podstawą do rezygnacji
z dotychczasowych koncepcji przebiegu wspomnianej trasy przez Zwierzyniec. Budowy tej trasy nie
ma ponadto w planach inwestycyjnych Zarządu Dróg Wojewódzkich w Lublinie.
Przebiegające przez gminę linie kolejowe, w tym szerokotorowa linia towarowa nie stanowią
przy obecnym wykorzystaniu czynnika stymulującego rozwój gminy. Stanowią natomiast (bez
modernizacji taboru, elektryfikacji linii i dodatkowych obostrzeń) zagrożenie dla przyrody Parku, co
wymaga pilnego podjęcia decyzji rozwiązujących ten również konfliktowy problem.
5.4. Zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia
Polityka przestrzenna, poprzez sformułowanie kierunków zagospodarowania przestrzennego, w
szeroko rozumianym zakresie ma docelowo doprowadzić do poprawy warunków życia mieszkańców.
Wśród wielu istotnych czynników decydujących o bezpieczeństwie ogólnym, występuje kilka grup
aspektów, których zakres i znaczenie związane z zagospodarowaniem przestrzennym, a ściśle z
koniecznością sformułowania przestrzennych ustaleń odnoszących się do tego zagadnienia:
 czynniki fizjograficzne, wynikające z uwarunkowań środowiskowych:
- zagrożenia determinowane procesami geodynamicznymi (np. osuwiska, erozja),
- zagrożenia wynikające z procesów hydrologicznych (np. zagrożenie powodzią),
hydrogeologicznych (np. zanieczyszczenie ujęć wód podziemnych),
- zagrożenia wynikające z emisji zanieczyszczeń do powietrza, wód, hałasu, promieniowania
elektromagnetycznego,
 czynniki społeczno-demograficzne:
- struktura wieku,
- bezrobocie,
- ochrona zdrowia,
- bezpieczeństwo publiczne,
 czynniki przestrzenne i infrastrukturalne:
- dostępność komunikacyjna,
- obsługa sanitarna,
- możliwość nowej zabudowy.
Poniżej przedstawiono wyniki proponowanej analizy wyenumerowanych czynników i zagadnień z
zakresu bezpieczeństwa ludności i jej mienia.
Wśród czynników środowiskowych najważniejsze znaczenie mają zjawiska geodynamiczne
i hydrogeologiczne. Budowa geologiczna przypowierzchniowych warstw powierzchni terenu gminy
wskazuje, że procesy i zjawiska geodynamiczne o największym znaczeniu dotyczą osuwisk i erozji
powierzchniowo-wąwozowej. Związane są one z obszarem Roztocza Szczebrzeszyńskiego, szczególnie w
rejonach odlesionych i wykorzystywanych rolniczo. Tu procesy erozyjne objawiają się powstawaniem
suchych dolinek, wąwozów, zmywów powierzchniowych (niszczenie wierzchnich warstw pedosfery). W
procesie rozwoju rzeźby terenu w obszarze Topólcza – Turzyniec – Wywłoczka te zjawiska są groźne dla
jakości pokrywy glebowej. Innym czynnikiem o dużym znaczeniu dla bezpieczenstwa ludności są zjawiska
hydrologicznej. Zaznaczone na mapie studium obszary zagrożenia powodziowego są przestrzennie
ograniczone do fragmentów doliny Wieprza na obszarze gminy, bez występowania zagrożeń
powodziowych dla miasta (woda powodziowa „mieści się” w głęboko wcinającym się w podłoże korycie).
Analiza stanu jakościowego środowiska wskazuje, że czynniki degradujące jego stan, są niewielkie i nie
wpływają na ogólny stan atmosfery, litosfery i hydrosfery. Szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa
54
ludności związane jest z koniecznością ochrony zbiornika wód podziemnych; teoretyczne możliwości
przekształceń jakościowych są duże (wysoka przepuszczalność wodonośca), w praktyce nie występują,
bowiem istniejące i planowane użytkowanie terenu nie powoduje zagrożeń stosunków wodnych.
W mieście i gminie Zwierzyniec nie występuje grupa bardzo uciążliwych dla standardu
zanieczyszczenia i zdrowia publicznego oddziaływań akustycznych i elektromagnetycznych
(promieniowania niejonizującego). Stanu środowiska w tym zakresie jest korzystny i nie będzie się
pogarszał.
Analiza niektórych czynników społeczno-demograficznych przedstawiona w niniejszym
opracowaniu nie ujawnia zagrożeń wynikających dla możliwości funkcjonowania społeczeństwa. Niektóre
procesy ludnościowe, jak starzenie się ludności, zatrudnienie, bezrobocie są charakterystyczne dla
województwa lubelskiego, a nawet kraju.
Połączenia i obsługa komunikacyjna zapewnione przez układ drogowy zabezpiecza potrzeby w tym
zakresie. Niedogodności wynikające z tranzytowego ruchu w relacji Zamość – Biłgoraj przez część
Zwierzyńca są istotne dla komfortu zamieszkiwania, ale nie stanowią zagrożeń dla bezpieczeństwa
publicznego. Podobnie LHS.
Analiza struktury funkcjonalno-przestrzennej nie ujawnia zagrożeń dotyczących rozwoju
przestrzennego. Może się on odbywać w umiarkowanym zakresie, na jaki pozwalają ograniczenia
wynikające z występowania obszarów prawnie chronionych.
W podsumowaniu tej części studium należy podkreślić, że przestrzeń planistyczna miasta i gminy
Zwierzyniec stanowi przyjazne miejsce do funkcjonowania i życia mieszkańców. Nie występują
zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia publicznego.
6. POTRZEBY I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU FUNKCJI GOSPODARCZYCH GMINY
6.1. Przemysł

Czynniki sprzyjające rozwojowi:
 tradycje i istniejące zagospodarowanie,
 oparcie istniejących gałęzi przemysłu na miejscowych surowcach,
 miejscowe, regionalne i krajowe rynki na produkcję wytworzoną w Zwierzyńcu.

Czynniki ograniczające możliwości rozwoju:
Na obszarze gminy nie ma możliwości rozwoju nowych gałęzi przemysłu, które mogłyby
powodować zagrożenie środowiska. Może natomiast - pod określonymi warunkami - być
kontynuowany rozwój obecnych działalności oraz wprowadzanie działalności gospodarczych
nieuciążliwych.
W odniesieniu do wszystkich zakładów przemysłowych niezbędne jest dalsze ograniczanie
ich uciążliwości dla środowiska, a w tym szczególnie:
 ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem, hałasem i promieniowaniem niejonizującym,
 zabezpieczenie wód powierzchniowych i podziemnych przed zanieczyszczeniami; rozwój
techniczno-konserwatorskich metod ochrony hydrosfery wysokosprawne oczyszczalnie ścieków),
 ograniczanie uciążliwości transportu obsługującego zakłady; w miarę możliwości rezygnowania z
działalności transportochłonnej,
 porządkowanie i rekultywacja otoczenia zakładów.
6.2. Gospodarka rolna

 stosunkowo korzystne warunki glebowe
Na ogólną ilość gruntów ornych 3398ha 2101,75 czyli 62% to grunty o wysokich klasach
bonitacyjnych (II-IVb). Największe powierzchnie gruntów ornych o wysokich klasach
bonitacyjnych posiadają miejscowości Turzyniec, Topólcza, Wywłoczka i Żurawnica, czyli w
obszarze tzw. Roztocza lessowego,
55
















korzystne warunki środowiskowe w zakresie czystości gleb, dające możliwości rozwoju
produkcji zdrowej żywności,
możliwości wykorzystania w akcjach promocyjnych i reklamowych produktów położenia na
obszarach chronionych,
korzystne dla upraw warunki klimatyczne i wodne; rejony występowania agroklimatu
korzystnego dla upraw ziołoroślinnych, ciepłolubnych na zboczach o wystawie południowej
i południowo-zachodniej,
wyposażenie gminy w obiekty obsługi rolnictwa,
przewaga prywatnej własności gruntów, tendencje zmian wielkości gospodarstw, tworzenie
gospodarstw specjalistycznych,
korzystne warunki produkcji rolnej panujące w regionie zamojskim sprzyjające ogólnemu
podnoszeniu kultury rolnej, a także rozwojowi urządzeń obsługi,
możliwość uzupełniania źródeł dochodów gospodarstw rolnych, a tym samym szans na
inwestycje, wskutek przydatności terenu dla rozwoju ekoturystyki,
możliwość zwiększenia popytu na produkty rolne na rynku lokalnym na potrzeby
turystów,
przyjęcie programu ochrony środowiska, w którym zakłada się stymulację rozwoju rolnictwa
ekologicznego.
Czynniki ograniczające możliwości rozwoju
Na ograniczenia rozwoju gospodarki rolnej wpływają:
podatność gleb na erozję i trudne miejscami warunki fizjograficzne, wymuszające
stosowanie zabiegów przeciwerozyjnych oraz stanowiące utrudnienie dla stosowania wielu
maszyn rolniczych,
niekorzystna struktura obszarowa gospodarstw,
istniejące niedoinwestowanie w zakresie trwałych środków produkcji w poszczególnych
gospodarstwach,
niedoinwestowanie w zakresie przetwórstwa płodów rolnych,
niekorzystne warunki zbytu roślin przemysłowych, nie wpełni ukształtowane rynki zbytu,
ograniczone możliwości chemizacji rolnictwa wynikające z uwarunkowań fizjograficznych
(spływy powierzchniowe w terenach o nachyleniu ponad 10%, konieczność chemizacji w strefie
otuliny RPN).
6.3. Gospodarka leśna
Tradycyjnie ważna działalność gospodarcza w omawianym obszarze. Duży rynek drewna,
zapewniony odbiór, konieczność upraw leśnych, dostosowywanie gatunków drzewostanów do
naturalnych siedlisk.







stan drzewostanów, rozległość i wiek kompleksów leśnych,
znaczna zasobność siedlisk,
niski stan zanieczyszczenia powietrza pozwalający na wysoką zdrowotność i żywotność lasów,
większość terenów leśnych we władaniu ALP, co zapewnia prawidłową gospodarkę leśną,
rozwinięte szkolnictwo specjalistyczne,
nieograniczony popyt na rynku drewna.

 konieczność godzenia funkcji produkcyjnych lasów z ochronnymi i turystycznymi,
 rozdrobnienie lasów własności prywatnej i działek leśnych przejętych przez Lasy
Państwowe z Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.
6.4. Turystyka i wypoczynek
56
W sformułowanym niegdyś programie rozwoju i restrukturyzacji Regionu Zamojskiego jednym
z podstawowych kierunków działań jest ochrona środowiska przyrodniczego, a w tym umacniania
systemu obszarów chronionych oraz ich promocja jako szczególnie atrakcyjnych dla turystyki.
Szczególne znaczenie w tym zakresie ma spełniać ochrona Roztoczańskiego Parku Narodowego
oraz parki krajobrazowe. Władze województwa uznają też rozwój turystyki w regionie zamojskim
za cel strategiczny.
Na tym tle zarysowują się możliwości i ograniczenia rozwoju turystyki w mieście
i gminie Zwierzyniec. W ostatnich kilkudziesięciu latach omawiany obszar staje się centrum turystyki
i rekreacji w skali Roztocza.

 położenie na "zapleczu" Zamościa, który jest głównym ośrodkiem turystycznym regionu,
w izohronie godzinnej Lublina,
 położenie gminy na ważniejszych trasach komunikacji drogowej i kolejowej,
co zapewnia dobre połączenie Zwierzyńca z ośrodkami miejskimi w skali regionu,
 położenie na ciągu turystycznym wschód-zachód,
 istnienie rezerw siły roboczej powstałych na skutek bezrobocia, które mogą być
wykorzystane w obsłudze ruchu turystycznego,
 unikatowe wartości środowiska przyrodniczego, kulturowego i krajobrazu oraz ich
stosunkowo mała degradacja co wpływa na ponadregionalny charakter walorów
turystycznych gminy zaliczonych do II kategorii atrakcyjności w skali kraju. Bardzo
dobre warunki topoklimatyczne, na szczególne podkreślenie zasługują korzystne warunki
„półrocza letniego” (temperatura, usłonecznienie) dla rekreacji oraz wyróżniające region
wielkości opadów śniegu. Stwarza to możliwość rozwoju takich form ruchu turystycznego
jak:
 turystyki krajoznawczej z elementami edukacji ekologicznej,
 wypoczynku letniego i zimowego z rozwijaniem takich aktywności jak:
- spacery po okolicy,
- przejażdżki zaprzęgami konnymi,
- plażowanie i kąpiele w obrębie kąpielisk Rudka i Stawy Echo,
- narciarstwo rekreacyjne (śladowe i zjazdowe),
- gry i zabawy na śniegu,
 turystyki kwalifikowanej z takimi aktywnościami jak:
- wędrówki piesze, rowerowe, narciarskie, motorowe,
- wędkarstwo, kajakarstwo,
 pobytów specjalistycznych związanych z obserwacją przyrody.


położenie miasta i gminy w centrum Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych
województwa, co powoduje konieczność harmonijnego rozwoju społeczno-gospodarczego w
ścisłym powiązaniu z wartościami przyrodniczymi obszaru,
różne reżimy ochrony obowiązujące na obszarze gminy, które powodują konieczność wydzielenia
odpowiednich stref turystycznego użytkowania:
ekstensywnego użytkowania z podstrefami:
- z ruchem turystycznym dopuszczonym wyłącznie po wyznaczonych trasach (strefą tą
objęty jest cały obszar Roztoczańskiego PN),
- z ruchem turystycznym (typu spacerowego) po ogólnodostępnych drogach i ścieżkach
polnych i leśnych wokół miejscowości Wywłoczka, Turzyniec, Topólcza, Sochy, Guciów,
Zwierzyniec,
- w której ruch turystyczny może się odbywać na zasadzie swobodnej penetracji terenu (strefą tą
objęty jest pozostały obszar gminy z wyjątkiem terenów predysponowanych do
skoncentrowanego użytkowania),
skoncentrowanego użytkowania z podstrefami:



57

- wypoczynku nad wodą (zalew w Rudce, urządzone miejsca nad Wieprzem w Guciowie,
Obroczy, Wywłoczce, Turzyńcu, Topólczy),
- użytkowania narciarskeigo (Wywłoczka, Rudka),
- urządzonych specjalistycznych tras (np. rowerowych, przejażdżek konnych, kuligowych),
lokalizacji bazy noclegowej i usług w obrębie istniejących miejscowości, istniejący stan, a w tym:
- niedorozwój infrastruktury technicznej, społecznej i turystycznej,
- niski stopień ładu przestrzennego w jednostkach miejskich,
- niski standard usług w bazie noclegowej i żywieniowej,
- niewystarczająca oferta dotycząca spędzania czasu wolnego,
- niewystarczające przygotowanie kadr do organizacji i rozwoju turystyki.
6.5. Stan prawny gruntów
W polityce przestrzennej miasta i gminy Zwierzyniec – podobnie, jak w każdym innym regionie
– struktura władania gruntów ma istotne znaczenie. Odnosi się to głównie do dwóch aspektów tej
problematyki:
1. planistycznego, a ściśle realizacji ustaleń strategii, polityki i zagospodarowania przestrzennego w
zakresie użytkowania terenu, ochrony wartości kulturowych i przyrodniczych oraz kontroli
wykonywania prawa miejscowego,
2. społeczno-gospodarczo-własnościowy, który w istotny sposób decyduje o potrzebach, projektach
i zamierzeniach inwestycyjnych, w tym usług publicznych, komercyjnych i budowlanych;
ważnym problemem jest tu własność działek, wielkość, kształt i atrakcyjność.
Punktem wyjścia do poważnych rozważań jest struktura własnościowa gruntów w mieście
i gminie. Obecnie, w podziale statystycznym, struktura władania gruntów w omawianym obszarze
kształtuje się następująco:
Miasto Zwierzyniec
grunty skarbu państwa
- 12%
grunty jednostek samorządowych - 8%
grunty prywatne
- 65%
grunty komunalne
- 15%
grunty ogółem
- 100%
Gmina Zwierzyniec
- 70%
grunty prywatne
- 20%
grunty komunalne
- 5%
grunty ogółem
- 100%
Razem Miasto i Gmina
- 66%
grunty prywatne
- 27%
grunty komunalne
- 4%
grunty ogółem
- 100%
O strukturze własnościowej gruntów w największym stopniu decyduje struktura użytkowania
gruntów. Bardzo wysoki udział lasów i gruntów leśnych (66% powierzchni całkowitej) i ich stan
prawny determinuje wysoki udział gruntów znajdujących się we władaniu państwa. Jednocześnie
nieproporcjonalnie do innych gmin wiejskich niski udział gruntów ornych, sadów, łąk i pastwisk –
około 27% - decyduje o niewielkim odsetku gruntów prywatnych.
Najogólniej można stwierdzić, że struktura własności gruntów w omawianym obszarze jest
skutkiem wielu procesów, z których najważniejsze to:
58

utworzenie w 1974r. Roztoczańskiego Parku Narodowego, co spowodowało powstanie trwałego
udziału, o znacznym odsetku powierzchni gruntów należących do skarbu państwa,
 zakończenie już praktycznie, rozpoczętego w 1990r. procesu komunalizacji i w mniejszym
zakresie uwłaszczania się poszczególnych użytkowników na majątku skarbu państwa,
 regulacji i zwrotu własności między państwem a kościołem i związkami wyznaniowymi,
 sprzedaży nieruchomości gminnych i państwowych,
 powstania w 1999r. powiatowych i wojewódzkich struktur samorządowych,
 przekształcenia i wykup wieczystego użytkowania na własność,
 trwającego obrotu nieruchomościami.
Analiza struktury własności gruntów w mieście i gminie Zwierzyniec (zagregowana
i szczegółowa) w latach 2000-2007 pozwala na sformułowanie następujących wniosków:
1. trwałym udziałem cechują się grunty skarbu państwa (stabilna powierzchnia RPN),
2. nieznacznie rośnie udział gruntów komunalnych,
3. rośnie udział gruntów prywatnych,
4. powstały od 1999r. nowe formy własności: powiatowa i wojewódzka,
5. utrzymuje się stały udział gruntów kościołów i związków wyznaniowych.
Ustalona struktura władania gruntów ze względu na wewnętrzne uwarunkowania decydujące o
zmianie stanu prawnego – jest trwała i w niewielkim stopniu grunty zmieniać będą właścicieli. Z
punktu widzenia planowania przestrzennego obecna struktura własnościowa nie będzie powodować
wyraźnych zmian polityki przestrzennej gminy Zwierzyniec. Relacja gruntów skarbu państwa
i gruntów prywatnych jest wskaźnikiem wspomnianej trwałości struktury własności gruntów.
7. ZDIAGNOZOWANE UWARUNKOWANIA PRZESTRZENI PLANISTYCZNEJ
MIASTA I GMINY ZWIERZYNIEC
Z przeprowadzonych badań diagnostycznych, których zakres wymagany przez obowiązującą
ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a przede wszystkim swoistością
opracowywanego obszaru, wynikają następujące grupy uwarunkowań zagospodarowania
przestrzennego i rozwoju:
 wspomagające, stymulujące, generujące określone sposoby użytkowania, czyli korzystnie
oddziaływujące na ukierunkowaną urbanizację: zasoby i walory środowiska, przyrody, krajobrazu,
położenia, przestrzeni, infrastruktury; jest to cały zestaw potencjałów i atrybutów miasta i gminy,
z których najważniejsze to:
 duże zasoby wysokojakościowych wód kredowych,
 mozaika rzeźby terenu decydująca o wysokich walorach estetyczno-krajobrazowych,
 jakość powietrza atmosferycznego, jego walory higieniczne, sanitarne, akustyczne (tzw.
powietrze leśne),
 korzystny dla warunków zamieszkiwania i rekreacji pobytowej topoklimat (najwyższa w kraju
insolacja),
 ranga obszarów prawnie chronionych (park narodowy, park krajobrazowy, Natura 2000)
 zbiorniki wodne, z ważną funkcją rekreacyjną; istniejące i projektowane zbiorniki wodne są w
skali regionu roztoczańskiego czynnikiem stymulującym rekreację pobytową,
 dostępność komunikacyjna,
 infrastrukturalna obsługa zagospodarowania i użytkowania: sieć wodociągowa, gazowa,
elektroenergetyczna,
 baza rozwoju leśnictwa, tradycje przemysłu drzewnego,
 wysoka dynamika rozwoju bazy turystyczno-rekreacyjnej, ze szczególnym uwzględnieniem
bazy hotelowej, agroturystyki, gastronomii,
 wysokiej jakości rolnicza przestrzeń produkcyjna w zachodniej części gminy, głównie na
wierzchowinie Roztocza Szczebrzeszyńskiego i rozległych suchych dolinach, przełomowy
odcinek doliny Wieprza (Wygwizdów-Żurawnica), z możliwością rozwoju roślin długiego
dnia, ciepłolubnych,
59
 ograniczające lub zupełnie wykluczające niektóre sposoby zagospodarowania i użytkowania, czyli
tzw. bariery rozwoju przestrzennego:
 zakazy, nakazy i ograniczenia ustalone dla otuliny RPN, Szczebrzeszyńskiego Parku
Krajobrazowego oraz Natury 2000, czyli niemal na całej powierzchni gminy; dostosowanie
zagospodarowania przestrzennego do prawnie obowiązujących zasad zagospodarowania w
obszarach chronionych wywołuje dezaprobatę i napięcia społeczne dla wielu zakazów i nakazów
m.in. w trakcie uspołeczniania dokumentów planistycznych,
 ograniczone możliwości przestrzennego rozwoju we wszystkich jednostkach osadniczych; to
istotna bariera rozwoju, bowiem potencjały i atrybuty rozwojowe wywołują bardzo duży popyt na
realizację zabudowy mieszkaniowej, letniskowej i pensjonatowej, a wielu rejonach obowiązuje
tzw. cisza urbanistyczna, czyli zupełny zakaz zabudowy,
 problemy kanalizacyjne wynikające głównie z uwarunkowań środowiskowych,
 konflikty komunikacyjne w Zwierzyńcu, bariery środowiskowe wprowadzania ruchu
tranzytowego poza miasto związane z koniecznością ochrony przestrzeni przyrodniczej
i trudnościami geomorfologicznymi dla inwestycji drogowych w obszarze o dużych deniwelacjach
Sz.P.K.
Ustalone główne uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego i rozwoju są podstawą i punktem
wyjścia do ustalania polityki planistycznej miasta i gminy Zwierzyniec. Priorytety rozwojowe
omawianego obszaru, wykorzystując potencjały i atuty, umożliwiające sformułowanie następujących
kierunków rozwoju: zagospodarowania przestrzennego:
 priorytetem
gospodarczo-ekonomicznym jest maksymalne, w ramach obowiązujących
uwarunkowań prawnych, wykorzystanie warunków naturalnych do rozwoju leśnictwa, turystyki,
rekreacji i wypoczynku, przemysłu drzewnego,
 priorytetami użytkowania terenu są:
 zachowanie i poprawa drożności ekologicznej doliny Wieprza, co oznacza stopniową jej
dezurbanizację, wzbogacenie biocenotyczne, utrzymywanie rolnictwa na użytkach zielonych,
 lokalizowanie nowej zabudowy w Zwierzyńcu na zboczach i wierzchowinie; we wsiach gminy
stosowanie zasady minimalizacji oddziaływania urbanizacji na przestrzeń przyrodniczą
i krajobraz,
 poprawa warunków zamieszkiwania w mieście Zwierzyńcu; idea miasta uzdrowiskowoturystyczno-ekologicznego
powinna
decydować o polityce
i zagospodarowaniu
przestrzennym, natomiast w polityce przestrzennej miasta stymulować działania i użytkowanie
zmierzające docelowo do stworzenia struktury miasta – ogrodu,
 pełna kanalizacja miejscowości gminy zakończonej wysokosprawną oczyszczalnią ścieków;
realizowanie działań na rzecz poprawy stanu czynności środowiska wodnego musi być
priorytetem w zakresie infrastruktury technicznej,
 retencja powierzchniowa w dolinie Wieprza, co oznacza poprawę stanu sanitarnego rzeki (w
tym głównie w źródlanym odcinku); korzystnie wpływać będzie na komunikację ekologiczną
w dolinie, zwiększenie zasobów wodnych, rozwój turystyki i rekreacji pobytowej,
 uporządkowanie zagospodarowania przestrzennego miasta z zachowaniem priorytetów
rozwojowych, odtworzenie struktury i układu przestrzennego nawiązujących do
wcześniejszych faz rozwojowych, czyli modelu miasta-osady śródleśnej wykorzystującego
bogactwo walorów i zasobów, a więc stworzenie miasta - ogrodu.
IV. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
MIASTA I GMINY ZWIERZYNIEC (POLITYKA PRZESTRZENNA)
1. ZAKRES PRZEDMIOTOWY
W rozdziale scharakteryzowano następujące zagadnienia i problemy polityki przestrzennej:
60






cele rozwoju odnoszące się do całości obszaru miasta i gminy Zwierzyniec oraz kierunki działań
prowadzące do osiągnięcia tych celów, z uwzględnieniem ekonomicznych, społecznych,
przyrodniczych, kulturowych i przestrzennych aspektów rozwoju miasta i gminy,
obszary i obiekty chronione oraz zasady ich ochrony,
kierunki zagospodarowania przestrzennego określone w odniesieniu do stref polityki przestrzennej,
kierunki zagospodarowania turystycznego,
kierunki rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej,
obszary, dla których sporządzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego jest
obowiązkowe ze względu na istniejące uwarunkowania, z uwzględnieniem zadań służących
realizacji ponadlokalnych i lokalnych celów publicznych.
2. CELE ROZWOJU MIASTA I GMINY ZWIERZYNIEC ORAZ POLITYKA
OSIĄGANIA CELÓW (GŁÓWNE KIERUNKI I ZASADY DZIAŁANIA)
Na podstawie przeprowadzonych badań diagnostycznych jako główne cele rozwoju miasta i gminy
Zwierzyniec przyjmuje się:
1) osiągnięcie wszechstronnego rozwoju, szczególnie w aspekcie jakościowym, zapewniającego poprawę
warunków życia mieszkańców przy zachowaniu równowagi między sferą społeczną i gospodarczą a
środowiskiem przyrodniczym i kulturowym; poprawa standardu życia mieszkańców z uwzględnieniem
uwarunkowań ekofizjograficznych,
2) w rozwoju, o którym mowa w pkt. 1 powinny być zachowane optymalne relacje między celami
szczegółowymi, wyrażającymi następujące aspekty tego rozwoju:
a) ekonomiczne i społeczne, ze szczególnym uwzględnieniem wzmocnienia funkcji miasta
Zwierzyńca jako:
 gminnego ośrodka życia gospodarczego i usługowego,
 ponadlokalnego ośrodka administracyjnego i kulturowego,
 ponadlokalnego ośrodka naukowo-dydaktycznego, którego centralnym elementem będzie
muzeum oraz towarzyszące mu placówki edukacji ekologicznej i nauki w Roztoczańskim
Parku Narodowym,
b) przyrodnicze, kulturowe i przestrzenne, ze szczególnym uwzględnieniem zachowania
i rehabilitacji wartości przyrodniczych i kulturowych środowiska; wykorzystanie potencjałów
przyrodniczych i kulturowych jest zarówno celem, jak i środowiskiem polityki przestrzennej, przeto
dążenie i wykorzystanie ich dla rozwoju przestrzennego oznacza dobrostan środowiska
przyrodniczego, poprawę życia mieszkańców i ogólny rozwój społeczno-kulturalny obszaru.
2.1. Cele ekonomiczne
Cele ekonomiczne, wyrażają się w kształtowaniu mechanizmów stymulujących efektywny,
wielostronny rozwój gospodarczy miasta i gminy, zapewniający wzrost dobrobytu mieszkańców.
Obejmują one:
1) rozwój lokalnego rynku pracy poprzez średnie i małe, nieuciążliwe dla środowiska
przedsiębiorstwa usługowe i produkcyjne, a zwłaszcza wykorzystujące miejscową bazę
surowcową; dążenie do rozwoju przedsiębiorczości o najmniejszej uciążliwości dla otoczenia jest więc
nadrzędnym priorytetem polityki ekologicznej,
2) utrzymanie istniejących gałęzi przemysłu i wytwórczości oraz rozwój jakościowy istniejących
zakładów, a także restrukturyzacja zakładów pod kątem dostosowania do uwarunkowań miejscowych;
kontynuacja i ciągłość gospodarcza w ekonomii jest zjawiskiem korzystnym, bowiem oznacza
specjalizację (niskie koszty wytwarzania), wykorzystanie kwalifikacji i miejscowych surowców,
3) rozszerzenie usług o znaczeniu ponadlokalnym w tym usług z zakresu:
a) turystyki (informacja turystyczna, baza noclegowa, gastronomiczna, urządzenia turystyczne
i rekreacyjne),
61
b) kultury, w zakresie usług wyspecjalizowanych nastawionych na turystów i odbiorców lokalnych,
c) edukacji ekologicznej w ścisłej współpracy z Dyrekcją RPN,
d) oświaty, w zakresie szkolnictwa średniego specjalistycznego i kształcenia zawodowego (kierunki
ekonomiczne, marketingowe, kształcenie pracowników sfery usługowej i obsługi turystyki),
e) handlu, gastronomii i kultury w zakresie usług wyspecjalizowanych,
f) usług komunalnych w tym w zakresie urządzeń wspólnych z gminami sąsiednimi,
g) usług i urządzeń obsługujących ruch tranzytowy,
h) obrotu towarowego (hurtownie, składy) o znaczeniu ponadlokalnym i lokalnym,
4) stymulację rozwoju rolnictwa, w tym ekologicznego zmierzającą do podnoszenia jego efektywności
poprzez tworzenie warunków zbytu i przetwórstwa, poprawę struktury obszarowej gospodarstw;
wykorzystanie trudnych warunków rolniczej przestrzeni produkcyjnej docelowo doprowadzi do zmiany
tradycyjnej gospodarki rolnej na rzecz wyspecjalizowanej,
5) utrzymanie dotychczasowego znaczenia gospodarki leśnej jako jednej z tradycyjnych funkcji obszaru;
to cel o olbrzymim znaczeniu dla przestrzeni przyrodniczej, gdyż jego realizacja oznacza pełny cykl:
hodowla lasu – gospodarka leśna – wykorzystywanie surowców leśnych, a w związku z tym, że jest to
cykl zamknięty to nie będzie jego „rozerwania” lub deformacji i stan przestrzeni leśnej będzie zawsze –
jak obecnie – na bardzo wysokim poziomie ekologicznym, przyrodniczym, zdrowotnym
i gospodarczym.
Polityka osiągania celów ekonomicznych obejmuje następujące kierunki i zasady działania
1) przygotowanie terenów pod różnego rodzaju działalności gospodarcze i usługowe, w tym:
a) wykorzystanie rezerw terenowych w obrębie istniejących terenów przemysłowych oraz
uzupełnianie i porządkowanie obszarów koncentracji działalności gospodarczej w mieście,
b) tworzenie nowych obszarów aktywnej działalności gospodarczej oraz zasobów takich obszarów,
c) wyposażenie lub uzupełnianie infrastruktury technicznej i poprawa dostępności komunikacyjnej
tych obszarów,
2) popieranie przedsiębiorczości lokalnej, stworzenie systemu preferencji dla rozpoczynających
działalność gospodarczą, zwłaszcza osób bezrobotnych, oraz jednostek zatrudniających te osoby (ulgi
stawek czynszu, podatku), a także stymulowanie przedsiębiorczości poprzez powołane w tym celu
stowarzyszenia gospodarcze,
3) prowadzenie polityki zmierzającej do przyciągnięcia do miasta i gminy inwestorów oraz agend
krajowych poprzez system zachęt (lokalizacja, ułatwienia finansowe, formalnoprawne w sferze
pozyskiwania terenów dla inwestycji),
4) przygotowanie katalogu ofert lokalizacyjnych dla inwestorów, szczególnie w zakresie turystyki
i usług; te działalności powinny uzyskać największą rangę i być otoczone szczególną opieką ze strony
samorządu lokalnego,
5) promowanie zarówno walorów przyrodniczych, kulturowych, krajobrazowych i turystycznych,
jak i działających podmiotów gospodarczych w kraju i za granicą (akcja ofertowo-marketingowopromocyjna),
6) podnoszenie opłacalności produkcji rolnej przez:
 wyłączanie z produkcji rolnej terenów o najniższej przydatności dla rolnictwa przez ich
zalesianie oraz ochronę przed zainwestowaniem kompleksów gleb o najwyższych wartościach,
 rozwój specjalistycznych gospodarstw w oparciu o lokalne warunki produkcji w tym
gospodarstw produkujących zdrową żywność,
 rozwój bazy przetwórczej i organizacja zbytu produktów rolnych poprzez wspólne działania z
gminami sąsiednimi,
7) szeroką akcję informacyjną o zamierzeniach i realizowanych działaniach,
8) aktywne współdziałanie w przekwalifikowaniu bezrobotnych
2.2. Cele społeczne
Cele społeczne, ukierunkowane są na poprawę jakości życia mieszkańców w drodze rozwijania
infrastruktury społecznej oraz porządkowania struktury przestrzennej miasta i gminy decydujących o
warunkach zamieszkania, pracy, obsługi, wypoczynku i aktywności jego mieszkańców i obejmują:
62
1) przeciwdziałanie rozszerzaniu się bezrobocia i postępującemu ubożeniu mieszkańców, szczególnie we
wsiach gminy,
2) zapewnienie dogodnych warunków zamieszkania, ze zróżnicowaniem typów i standardów
zabudowy w dostosowaniu do potrzeb i aspiracji mieszkańców przy zachowaniu podstawowych
standardów uzbrojenia terenu,
3) podniesienie standardów obsługi podstawowej ludności w usługi zaspokajające również potrzeby
turystów oraz właściwe warunki dostępności tych usług, szczególnie w zakresie ochrony zdrowia
i opieki społecznej, administracji i łączności, handlu i gastronomii oraz sportu i wypoczynku,
4) zapewnienie sprawnej obsługi komunikacyjnej miasta i gminy w zakresie: obniżenia uciążliwości
transportu tranzytowego dla mieszkańców miasta, powiązań miasta gminy z terenami zewnętrznymi,
5) podniesienie standardu wyposażenia w infrastrukturę techniczną i komunalną, stosownie do
występujących potrzeb, w zakresie: zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków, dostaw gazu,
elektroenergetyki, telekomunikacji i gospodarki odpadami.
Polityka osiągania celów społecznych obejmuje następujące kierunki i zasady działania
1) zwalczanie "wyuczonej bezradności" i postaw roszczeniowych poprzez lansowanie modelu
osobowości otwartej na innowacje i skłonnej do podejmowania samodzielnej działalności,
2) modernizowanie zasobów mieszkaniowych spółdzielczych oraz tworzenie warunków sprzyjających
modernizowaniu zasobów indywidualnych, szczególnie w zakresie podnoszenia standardów ich
wyposażenia,
3) tworzenie zasobów mieszkań komunalnych i interwencyjnych,
4) tworzenie rezerw terenów pod nową zabudowę mieszkaniową i usługową, przeznaczonych dla
różnych form zabudowy i inwestowania, wyposażonych w infrastrukturę techniczną i z
uporządkowanym stanem prawno-własnościowym,
5) podejmowanie inicjatyw i przygotowanie terenów pod budownictwo jednorodzinne,
6) modernizacja i rozbudowa, w miarę potrzeb, istniejących szkół podstawowych
i ponadpodstawowych,
7) dofinansowywanie placówek i instytucji tworzących infrastrukturę społeczną miasta i gminy,
8) wykorzystanie szansy rozwojowej stwarzanej przez położenie gminy na tle istniejącego
i projektowanego (zmiana układu komunikacji kolejowej) systemu komunikacyjnego,
9) przywracanie i utrzymanie stanu technicznego dróg i sprawności transportu zbiorowego,
10) rozwój systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków na obszarze miasta i gminy,
11) poprawa stanu technicznego istniejącej sieci kanalizacyjnej,
12) zapobieganie zanieczyszczaniu wody ujmowanej w ujęciu Zwierzyniec-Rudka poprzez ustanowienie
stref ochronnych,
13) ustalenie i realizacja programu ekologicznego ogrzewania miasta eliminującego niską emisję, w tym
poprzez rozbudowę sieci gazowej na obszarze miasta i gminy oraz unowocześnienie w tym
ograniczenie liczby lokalnych kotłowni,
14) unowocześnienie sieci średniego i niskiego napięcia, szczególnie w granicach RPN,
15) zorganizowanie usuwania odpadów z terenów miasta i gminy - urządzenie punktów gromadzenia
odpadów i rozwój systemu segregacji odpadów,
16) kontynuowanie współpracy z gminą Szczebrzeszyn w zakresie budowy wysypiska odpadów,
17) koncentrowanie wszystkich możliwych środków na zadaniach prowadzących do kompleksowego
rozwiązania problemów kanalizacji oraz gazyfikacji miasta i gminy.
2.3. Cele przyrodnicze
Cele przyrodnicze, wyrażają się w ochronie i racjonalnym kształtowaniu środowiska
przyrodniczego. Cele te obejmują:
1) traktowanie ochrony środowiska przyrodniczego jako nierozłącznej części elementu strategii
ekorozwoju gminy; równowaga sfer: ekonomicznej – społecznej – ekologicznej jest podstawą
docelowego działania samorządu lokalnego, bowiem zapewnia osiągnięcie celu głównego studium,
czyli stworzenie najkorzystniejszych z możliwych, zdeterminowanych ekofizjograficznie, warunków
życia ludności,
63
2) zachowanie istniejących wybitnych w skali kraju i kontynentu wartości środowiska przyrodniczego z
uwzględnieniem ich roli w ponadregionalnym systemie terenów prawnie chronionych oraz w
ponadlokalnych systemach ekologicznych; nagromadzenie potencjałów przyrodniczych,
środowiskowych i krajobrazowych decyduje o funkcji obszaru a jednocześnie stanowi determinantę
rozwoju, w tym przestrzennego; ta pozorna sprzeczność jest do pokonania w oparciu o zasadę
harmonizacji przyrody i zagospodarowania, w której ochrona i kształtowanie przyrody jest co najmniej
równorzędne z użytkowaniem a postulat ten nie dotyczy obszaru RPN,
3) dalsze działania zmierzające do zahamowania procesów degradacji środowiska w wyniku emisji
zanieczyszczeń do powietrza, hałasu komunikacyjnego, zrzutu ścieków i spływów
powierzchniowych z pól i łąk, oraz rolniczego użytkowania terenów zagrożonych erozją,
4) zachowanie i wzbogacanie walorów turystycznych i wypoczynkowych jako zasobu przyrodniczego,
który stanowi jedno z potencjalnych źródeł rozwoju ekonomicznego; ekoturystyka i ekorekreacja
będzie wymagać stałego wzmocnienia m.in. bioróżnorodności, retencji powierzchniowej,
5) szerzenie edukacji ekologicznej m.in. w placówkach oświatowych.
Polityka osiągania celów przyrodniczych obejmuje następujące kierunki i zasady działania
1) prowadzenie racjonalnej gospodarki zasobami zwłaszcza takimi jak wody powierzchniowe
i podziemne, lasy, gleby, walory krajobrazowe,
2) dostosowanie rozwoju gospodarczego, społecznego i przestrzennego do uwarunkowań
przyrodniczych, czyli harmonizowanie sfery ekologicznej i zagospodarowania przestrzennego,
3) kształtowanie struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy w nawiązaniu do systemów przyrodniczych,
z uwzględnieniem zasady strefowania użytkowania terenów,
4) ochronę konserwatorską Roztoczańskiego Parku Narodowego zgodnie z obowiązującymi
przepisami,
5) ochronę Roztoczańskiego Parku Narodowego przed szkodliwymi oddziaływaniami zewnętrznymi,
6) ochronę Szczebrzeszyńskiego Parku Krajobrazowego i obszaru Natura 2000 zgodnie
z obowiązującymi przepisami,
7) ochronę kompleksów leśnych i zwiększanie lesistości przez zalesianie gruntów zgodnie z projektem
granicy rolno-leśnej,
8) ochronę terenów otwartych, a w tym szczególnie obszarów podmokłych, łąk nadrzecznych,
zadrzewień i zakrzewień śródpolnych,
9) ochronę wód powierzchniowych i podziemnych oraz podnoszenie stanu jakości wód,
10) ochronę gleb mającą na celu zahamowanie erozji,
11) ochronę terenów zieleni w obszarach zainwestowanych,
12) ochronę klimatu lokalnego polegającą na wzbogacaniu zadrzewień we wnętrzach zespołów
osadniczych, ograniczaniu lokalnych zanieczyszczeń powietrza,
13) ograniczanie negatywnych oddziaływań ze źródeł lokalnych, poprzez:
 wyeliminowanie możliwości lokalizacji obiektów uciążliwych i dalszą modernizację uciążliwych
technologii oraz wprowadzanie wysokosprawnych urządzeń ochronnych,
 realizację programu gazyfikacji,
 podjęcie rozbudowy infrastruktury technicznej związanej z odprowadzaniem i oczyszczaniem
ścieków,
 podejmowanie inicjatyw dotyczących edukacji ekologicznej.
2.4. Cele kulturowe
Cele kulturowe ukierunkowane są na zachowanie wartościowych zasobów dziedzictwa
kulturowego i kształtowanie atrakcyjnego wizerunku miasta i gminy, i obejmują:
1) zachowanie tożsamości kulturowej obszaru poprzez utrzymanie wartościowych zasobów środowiska
kulturowego miasta i gminy oraz krajobrazu kulturowego miasta,
2) zachowanie krajobrazu otwartego obszaru gminy o wybitnych walorach przyrodniczych
i kulturowych,
3) rozszerzenie prawnej ochrony obiektów, zespołów zabudowy, zieleni i systemu wodnego oraz
archeologicznych zabytków nieruchomych.
64
Polityka osiągania celów kulturowych obejmuje następujące kierunki i zasady działania
1) ochronę oraz poprawę stanu i standardu funkcjonalnego i technicznego istniejących obiektów
i zasobów zabytkowych prawnie chronionych i postulowanych do objęcia ochroną, z właściwą ich
ekspozycją udostępnieniem dla turystyki krajoznawczej, z odpowiednim zagospodarowaniem
terenów otaczających,
2) utrzymanie historycznej struktury miasta poprzez wyeksponowanie i uporządkowanie założenia
rezydencjalno-przemysłowego, odnowę założeń zieleni i systemu wodnego, odtworzenie
zasadniczych elementów kompozycji parku Ordynackiego, zachowanie obiektów przemysłowych
i użyteczności publicznej z dopuszczeniem do modernizacji i podniesienia standardu funkcjonalnego
i technicznego,
3) pozyskiwanie i stwarzanie zachęt dla inwestorów zainteresowanych zagospodarowaniem i odnową
obiektów zabytkowych,
4) promowanie w połączeniu z sąsiednimi gminami unikalnych zasobów kulturowych miasta w formie
utworzenia kulturowego szlaku Ordynacji Zamojskiej,
5) podnoszenie atrakcyjności przestrzeni publicznych miasta, szczególnie w rejonie tzw. Rynku, ul.
Zamojskiej, skrzyżowania z ul. Biłgorajską i ul. Kolejową,
6) ochronę i kształtowanie wartości kulturowych i krajobrazowych obszaru gminy oraz zachowanie
zabytkowych układów wsi, wnętrz krajobrazowych oraz przedpól ekspozycji zespołów zabytkowych,
7) kształtowanie współczesnej zabudowy układów wsi w nawiązaniu do zabudowy tradycyjnej
i przeciwdziałanie tendencjom do rozpraszania zabudowy wsi,
8) przeciwdziałanie dewastacji krajobrazu elementami infrastruktury technicznej,
9) promowanie wykorzystywania i przystosowania obiektów o wartościach kulturowych na cele
usługowe (przez stosowanie ulg podatkowych, czasowych zwolnień od podatków).
2.5. Cele przestrzenne
Cele przestrzenne ukierunkowane są na podnoszenie ładu przestrzennego w kształtowaniu
zagospodarowania miasta i gminy przy zachowaniu walorów przyrodniczych, kulturowych środowiska
i przy zapewnieniu walorów krajobrazowych w tym estetycznych tego zagospodarowania oraz
efektywności wykorzystania zasobów i obejmują:
1) porządkowanie struktury przestrzennej miasta i gminy, w tym zarówno poszczególnych
jednostek, jak i elementów ich układów; zasadą kluczową powinna być dezurbanizacja doliny Wieprza
na rzecz zabudowy zboczy wierzchowiny i samej wysoczyzny,
2) zachowanie charakteru Zwierzyńca jako miasta-ogrodu i właściwej dla niego skali zabudowy; ten
trudny postulat, jako cel zagospodarowania przestrzennego, będzie wymagał urbanistycznej koncentracji,
zagęszczenia zabudowy do ustalonych standardów planistycznych,
3) intensyfikację wykorzystania istniejących terenów przemysłowych i ograniczenie przyrostu takich
terenów w sąsiedztwie parku narodowego; celowym byłaby restrukturyzacja przemysłu Zwierzyńca w
kierunku działalności wykorzystujących nowoczesne technologie,
4) racjonalizację wykorzystania terenów, zwłaszcza w sąsiedztwie linii kolejowej, w dolinie Wieprza,
Szczebrzeszyńskiego Parku Krajobrazowego; tereny wykorzystywane i dogodne dla funkcji
wytwórczych, produkcyjnych,
5) minimalizację konfliktów wynikających z różnych sposobów użytkowania terenów; choć to naczelna
zasada planowania przestrzennego, to w obszarze Zwierzyńca nabiera dodatkowego znaczenia, ze
względu na kategorię obiektów ochrony prawnej, atrakcyjność i potencjały turystyczne, rekreacyjne,
mieszkaniowe.
65
Polityka osiągania celów przestrzennych obejmuje następujące kierunki i zasady działania
1) tworzenie warunków do kształtowania się elementów krystalizujących strukturę miasta, którymi są
główne ulice i place, poprzez przeznaczenie wolnych terenów i modernizację istniejącego
zagospodarowania pod obiekty usługowe i użyteczności publicznej,
2) uporządkowanie zagospodarowania terenów zabudowy wielorodzinnej i jednorodzinnej terenów
przemysłu i zakładów na obszarze miasta; dotyczy to budynków, działek oraz przestrzeni
publicznych w tym ulic wewnętrznych i zieleni, uzupełnienie ciągów zabudowy i brakujących
elementów z zakresu infrastruktury społecznej i technicznej oraz urządzeń komunikacyjnych,
3) porządkowanie zagospodarowania terenów zabudowy zagrodowej i jednorodzinnej, usługowej
i działalności gospodarczych na obszarze gminy; odnosi się to w szczególności do terenów
otaczających obiekty usługowe i użyteczności publicznej oraz głównych ulic wiejskich (dróg),
4) utrzymanie harmonijnego krajobrazu otwartego na obszarach gminy o najwyższych walorach
krajobrazowych oraz w obrębie najcenniejszych wnętrz krajobrazowych,
5) wykorzystanie walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych środowiska na obszarze
gminy poprzez preferencje dla zagospodarowania turystycznego,
6) tworzenie warunków do atrakcyjnego zagospodarowania otoczenia zbiornika wodnego w Rudce oraz
potencjalnych terenów narciarskich,
7) utrzymanie budynków oraz terenów otaczających w dobrym stanie (elewacje i części wspólne
budynków wielorodzinnych, zieleń towarzysząca, przestrzenie publiczne, w tym miejsca
wypoczynku gier i zabaw, ulice, ciągi piesze i parkingi itp.).
3. OBSZARY I OBIEKTY CHRONIONE ORAZ ZASADY ICH OCHRONY
I ZAGOSPODAROWANIA
Jak wynika z przedstawionych uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego w omawianym
terenie obszary i obiekty prawnie chronione zajmują dużą powierzchnię, a ponadto są to wysokiej
rangi ochrony jednostki. Ochrona prawna realizowana jest w oparciu o uwarunkowania prawne:
- Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody,
- Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska,
- Ustawy z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne,
- Ustawy z dnia 1 września 2005r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach
ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych,
- Ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.
Po części obszary chronione ustanowione w oparciu unormowań powyższych przepisów
prawnych „nakładają się” i tworzą wspólną, wzmacniającą się strukturę ochronną; ma to znacznie
formalne, nie w każdym przypadku merytoryczne, bowiem wiodąca ranga ochrony zabezpiecza
kompleksową ochronę terenu i jego poszczególnych komponentów. Niemniej dla przejrzystości
polityki ochrony obszarów prawnie chronionych przedstawione ustalenia dla poszczególnych
obszarów i obiektów, których granice zaznaczono na rysunku studium.
3.1. Roztoczański Park Narodowy z otuliną
Wyjątkowość przyrodnicza i środowiskowa RPN, który zajmuje zdecydowaną większość
obszaru gminy Zwierzyniec, została zabezpieczona w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 28
lutego 1995r. w sprawie Roztoczańskiego Parku Narodowego.
Sformułowane we wspomnianym rozporządzeniu zasady działania i użytkowania, poprzez ustalenie
kluczowych funkcji terenu i zarządzania, a także uprawnienia Dyrektora RPN, niejako wyłącza ten
obszar gminy z władztwa planistycznego w zakresie rozumianym przez ustawę o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym.
Kluczowa funkcja na obszarze parku narodowego, czyli ochrona środowiska przyrodniczego
zapewniona na całym jego obszarze zgodnie z cytowanym rozporządzeniem powinna być realizowana
m.in. poprzez:
66

zachowanie naturalnych procesów, zjawisk i mechanizmów występujących w poszczególnych
ekosystemach, fizjocenozach i biotopach w tym głównie: obiegu wody, energii i puli
genetycznej,
 minimalizowanie oddziaływań antropogennych związanych z istnieniem elementów
antropogennych w postaci dróg, osad i innych elementów zagospodarowania,
 edukację ekologiczną realizowaną m.in. poprzez udostępnienie walorów parku narodowego
dla badań naukowych, turystyki kwalifikowanej, przyrodoznastwa – w oparciu o wyznaczone
szlaki i ścieżki dydaktyczne i specjalistyczny ośrodek.
Szczegółowy sposób i zakres ochrony przestrzeni przyrodniczej Parku, w oparciu o wyniki
długoletnich badań środowiskowych i ekologicznych, będzie zawarty w planie ochrony
Roztoczańskiego Parku Narodowego. W rozumieniu ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym sformułowany w tym dokumencie sposób użytkowania i ochrony poszczególnych
komponentów oraz całego ekosystemu RPN jest polityką przestrzenną i „planem miejscowym”
szczególnego terenu.
3.2. Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy
Kierunki zagospodarowania przestrzennego muszą uwzględnić ustalenia zawarte w art. 16
ustawy o ochronie przyrody i regulacje dotyczące szczególnych celów ochrony zawarte
w Rozporządzeniu Nr 9 Wojewody Lubelskiego z dnia 14 kwietnia 2005r. w sprawie
Szczebrzeszyńskiego Parku Krajobrazowego, a w szczególności zakazy:
- realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu art. 51
ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627 ze
zmianami);
- umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych
schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz
wykonania czynności w ramach racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej, rybackiej i łowieckiej;
- likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie
wynikają z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia bezpieczeństwa ruchu
drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń
wodnych;
- pozyskiwania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych
szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu;
- wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac
związanych
z
zabezpieczeniem
przeciwsztormowym,
przeciwpowodziowym
lub
przeciwosuwiskowym lub budową, odbudową, utrzymaniem, remontem lub naprawą urządzeń
wodnych;
- dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie lub racjonalnej
gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej;
- budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szerokości 100m od linii brzegów rzek, jezior
i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem obiektów służących turystyce wodnej, gospodarce
wodnej lub rybackiej;
- likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów
wodno-błotnych;
- wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia własnych gruntów rolnych;
- prowadzenia chowu i hodowli zwierząt metodą bezściółkową;
- utrzymywania otwartych rowów ściekowych i zbiorników ściekowych;
- organizowania rajdów motorowych i samochodowych;
- używania łodzi motorowych i innego sprzętu motorowego na otwartych zbiornikach wodnych.
Specyfiką rzeźby SzPK jest wyjątkowe w skali ponadregionalnej nagromadzenie rozcięć
erozyjnych: wąwozów i suchych dolin oraz zjawisk erozji powierzchniowej. Głównym działaniem
ograniczającym wspomniane zjawiska geodynamiczne jest wprowadzenie projektowanych dolesień,
zalesień i zakrzaczeń wskazywanych na mapie studium oraz poprzeczna orka zbocza tzw. tarasy.
67
3.3. Projektowany Zwierzyniecki Park Krajobrazowy i Środkoworoztoczański Obszar
Chronionego Krajobrazu
Tworzenie spójnego ekologiczno-krajobrazowego systemu obszarów chronionych Roztocza
Środkowego, o zróżnicowanej randze i kategorii ochrony – kończy utworzenie Zwierzynieckiego
Parku Krajobrazowego i Środkoworoztoczańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Obydwa
obiekty wskazywane są do powołania w „Planie zagospodarowania przestrzennego województwa
lubelskiego” (patrz mapa studium). Do czasu wprowadzenia ochrony prawnej na obszarze
projektowanych form ochrony obszarowej wprowadza się następujące zasady zagospodarowania
polegające na:
a) szczególnej dbałości o walory estetyczne krajobrazu w tym:
 ochronę punktów i panoram widokowych,
 ochronę krajobrazu dolin rzecznych i zbiorników wodnych,
 ochronę krajobrazu naturalnych ekosystemów,
b) szczególnej dbałości o harmonię użytkowania gospodarczego z wartościami przyrodniczokrajobrazowymi,
c) zachowaniu przestrzennej zwartości oraz przestrzennych powiązań pomiędzy obszarami o
wysokiej aktywności biologicznej,
d) zakazie lokalizowania inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko
i wymagających wykonywania oceny oddziaływania na środowisko z wyjątkiem gazociągów.
Powyższe zasady uwzględniono w kierunkach zagospodarowania przestrzennego miasta
i gminy Zwierzyniec ustalając kierunki polityki przestrzennej. Oznacza to również konieczność
respektowania tych zasad w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.
3.4. Pomniki Przyrody
Wykaz pomników przedstawiono w części diagnostycznej. Ochronę i zakaz ich niszczenia
zapewnia art. 40 ustawy o ochronie przyrody, którego zapisy uwzględniono w projektowaniu
zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Zwierzyniec.
3.5. Obszar Natura 2000
W istniejącym i projektowanym obszarze Natura 2000 obowiązują zasady zagospodarowania,
użytkowania i ochrony przestrzeni przyrodniczej muszą uwzględniać racjonalne, zintegrowane
zarządzanie obszarem, w sposób uwzględniający takie potrzeby ochrony przyrody stosownie do
występujących tu ekosystemów i prawnie chronionych obszarów. W obrębie obszaru Natura zasady
zagospodarowania określają przepisy sformułowane w ustawie o ochronie przyrody.
W „Planie zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego” uwzględniając kryteria
określone w załączniku Dyrektywy Rady 79/409/EWG z dnia 2.04.1979r. W sprawie ochrony dzikich
ptaków i Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21.05.1992r. W sprawie siedlisk naturalnych i dzikiej
fauny i flory sieci NATURA 2000:
a) zaprojektowano ostoję siedliskową „Roztocze Środkowe” PLH060017,
b) uznano ostoję ptasią „Roztocze” PLB060012.
Główną wytyczną dla polityki przestrzennej sformułowanej w niniejszym Studium jest zakaz
działań mogących negatywnie oddziaływać na gatunki i siedliska w istniejących i projektowanych
ostojach.
3.6. Projektowany Rezerwat Biosfery „Roztocze i Puszcza Solska”
Miasto i gmina Zwierzyniec w całości położone są w granicach projektowanego Rezerwatu
Biosfery „Roztocze i Puszcza Solska”. Status ten nadawany przez UNESCO obszarom o wybitnych,
wyróżniających się w skali globalnej walorach przyrodniczych i krajobrazowych, gdzie prawne formy
ochrony przyrody i zrównoważone użytkowanie gospodarcze, tworzą unikalny, wzajemnie
zharmonizowany układ. Nadanie statusu rezerwatu biosfery nie jest związane z wprowadzeniem na
68
danym terenie nowych przepisów ochronnych, lecz jest jego międzynarodową (światową) nobilitacją
i promocją przez UNESCO, w uznaniu starań społeczności lokalnych i naukowych o zachowanie
harmonii między wysokimi walorami przyrodniczymi, a ich zrównoważonym użytkowaniem.
3.7. Strefa „C” ochrony uzdrowiskowej
Zasady działania w obrębie strefy "C" regulują przepisy ustawy o lecznictwie uzdrowiskowym;
uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych (Dz.U. 167, poz.1399 z 1
września 2005r.).
W strefie ochrony „C” zabrania się:
 nieplanowanego wyrębu drzew;
 prowadzenia działań powodujących zmianę stosunków wodnych;
 lokalizacji nowych uciążliwych obiektów budowlanych i innych uciążliwych obiektów (w tym zakładów
przemysłowych)
 prowadzenia działań mających wpływ na fizjografię uzdrowiska i jego założenia przestrzenne lub
właściwości lecznicze klimatu;
3.8. Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 407 Chełm-Zamość
Opracowywany obszar niemal w całości położony jest w granicach GZWP nr 407 „ChełmZamość”, który wydzielony w strukturze hydrogeologicznej Lubelszczyzny jako Niecka Lubelska,
będącej wodonoścem szczelinowym i szczelinowo-porowym, w projektowanym Obszarze Najwyższej
Ochrony. Ochrona walorów zbiornika wód górnokredowych wymaga m.in.:
 eliminowania ognisk zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych,
 zwiększenia naturalnej retencji poprzez zalesianie obszarów wodonośnych,
 ochrony dolin rzecznych oraz pozadolinnych podmokłości, bagien i torfowisk przed
odwadnianiem,
 budowy zakładów przemysłowych, których działalność produkcyjna jest szkodliwa dla
środowiska, pomimo zastosowania technicznych środków neutralizujących zanieczyszczenia,
 racjonalnego stosowania nawozów sztucznych i chemicznych środków roślin,
 lokalizowania i budowy ujęć wód podziemnych o wydajnościach przekraczających ustalone
zasoby eksploatacyjne,
 zakazu lokalizowania i realizacji działalności, przedsięwzięć i zagospodarowania wywołujących
oddziaływania na hydrosferę przekraczających naturalną i wzmocnioną środkami technicznoinżynierskimi odporność na przekształcenia jakościowe i ilościowe zbiornika Nr 407.
Polityka przestrzenna i użytkowanie powierzchni ziemi musi bezwzględnie dostosować funkcję
terenu do charakteru budowy hydrologicznej. Tylko wówczas będą spełnione kierunki ochrony GZWP
nr 407.
3.9. Zlewnia Chroniona Górnego Wieprza
Według „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego” obszar miasta
i gminy Zwierzyniec położony jest w terenie zlewni chronionej – górnego Wieprza (od źródeł do
zapory czołowej zbiornika Nielisz). Ochrona planistyczna tej części dorzecza powinna uwzględniać:
 ochronę dolin rzecznych i pozadolinnych podmokłości przed odwadnianiem a meandrujących
odcinków rzek przed regulacją,
 uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej,
 eliminację ognisk zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych,
 wykluczenie lokalizacji i realizacji obiektów o znaczącej uciążliwości dla środowiska.
Ochrona zlewniowa to najbardziej konsekwentny i kompleksowy sposób obiegu wody w
przyrodzie. Uwzględnia on specyfikę uwarunkowań budowy hydrologicznej preferującej infiltrację,
zmodyfikowaną przez transpirację lasów, podwyższone zasilanie naturalne i tworzenie zasobnego
zbiornika podziemnego, który w 75% zasila system wodny Wieprza oraz konieczność jego ochrony
poprzez realizację gospodarki wodnej. W studium uwzględniono wyenumerowane zasady polityki
69
przestrzennej, które „przełożone” na język planistyczny najpełniej chronią hydrosferę dorzecza
górnego Wieprza na obszarze miasta i gminy Zwierzyniec.
W celu zapewnienia prawidłowego gospodarowania wodami, a także ochrony ludzi i mienia
przed powodzią w obszarze miasta i gminy Zwierzyniec położonych niemal w całości w zlewni
chronionej Wieprza ustala się następujące kierunki działań:
 zapewnienia ochrony jakościowej i ilościowej zasobów wodnych wykorzystując planistyczne
i techniczno-inżynierskie metody zabezpieczenia hydrosfery,
 gospodarka wodno-ściekowa musi być oparta na kompleksowej ochronie i wykorzystaniu wód
podziemnych i powierzchniowych, ustaleniu priorytetów zaopatrzenia z równoprawnym
traktowaniem wszystkich użytkowników zasobów, w tym środowiska przyrodniczego,
 należy umożliwić retencjonowanie wód powierzchniowych w dolinie Wieprza,
 ochronę ludzi i mienia przed powodzią należy realizować ze szczególnym uwzględnieniem zasady
zachowania i tworzenia systemów retencyjnych oraz rozległych łąk (bez zalesień) na terasie
zalewowej Wieprza (Żurawnica),
3.10. Strefa ochrony bezpośredniej ujęć wody
-
Na terenie ochrony bezpośredniej ujęć wód podziemnych należy m.in.:
odprowadzać wody opadowe w sposób uniemożliwiający przedostanie się ich do urządzeń
służących do poboru wody,
zagospodarować teren zielenią,
odprowadzić poza granicę terenu ochrony bezpośredniej ścieki z urządzeń sanitarnych,
przeznaczonych do użytku osób zatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru
wody.
3.11. Surowce mineralne
Obszar RPN i jego otuliny oraz Szczebrzeszyńskiego Parku Krajobrazowego wyłączony jest z
eksploatacji surowców mineralnych.
3.12. Obszary ochrony zabytków środowiska kulturowego i krajobrazu
W celu zachowania zasobów środowiska kulturowego i krajobrazu, wyodrębnia się obszary
objęte ochroną, oznaczone odpowiednimi symbolami na rysunku studium:
1) obszar objęty ochroną konserwatorską obejmujący zespół Zarządu Ordynacji Zamojskiej oraz
układ przestrzenny Zwierzyńca,
2) obszary objęte ochroną archeologiczną,
3) obszary objęte ochroną krajobrazu kulturowego stanowiące otulinę obszaru, o którym mowa w pkt. 1,
Ponadto obowiązuje ochrona przypadkowo dokonanych odkryć obiektów i zabytków
archeologicznych oraz konieczność zgłoszenia takich znalezisk do właściwego wojewódzkiego
konserwatora zabytków lub wójta gminy.
W odniesieniu do zabytkowego układu urbanistycznego miasta Zwierzyńca nakłada się następujące
wymogi określone w „Lokalnym programie rewitalizacji miasta Zwierzyniec”:
 utrzymanie historycznego rozplanowania miasta wraz z zespołem rezydencjalnym, dawnym zespołem
kościelnym, przemysłowym i historyczną siatką ulic,
 podkreślenie wysokich wartości zabytkowych obszaru śródmiejskiego,
 podkreślenie wysokich walorów krajobrazowych związanych z położeniem miasta nad malowniczo
wijącą się rzeką Wieprz,
 utrzymanie skali zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (dwie kondygnacje nadziemne w tym druga
poddasze użytkowe),
 zastosowanie form i detalu historycznych stylów architektonicznych celem przywrócenia miastu
charakteru zabudowy małomiasteczkowej,
70







dopuszczenie charakterystycznej dla Zwierzyńca – osadzonej w XVII i XIX-wiecznej tradycji –
architektury klasycyzującej oraz zabudowy o charakterze dworkowym (drewnianych i murowanych
willi),
wykluczenie ruchu kołowego na ulicy Browarnej,
przebudowę terenu dworca PKS, jak również podniesienia walorów estetycznych budynku pawilonu
handlowego, zlokalizowanego przy ul. Zamojskiej,
przy opracowaniu projektu rewitalizacji zespołów zieleni publicznej należy uwzględnić takie elementy
jak: nawierzchnie ciągów spacerowych, miejsc postojowych (z zastosowaniem kamienia naturalnego
lub uzasadnionego tu historycznie klinkieru),
przekształcenie pawilonu handlowego w nawiązaniu do architektury wykorzystującej
charakterystyczne dla miasta style historyczne,
wyznaczenie miejsc parkingowych, miejsc postoju taksówek, ewentualnie bryczek czy riksz,
konieczność zastosowania tradycyjnych materiałów budowlanych, cegła, kamień, tynki gładkie lub
pozostawienie charakterystycznych dla Zwierzyńca elewacji z kamienia wapiennego (w połączeniu z
wątkami ceglanymi), zastosowanie tradycyjnej drewnianej stolarki okiennej i drzwiowej, dachy kryte
dachówką ceramiczną lub blachą płaską.
W granicach obszarów objętych ochroną archeologiczną, określa się następujące zasady i kierunki
działania:
 zakaz realizacji nowych obiektów budowlanych,
 zakaz przekształcania chronionych stanowisk i ich otoczenia, bądź użytkowania, które
mogłoby spowodować degradację ich wartości naukowej i kulturowej,
 podejmowanie działań mających na celu zmianę sposobu zagospodarowania chronionego
stanowiska na podstawie zgody właściwego organu do spraw ochrony zabytków archeologicznych.
W granicach obszarów objętych ochroną krajobrazu kulturowego, określa się następujące zasady
i kierunki działania:
 zachowanie i ochronę przed niekontrolowanym przekształceniem historycznie ukształtowanego
układu przestrzennego oraz zachowanie obiektów i zespołów postulowanych do objęcia ochroną na
mocy ustaleń planów miejscowych,
 dopuszczenie rozbudowy, wymiany i lokalizowania nowej zabudowy pod warunkiem odpowiedniego
ukształtowania formy architektonicznej oraz pod warunkiem, że nie spowoduje się obniżenia wartości
kulturowych otoczenia chronionych i postulowanych do objęcia ochroną obiektów i zespołów
zabytkowych oraz terenów zieleni urządzonej,
 zachowanie historycznie ukształtowanej sieci dróg,
 zachowanie istniejących zadrzewień i zespołów zieleni,
 zachowanie istniejących osi widokowych na obiekty zabytkowe oraz wykluczenie przesłaniania
ich nową zabudową i tworzenia nowych dominant,
 wykluczenie działań powodujących degradację otoczenia obiektów i zespołów chronionych
i postulowanych do objęcia ochroną.
4. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY
ZWIERZYNIEC
Kierunki zagospodarowania przestrzennego, o których mowa poniżej dotyczą stref, obszarów
i terenów polityki przestrzennej o zróżnicowanych uwarunkowaniach rozwoju i możliwym
zagospodarowaniu, wyodrębnionych na podstawie uwarunkowań rozwoju miasta i gminy.
Wyodrębnia się następujące strefy polityki przestrzennej (strefy funkcjonalno-przestrzenne)
oznaczone odpowiednimi symbolami na rysunku studium:
Strefa „A” – parkowa, obejmująca tereny w granicach Roztoczańskiego Parku Narodowego w obrębie
miasta i gminy Zwierzyniec; kluczowa ze względu na zajmowany obszar i rangę krajową i kontynentalną
tego obszaru,
71
Strefa „B” – miejska, obejmująca tereny istniejącego i docelowego zagospodarowania w obrębie miasta
Zwierzyniec oraz osiedli Rudka i Bagno; rolę tego obszaru podkreśla sąsiedztwo RPN oraz konieczność
jego ochrony oraz kontynuacja rozwoju społeczno-gospodarczego i przestrzennego,
Strefa „C” – osadniczo-rolnicza, obejmująca wszystkie jednostki wiejskie z otaczającymi terenami
rolniczymi i leśnymi; ustalenia polityki przestrzennej poszczególnych jednostek osadniczych uwzględniają
ich specyfikę i uwarunkowania, a także rolę w systemie funkcjonalno-przestrzennym.
W zagospodarowaniu i zabudowie terenów w wydzielonych strefach, konieczne jest uwzględnienie
zasad ochrony wynikających z położenia w obrębie bądź w sąsiedztwie obszarów chronionych (ochrony
przyrody, krajobrazu i zasobów kulturowych).
4.1. Strefa parkowa
W strefie „A” – parkowej, w celu zachowania wybitnych wartości środowiska
przyrodniczego i umożliwienia realizacji funkcji dopuszczonych na terenie parku zgodnie
z obowiązującymi przepisami wyodrębnia się następujące obszary funkcjonalno-przestrzenne:
1. Obszar otwarty (obejmujący lasy, polany i ciąg ekologiczny doliny Wieprza) o głównej funkcji
ochronnej (ochrona ścisła i częściowa) z udostępnianiem dla nauki, edukacji i turystyki na
warunkach, które zostaną określone przez plan ochrony Roztoczańskiego Parku Narodowego.
Docelowo w całości przeznaczony dla funkcji ekologicznej z możliwością ukierunkowanej
i kontrolowanej przestrzeni.
2. Obszar o różnych formach zabudowy i zagospodarowania terenu, związanych z administracją
parku, gospodarką rezerwatową, istniejącą gospodarką rolną i rybacką, edukacją oraz turystyką;
powierzchniowo niewielki, istotny dla funkcjonowania i obsługi strefy „parkowej”.
Dla obszarów wyodrębnionych w strefie „parkowej” określa się następujące zasady i kierunki
działania:
1) W granicach obowiązują przepisy szczególne regulujące zasady wykonywania ochrony przyrody
na obszarach parków narodowych oraz przepisy zawarte w Rozporządzeniu Rady Ministrów z
dnia 28 lutego 1995r. w sprawie Roztoczańskiego Parku Narodowego.
2) W granicach obszaru o różnych formach zabudowy ponadto określa się kierunki działania:
a) zachowanie istniejącej zabudowy, z dopuszczeniem niezbędnych unowocześnień, związanej z
administracją, gospodarką rezerwatową, edukacją ekologiczną Roztoczańskiego Parku
Narodowego z koniecznością uzupełnienia wyposażenia w odpowiednią infrastrukturę techniczną
w zakresie gospodarki wodno-ściekowej,
b) zachowanie istniejącej zabudowy mieszkalnej zagrodowej i jednorodzinnej oraz zabudowę
gospodarczą z możliwością niezbędnych unowocześnień w granicach istniejącej działki
siedliskowej,
c) dopuszczenie ograniczonego użytkowania turystycznego i rekreacyjnego wraz z wyposażeniem
w niezbędne urządzenia sanitarne północnego brzegu stawów „Echo”, zgodnie z warunkami
określonymi przez Dyrekcję RPN,
3) W zakresie gospodarki wodno-ściekowej przyjmuje się następujące zasady i kierunki działania:
a) gromadzenie ścieków w szczelnych szambach i okresowy, systematyczny wywóz fekalii do
punktów zlewnych przy oczyszczalniach ścieków, bądź indywidualne unieszkodliwianie ścieków
na bazie przydomowych zblokowanych oczyszczalni ścieków lub minioczyszczalni,
b) wyposażenie w biotoalety udostępnionego turystycznie stawu Echo,
c) zabezpieczenie (w tym poprzez separatory sedymentacyjno-flotacyjne) przed potencjalnymi
skażeniami środowiska gruntowo-wodnego terenów związanych z zainwestowaniem liniowym.
4.2. Strefa miejska
W strefie „B” – miejskiej (Zwierzyniec – Rudka – Bagno) w celu uporządkowania struktury
funkcjonalno-przestrzennej i poprawy jakości życia mieszkańców, z zachowaniem wartości kulturowych,
wzbogaceniem wartości użytkowych istniejącego zagospodarowania mieszkaniowo-usługowego
i tworzeniem warunków dla działalności gospodarczych wyodrębnia się następujące obszary
funkcjonalno-przestrzenne:
72
1. Obszar obejmujący miasto Zwierzyniec o funkcji mieszkaniowo-usługowej i turystycznej, a w tym
ośrodka usługowo-rozrządowego dla ruchu turystycznego w całej gminie oraz działalności
gospodarczej, z możliwością lokalizacji obiektów o udokumentowanej nieuciążliwości,
2. Obszar obejmujący osiedle Rudka o funkcji mieszkaniowo-turystycznej, letniskowej,
3. Obszar obejmujący osiedle Bagno o funkcji mieszkaniowo-usługowej.
W granicach obszarów miasta Zwierzyniec wydziela się tereny o zróżnicowanych sposobach
zagospodarowania:
- tereny mieszkalnictwa i usług: MW; MW,U; MN; MN,U; MN,U,RM; MN,MP; MP; ML;
- tereny działalności gospodarczej: U; P; P,U; W; K; KS; U-1;
- tereny turystyki, sportu i rekreacji: UT; US;
- tereny zieleni urządzonej: ZP,
- tereny ogródków działkowych: ZD;
- tereny obsługi produkcji rolnej, leśnej i rybackiej: RU;
- istniejący zbiornik wodny, planowany zbiornik wodny: WS;
- tereny leśne: ZL;
- tereny rolnicze z wykluczeniem zabudowy: R.
W granicach obszaru Zwierzyńca i wydzielonych w jego obrębie terenów, określa się
następujące zasady i kierunki zagospodarowania:
 unowocześnianie, porządkowanie i uzupełnianie zabudowy istniejącego układu przestrzennego poprzez
wzbogacenie wyposażenia w usługi przy wykluczeniu lokalizacji urządzeń wymagających
znacznych kubatur w obrębie zespołu centrum miasta,
 ochrona historycznej struktury przestrzennej wraz z istniejącymi obiektami i zespołami zabytkowymi
prawnie chronionymi oraz postulowanymi do objęcia ochroną na mocy ustaleń planów miejscowych,
a także założeń zieleni, a w szczególności rewaloryzacja obiektów zabytkowych uwzględniająca
potrzeby rozwoju funkcji turystycznych i usług publicznych w obrębie zabytkowego zespołu
zabudowy,
 zachowanie zabudowy mieszkaniowej i usługowej z uporządkowaniem i uzupełnieniem ich nową
zabudową oraz towarzyszącą jej zielenią urządzoną,
 kształtowanie ośrodka usługowego w rejonie rynku, obejmującego usługi publiczne, handlowe,
gastronomiczne oraz działalność gospodarczą o charakterze usługowym,
 tworzenie warunków dla rozwoju działalności gospodarczych, w tym np. związanych z
wykorzystywaniem miejscowych surowców, poprzez intensyfikację zagospodarowania oraz
przeznaczenie nowych terenów pod działalność tego typu; wyposażenie tych terenów w niezbędne
urządzenia z zakresu komunikacji i infrastruktury technicznej oraz porządkowanie i intensyfikację
zagospodarowania terenów istniejącej działalności gospodarczej; urządzenie terenów zieleni o
funkcji izolacyjnej przy zachowaniu warunku nieuciążliwości prowadzonej działalności dla
mieszkańców terenów sąsiadujących; zachowaniu wysokich standardów jakości środowiska ze
względu na położenie w sąsiedztwie parku narodowego,
 zapewnienie nowych terenów pod rozwój mieszkalnictwa, wyposażenie tych terenów w niezbędne
urządzenia z zakresu komunikacji i infrastruktury technicznej
 wzbogacenie zakresu, ilości i jakości oferowanych usług turystycznych na zasadzie zachowania
i unowocześniania istniejącej zabudowy, a w szczególności obiektów zabytkowych,
 dopuszczenie działalności gospodarczej o charakterze usługowym i wytwórczym, nieuciążliwym
dla środowiska,
 utrzymanie i kształtowanie wysokich walorów użytkowych i estetycznych zespołów zieleni wysokiej
i niskiej,
 wprowadzanie i kształtowanie terenów zieleni o funkcji izolacyjnej
 sporządzenie dla tego obszaru miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
W granicach obszaru osiedla Rudka i wydzielonych w jego obrębie terenów, oznaczonych
odpowiednimi symbolami na rysunku studium, określa się następujące zasady i kierunki
zagospodarowania:
73





zachowanie istniejącej zabudowy mieszkaniowej i usługowej z jej uporządkowaniem oraz
uzupełnieniem ich nową zabudową i towarzyszącą jej zielenią,
tworzenie ośrodka rekreacyjno-turystycznego „Rudka” w oparciu o istniejący i planowany zbiornik
wodny, istniejącą zabudowę mieszkaniowo-usługową i rekreacyjną poprzez:
- realizację planowanego zbiornika wodnego, zwiększającego zdolność retencyjną i bioróżnorodność
w dolinie Wieprza,
- wyposażenie terenów otaczających zbiorniki wodne w urządzenia rekreacyjne (powierzchniowe
obiekty sportowe służące czynnemu i masowemu uprawianiu sportu np.: boiska piłkarskie, korty
tenisowe, place zabaw), tworzenie zespołów zieleni urządzonej wzmacniającej bioróżnorodność
i funkcję rekreacyjną,
- zagospodarowanie narciarskie stoków Kamiennej Góry oraz urządzenie punktów widokowych,
przeznaczenie części obszaru pod zabudowę pensjonatową z dopuszczeniem zabudowy letniskowej,
- zakaz nowej zabudowy kubaturowej w obszarach zagrożenia powodziowego (tzw. wody stuletniej),
zapewnienie miejsc parkingowych w rejonie terenów rekreacyjnych, poza doliną Wieprza,
wzbogacenie wyposażenia w usługi dla potrzeb mieszkańców i turystów, a w szczególności w
zakresie handlu, gastronomii, rekreacji,
sporządzenie dla tego obszaru miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
W granicach obszaru osiedla Bagno i wydzielonych w jego obrębie terenów, oznaczonych
odpowiednimi symbolami na rysunku studium, określa się następujące zasady i kierunki
zagospodarowania:
 tworzy się zespół zabudowy mieszkaniowo-usługowej jako dzielnicy o wysokiej jakości warunków
życia mieszkańców poprzez:
- zachowanie istniejącej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i umożliwienie wykorzystania
wolnych terenów pod zabudowę mieszkaniową i usługową,
- wyposażenie tych terenów w niezbędne urządzenia z zakresu infrastruktury technicznej,
- uzupełnienie wyposażenia w urządzenia usługowe i kształtowanie centrum usługowego osiedla,
 rozwój funkcji turystycznych poprzez przeznaczenie terenu pod zabudowę pensjonatową
i wyposażenie w urządzenia rekreacyjne,
 zachowanie istniejącej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej wzdłuż drogi wojewódzkiej
Zamość-Biłgoraj, bez prawa poszerzania o nowe tereny budowlane ze względu na sąsiedztwo obszaru
Natura 2000 PLB060012 „Roztocze”,
 sporządzenie dla tego obszaru miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
W obrębie całej strefy „B” – miejskiej określa się następujące zasady i kierunki
zagospodarowania:
1. w przypadku terenów przeznaczonych w studium pod zabudowę oznaczonych symbolami jak na
rysunku przyjmuje się wskaźniki dotyczące parametrów działek budowlanych:
a) dla terenów przeznaczonych pod zabudowę jednorodzinną oznaczoną symbolami MN zakłada
się minimalną powierzchnię działek budowlanych wynoszącą 1000m2 przy szerokości
minimalnej frontu wynoszącej 18m oraz dla przesądzonych podziałów geodezyjnych w
strefach już zainwestowanych minimalną powierzchnię przyjmuje się 500m2,
b) dla terenów przeznaczonych pod zabudowę usługową oznaczoną symbolami U; MN,U; U-1 na działkach
o powierzchniach nie mniejszych niż 1500m2, a dla działek przeznaczanych pod działalność
produkcyjną minimalną powierzchnię ustala się na 2000m2,
c) dla terenów przeznaczonych pod zabudowę pensjonatową lub rezydencjonalną
możliwych do realizacji w terenach budownictwa mieszkaniowego zakłada się minimalną
powierzchnię działek budowlanych wynoszącą 2500m2 przy szerokości minimalnej frontu
wynoszącej 30m,
d) dla terenów przeznaczonych pod usługi turystyczne oznaczone symbolem UT
minimalne parametry dla działki i frontu przyjmuje się jak wyżej dla funkcji
pensjonatowej z dopuszczeniem lokalizacji obiektów wypoczynku, rekreacji i sportu z
niezbędnym zapleczem administracyjno-gospodarczym, hotelowym i gastronomicznym
dostosowanym do przyjętej formy wypoczynku,
74
e) dla terenów przeznaczonych pod zabudowę letniskową oznaczoną symbolami ML zakłada się
parametry działek budowlanych analogicznie jak dla terenów zabudowy jednorodzinnej,
f) tereny obiektów produkcyjnych, baz, składów i magazynów oznaczone symbolem P,
przeznacza się pod:
- zakłady przemysłowe oraz obiekty energetyki cieplnej,
- bazy i zaplecza techniczno-budowlane i transportowe oraz składy, magazyny oraz
hurtownie,
- obiekty rzemiosła produkcyjnego i usług o większym zapotrzebowaniu terenu i wyższym
stopniu uciążliwości dla środowiska,
- nie należy dopuszczać lokalizacji obiektów przemysłowych i innych o szczególnie
wysokiej uciążliwości na obszarze całego miasta i gminy,
g) tereny urządzeń obsługi produkcji w gospodarstwach oznaczone symbolem RU przeznacza się
pod lokalizację specjalistycznych gospodarstw rolnych i leśnych.
h) teren obsługi komunikacji i usług, oznaczony symbolem KS przeznaczana pod parking
pojazdów wraz z uzupełniającymi usługami,
Od powyższych wielkości w jednostkowych przypadkach można stosować odstępstwa, jeżeli
znajdzie to uzasadnienie w projektach planów miejscowych i nie wpłynie negatywnie na
jakość urbanizowanej przestrzeni.
Zabudowa nie powinna przekraczać wysokości dwóch kondygnacji dla budownictwa
jednorodzinnego, usług i budownictwa zagrodowego oraz trzech kondygnacji dla
budownictwa wielorodzinnego, jednak w celu zachowania harmonii z terenami sąsiednimi,
dopuszcza się ustalenie w miejscowych planach innych parametrów zabudowy, zgodnych z
lokalnymi uwarunkowaniami poszczególnych terenów, a w tym uwarunkowaniami
kulturowymi i środowiska przyrodniczego. Niezbędne jest ponadto estetyczne
zagospodarowanie terenów wokół budynków, zwłaszcza przy pomocy kształtującej krajobraz
zieleni wysokiej i średniej. Zakłada się zachowanie nie mniej niż 40% powierzchni
biologicznie czynnej na działce i możliwość zabudowy nie więcej niż 40% powierzchni działki
dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. W przypadku zabudowy letniskowej zakłada
się, że powierzchnia biologicznie czynna będzie wynosiła 80%, a przy zabudowie
pensjonatowej 35% oraz przy usługach 20%. Zagospodarowanie terenów winno następować
w jak najwyższych standardach architektonicznych, możliwie też najbardziej zbliżonych do
tradycyjnej zabudowy regionu, z poszanowaniem podstawowych zasad ładu przestrzennego i
zrównoważonego rozwoju, a w szczególności ochrony krajobrazu oraz ochrony
środowiska.
2. uzupełnienie wyposażenia w niezbędne urządzenia z zakresu komunikacji i infrastruktury technicznej,
3. zachowanie obiektów i zespołów zabytkowych oraz ochrona krajobrazu kulturowego,
4. ochrona istniejących lasów jako ważnego elementu lokalnego systemu ekologicznego oraz elementu
krajobrazu decydującego o specyfice Zwierzyńca oraz kształtowanie terenów biologicznie
aktywnych w nawiązaniu do naturalnych warunków funkcjonowania środowiska nieożywionego
i ożywionego,
5. współdziałanie z Nadleśnictwem Zwierzyniec oraz prywatnymi właścicielami w celu udostępnienia
i odpowiedniego zagospodarowania dla rekreacji i turystyki lasów położonych w pobliżu terenów
zainwestowania miejskiego oraz terenów o funkcjach turystycznych w Rudce,
6. ochrona terenów rolnych a w tym:
- wykluczenie wszelkiej zabudowy z wyjątkiem dróg i urządzeń infrastruktury technicznej
i turystycznej,
- dopuszczenie wyłącznie zabudowy zagrodowej i gospodarczej związanej z produkcją rolną, dróg
i infrastruktury technicznej,
7. ochrona korytarza ekologicznego rzeki Wieprz przez wykluczenie w jego obrębie zabudowy z
wyjątkiem niezbędnych urządzeń infrastruktury technicznej, kąpielisk i niekubaturowych
obiektów rekreacyjnych a także przez kształtowanie obudowy biologicznej cieków
i wprowadzenie niezbędnej zabudowy technicznej koryta.
75
Zachowanie funkcji komunikacji ekologicznej doliny Wieprza jest pierwszoplanowym zadaniem
polityki przestrzennej w mieście i gminie Zwierzyniec, przeto w m.p.z.p. należy popierać działania
wzmacniające bioróżnorodność terenu, a jego funkcje użytkowe to:
- turystyka kwalifikowana, przyrodoznastwo, krajobrazoznastwo, edukacja i badania ekologiczne;
- pojedyncze obiekty obsługujące funkcje określone powyżej;
W zakresie gospodarki wodno-ściekowej w obrębie strefy "miejskiej" przyjmuje się następujące
zasady i kierunki działania:
 budowę oczyszczalni ścieków w Zwierzyńcu o przepustowości zapewniającej oczyszczanie
ścieków strefy „miejskiej” wraz z wsiami położonymi w pasie Topólcza-Turzyniec-Wywłoczka,
wskazuje się lokalizację nowej oczyszczalni ścieków zabezpieczającej potrzeby zabudowy
mieszkaniowej w Zwierzyńcu, Bagnie, Topólczy, Turzyńcu, Wywłoczce.
 zastosowanie biologicznej oczyszczalni ścieków ponadstandardowej umożliwiającej etapowanie
budowy oczyszczalni,
 rozbudowę systemu kanalizacji sanitarnej,
 na terenie oczyszczalni ścieków umożliwia się realizację biogazowni wykorzystującej roślinny materiał
organiczny,
 objęcie systemem kanalizacji zbiorczej terenów istniejącej zabudowy mieszkaniowej, usługowej
i przemysłowej,
 przyjęcie zasady zabudowy proponowanych do rozwoju terenów osadnictwa, usług oraz
działalności gospodarczych przy równoległej budowie kanalizacji sanitarnej włączonej w miejski
system odprowadzania i oczyszczania ścieków,
 zakłada się, że do czasu wybudowania zbiorczej kanalizacji sanitarnej system przejściowy z
gromadzeniem ścieków w szczelnych szambach z systematycznym wywozem fekalii taborem
asenizacyjnym do oczyszczalni ścieków,
przewiduje się przyjęcie następujących rozwiązań:
- system grawitacyjno-ciśnieniowy dla lewobrzeżnej części miasta, z realizacją koniecznych
dodatkowych przepompowni,
- włączenie do centralnego miejskiego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków obszaru
miasta i osiedla Bagno
4.3. Strefa C – osadniczo-leśna
W strefie „C” - osadniczo-rolniczej wyodrębnia się obszary:
Obszar C1 - osadniczo-turystyczny: Wywłoczka, Turzyniec, Topólcza,
Obszar C2 - aktywizacji gospodarczej: Żurawnica,
Obszar C3 - półenklaw osadnictwa wiejskiego: Obrocz, Kosobudy, Guciów, Sochy.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
W granicach obszarów występują tereny o zróżnicowanych sposobach zagospodarowania:
tereny leśne: ZL;
tereny do zalesienia: RL;
tereny rolnicze z wykluczeniem zabudowy w tym korytarz ekologiczny w dolinie Wieprza: R;
tereny osadnictwa – tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej: MN; tereny zabudowy
mieszkaniowej jednorodzinnej i usługowej: MN,U; tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej,
zabudowy usługowej i zagrodowej: MN,U,RM; tereny usług turystycznych: UT;
tereny działalności gospodarczej: U; P;
teren istniejącego cmentarza: ZC;
W granicach obszaru C1 osadniczo-turystycznego Topólcza-Turzyniec-Wywłoczka
i wydzielonych w jego obrębie terenów oznaczonych odpowiednimi symbolami na rysunku studium
w celu tworzenia warunków do porządkowania, uzupełniania i kształtowania terenów przeznaczonych
do rozwoju osadnictwa, turystyki, usług, działalności gospodarczej oraz prowadzenia racjonalnej
gospodarki rolnej i leśnej określa się następujące zasady i kierunki zagospodarowania:
76









zachowanie istniejących zespołów zabudowy mieszkaniowej i usługowej, jej porządkowanie oraz
zapewnienie nowych terenów do rozwoju zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, letniskowej,
pensjonatowej i zagrodowej z dopuszczeniem lokalizacji zabudowy obsługującej ruch turystyczny a
także innych nieuciążliwych usług i rzemiosła,
rozwój narciarstwa zjazdowego rekreacyjnego, poprzez wyposażenie w urządzenia związane z
obsługą narciarstwa, wyznaczonych terenów w rejonie wsi Wywłoczka i Topólcza,
kształtowanie centrum usługowego we wsiach Turzyniec i Topólcza,
wyznaczenie rezerwy terenów pod działalność gospodarczą: usługową i składową o charakterze
lokalnym i ponadlokalnym z preferencją dla przetwórstwa rolno-spożywczego i innych
działalności w tym m.in. wykorzystujących miejscowe surowce w Topólczy z wyposażeniem w
niezbędne urządzenia z zakresu infrastruktury technicznej i komunikacyjnej przy zachowaniu
wysokich standardów jakości środowiska i krajobrazu:
- na obszarze Szczebrzeszyńskiego Parku Krajobrazowego, wynikających z obowiązujących dla
Parku przepisów,
- w terenach sąsiadujących z zespołami osadniczymi, wynikających z konieczności minimalizowania
uciążliwości dla mieszkańców.
W obrębie całego obszaru C1 określa się następujące zasady i kierunki działania:
w granicach Szczebrzeszyńskiego Parku Krajobrazowego przy prowadzeniu wszelkiej działalności
należy uwzględniać przepisy określające zasady ochrony tego terenu,
ochrona i wzbogacanie zieleni towarzyszącej zabudowie, kształtowanie pasów zieleni izolacyjnej
między terenami mieszkaniowymi i gospodarczymi oraz wzdłuż dróg,
zachowanie obiektów i zespołów zabytkowych postulowanych do objęcia ochroną na mocy ustaleń
planów miejscowych,
uzupełnienie wyposażenia w niezbędne urządzenia z zakresu komunikacji i infrastruktury
technicznej,
aktywizowanie agroturystyki poprzez: współdziałanie zarządu gminy z Dyrekcją RPN, Zarządem SPK,
mieszkańcami wsi; organizację specjalistycznych szkoleń; prowadzenie odpowiedniej polityki
podatkowej i promocję obszaru na rynkach turystycznych; rozwój infrastruktury turystycznej w tym
urządzanie publicznej przestrzeni rekreacyjnej.
W zakresie gospodarki wodno-ściekowej w obrębie obszaru C1 przyjmuje się następujące
 objęcie systemem kanalizacji zbiorczej terenów istniejących i proponowanych do rozwoju
osadnictwa, usług oraz działalności gospodarczej poprzez budowę jednego wspólnego systemu
odprowadzania ścieków kanalizacją sanitarną do projektowanej oczyszczalni dla obsługi Zwierzyńca,
Wywłoczki, Turzyńca, Topólczy,
 dążenie do zabudowy na proponowanych do rozwoju terenach osadnictwa, przy co najmniej
równoległej budowie kanalizacji sanitarnej.
W granicach obszaru C2 – aktywizacji gospodarczej: Żurawnica i wydzielonych w jego
obrębie terenów oznaczonych odpowiednimi symbolami na rysunku studium, w celu tworzenia
warunków do podejmowania działalności gospodarczo-usługowych przez mieszkańców gminy
i inwestorów zewnętrznych oraz ukształtowania struktury funkcjonalno-przestrzennej pozwalającej na
zapewnienie dogodnych warunków życia mieszkańców określa się następujące zasady i kierunki
zagospodarowania:
 zachowanie istniejącej zabudowy mieszkaniowej i usługowej, jej uporządkowanie oraz zapewnienie
nowych terenów do rozwoju zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej z
dopuszczeniem lokalizacji nieuciążliwych usług i rzemiosła,
 kształtowanie centrum usługowego wsi,
 przeznaczenie terenów pod przemysł, działalność gospodarczą: wytwórczą oraz usługową
i składową o charakterze lokalnym i ponadlokalnym z wyposażeniem w niezbędne urządzenia z
zakresu infrastruktury technicznej i komunikacyjnej przy zachowaniu wysokich standardów jakości
środowiska i krajobrazu:
77


na obszarze Szczebrzeszyńskiego Parku Krajobrazowego, wynikających z obowiązujących dla Parku
przepisów,
w terenach sąsiadujących z zespołami osadniczymi, wynikających z konieczności minimalizowania
uciążliwości dla mieszkańców,
na całym obszarze, wynikających z położenia w obrębie otuliny Roztoczańskiego Parku Narodowego,
w obszarze korytarza ekologicznego doliny Wieprza,
W obrębie całego obszaru C2 przyjmuje się następujące zasady i kierunki działania:
uzupełnienie wyposażenia w niezbędne urządzenia z zakresu komunikacji i infrastruktury technicznej,
- wariantowe rozwiązanie odprowadzania i oczyszczania ścieków polegające na podłączeniu
projektowanej kanalizacji sanitarnej z terenów zabudowanych wspólnego systemu z wsiami
Wywłoczka, Turzyniec i Topólcza z lokalną oczyszczalnią ścieków w Zwierzyńcu lub na budowie
systemu lokalnego na bazie oczyszczalni na prawym brzegu rzeki Wieprz,
- w przypadku budowy systemu lokalnego zastosowanie oczyszczalni BIOBLOK PS-200 z przyjęciem
strefy ochronnej 50m oraz gospodarką osadami i odpadami ściekowymi w obrębie projektowanej
oczyszczalni w Topólczy.
W granicach obszaru C3 – półenklaw osadnictwa wiejskiego: Obrocz, Kosobudy, Guciów, Sochy
i wydzielonych w jego obrębie terenów oznaczonych odpowiednimi symbolami na rysunku studium w
celu tworzenia warunków do porządkowania i uzupełniania istniejących zespołów osadniczych, ochrony
walorów środowiska przyrodniczego oraz prowadzenia racjonalnej gospodarki rolnej i leśnej określa się
następujące zasady i kierunki zagospodarowania:
 zachowanie istniejących zespołów osadniczych zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej
i zagrodowej oraz usługowej, jej porządkowanie i uzupełnienie nową zabudową mieszkaniową z
dopuszczeniem usług, w tym turystycznych i rzemiosła nieuciążliwego z uwzględnieniem ochrony
Roztoczańskiego Parku Narodowego przed szkodliwymi oddziaływaniami lokalnymi,
 dopuszczenie do kształtowania się drugiej linii zabudowy pod warunkiem, że powierzchnia
zabudowana działki nie będzie przekraczać 20% powierzchni całej działki budowlanej.
 tworzenie warunków do powstawania zespołów usługowych dla potrzeb mieszkańców wsi,




W obrębie całego obszaru C3 określa się następujące zasady i kierunki działania:
ochrona i wzbogacanie zieleni towarzyszącej zabudowie, kształtowanie pasów zieleni izolacyjnej
między terenami mieszkaniowymi i gospodarczymi oraz wzdłuż dróg,
uzupełnienie wyposażenia w niezbędne urządzenia z zakresie komunikacji i infrastruktury
technicznej,
aktywizowanie agroturystyki poprzez: współdziałanie gminy z Dyrekcją RPN, mieszkańcami wsi;
organizowanie specjalistycznych szkoleń; prowadzenie odpowiedniej polityki podatkowej i promocję
obszaru na rynkach turystycznych.
 objęcie systemem kanalizacji zbiorczej terenów istniejących i proponowanych do rozwoju
osadnictwa,
 możliwe jest przyjęcie indywidualnych systemów zbiorczych kanalizacji sanitarnej z lokalnymi
zblokowanymi oczyszczalniami ścieków bytowo-gospodarczych dla wsi Kosobudy, Guciów, Sochy
i Obrocz,
 dla wsi Kosobudy i Guciów zaopatrzenie w wodę z wodociągów grupowych,
78

dążenie do zabudowy proponowanych do rozwoju terenów osadnictwa, przy równoległej budowie
kanalizacji sanitarnej.
W obrębie całej strefy „C” - osadniczo-rolniczej określa się następujące zasady i kierunki
zagospodarowania:
1. w przypadku terenów przeznaczonych w studium pod zabudowę oznaczonych symbolami jak na
rysunku przyjmuje się wskaźniki dotyczące parametrów działek budowlanych:
a) dla terenów przeznaczonych pod zabudowę jednorodzinną oznaczoną symbolami MN zakłada
się minimalną powierzchnię działek budowlanych wynoszącą 1500m2 przy szerokości
minimalnej frontu wynoszącej 18m oraz dla przesądzonych podziałów geodezyjnych w
strefach już zainwestowanych minimalną powierzchnię przyjmuje się 1000m2,
b) dla terenów przeznaczonych pod zabudowę usługową oznaczoną symbolami U; MN,U; na działkach o
powierzchniach nie mniejszych niż 1500m2, a dla działek przeznaczanych pod działalność
produkcyjną minimalną powierzchnię ustala się na 2000m2,
c) dla terenów przeznaczonych pod zabudowę pensjonatową lub rezydencjonalną
możliwych do realizacji w terenach budownictwa mieszkaniowego zakłada się
minimalną powierzchnię działek budowlanych wynoszącą 2500m2 przy szerokości minimalnej
frontu wynoszącej 40m,
d) dla terenów przeznaczonych pod usługi turystyczne oznaczone symbolem UT
minimalne parametry dla działki i frontu przyjmuje się jak wyżej dla funkcji
pensjonatowej z dopuszczeniem lokalizacji obiektów wypoczynku, rekreacji i sportu z
niezbędnym zapleczem administracyjno-gospodarczym, hotelowym i gastronomicznym
dostosowanym do przyjętej formy wypoczynku,
e) tereny obiektów produkcyjnych, baz, składów i magazynów oznaczone symbolem P,
przeznacza się pod:
- zakłady przemysłowe oraz obiekty energetyki cieplnej,
- bazy i zaplecza techniczno-budowlane i transportowe oraz składy, magazyny oraz
hurtownie,
- obiekty rzemiosła produkcyjnego i usług o większym zapotrzebowaniu terenu i wyższym
stopniu uciążliwości dla środowiska,
- urządzenia produkcji rolnej i hodowlanej, w tym urządzenia obsługi rolnictwa,
f) dla terenów przeznaczanych pod zabudowę zagrodową oznaczonych symbolem RM
zakłada się minimalną powierzchnię działek budowlanych wynoszącą 2000m2 przy
szerokości minimalnej frontu wynoszącej 25m, a dla nowych gospodarstw
specjalistycznych zakłada się powierzchnię nie mniejszą niż 3000m2,
2. W zakresie gospodarowania rolniczą przestrzenią produkcyjną:
a) wykluczenie wszelkiej zabudowy z wyjątkiem zabudowy zagrodowej i gospodarczej
związanej z produkcją rolną oraz dróg i urządzeń infrastruktury technicznej i turystycznej w obrębie
enklaw i półenklaw „parkowych” i wskazywanych do zachowania produkcji rolniczej,
b) prowadzenie gospodarki rolnej zgodnie z warunkami przyrodniczymi ze szczególnym
uwzględnieniem podejmowania działań przeciwdziałających erozji gleb w rejonach największego
zagrożenia (wsie Wywłoczka, Turzyniec, Topólcza, Obrocz, Guciów, Kosobudy) obejmujących:
rekultywację nieużytków poerozyjnych, prowadzenie dróg i kształtowanie układu działek
pozwalające na poprzecznostokową uprawę roli, tarasowanie zboczy, zabezpieczenia techniczne;
zmianowanie roślin dostosowane do warunków panujących w poszczególnych partiach
stoków; stosowanie fitomelioracji drzewiastych, krzewiastych i trawiastych,
c) udostępnianie gruntów rolnych dla narciarstwa i lokalizacji niezbędnych urządzeń na określonych
na rysunku studium terenach we wsiach Wywłoczka i Topólcza,
d) podejmowanie działań zmierzających do likwidacji tymczasowych punktów składowania
odpadów,
3. W zakresie gospodarowania przestrzenią leśną:
a) ochrona istniejących lasów oraz podejmowanie działań zmierzających do wyłączania gruntów z
użytkowania rolniczego przez zalesianie na terenach wskazywanych do tego celu,
b) wykluczenie zabudowy na terenach leśnych z wyjątkiem obiektów obsługi gospodarki leśnej
oraz dróg i urządzeń infrastruktury technicznej i turystycznej,
79
c) prowadzenie gospodarki leśnej zgodnie z planami urządzania lasów,
d) współdziałanie z Nadleśnictwem Zwierzyniec oraz prywatnymi właścicielami w celu
udostępnienia i odpowiedniego zagospodarowania dla rekreacji i turystyki lasów położonych w
pobliżu terenów o funkcjach turystycznych wsi,
4. W zakresie ochrony korytarza ekologicznego w dolinie rzeki Wieprz:
a) wykluczenie zabudowy terenu, z wyjątkiem niezbędnych urządzeń infrastruktury technicznej,
pojedyńczych obiektów w dolinie udostępnionej do rozwoju turystyki kwalifikowanej,
b) ochrona i wprowadzanie roślinności stanowiącej obudowę biologiczną cieków,
c) użytkowanie rolnicze terenu z zachowaniem i wzbogacaniem zadrzewień i zakrzewień,
d) wprowadzanie niezbędnej zabudowy technicznej koryta,
e) możliwość urządzania kąpielisk i niekubaturowych obiektów rekreacyjnych.
5. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA TURYSTYCZNEGO
W celu podniesienia turystycznej atrakcyjności miasta i gminy oraz umożliwienia rozwoju
turystyki w gminie jako źródła dochodów mieszkańców ustala się następujące zasady i kierunki działania:
 dostosowanie kierunków zagospodarowania turystycznego do:
 ochrony Roztoczańskiego Parku Narodowego przed skutkami przekraczania chłonności
turystycznej i ekologicznej, poprzez tworzenie w m.p.z.p. warunków i bazy turystycznej na
terenie otaczającym Park w obrębie gminy Zwierzyniec; zachowanie funkcji ekologicznej
i turystyki kwalifikowanej RPN,
 rozmieszczenia walorów turystycznych,
 dostępności komunikacyjnej,
 preferowanie w dostępności usług turystycznych głównie:
 zorganizowanych lub indywidualnych grup młodzieży szkolnej i akademickiej oraz grup
towarzyskich,
 rodzin z dziećmi,
 osób starszych (małżeństwa, grupy towarzyskie),
 miłośników przyrody, badaczy ekologicznych,
 turystów przejeżdżających przez gminę tranzytem,
 rozwój całorocznych usług turystycznych,
 rozwój podstawowych form ruchu turystycznego:
 wypoczynku letniego i zimowego: sobotnio-niedzielnego; kilkudniowego; pobytów
wypoczynkowych, a w tym m.in. w ramach agroturystyki,
 wędrówek pieszych, rowerowych, konnych, narciarkich o charakterze krajoznawczym z
elementami edukacji ekologicznej,
 pobytów specjalistycznych związanych z obserwacją przyrody,
 dążenie do zwiększenia atrakcyjności turystycznej gminy poprzez:
 działania w sferze ogólnej gospodarki i infrastruktury w obrębie całej gminy, poszczególnych
miejscowości, pojedynczych gospodarstw zmierzające do tworzenia ładu przestrzennego,
podnoszenia poziomu sanitarnego wsi; dbałości o estetykę wyposażenia w usługi służące
zarówno turystom jak i stałym mieszkańcom; usprawnienie komunikacji poprzez budowę sieci
parkingów, zagospodarowanie turystyczne dróg, sezonowo zwiększenie kursów autobusowych
i inne,
 działania w sferze gospodarki turystycznej dotyczące: rozbudowy bazy noclegowej; rozbudowy
bazy gastronomicznej; wyposażenia obszaru w urządzenia turystyczne, w nawiązaniu do
projektu udostępniania i zagospodarowania turystycznego Roztoczańskiego Parku Narodowego,
 zwiększenie fachowości obsługi turystyki w gminie poprzez szkolnictwo zawodowe oraz
specjalistyczne kursy,
 promocja gminy na rynkach turystycznych,
80
 zagospodarowanie turystyczne gminy we współpracy z Dyrekcją Roztoczańskiego Parku
Narodowego oraz Wojewódzkim Zarządem Parków Krajobrazowych w odniesieniu do
Szczebrzeszyńskiego Parku Krajobrazowego,
 wykorzystanie naturalnych walorów środowiska, przyrody i krajobrazu do rozwoju turystyki
kwalifikowanej: przyrodoznawstwa, edukacji i badań ekologicznych, krajobrazoznastwa. Należy
preferować wykorzystanie turystyczno-rekreacyjne doliny i rzeki Wieprz, np. spływów
kajakowych,
 przekształcanie wsi z rolniczych na rolniczo-rekreacyjne powinno następować stopniowo
(przemiany te częściowo są już w toku). Procesowi temu powinno towarzyszyć podnoszenie
atrakcyjności krajobrazu, ochrona jego naturalności, m.in. poprzez wzbogacenie obszarów w
punkty widokowe, parki, zieleńce i urządzenia sportowe.
Rolnictwo, powinno pozostać ważną funkcją terenu, między innymi także po to, aby poprzez
podtrzymywanie kultury rolniczej przestrzeni produkcyjnej zachować specyfikę krajobrazu
i zawartą w tym jego atrakcyjność rekreacyjną,
 zagospodarowanie turystyczne w oparciu o zasady zrównoważonego rozwoju w rejonie doliny
Wieprza i Stawów Echo oznacza:
 wykorzystanie walorów krajobrazowo-przyrodniczych dla plażowania, turystyki pieszej,
rowerowej, wodnej,
 wyposażenie terenów w elementy małej architektury, miejsca wypoczynku,
 zakaz zabudowy kubaturowej za wyjątkiem obiektów infrastruktury technicznej.
6. KIERUNKI ROZWOJU KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ
W celu minimalizacji konfliktów wynikających z przebiegu linii kolejowych przez teren
Roztoczańskiego Parku Narodowego oraz w celu zapewnienia obsługi kolejowej gminy określa się
następujące zasady i kierunki rozwiązań komunikacji kolejowej:
1. wyeliminowanie uciążliwości wynikających z przebiegu linii kolejowych przez teren Parku poprzez
ich przełożenie poza obszar Parku (odcinek Żurawnica-Tereszpol),
2. do czasu wyprowadzenia linii kolejowej z Parku utrzymuje się istniejące tereny i urządzenia kolejowe
z dostosowaniem ich do obecnych wymagań i standardów poprzez elektryfikację sieci,
poprowadzenie linii światłowodowej łączności przewodowej, remont zaplecza w ZwierzyńcuBiałym Słupie, modernizacje zaplecza LHS.
W celu zapewnienia dogodnych powiązań wewnętrznych w obrębie miasta i gminy określa się
następujące zasady i kierunki działania:
 utrzymanie istniejącego koncentrycznego systemu powiązań wewnętrznych obejmującego drogi
wojewódzkie powiatowe i gminne,
 budowę wydzielonych parkingów w związku z rozwojem funkcji turystycznej i usługowej w
Zwierzyńcu, Rudce,
 budowę stacji paliw na terenach zabudowy przemysłowo-usługowej, obsługi turystyki
 zapewnienie dogodnych powiązań wewnętrznych w obrębie strefy B przez:
 przebudowę i uzupełnienie systemu ulic zbiorczych lokalnych i dojazdowych,
 budowę odcinków nowych dróg i ulic,
 budowę chodników, w szczególności na terenach wiejskich,
 budowę wydzielonych ścieżek rowerowych i ciągów spacerowych.
W zakresie zaopatrzenia miasta i gminy Zwierzyniec w wodę określa się ogólne zasady i kierunki
działań:
 przyjmuje się zasadę ogólną - centralnego zaopatrzenia w wodę z ujęcia wód kredowych w
Zwierzyńcu-Rudce miasta Zwierzyńca z Rudką, Borkiem i Wygwizdowem oraz wsi: Turzyniec,
Topólcza, Wywłoczka, Bagno, Żurawnica i Obrocz,
 we wsi Sochy ustala się wodociągi na bazie lokalnych ujęć wodnych, a dla Kosobud i Guciowa
zaopatrzenie w wodę z wodociągów grupowych,
81














utrzymuje się jako awaryjne ujęcia wody w studniach kopanych.
W zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków określa się zasady ogólne i kierunki działań:
wyrównanie istniejących niekorzystnych dysproporcji w zakresie zaopatrzenia w wodę oraz
kanalizacji i oczyszczania ścieków w obrębie miasta i gminy,
wyposażenie całości istniejących i projektowanych terenów osadniczych oraz terenów działalności
gospodarczej w obrębie miasta i gminy Zwierzyniec w urządzenia do odprowadzania i oczyszczania
ścieków;
bezwzględne objęcie kanalizacją budownictwa wielorodzinnego, obszarów zabudowy zwartej,
szkół, przedszkoli, ośrodków zdrowia, terenów przemysłowych i usługowych,
maksymalne wykorzystania istniejącej sieci kanalizacji miejskiej i przepompowni,
tworzenie systemów umożliwiających odprowadzenie jak największych ilości ścieków na
oczyszczalnie oraz tworzenie systemów elastycznych przystosowanych do możliwości realizacji
kanalizacji etapami,
stosowanie głównie kanalizacji grawitacyjnej lub mieszanej grawitacyjno-ciśnieniowej, możliwie bez
odcinków tranzytowych, z równoczesnym ograniczeniem ilości niezbędnych przepompowni ścieków,
przeciwdziałanie powstawaniu nadmiernie rozdrobnionych lokalnych systemów,
unifikacja urządzeń do oczyszczania ścieków,
uwzględnianie przy realizacji oczyszczalni następujących wymagań:
- zapewnianie wysokiego efektu oczyszczania ścieków głównie zanieczyszczeń organicznych
i związków biogennych, umożliwiającego odprowadzenie ścieków do odbiorników zgodnie z
pozwoleniem wodnoprawnym,
- bezwzględne spełnianie norm, jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzane do wód lub do
gruntu,
dostosowanie systemu gospodarki osadami do warunków lokalnych,
wyposażenie w punkty zlewne,
stosowanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych i konstrukcyjnych zapewniających: minimalną
uciążliwość dla otoczenia, dużą niezawodność eksploatacyjną; małe zapotrzebowanie terenu pod
oczyszczalnie, możliwość realizacji inwestycji w miarę potrzeb,
ustanawianie stref ochronnych dla oczyszczalni na podstawie ocen oddziaływania na środowisko.
W celu ochrony środowiska przyrodniczego i krajobrazu określa się następujące zasady
działania:
 przy wyborze rejonu lokalizacji oczyszczalni ścieków należy preferować tereny o niskich walorach
środowiskowych, możliwie nie stwarzających sytuacji konfliktowych z uwagi na uciążliwości
obiektów, ale dogodnych warunkach gruntowo-wodnych dla posadowienia urządzeń,
 należy preferować odprowadzanie oczyszczonych ścieków do powierzchniowych wód płynących, a
jedynie w przypadku braku cieków do gruntu,
 na terenach szczególnie atrakcyjnych pod względem krajobrazowym realizowanie urządzeń
zagłębionych w stosunku do powierzchni terenu, jeżeli na to pozwolą warunki geologicznoinżymierskie,
 wyposażenie terenów proponowanych do rozwoju usług turystycznych w biotoalety,
 dopuszczenie na obszarach zainwestowanych nie objętych systemem kanalizacji zbiorczej do
gromadzenia ścieków w zbiornikach bezodpływowych i wywóz fekalii taborem asenizacyjnym do
punktu zlewnego,
 stosowanie sposobów indywidualnego unieszkodliwiania ścieków (przydomowe oczyszczalnie
ścieków) na terenach o zabudowie rozproszonej.
Określa się następującą hierarchię potrzeb w zakresie systemów kanalizacyjnych i związanych
z nimi oczyszczalni ścieków:
 kanalizację zbiorczo-sanitarną przewiduje się w pierwszej kolejności na terenie miasta
Zwierzyniec, w wiejskich jednostkach o wiodących funkcjach osadniczych, rozwiniętych
usługach i bazie turystyczno-wypoczynkowej, na terenach wymagających szczególnej ochrony
(Roztoczański Park Narodowy i Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy) oraz na obszarach
zainwestowanych wzdłuż głównego ciągu ekologicznego rzeki Wieprz,
82

kanalizację deszczową, szczególnie na terenach gdzie udział powierzchni uszczelnionych jest
znaczący – powyżej 60% powierzchni całkowitej. Może być ona rozwiązywana wycinkowo w
zależności od potrzeb (ciągi komunikacyjne, place, parkingi, uszczelnione tereny przemysłowe,
usługowe itd.), i przebiegać możliwie krótkimi odcinkami do najbliższych odbiorników. W
przyszłości należy zaprojektować system kanalizacji deszczowej (z odpowiednimi
zabezpieczeniami) w pierwszej kolejności dla miasta Zwierzyniec.
W zakresie zaopatrzenia miasta i gminy Zwierzyniec w energię elektryczną, określa się następujące
 unowocześnienie i uzupełnienie (rozbudowy w zależności od potrzeb) istniejącej sieci i urządzeń
elektroenergetycznych z wprowadzeniem w miarę możliwości kablowania linii; lokalizacja obiektów w
pobliżu istniejących linii elektroenergetycznych powinna odbywać się przy zachowaniu odpowiednich
stref wolnych od zabudowy: dla linii WN 110kV – pas 36m (po 18m od osi linii), dla linii SN 15kV –
pas 15m, dla linii Nn 0,4kV – pas 10m i dla linii kablowej 15kV i 0,4kV – pas 2m. Zalesianie wymaga
pozostawienia pasa wolnego od wprowadzanego drzewostanu dla linii WN 110kV – 20m, dla linii SN
i Nn – 10m, z możliwością wykorzystania jego dla gospodarki leśnej pod warunkiem utrzymania ich
wysokości nie przekraczających 2m, pozostawienie wokół słupów powierzchni nie zalesionej w
odległości co najmniej 4m.
 zapewnienie rezerwy terenu pod ewentualną budowę GPZ w obszarze B oraz realizacja
odgałęzienia linii 110kV (Biłgoraj-Szczebrzeszyn) linię dwutorową w strefie B i C oraz z
zapewnieniem odpowiedniego pasa ochronnego wzdłuż tej trasy.
W zakresie zaopatrzenia w gaz, uwzględniając potrzeby lokalne, określa się następujące kierunki
rozwoju:
 utrzymanie pasa ochronnego wzdłuż trasy istniejącego gazociągu wysokiego (30m – po 15m od osi
gazociągu) i średniego ciśnienia (1m – po 0,5m od osi gazociągu),
 rozbudowę sieci rozdzielczej celem uzupełnienia istniejącego układu.
W zakresie zaopatrzenia w ciepło, uwzględniając sąsiedztwo Roztoczańskiego Parku Narodowego,
określa się zasady i kierunki rozwoju:
 stopniowe przechodzenia na systemy i media grzewcze nie powodujące nadmiernego zanieczyszczenia
powietrza w obrębie całego obszaru miasta i gminy Zwierzyniec,
 unowocześnienie istniejących kotłowni lokalnych (w tym zakładowych) – zastosowanie
niskoemisyjnych mediów grzewczych oraz urządzeń zabezpieczających,






W zakresie wyposażenia w telekomunikację określa się zasady i kierunki rozwoju:
poprawa sprawności połączeń lokalnych i zamiejscowych przy jednoczesnym wydatnym zwiększeniu
liczby abonentów telefonicznych w powiązaniu z istniejącymi programami rozwoju sieci
telekomunikacyjnej całego województwa, unowocześnienie i rozbudowa urządzeń i sieci
telekomunikacyjnych na terenie miasta i gminy w tym:
- rozbudowa sieci automatów telefonicznych, zwłaszcza na obszarze B,
- budowa urządzeń telekomunikacyjnych umożliwiających korzystanie z telefonii komórkowej,
- zaleca się kablowanie linii telefonicznych.
W zakresie gospodarki odpadami określa się następujące zasady i kierunki rozwoju:
nie przewiduje się lokalizacji wysypiska komunalnego ze względu na ograniczenia wynikające z
występowania obszarów chronionych i ich otulin oraz niekorzystnych warunków
hydrogeologicznych dla lokalizacji wysypisk odpadów,
utrzymanie w należytym stanie technicznym punktu przejściowego składowania odpadów w Bagnie,
porządkowanie i docelowo likwidacja wiejskich punktów składowania odpadów,
usprawnienie systemu gromadzenia i wywożenia odpadów i przyjęcie zasady segregacji u źródła,
zagospodarowania odpadów przemysłowych przez Zakłady Przemysłowe istniejące w gminie z
wykluczeniem utylizacji odpadów w sposób stwarzający zagrożenia dla środowiska,
83


stosowanie rozwiązań technicznych zabezpieczajacych środowisko przed składowaniem odpadów
produkcyjnych w gospodarstwach rolnych głównie obornika np. płyty izolacyjne,
gospodarka odpadami zgodna z ustaleniami wojewódzkiego i powiatowego programu utylizacji
odpadów.
7. INWESTYCJE PUBLICZNE I OBSZARY OBJĘTE OBOWIĄZKIEM
SPORZĄDZENIA MIEJSCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO
W zakresie inwestycji publicznych służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych
proponuje się finansowanie z budżetu organów rządowych następujących przedsięwzięć;
 budowa nowej trasy linii kolejowej w celu wyprowadzenia ruchu kolejowego poza obszar
Roztoczańskiego Parku Narodowego,
 unowocześnienie istniejącej linii kolejowej,
 unowocześnienie obiektów służby zdrowia.
proponuje się finansowanie ze środków budżetu gminy przy dofinansowaniu z budżetu organów
rządowych bądź w całości z budżetu gminy następujących przedsięwzięć:
1. W zakresie komunikacji
- uzupełnienie i unowocześnienie układu drogowego,
- rozbudowa systemu parkingów w terenach koncentracji ruchu turystycznego,
- modernizacja ulic i budowa chodników w obrębie miasta.
2. W zakresie gospodarki wodnej realizacja drugiej części zbiornika wodnego w Rudce.
3. W zakresie urządzeń usługowych:
- unowocześnienie szkół podstawowych,
- budowa szkoły ponadpodstawowej,
- urządzenia dla rekreacji otoczenia zbiornika wodnego w Rudce,
- budowa urządzeń rekreacyjnych i sportowych na terenach miasta i gminy (możliwe partnerstwo
publiczno-prywatne),
4. W zakresie ochrony zasobów środowiska kulturowego odnowa układów wodnych i zespołów
zieleni w obrębie zabytkowego zespołu Ordynacji Zamojskich oraz remonty i rewitalizacja obiektów
zabytkowych w celu udostępnienia ich dla usług publicznych i turystycznych.
5. W zakresie infrastruktury technicznej:
- rozbudowa lub budowa nowej, oczyszczalni ścieków w Zwierzyńcu oraz zapewnienie oczyszczania
ścieków w pozostałych miejscowościach gminy,
- rozbudowa kanalizacji sanitarnej w obrębie jednostek osadniczych miasta i gminy,
- rozbudowa obiektów i linii łączności,
- rozbudowa sieci rozdzielczej niskiego napięcia,
- rozbudowa sieci gazowej.
6. W zakresie mieszkalnictwa
- budowa mieszkań socjalnych bądź uzyskanie ich w drodze adaptacji innych obiektów,
- uczestniczenie w kosztach budowy mieszkań w ramach działalności Towarzystwa Budownictwa
Społecznego.
Tereny na których realizowane będą inwestycje publiczne wymienione powyżej a także inne
służące realizacji celów publicznych objęte są obowiązkiem sporządzania miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego.
Granice opracowania poszczególnych miejscowych planów będą określone na etapie
przystąpienia do ich sporządzania, ustalenia te zawarto w części opisowej.
84
8. UZASADNIENIE ZAWIERAJĄCE OBJAŚNIENIA PRZYJĘTYCH ROZWIĄZAŃ
ORAZ SYNTEZA USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM
8.1. Rozwiązania polityki przestrzennej
proponuje się finansowanie z budżetu organów rządowych następujących przedsięwzięć;
 budowa nowej trasy linii kolejowej w celu wyprowadzenia ruchu kolejowego poza obszar
Roztoczańskiego Parku Narodowego,
 unowocześnienie istniejącej linii kolejowej,
 unowocześnienie obiektów służby zdrowia.
proponuje się finansowanie ze środków budżetu gminy przy dofinansowaniu z budżetu organów
rządowych bądź w całości z budżetu gminy następujących przedsięwzięć:
1. W zakresie komunikacji
- uzupełnienie i unowocześnienie układu drogowego,
- rozbudowa systemu parkingów w terenach koncentracji ruchu turystycznego,
- modernizacja ulic i budowa chodników w obrębie miasta.
2. W zakresie gospodarki wodnej realizacja drugiej części zbiornika wodnego w Rudce.
3. W zakresie urządzeń usługowych:
- unowocześnienie szkół podstawowych,
- budowa szkoły ponadpodstawowej,
- urządzenia dla rekreacji otoczenia zbiornika wodnego w Rudce,
- budowa urządzeń rekreacyjnych i sportowych na terenach miasta i gminy (możliwe partnerstwo
publiczno-prywatne),
4. W zakresie ochrony zasobów środowiska kulturowego odnowa układów wodnych i zespołów
zieleni w obrębie zabytkowego zespołu Ordynacji Zamojskich oraz remonty i rewitalizacja obiektów
zabytkowych w celu udostępnienia ich dla usług publicznych i turystycznych.
5. W zakresie infrastruktury technicznej:
- rozbudowa lub budowa nowej, oczyszczalni ścieków w Zwierzyńcu oraz zapewnienie oczyszczania
ścieków w pozostałych miejscowościach gminy,
- rozbudowa kanalizacji sanitarnej w obrębie jednostek osadniczych miasta i gminy,
- rozbudowa obiektów i linii łączności,
- rozbudowa sieci rozdzielczej niskiego napięcia,
- rozbudowa sieci gazowej.
6. W zakresie mieszkalnictwa
- budowa mieszkań socjalnych bądź uzyskanie ich w drodze adaptacji innych obiektów,
- uczestniczenie w kosztach budowy mieszkań w ramach działalności Towarzystwa Budownictwa
Społecznego.
Tereny na których realizowane będą inwestycje publiczne wymienione powyżej a także inne
służące realizacji celów publicznych objęte są obowiązkiem sporządzania miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego.
Granice opracowania poszczególnych miejscowych planów będą określone na etapie
przystąpienia do ich sporządzania, ustalenia te zawarto w części opisowej.
8.2. Synteza ustaleń
Harmonizowanie tych trzech sfer: ekonomicznej, ekologicznej i społecznej na gruncie polityki
przestrzennej – to naczelna idea obecnej zmiany studium, która poprzez tekst jednolity dokumentu,
stanowi podstawę planowania przestrzennego w mieście i gminie Zwierzyniec.
Punktem wyjścia do wspomnianej harmonizacji jest ustalenie i respektowanie zasad ochrony
Parku Narodowego, Krajobrazowego i konieczność zachowania funkcji komunikacji ekologiczno-
85
przyrodniczo-środowiskowej doliny Wieprza. Jednocześnie uznając wartości i atrakcyjność
lokalizacyjną w mieście i wsiach gminy Zwierzyniec oraz zachowując priorytet strefy ekologicznej w
rejonie RPN a równowagą sfer w pozostałych terenach ustalono zasady polityki przestrzennej
sformułowane w postaci kierunków zagospodarowania przestrzennego. Kluczowe ustalenia w formie
„hasłowej” tworzą następującą sekwencję:
↔
potrzeby przestrzenne
ludności
priorytet ochrony wartości
środowiska przyrodniczego
i warunków życia mieszkańców
↔
skutki w przestrzeni
planistycznej
miasta i gminy
8.3. Uzasadnienie zawierające objaśnienia przyjętych rozwiązań oraz synteza ustaleń
projektu zmian Studium
1. Rozwiązania polityki przestrzennej
Projektowana zmiana Studium jest wynikiem podjęcia przez Radę Miejską w Zwierzyńcu
uchwały Nr XI/62/11 z dnia 28 kwietnia 2011r. o przystąpieniu do sporządzenia zmian w Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Zwierzyniec.
Niniejsza zmiana zagospodarowania przestrzennego w omawianym przypadku polega na
rozszerzeniu przestrzennym i funkcjonalnym istniejącej oczyszczalni ścieków o realizacje
urządzeń wysokosprawnej instalacji do wytwarzania i zagospodarowania biogazu z masy
organicznej (trawy). Projektowana instalacja będzie zbudowana na powierzchni ok. 0,4ha. Obszar
planistyczny obejmuje niewielki skrawek doliny Wieprza położony przy północnej granicy miasta,
a w jego najbliższym sąsiedztwie znajdują się tereny łąkowe, leśne i ogrody działkowe.
2. Synteza ustaleń
Obowiązujący dokument polityki przestrzennej miasta i gminy Zwierzyniec, czyli Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, podlega stałej konfrontacji z
rzeczywistymi potrzebami w zakresie potrzeb terenowych na poszczególne funkcje terenu, które
również podlegają zmianom w wyniku wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań.
Projektowana obecnie zmiana Studium polega na rozwoju przestrzennym istniejącego
przeznaczenia terenu jako kontynuacja, rozszerzenie obszaru lub wzmocnienie dotychczasowego
istniejącego i/lub planowanego zagospodarowania przestrzennego. Wyznaczenie nowych terenów
uwzględnia istniejącą obsługę infrastrukturalną, komunikacyjną. Nie będzie powodować
degradacji walorów i zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu ze względu na niewielką
skalę uciążliwości i emisji zanieczyszczeń.
8.4. Uzasadnienie zawierające objaśnienia przyjętych rozwiązań oraz synteza ustaleń
projektu zmian Studium – dla terenu zabudowy usługowej
Wniosek o zmianę użytkowania terenu złożony przez właściciela działki budowlanej postulował
rozwój usług kosztem przeznaczenia usług sportu i rekreacji. Jak wspomniano zmiana przeznaczenia
zagospodarowania terenu dotyczy powiększenia działki usługowej o powierzchnię ok. 500m2, co
pozwoli na kompleksową realizację tej działalności w rejonie o korzystnych warunkach środowiska
przyrodniczego, obsługi infrastrukturalnej, komunikacyjnej i struktury funkcjonalno-przestrzennej.
Rozwój usług w obiekcie spełniającym wymogi obecnego sposobu realizacji tej działalności jest
korzystnym dla miasta i gminy Zwierzyniec. Ośrodek administracyjny pełniący m.in. funkcję obsługi
mieszkańców w zakresie usług handlu detalicznego powinien być wyposażony w tego typu
nowoczesne obiekty, o szerokiej gamie asortymentowej, dużej rotacji towarów dostosowanych do
finansowych możliwości mieszkańców. Należy podkreślić jego rolę w strukturze funkcjonalnej
działalności handlowej, ze szczególnym uwzględnieniem mieszkańców gminy.
Projektowany dokument zmiany Studium umożliwia lokalizację i realizację zabudowy usługowej –
obiektu handlowego o powierzchni sprzedaży powyżej 400m2, na terenie sąsiadującym z ul.
86
Biłgorajską od północy, ogólnodostępnym parkingiem od wschodu i usługami sportu i rekreacji od
południa i zachodu.
87

BURMISTRZ ZWIERZYŃCA - Urząd Miejski w Zwierzyńcu

Transkrypt

Podobne dokumenty

Walory wypoczynkowe Zwierzyńca

Wycieczka do Parku Jurajskiego w Bałtowie

Pobierz artykuł w pliku

Pluszowy Zwierzyniec na linie: Słoń, Byczek, Królik lub Mysz

Zezwolenie na budowę domu Niezbędne dokumenty Przed

Wniosek o ustalenie warunków zabudowy terenu i ustaleniu