Materiał nauczania

Ministerstwo Edukacji i Nauki
322[19]/SP/MEiN/2006. .
PROGRAM NAUCZANIA
TECHNIK ELEKTRORADIOLOG
322[19]
Zatwierdzam
Minister Edukacji i Nauki
Warszawa 2006 r.
Autorzy:
mgr Kinga Augustowska-Kruszyńska
mgr Leszek Hawrylewicz
dr n. przyr. Nikołaj Lambrinow
mgr inż. Andrzej Obacz
mgr Bożena Ostrzycka
mgr Elżbieta Zagożdżon-Kuśmirek
Recenzenci:
dr n. med. Elżbieta Czekajska-Chehab
dr n. med. Adam Zapaśnik
Opracowanie redakcyjne:
mgr Małgorzata Cencelewicz
1
Spis treści
I. Plany nauczania
3
II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych
4
1.
Podstawy psychologii ........................................................
4
2.
Podstawy prawa i ekonomiki .............................................
10
3.
Anatomia z fizjologią ..........................................................
16
4.
Pracownia anatomii radiologicznej ....................................
23
5.
Patologia ............................................................................
30
6.
Fizyczne i techniczne podstawy elektroradiologii
i aparatura elektromedyczna..............................................
7.
Ochrona radiologiczna .......................................................
37
44
8.
Radiodiagnostyka ..............................................................
49
9.
Diagnostyka obrazowa ......................................................
56
10.
Diagnostyka elektromedyczna ...........................................
77
11.
Radioterapia ......................................................................
83
12.
Pracownia diagnostyki i terapii ..........................................
90
13.
Zajęcia praktyczne ............................................................. 103
Praktyka zawodowa ........................................................... 108
14.
2
I. PLANY NAUCZANIA
PLAN NAUCZANIA
Szkoła policealna
Zawód: technik elektroradiolog 322[19]
Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenia średnie
Liczba godzin
tygodniowo
w semestrze
Lp.
2
2
3
2
2
1
-
Liczba
godzin
tygodniowo
w
dwuletnim
okresie
nauczania
1,5
1,5
3
2
2,5
3
-
-
3
1
2
2
10
25
2
1
2
6
10
25
2
1
2
7
12
25
1
3
3
2
2
14,5
11
50
Przedmiot nauczania
Semestry I-IV
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Podstawy psychologii
3
Podstawy prawa i ekonomiki
Anatomia z fizjologią
4
Pracownia anatomii radiologicznej
2
Patologia
Fizyczne i techniczne podstawy
elektroradiologii i aparatura
3
elektromedyczna
7. Ochrona radiologiczna
2
8. Radiodiagnostyka
1
9. Diagnostyka obrazowa
4
10. Diagnostyka elektromedyczna
11. Radioterapia
12. Pracownia diagnostyki i terapii
6
13. Zajęcia praktyczne
Razem godzin zajęć edukacyjnych
25
Praktyka zawodowa w IV semestrze – 3 tygodnie
3
II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW
ZAWODOWYCH
PODSTAWY PSYCHOLOGII
Szczegółowe cele kształcenia:
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
− określić zadania i kierunki psychologii,
− określić rolę psychologii i etyki w pracy technika elektroradiologa,
− scharakteryzować psychologiczne metody poznawania człowieka,
− scharakteryzować procesy poznawcze,
− scharakteryzować procesy emocjonalne i motywacyjne,
− scharakteryzować strukturę osobowości człowieka,
− określić czynniki mające wpływ na rozwój człowieka,
− wyjaśnić wpływ stanu psychicznego człowieka na jego zdrowie,
− wyjaśnić wpływ choroby na stan psychiczny człowieka,
− określić sytuacje trudne związane z realizacją zadań zawodowych,
− nawiązać i utrzymać kontakt z pacjentem oraz współpracownikami,
− udzielić pacjentowi wsparcia emocjonalnego,
− zapobiec sytuacjom konfliktowym,
− rozwiązać problemy wynikające z pracy w zespole zgodnie
z kompetencjami,
− scharakteryzować podstawowe zasady etyczne.
Materiał nauczania
1. Wiadomości wstępne
Przedmiot i zadania psychologii. Znaczenie psychologii i etyki w pracy
technika elektroradiologa. Działy i kierunki rozwoju psychologii.
Psychologiczne metody poznawania człowieka.
2. Procesy poznawcze
Spostrzeganie. Pamięć. Rodzaje i fazy procesów pamięciowych. Uwaga.
Myślenie i jego rodzaje, indywidualne cechy myślenia.
Ćwiczenia:
• Prowadzenie wywiadu z pacjentem według ustalonego planu.
• Prowadzenie obserwacji grupy słuchaczy – interpretacja zachowań
członków grupy.
4
3. Procesy emocjonalne i motywacyjne
Cechy i rodzaje emocji. Uświadamianie emocji. Motywacyjna funkcja
emocji a potrzeby. Rodzaje potrzeb psychospołecznych.
4. Osobowość
Pojęcie osobowości. Koncepcje osobowości. Osobowość jako system
integracji i regulacji czynności. Rozwój osobowości – kształtowanie
osobowości. Składniki osobowości – temperament, charakter,
zainteresowania, zdolności. Inteligencja.
Ćwiczenia:
• Analizowanie mocnych i słabych stron własnej osobowości.
• Opracowywanie wykazu pożądanych cech osobowości technika
elektroradiologa.
5. Choroba a stan psychiczny
Człowiek w sytuacji trudnej – rodzaje, następstwa bezpośrednie
i odległe. Choroba jako sytuacja trudna. Wpływ choroby na stan
psychiczny pacjenta. Reakcje emocjonalne spowodowane chorobą.
Sposoby radzenia sobie z sytuacją choroby – mechanizmy obronne.
Dziecko w sytuacji choroby. Potrzeby psychospołeczne chorego dziecka.
Ćwiczenia:
• Odgrywanie ról obrazujących zachowania osób w różnych sytuacjach
trudnych.
6. Psychologiczne uwarunkowania kontaktu z pacjentem
i współpracownikami
Struktura procesu komunikowania się. Warunki skutecznej komunikacji –
wiarygodność nadawcy, zrozumienie przekazów, informacja zwrotna.
Modele komunikacji werbalnej i niewerbalnej. Komunikowanie się
z pacjentem dorosłym. Komunikowanie się z chorym dzieckiem.
Współdziałanie w grupie – struktura grupy społecznej, klimat
i komunikacja w grupie. Funkcjonowanie grupy, porozumiewanie się,
spójność. Konflikty w grupie, fazy rozwiązywania problemów. Etyczne
aspekty wykonywania zadań zawodowych.
Ćwiczenia:
• Pantomimiczne wyrażanie uczuć: gniewu, wstydu, radości, smutku,
strachu.
• Odgrywanie ról dotyczących przyjmowania informacji i przekazywania
informacji zwrotnej.
• Odczytywanie sygnałów niewerbalnych od rozmówcy.
5
• Porozumiewanie się z innymi osobami – aktywne słuchanie,
zadawanie pytań, parafrazowanie.
• Podejmowanie działań mających na celu rozwiązanie sytuacji
konfliktowej na podstawie opisu przypadku lub symulowanej sytuacji.
Środki dydaktyczne
Foliogramy.
Filmy dydaktyczne.
Opisy przypadków.
Uwagi o realizacji
Program przedmiotu Podstawy psychologii obejmuje treści dotyczące
procesów psychicznych i struktury osobowości człowieka oraz czynników
wpływających na rozwój i kształtowanie się osobowości.
Opanowanie podstawowych wiadomości i umiejętności z zakresu
psychologii ułatwi uczniom podejmowanie decyzji, prawidłowe
komunikowanie się z pacjentem, umiejętne rozwiązywanie problemów
i konfliktów oraz asertywne zachowanie się i podejmowanie działań
w zakresie rozwoju własnej osobowości.
Podczas realizacji programu przedmiotu należy unikać sytuacji
wywołujących stres oraz przestrzegać zasady dobrowolności
w odsłanianiu przez uczniów osobistych przeżyć i doznań. Umiejętności
psychologiczne powinny być nabywane w atmosferze zaufania
i akceptacji. Szczególną uwagę należy zwracać na kształtowanie
umiejętności logicznego myślenia oraz przygotowanie uczniów
do aktywnego udziału w rozwiązywaniu określonych zadań.
Realizacja treści programowych dotyczących komunikacji ma na celu
zwrócenie uwagi na kształtowanie umiejętności wzajemnego
zrozumienia, wyrażania siebie, rozwiązywania problemów. Zagadnienia
dotyczące emocji, motywacji i osobowości są niezbędne do zrozumienia
procesów psychicznych i wyjaśnienia określonych zachowań
występujących w pracy z pacjentem i współpracownikami.
Szczególną uwagę należy zwrócić na treści dotyczące stanu
psychicznego pacjenta, a zwłaszcza na mechanizmy zachowania
człowieka chorego i wpływu stanu psychicznego na przebieg choroby.
Istotne jest zrozumienie stanu psychicznego pacjentów z chorobą
nowotworową, nieuleczalnie chorych oraz osób w stanie terminalnym.
Ważny jest również stan emocjonalny technika elektroradiologa – osoby
bezpośrednio narażonej na stres związany z realizacją zadań
zawodowych.
6
Nauczanie przedmiotu Psychologia wymaga stosowania różnych
metod, które będą zapewniały osiągnięcie zamierzonych celów oraz
większą aktywność słuchaczy. Podczas realizacji zajęć proponuje się
zastosowanie metod nauczania jak: wykład problemowy, wykład
konwersatoryjny, dyskusja dydaktyczna, pogadanka, ćwiczenia
przedmiotowe, metoda przypadków, inscenizacja. Zastosowanie metod
aktywizujących ułatwi kształtowanie umiejętności samodzielnego
i twórczego myślenia oraz radzenia sobie w trudnych sytuacjach
zawodowych.
Ćwiczenia powinny być realizowane w odpowiednio wyposażonej
pracowni w grupach do 10 osób. Nauczyciel może skorzystać
z proponowanych ćwiczeń zamieszczonych w programie przedmiotu
lub opracować własny zestaw. Nauczyciel powinien dysponować
podręczną
biblioteczką
zaopatrzoną
w
literaturę
naukową,
popularnonaukową oraz czasopisma psychologiczne wykorzystywane
podczas przygotowywania i prowadzenia zajęć.
Proponuje się następujący podział godzin na realizację
poszczególnych działów tematycznych
Lp.
Działy tematyczne
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Wiadomości wstępne
Procesy poznawcze
Procesy emocjonalne i motywacyjne
Osobowość
Choroba a stan psychiczny
Psychologiczne uwarunkowania kontaktu
z pacjentem i współpracownikami
Razem
Orientacyjna liczba godzin
Zajęcia
Liczba
Ogółem
teoretyczne ćwiczeń
4
4
4
4
8
4
4
8
4
12
8
4
12
8
6
14
36
18
54
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne
zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły.
7
Propozycje metod sprawdzania
edukacyjnych ucznia
i
oceny
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać
systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku
zajęć. Systematyczna ewaluacja osiągnięć uczniów powinna dostarczyć
nauczycielowi informacji o zakresie i poziomie opanowania wiadomości
i umiejętności określonych w programie przedmiotu. Osiągnięcia
edukacyjne uczniów należy oceniać na podstawie odpowiedzi ustnych
i sprawdzianów pisemnych oraz aktywności na zajęciach – realizacji
zadań praktycznych. Zalecane jest stosowanie pytań problemowych
i testów dydaktycznych. W procesie sprawdzania i oceniania można
zastosować również obserwację ukierunkowaną. Obserwując pracę
uczniów należy zwrócić uwagę na:
− stopień opanowania umiejętności,
− prawidłową analizę treści zadań,
− stosowanie poznanych metod i technik odpowiednio do sytuacji,
− prawidłowe interpretowanie określonych zachowań,
− postawę i aktywność ucznia.
− zgodność realizacji działań z przyjętymi procedurami.
Oceniając wypowiedzi uczniów należy zwracać uwagę na:
− merytoryczną jakość wypowiedzi,
− poprawne posługiwanie się terminologią psychologiczną,
− analizowanie, korygowanie i wnioskowanie.
Nauczyciel powinien systematycznie sprawdzać postępy uczniów
i oceniać jakość wykonywanych ćwiczeń. Oceny należy dokonywać
zgodnie z obowiązującą skalą ocen.
Literatura
Aronson E.: Człowiek istota społeczna. PWN, Warszawa 2004
Cialdini R.: Wywieranie wpływu na ludzi. GWP, Gdańsk 2002
Formański J.: Psychologia. PZWL, Warszawa 2003
Hamer H.: Rozwój umiejętności społecznych. Veda, Warszawa 1999
Jarosz M.: Psychologia lekarska. PZWL, Warszawa 1998
Kielanowski T.: Etyka i deontologia lekarska. PZWL, Warszawa 1985
Mayerscough P.: Jak rozmawiać z pacjentem. GWP, Gdańsk 2001
Przetacznik-Gierowska M., Makiełło-Jarża G.: Podstawy psychologii
ogólnej. WSiP, Warszawa 1997
Salomon P.: Psychologia w medycynie. GWP, Gdańsk 2003
Strelau J.(red.): Psychologia. Tom I-III. GWP, Gdańsk 2002
Tomaszewski
T.:
Główne
idee
współczesnej
psychologii.
Wyd. Akademickie Żak, Warszawa 1998
8
Włodarski Z., Matczak A.: Wprowadzenie do psychologii. WSiP,
Warszawa 1996
Zimbardo H.: Psychologia i życie. PWN, Warszawa 2004
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.
9
PODSTAWY PRAWA I EKONOMIKI
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
– scharakteryzować system organizacji ochrony zdrowia w Polsce,
– wskazać instytucje wpływające na politykę zdrowotną państwa,
– określić źródła i sposoby finansowania świadczeń zdrowotnych,
– wyjaśnić zasady reglamentowania dostępu do niektórych usług i dóbr,
– wskazać dostawców i odbiorców usług medycznych,
– wyjaśnić proces przepływu środków finansujących świadczenia
zdrowotne i rolę państwa w regulacji przepływu,
– wyjaśnić istotę i zasady funkcjonowania systemu ubezpieczeń
zdrowotnych w Polsce,
– wyjaśnić specyfikę rynku świadczeń zdrowotnych,
– wskazać czynniki wpływające na popyt i podaż świadczeń
zdrowotnych,
– wyjaśnić mechanizmy regulowanej konkurencji między producentami
usług medycznych,
– wskazać rolę państwa i płatnika na rynku usług medycznych,
– scharakteryzować system zapewnienia jakości w opiece zdrowotnej,
– uzasadnić znaczenie profesjonalizmu i zaufania do personelu
medycznego w świadczeniu usług zdrowotnych,
– wskazać podmioty uprawnione do realizacji świadczeń zdrowotnych,
– wskazać regulacje prawne dotyczące personelu medycznego,
– rozróżnić rodzaje kontraktów na usługi medyczne,
– określić zasady zawierania kontraktów na świadczone usługi
medyczne,
– scharakteryzować koszty wytworzenia świadczeń zdrowotnych,
– wskazać podstawy prawne funkcjonowania zakładów opieki
zdrowotnej i płatnika,
– zastosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej,
– zastosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej.
10
Materiał nauczania
1. Finansowanie świadczeń zdrowotnych
Istota polityki zdrowotnej. Struktura systemu organizacyjnego opieki
zdrowotnej w Polsce. Rodzaje instytucji wpływających na politykę
zdrowotną i ich rola. Źródła i sposoby finansowania świadczeń
zdrowotnych. Rodzaje dostawców usług medycznych. Rodzaje
odbiorców usług medycznych. Istota płatnika. Charakterystyka przepływu
środków finansujących świadczenia zdrowotne. Rola państwa
w regulowaniu przepływu środków.
2. System ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce
Istota ubezpieczenia zdrowotnego. Rodzaje ubezpieczeń zdrowotnych.
Funkcje
powszechnego
ubezpieczenia
zdrowotnego.
Zasady
powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Funkcje płatnika w systemie
powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Zakres świadczeń
w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Zasady
korzystania ze świadczeń zdrowotnych z powszechnego ubezpieczenia
zdrowotnego. Reglamentacja dostępu do niektórych usług medycznych
– istota, przyczyny, sposoby reglamentacji. Znaczenie dobrowolnych
ubezpieczeń zdrowotnych.
3. Rynek świadczeń zdrowotnych
Cechy rynku usług medycznych. Usługa medyczna jako dobro
indywidualne, publiczne, konsumpcyjne, inwestycyjne i profesjonalne.
Ograniczona suwerenność pacjenta jako konsumenta usług
medycznych. Akceptacja płatnika jako źródła finansowania świadczeń
zdrowotnych. Efekty zewnętrzne usług medycznych. Czynniki
wpływające na podaż świadczeń zdrowotnych. Czynniki kształtujące
popyt na świadczenia zdrowotne. Skutki „niekontrolowanej” konkurencji
na rynku świadczeń zdrowotnych. Rola państwa i płatnika na rynku usług
medycznych. Zapewnienie jakości w opiece zdrowotnej. Znaczenie
profesjonalizmu i zaufania do personelu medycznego w świadczeniu
usług medycznych.
4. Podstawy prawne funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej
i płatnika
Podstawowe obszary funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej.
Regulacje prawne dotyczące funkcjonowania zakładów opieki
zdrowotnej i płatnika. Regulacje prawne dotyczące personelu
medycznego. Rodzaje kontraktów na usługi medyczne. Zasady
zawierania kontraktów na usługi medyczne.
11
5. Koszty w zakładach opieki zdrowotnej
Rodzaje kosztów. Składniki kosztów wytworzenia świadczeń
zdrowotnych. Koszty bezpośrednie i pośrednie. Regulacje prawne
w zakresie nadzoru nad kosztami w zakładach opieki zdrowotnej.
6. Przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej i gospodarczej
Przedmiot i źródła prawa w ochronie zdrowia. Rodzaje stosunków pracy
i umów o pracę w ochronie zdrowia. Rozwiązywanie umów o pracę.
Prawa i obowiązki zakładu pracy i pracownika. Wynagrodzenie za pracę
i jego ochrona prawna. Czas pracy w ochronie zdrowia i urlopy
pracownicze. Świadectwa pracy. Rozwiązywanie umowy o pracę.
Rodzaje odpowiedzialności pracowniczej w ochronie zdrowia. Rodzaje
umów cywilnoprawnych. Formy własności zakładów opieki zdrowotnej.
Formy organizacyjno-prawne zakładów opieki zdrowotnej. Możliwości
podejmowania działalności gospodarczej w ochronie zdrowia.
Ćwiczenia:
• Identyfikowanie źródeł prawa.
• Interpretowanie
przepisów
zawodowej.
prawa
dotyczącego
działalności
Środki dydaktyczne
Foliogramy.
Aktualne ustawy i przepisy z zakresu opieki zdrowotnej, prawa
cywilnego, prawa pracy oraz prowadzenia działalności gospodarczej.
Prasa zawierająca informacje ekonomiczne i prawne.
Baza informacji prawnej (płyty CD-ROM i Internet; System LEX, serwis
prawo i zdrowie).
Opisy przypadków z prasy zawodowej lub Internetu.
Uwagi o realizacji
Program nauczania przedmiotu Podstawy prawa i ekonomiki obejmuje
zintegrowane treści z zakresu ekonomii, ekonomiki, finansów i prawa.
W czasie realizacji programu nauczyciel powinien nawiązywać
do wiedzy z zakresu Podstaw przedsiębiorczości.
Program Podstawy prawa i ekonomiki składa się z sześciu działów
tematycznych. Na jego realizację proponuje się przeznaczyć 1,5 godziny
w cyklu kształcenia w szkołach dla młodzieży - z godzin przeznaczonych
na kształcenie zawodowe.
12
Proponuje się następujący podział
poszczególnych działów tematycznych.
godzin
Lp.
Działy tematyczne
1. Finansowanie świadczeń zdrowotnych
2.
3.
4.
5.
6.
na
realizację
Liczba godzin
9
System ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce
Rynek świadczeń zdrowotnych
Podstawy prawne funkcjonowania zakładów opieki
zdrowotnej i płatnika
Koszty w zakładach opieki zdrowotnej
8
9
11
6
Przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej
i gospodarczej
11
Razem
54
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne
zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły.
W celu uzyskania zadawalających wyników kształcenia, zajęcia
powinny odbywać się w pracowni przedmiotowej wyposażonej
w nowoczesne środki dydaktyczne. Nauczyciel realizujący program
nauczania przedmiotu powinien mieć do dyspozycji podręczną
biblioteczkę wyposażoną w pozycje literatury z zakresu prawa
i ekonomii, akty prawne, specjalistyczną prasę.
Proponuje się prowadzenie zajęć w formie pracy zespołowej,
grupowej i indywidualnej. Ćwiczenia przedmiotowe umożliwiają
indywidualizację procesu kształcenia, efektywne wykorzystywanie
pomocy dydaktycznych oraz zastosowanie nabytych umiejętności
w nowych sytuacjach. Osiągnięcie założonych celów kształcenia
umożliwia stosowanie efektywnych metod nauczania, takich jak: wykład
informacyjny, problemowy, konwersatoryjny, pogadanka dydaktyczna,
metoda przypadków, metoda sytuacyjna, metoda projektów, ćwiczenia
przedmiotowe.
Poszczególne działy programowe zawierają treści kształcenia
niezbędne do zrozumienia funkcjonowania ochrony zdrowia w wymiarze
organizacyjnym i ekonomicznym. Dział pierwszy dotyczy struktury
systemu organizacyjnego ochrony zdrowia.
Szczególną uwagę należy zwrócić na finansowanie świadczeń
zdrowotnych. Powszechne ubezpieczenia zdrowotne, o których mowa w
dziale drugim stanowią w Polsce główne źródło finansowania świadczeń
zdrowotnych. Wskazane jest usystematyzowanie wiedzy w tym zakresie.
13
Po zrealizowaniu działu trzeciego uczniowie powinni określić
specyficzne cechy rynku oraz mechanizmy ekonomiczne i kryteria
zapewnienia jakości usług medycznych.
W dziale czwartym, piątym i szóstym szczególny nacisk należy
położyć na regulacje prawne dotyczące funkcjonowania zakładów opieki
zdrowotnej i płatnika oraz działalności zawodowej.
Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć
edukacyjnych ucznia
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać
systematycznie na podstawie kryteriów uwzględniających zaplanowane
cele kształcenia, a w szczególności:
− określanie źródeł i sposobów finansowania świadczeń zdrowotnych,
− określanie czynników wpływających na popyt i podaż świadczeń
zdrowotnych,
− charakteryzowanie roli państwa i płatnika na rynku usług medycznych,
− interpretowanie regulacji prawnych obowiązujących w działalności
zawodowej.
Proces oceniania powinien obejmować:
− diagnozę wiadomości i umiejętności ucznia przed przystąpieniem
do realizacji programu,
− sprawdzenie postępów ucznia w toku realizacji programu oraz
rozpoznawanie trudności w osiąganiu celów kształcenia,
− sprawdzenie wiadomości i umiejętności po zrealizowaniu programu
nauczania.
Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie:
− odpowiedzi ustnych,
− prac pisemnych,
− testów osiągnięć szkolnych.
W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich metod
sprawdzania osiągnięć ucznia stosowanych przez nauczyciela.
Literatura
Boratyński J., Dudek B., Morkis G.: Obsługa klienta. Prawo pracy.
Higiena pracy. WSiP, Warszawa 2003
Chwierut S., Kulis M., Wójcik D.: Elementy zarządzania finansowego
w ochronie zdrowia. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne "Vesalius",
Kraków 2000
Getzen T.: Ekonomika zdrowia. PWN, Warszawa 2000
14
Mierzejewska-Majcherek J.: Podstawy ekonomii. Centrum Doradztwa
i Informacji Difin, Warszawa 2003
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 grudnia
1998 r. w sprawie szczególnych zasad rachunku kosztów w publicznych
zakładach opieki zdrowotnej (DZ. U. Nr 164, poz. 1194)
Sobiecki R. (red.): Podstawy przedsiębiorczości w pytaniach
i odpowiedziach. Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2003
Trocki M. (red.): Nowoczesne zarządzanie w opiece zdrowotnej. Instytut
Przedsiębiorczości i Samorządności, Warszawa 2002
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. ze zmianami Kodeks cywilny
Ustawa z dnia 23 stycznia 2003 r. O powszechnym ubezpieczeniu
w Narodowym Funduszu Zdrowia (DZ. U. Nr 45, poz. 391)
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. ze zmianami Kodeks pracy
Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. O zakładach opieki zdrowotnej
Baza informacji prawnej w Internecie - system LEX, serwis prawo
i zdrowie
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.
W czasie realizacji programu należy uwzględnić przepisy prawa
obowiązujące w nauczanym zawodzie.
15
ANATOMIA Z FIZJOLOGIĄ
Szczegółowe cele kształcenia:
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
− posłużyć się podstawowymi pojęciami z zakresu anatomii i fizjologii,
− scharakteryzować budowę komórek i tkanek,
− scharakteryzować budowę i czynność układu narządów ruchu,
− scharakteryzować budowę i czynność układu krążenia,
− scharakteryzować budowę i czynność układu chłonnego,
− scharakteryzować budowę i funkcje układu krwiotwórczego,
− scharakteryzować budowę i czynność układu oddechowego,
− scharakteryzować budowę i czynność układu trawiennego,
− scharakteryzować budowę i czynność układu moczowego,
− scharakteryzować budowę i czynność układu płciowego,
− scharakteryzować budowę i czynność układu nerwowego,
− scharakteryzować budowę i czynność narządów zmysłów,
− scharakteryzować budowę i czynność gruczołów wydzielania
wewnętrznego,
− określić położenie układów i narządów,
− wyjaśnić mechanizm podstawowych procesów fizjologicznych,
− posłużyć
się
normami
anatomicznymi,
antropometrycznymi
i fizjologicznymi.
Materiał nauczania
1. Anatomia ogólna
Podstawowe pojęcia z zakresu anatomii i fizjologii. Budowa i czynności
komórki. Rodzaje tkanek. Rozwój osobniczy człowieka. Ogólna budowa
ciała człowieka. Płaszczyzny i osie ciała, kierunki i położenia. Postać
człowieka jako całość. Powstawanie krzywizn fizjologicznych kręgosłupa.
Powstawanie wad wrodzonych. Typy konstytucjonalne.
2. Układ narządów ruchu
Budowa i funkcje szkieletu człowieka. Tkanka łączna szkieletowa.
Właściwości fizyczne i skład chemiczny kości. Rodzaje i budowa
mikroskopowa kości. Podział kośćca. Kości kończyny górnej. Kości
kończyny dolnej. Miednica – wymiary, płaszczyzny. Kości kręgosłupa
i klatki piersiowej. Kości czaszki. Połączenia kości. Zakres ruchów
w poszczególnych typach stawów.
16
Tkanka mięśniowa – rodzaje, funkcje. Budowa makroskopowa
i mikroskopowa mięśni szkieletowych. Mechanika mięśni. Grupy
mięśniowe: mięśnie głowy, mięśnie szyi, mięśnie grzbietu, mięśnie klatki
piersiowej, mięśnie brzucha, mięśnie kończyny górnej, mięśnie kończyny
dolnej. Mechanika kończyn, kręgosłupa i klatki piersiowej.
Ćwiczenia:
• Charakteryzowanie budowy i połączeń kości w obrębie kończyn,
kręgosłupa i klatki piersiowej oraz wskazywanie ich położenia
na modelu szkieletu człowieka.
• Charakteryzowanie budowy i połączeń kości czaszki oraz
wskazywanie ich położenia na modelu anatomicznym szkieletu
człowieka.
• Wskazywanie położenia poszczególnych mięśni na modelu
muskulatury człowieka.
3. Układ krążenia i układ chłonny
Topografia i funkcje układu krążenia. Anatomia i funkcje serca.
Biologiczne właściwości mięśnia sercowego – automatyzm
i metabolizm. Mechanizmy regulujące czynność serca i krążenie krwi.
Ciśnienie krwi. Tętno. Rodzaje naczyń krwionośnych. Budowa naczyń
krwionośnych. Krwioobieg duży i mały – zadania. Przebieg naczyń
krwionośnych. Unaczynienie mózgu. Krążenie wieńcowe. Topografia
i funkcje krążenia wrotnego. Budowa i zadania krwioobiegu
płodowego. Budowa i funkcje układu chłonnego. Budowa i funkcje
tkanki chłonnej, węzła chłonnego. Budowa i przebieg naczyń
limfatycznych. Skład chłonki. Krążenie chłonki. Budowa i czynność
śledziony. Odporność i odczynowość ustroju.
Ćwiczenia:
• Charakteryzowanie budowy i unaczynienia serca oraz wskazywanie
poszczególnych elementów na modelu.
• Charakteryzowanie budowy i funkcjonowania układu bodźcoprzewodzącego
serca
z
wykorzystaniem
tablic,
atlasów
anatomicznych, programów komputerowych.
• Analizowanie przebiegu aorty piersiowej i brzusznej oraz ich
odgałęzień przedstawionych na tablicach, w atlasach anatomicznych
oraz w programach komputerowych.
• Analizowanie przebiegu naczyń tętniczych głowy i szyi
przedstawionych na tablicach, w atlasach anatomicznych oraz
w programach komputerowych.
17
• Analizowanie
przebiegu
naczyń
żylnych
przedstawionych
na tablicach, w atlasach anatomicznych oraz w programach
komputerowych.
• Analizowanie budowy i funkcji śledziony.
• Analizowanie budowy i topografii węzłów oraz naczyń chłonnych
przedstawionych na tablicach i w atlasach anatomicznych.
• Dokonywanie pomiaru tętna.
• Dokonywanie pomiaru tętniczego ciśnienia krwi.
4. Krew
Narządy krwiotwórcze. Elementy morfotyczne krwi. Funkcje krwi.
Mechanizm przenoszenia tlenu. Osocze krwi. Proces krzepnięcia krwi.
Układ grup krwi. Układ Rh. Konflikt serologiczny. Mechanizmy obronne
krwi. Rola krwi w utrzymaniu homeostazy.
5. Układ oddechowy
Budowa i funkcje układu oddechowego. Topografia układu
oddechowego. Budowa dróg oddechowych. Budowa płuc. Fizjologia
oddychania. Mechanizmy regulujące oddychanie. Obronne mechanizmy
oddechowe.
Ćwiczenia:
• Analizowanie budowy układu oddechowego przedstawionego
na tablicach, w atlasach anatomicznych oraz w programach
komputerowych.
6. Układ trawienny
Topografia i funkcje układu trawiennego. Unaczynienie i unerwienie
układu trawiennego. Budowa i czynność jamy ustnej, gardła i przełyku.
Zęby – rozwój, funkcje. Budowa i czynność żołądka oraz dwunastnicy.
Wątroba i trzustka – budowa i udział w procesach trawiennych. Budowa
i czynność pęcherzyka żółciowego oraz dróg żółciowych. Budowa
i czynność jelita cienkiego oraz grubego. Otrzewna.
Procesy trawienne zachodzące w poszczególnych odcinkach przewodu
pokarmowego. Przemiana materii i energii. Przemiana białek. Przemiana
węglowodanów. Przemiana tłuszczów. Przemiana soli mineralnych
i wody. Witaminy. Mikro- i makroelementy.
18
7. Układ moczowy
Topografia i rola układu moczowego. Budowa makroskopowa
i mikroskopowa nerek. Unaczynienie nerek. Czynność wydzielnicza
nerek. Skład moczu. Mechanizmy regulujące powstawanie i wydalanie
moczu. Pojęcie progu nerkowego. Budowa i czynność dróg moczowych.
8. Układ płciowy
Rola układu płciowego. Układ płciowy żeński – topografia, budowa.
Budowa gruczołu piersiowego. Hormony płciowe żeńskie. Pokwitanie.
Cykl jajnikowy. Cykl miesiączkowy. Zapłodnienie. Ciąża. Poród.
Przekwitanie.
Układ płciowy męski – topografia, budowa, funkcje. Hormony płciowe
męskie. Spermatogeneza. Andropauza.
9. Układ nerwowy
Rola układu nerwowego. Tkanka nerwowa – budowa, rodzaje. Podział
układu nerwowego. Podstawowe pojęcia: ośrodek nerwowy, splot, zwój,
włókno nerwowe, nerw, receptor. Synapsy – budowa, neuromediatory.
Odruchy – podział. Łuk odruchowy. Centralny układ nerwowy. Budowa
i czynność mózgowia oraz rdzenia kręgowego. Opony mózgowo –
rdzeniowe. Krążenie płynu mózgowo – rdzeniowego. Obwodowy układ
nerwowy – budowa, czynność. Nerwy czaszkowe i rdzeniowe –
przebieg, czynność. Układ nerwowy autonomiczny – współczulny
i przywspółczulny – budowa, czynność. Układ nerwowy somatyczny –
budowa, czynność.
10. Narządy zmysłów. Powłoka wspólna
Rola narządów zmysłów. Czucie powierzchowne. Budowa i funkcje
skóry. Gruczoły skóry. Włosy i paznokcie. Budowa i czynność narządu
słuchu. Budowa i czynność narządu wzroku. Budowa i czynność narządu
smaku i powonienia.
11. Układ wewnątrzwydzielniczy
Rodzaje i funkcje hormonów. Gruczoły dokrewne – budowa, topografia.
Czynność wydzielnicza gruczołów dokrewnych. Mechanizm wydzielania
wewnętrznego. Wpływ hormonów na funkcjonowanie organizmu.
19
Środki dydaktyczne
Model szkieletu człowieka.
Model muskulatury człowieka.
Model człowieka do ćwiczeń z zakresu anatomii.
Modele anatomiczne narządów.
Preparaty anatomiczne.
Tablice anatomiczne.
Filmy dydaktyczne.
Przezrocza i foliogramy tematyczne.
Programy komputerowe z zakresu anatomii i fizjologii człowieka.
Atlasy anatomiczne.
Uwagi o realizacji
Program przedmiotu Anatomia i fizjologia obejmuje treści z zakresu
budowy i funkcjonowania organizmu człowieka. Celem jego realizacji jest
wyposażenie uczniów w wiedzę o funkcjonowaniu organizmu oraz
zależnościach zachodzących pomiędzy układami i narządami. Treści
przedmiotu stanowią podstawę do kształtowania umiejętności
zawodowych. Szczególną uwagę należy zwrócić na realizację treści
programowych dotyczących anatomii topograficznej.
Podczas realizacji programu przedmiotu należy zapewnić korelację
z takimi przedmiotami, jak: Anatomia radiologiczna, Diagnostyka
obrazowa i Patologia.
Treści nauczania najważniejsze dla technika elektroradiologa,
a zarazem najtrudniejsze do opanowania przez ucznia, dotyczą
zagadnień z zakresu budowy i funkcjonowania układu narządów ruchu,
układu krążenia i układu trawiennego. Na ich realizację przewidziano
58 godzin zajęć dydaktycznych, co pozwoli na wyposażenie uczniów
w wiedzę niezbędną do zrozumienia procesów zachodzących
w organizmie człowieka oraz jej usystematyzowanie.
Zajęcia powinny być realizowane w pracowni anatomicznej
wyposażonej w nowoczesny sprzęt i środki dydaktyczne. Wskazane jest
prowadzenie zajęć w formie pracy grupowej oraz indywidualnej.
Ćwiczenia należy realizować w grupach 10-15 osobowych. Umożliwia to
indywidualizację procesu kształcenia i ułatwia korzystanie przez uczniów
ze środków dydaktycznych.
W celu osiągnięcia założonych celów kształcenia i zwiększenia
aktywności uczniów oraz rozwijania ich zdolności poznawczych
wskazane jest stosowanie metod nauczania jak: wykład informacyjny,
wykład problemowy, wykład konwersatoryjny, pogadanka, pokaz
z objaśnieniem, ćwiczenia przedmiotowe.
20
Proponuje się następujący podział
poszczególnych działów tematycznych:
Lp.
godzin
na
realizację
Orientacyjna liczba godzin
Zajęcia
Ćwiczenia Ogółem
teoretyczne
Tematy
Semestr I
4 godziny tygodniowo
1.
2.
3.
4.
5.
Anatomia ogólna
Układ narządów ruchu
Układ krążenia i układ chłonny
Krew
Układ oddechowy
Razem
Semestr II
2 godziny tygodniowo
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Układ trawienny
Układ moczowy
Układ płciowy
Układ nerwowy
Narządy zmysłów. Powłoka wspólna
Układ wewnątrzwydzielniczy
Razem
Razem w cyklu nauczania
8
10
6
2
10
36
26
6
4
36
8
36
12
2
14
72
10
6
4
8
4
4
36
72
36
10
6
4
8
4
4
36
108
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne
zmiany mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły.
Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć
edukacyjnych ucznia
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać
systematycznie przez cały czas realizacji programu przedmiotu,
w oparciu o kryteria przedstawione na początku zajęć. Systematyczna
ewaluacja osiągnięć uczniów powinna dostarczyć nauczycielowi
informacji o zakresie i poziomie opanowania wiadomości i umiejętności
określonych w programie przedmiotu.
Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie: odpowiedzi
ustnych, sprawdzianów pisemnych, testów osiągnięć szkolnych,
ukierunkowanej obserwacji pracy uczniów podczas realizacji zadań.
21
Podczas sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów szczególną
uwagę należy zwrócić na:
– posługiwanie się podstawowymi pojęciami z zakresu anatomii
i fizjologii,
– charakteryzowanie budowy komórek i tkanek,
– charakteryzowanie budowy i czynności poszczególnych układów
i narządów,
– wyjaśnianie mechanizmu podstawowych procesów fizjologicznych
zachodzących w organizmie człowieka,
– określanie położenia poszczególnych układów i narządów.
Nauczyciel powinien systematycznie sprawdzać postępy uczniów
i oceniać jakość wykonywanych ćwiczeń. Oceny należy dokonywać
zgodnie z obowiązującą skalą ocen.
Literatura
Aleksandrowicz R.: Mały atlas anatomiczny. PZWL, Warszawa 2004
Bullock J., Boyle J., Wang M. B. III: Fizjologia. Urban & Partner, Wrocław
1997
Gołąb B., Traczyk W.: Anatomia i fizjologia człowieka. PZWL, Warszawa
1997
Feneis H.: Ilustrowany słownik międzynarodowego mianownictwa
anatomicznego. PZWL, Warszawa 1986
Kiss F.: Atlas anatomii człowieka. Tom 1-3. PZWL, Warszawa 1984
Kucharczyk K., Nowak M.: Wskazówki do ćwiczeń anatomicznych
na osobniku żywym. PZWL, Warszawa 1981
Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka. PZWL,
Warszawa 2004
Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka. Podręcznik
dla średnich szkół medycznych. PZWL, Warszawa 1998
Sokołowska-Pituchowa J.: Anatomia człowieka. PZWL, Warszawa 2000
Traczyk W.: Fizjologia człowieka w zarysie. PZWL, Warszawa 2000
Traczyk W., Trzebski A.: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii
klinicznej – podręcznik dla studentów medycyny. PZWL, Warszawa 1989
Woźniak W. (red.): Anatomia człowieka. Podręcznik dla studentów.
Urban i Partner, Wrocław 2001
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.
22
PRACOWNIA ANATOMII RADIOLOGICZNEJ
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
− rozpoznać struktury anatomiczne na obrazach radiologicznych,
− ocenić techniczną poprawność obrazu radiologicznego,
− zinterpretować rzuty i przekroje badanych okolic i narządów,
− określić lokalizację struktur anatomicznych i zmian patologicznych
w organizmie na podstawie obrazów radiologicznych,
− rozpoznać odchylenia od obrazu prawidłowego w zakresie budowy
i położenia narządów,
− dokonać analizy obrazów radiologicznych ośrodkowego układu
nerwowego wykonanych w tomografii komputerowej i w rezonansie
magnetycznym,
− odczytać obrazy izotopowe struktur wewnątrzczaszkowych i kanału
kręgowego,
− dokonać analizy obrazów przestrzeni płynowych mózgowia i rdzenia
kręgowego na podstawie badań kontrastowych i badań naczyniowych,
− dokonać analizy obrazów radiologicznych naczyń kończyn,
− dokonać analizy obrazów radiologicznych żył kończyn dolnych
i naczyń układu chłonnego,
− dokonać analizy obrazów radiologicznych narządów klatki piersiowej,
− dokonać analizy mammogramów,
− dokonać analizy radiogramów jamy brzusznej i miednicy,
− dokonać analizy obrazów radiologicznych przewodu pokarmowego,
wątroby i dróg żółciowych oraz trzustki,
− dokonać analizy radiogramów układu moczowego i dróg rodnych,
− dokonać analizy obrazów ultrasonograficznych wspomagających
diagnostykę radiologiczną.
Materiał nauczania
1. Wiadomości wstępne
Mianownictwo anatomiczne i pojęcia charakterystyczne dla anatomii
radiologicznej. Obraz rentgenowski, jako rzut obiektu na płaszczyznę.
Przedstawianie linii, osi, płaszczyzn ciała ludzkiego na obrazach
radiologicznych. Podstawowe pojęcia radiografii – kontrast, gęstość,
rozdzielczość, ostrość. Ocenianie technicznej jakości radiogramów.
Interpretowanie obrazu radiologicznego jako wyniku osłabienia
promieniowania w tkance. Rozpoznawanie struktur anatomicznych
23
i narządów na przekrojach poprzecznych, czołowych i strzałkowych
w tomografii komputerowej i rezonansie magnetycznym.
2. Analiza radiologiczna obrazów kości kończyn
Obrazy radiologiczne kości i ich połączeń. Prezentowanie różnic
w budowie i gęstości kości. Pojęcie szpary stawu w obrazie
rentgenowskim – określanie jej wielkości. Analiza obrazów
radiologicznych różnych połączeń kości na rentgenogramach
oraz radiogramach
tomografii
komputerowej
i
rezonansu
magnetycznego.
Ćwiczenia:
• Ocenianie prawidłowości ustawienia miednicy i kąta biodrowego
na podstawie rentgenogramu przednio-tylnego miednicy.
• Dokonywanie pomiaru grubości poduszki piętowej na podstawie
rentgenogramu kości piętowej w rzucie bocznym.
• Ocenianie przemieszczenia rzepki na podstawie rentgenogramu
stawu kolanowego w rzucie bocznym.
3. Analiza radiologiczna kręgosłupa i kości klatki piersiowej
Prezentowanie budowy i połączeń kości kręgosłupa na rentgenogramach
i radiogramach
tomografii
komputerowej.
Wskazywanie
różnic
w budowie anatomicznej poszczególnych odcinków kręgosłupa
na radiogramach. Analiza obrazów radiologicznych kości oraz ich
połączeń w obszarze klatki piersiowej, w tym części chrzęstnej żeber.
Ćwiczenia:
• Zaznaczanie poszczególnych kości i stawów na rycinie
rentgenogramu klatki piersiowej.
• Wskazywanie elementów anatomicznych kręgosłupa szyjnego
na rentegnogramach w rzutach przednio-tylnym i bocznym.
4. Analiza radiologiczna mózgoczaszki, trzewioczaszki i szyi
Obrazowanie budowy i połączeń kości czaszki w części mózgowej
i trzewnej na radiogramach, zdjęciach celowanych oraz obrazach
tomografii komputerowej. Obrazy zdrowej i chorej tkanki mózgowej
w diagnostyce rezonansu magnetycznego – różnicowanie obrazów.
Interpretacja różnic w obrazach tomografii komputerowej i rezonansu
magnetycznego obszaru głowy i szyi. Analiza rentgenogramów
stomatologicznych, pantomogramów. Obrazy oczodołu, jamy nosa
i zatok przynosowych, ślinianek oraz tarczycy na zdjęciach
rentgenowskich, w tomografii komputerowej i rezonansie magnetycznym,
obrazach izotopowych i ultrasonograficznych. Analiza obrazów
24
radiologicznych ośrodkowego układu nerwowego w badaniach
kontrastowych przestrzeni płynowych mózgowia i rdzenia kręgowego.
Prezentowanie radiogramów badań naczyniowych mózgowia i kanału
kręgowego. Obrazy badań scyntygraficznych w diagnostyce przerzutów
nowotworów – dystrybucja radioznacznika.
Ćwiczenia:
• Wskazywanie
poszczególnych
struktur
anatomicznych
na
rentgenogramach czaszki w rzutach: przednio-tylnym, tylno-przednim,
bocznym i osiowym.
• Ocenianie uzębienia na podstawie pantomogramów.
5. Analiza obrazów radiologicznych narządów klatki piersiowej.
Narządy klatki piersiowej na zdjęciach rentgenowskich płuc, w tomografii
komputerowej oraz scyntygrafii. Obrazowanie dróg oddechowych.
Analiza obrazów radiologicznych przełyku w projekcjach przednio-tylnej
i bocznej. Ocena serca i dużych naczyń na rentgenogramach,
w angiografii tomografii komputerowej i scyntygrafii serca. Lokalizowanie
jam serca na zdjęciach płuc w projekcji tylno-przedniej i bocznej. Analiza
obrazów
mammograficznych
i
ultrasonograficznych
gruczołu
piersiowego. Ocenianie jakości diagnostycznej obrazów radiologicznych.
Ćwiczenie:
• Rozpoznawanie i lokalizowanie
przeglądowym klatki piersiowej.
patologii
na
rentgenogramie
6. Analiza obrazów radiologicznych narządów jamy brzusznej
i miednicy
Prezentowanie obrazów rentgenowskich części brzusznej przełyku,
żołądka, dwunastnicy, jelita cienkiego i jelita grubego. Analiza
radiogramów w diagnostyce wątroby, trzustki i dróg żółciowych. Analiza
obrazów radiologicznych i ultrasonograficznych dokumentujących
diagnostykę układu moczowego. Wykorzystanie badań obrazowych
w diagnostyce schorzeń prostaty i narządów rodnych. Obrazowanie
narządów jamy brzusznej i miednicy w tomografii komputerowej
i rezonansie magnetycznym. Obrazowanie zmian patologicznych
w diagnostyce izotopowej.
Ćwiczenia:
• Określanie
fazy
badania
urograficznego
na
podstawie
rentgenogramów.
• Interpretowanie obrazów ultrasonograficznych jamy brzusznej.
25
7. Analiza obrazów radiologicznych naczyń kończyn
Prezentowanie obrazów radiologicznych tętnic kończyn w cyfrowej
angiografii subtrakcyjnej i klasycznej angiografii. Obrazy rentgenowskie
układu żylnego kończyn oraz układu chłonnego. Ocena elementów
układu naczyniowego w tomografii komputerowej.
Ćwiczenia:
• Analizowanie rentgenogramów limfograficznych.
8. Jakość obrazu radiologicznego
Wykorzystanie różnych technik badań dla osiągnięcia celu
diagnostycznego. Cechy charakterystyczne obrazu związane z wiekiem
i płcią pacjenta. Prezentowanie patologii i odchyleń w zakresie budowy,
kształtu i położenia narządów. Wskazywanie artefaktów i błędów
technicznych na rentgenogramach. Stosowanie systemu zarządzania
jakością w radiodiagnostyce – analiza zdjęć odrzuconych
Ćwiczenia:
• Identyfikacja na podstawie obrazu metody i techniki badania
radiologicznego.
Środki dydaktyczne
Schematy i tablice anatomiczne.
Zestawy zdjęć rentgenowskich, mammogramów, pantomogramów
i zdjęć zębowych.
Zestawy klisz badania tomograficznego – duży format.
Zestawy klisz rezonansu magnetycznego – duży format.
Zestawy klisz i wydruki badań scyntygraficznych.
Wyniki badań ultrasonograficznych – wydruki.
Atlas anatomii radiologicznej człowieka.
Atlas anatomii prawidłowej człowieka.
Model szkieletu człowieka.
Modele anatomiczne narządów.
Oprogramowanie komputerowe do analizy obrazów tomografii
komputerowej i rezonansu magnetycznego.
Prezentacje wyników badań tomografii komputerowej.
Prezentacje wyników badań rezonansu magnetycznego.
Prezentacje wyników badań scyntygraficznych.
26
Uwagi o realizacji
Program przedmiotu Anatomia radiologiczna obejmuje treści
dotyczące rozpoznawania struktur anatomicznych w obrazach
radiologicznych, analizowania obrazów radiologicznych, rozpoznawania
patologii i odchyleń od obrazu prawidłowego. Opanowanie umiejętności
z zakresu anatomii radiologicznej jest niezbędne do realizacji zadań
związanych z wykonywaniem badań radiologicznych w pracowniach
diagnostyki obrazowej. Do wspomagania procesu nauczania przedmiotu
należy skorzystać z atlasów anatomicznych, wyników rzeczywistych
badań (klisze rentgenowskie, wydruki). Podczas realizacji programu
przedmiotu należy zapewnić korelację z przedmiotami Anatomia
z fizjologią i Patologia. W czasie realizacji programu przedmiotu należy
zwrócić szczególną uwagę na zrozumienie i stosowanie przez uczniów
podstawowej terminologii z zakresu anatomii radiologicznej.
Dokonując analizy obrazów radiologicznych, należy zwracać uwagę
na techniczną i merytoryczną poprawność ich wykonania oraz
na przydatność różnych badań obrazowych do zdiagnozowania tkanek
i narządów. Podczas oceny rentgenogramów należy korzystać z założeń
systemu zapewnienia jakości w radiodiagnostyce oraz odpowiednich
wytycznych.
Podczas analizy obrazów radiologicznych kończyn należy zwrócić
uwagę na obrazy kości i połączeń obręczy barkowej i miednicy oraz na
problematykę oceny wieku kostnego na podstawie rentgenogramów.
Istotne jest również zwrócenie uwagi na obrazy radiologiczne odcinka
szyjnego kręgosłupa a zwłaszcza kręgu szczytowego i obrotowego.
Podczas realizacji treści dotyczących analizy obrazów radiologicznych
narządów klatki piersiowej należy wskazywać zmiany patologiczne
na rentgenogramach przeglądowych klatki piersiowej, dokonywać oceny
sylwetki serca oraz analizy rentgenogramów przełyku i mammogramów.
Zajęcia dydaktyczne należy prowadzić w odpowiednio wyposażonej
pracowni anatomii radiologicznej w grupach do 10 osób.
27
Proponuje się następujący podział
poszczególnych działów tematycznych:
godzin
na
Lp.
Działy tematyczne
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Wiadomości wstępne
Analiza radiologiczna obrazów kości kończyn
Analiza radiologiczna kręgosłupa i kości klatki piersiowej
Analiza radiologiczna mózgoczaszki, trzewioczaszki i szyi
Analiza obrazów radiologicznych narządów klatki piersiowej
Analiza obrazów radiologicznych narządów jamy brzusznej
i miednicy
Analiza obrazów radiologicznych naczyń kończyn
Jakość obrazu radiologicznego
Razem
7.
8.
realizację
Orientacyjna
liczba godzin
4
8
14
16
10
12
4
4
72
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych
działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić
pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki
szkoły.
Propozycje metod sprawdzania
edukacyjnych ucznia
i
oceny
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy prowadzić
systematycznie, przez cały czas realizacji programu przedmiotu,
na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Osiągnięcia
edukacyjne uczniów należy oceniać na podstawie odpowiedzi ustnych,
sprawdzianów pisemnych, testów osiągnięć szkolnych oraz aktywności
uczniów podczas zajęć.
Dokonując oceny osiągnięć uczniów należy zwracać uwagę
na: operowanie wiedzą i merytoryczną jakość wypowiedzi oraz
posługiwanie się terminologią charakterystyczną dla anatomii
radiologicznej.
Szczególnej ocenie powinny podlegać umiejętności dotyczące:
− rozpoznawania poszczególnych struktur anatomicznych w obrazach
radiologicznych,
– rozpoznawanie na podstawie wyników badania radiologicznego
typowych odchyleń od obrazu prawidłowego w zakresie budowy
i położenia narządów,
– analizy obrazów radiologicznych ośrodkowego układu nerwowego,
układu krążenia, układu chłonnego, narządów klatki piersiowej, jamy
brzusznej i miednicy, przewodu pokarmowego, wątroby i dróg
żółciowych, trzustki, układu moczowego oraz narządów rodnych.
28
W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich,
stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osiągnięć uczniów.
Oceny należy dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen.
Literatura
Chapman S., Nakielny R.: Metody obrazowania radiologicznego. PZWL,
Kraków 2003
Daniel B.: Atlas anatomii radiologicznej człowieka. PZWL, Warszawa
1998
Leszczyński S.: Radiologia. Tom I i II. PZWL, Warszawa 1990
Osborn G. Anne: Diagnostic Imaging – Brain. Anuisys Inc., Salt Lake
City, Utah 2004
Pruszyński B.: Radiologia. Diagnostyka obrazowa. PZWL, Warszawa
2004
Slaby F., Jacobs F.R.: Anatomia radiologiczna. PZWL, Wrocław 1998
Sokołowska-Pituchowa J.: Anatomia człowieka. PZWL, Warszawa 2003
Stoller W. David: Diagnostic Imaging – Orthopaedics. Anuisys Inc., Salt
Lake City, Utah 2004
Walecki J., Pruszyński B.: Leksykon radiologii i diagnostyki obrazowej.
PZWL, Warszawa 2003
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.
29
PATOLOGIA
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
− posłużyć się podstawowymi pojęciami z zakresu patologii,
− scharakteryzować
czynniki
chorobotwórcze
i
ich
wpływ
na powstawanie chorób,
− przedstawić klasyfikację chorób,
− posłużyć się łacińskimi i angielskimi nazwami jednostek chorobowych,
− scharakteryzować przebieg i objawy choroby,
− określić przyczyny i mechanizmy zaburzeń pojawiających się
w chorobie,
− scharakteryzować typowe choroby układu krwiotwórczego,
− scharakteryzować typowe choroby układu krążenia,
− scharakteryzować typowe choroby układu chłonnego,
− scharakteryzować typowe choroby układu oddechowego,
− scharakteryzować typowe choroby układu trawiennego,
− scharakteryzować typowe choroby układu moczowego,
− scharakteryzować podstawowe zaburzenia metabolizmu,
− scharakteryzować typowe objawy chorób układu płciowego,
− scharakteryzować typowe choroby układu ruchu,
− scharakteryzować typowe choroby układu nerwowego,
− scharakteryzować typowe choroby układu wydzielania wewnętrznego,
− scharakteryzować typowe choroby narządów zmysłów,
− scharakteryzować
najczęściej
występujące
choroby
wieku
dziecięcego,
− określić rodzaje badań i zabiegów wykonywanych w poszczególnych
chorobach,
− scharakteryzować ogólne zasady leczenia chorób,
− udzielić pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia i zdrowia.
Materiał nauczania
1. Patologia ogólna
Pojęcie zdrowia, choroby, śmierci. Czynniki chorobotwórcze. Klasyfikacja
chorób. Przebieg i objawy chorób. Zmiany wsteczne i postępowe.
Nadżerka. Wrzód. Zapalenie. Nowotwory. Zakrzep. Zator. Przekrwienie.
Niedokrwienie. Alergia. Choroby alergiczne. Wstrząs. Wstrząs jako
powikłanie badań radiologicznych.. Zaburzenia termoregulacji.
Gorączka. Hipotermia. Hipertermia.
30
2. Choroby krwi
Zaburzenia składu krwi. Niedokrwistość – rodzaje. Stany przebiegające
ze wzrostem liczby erytrocytów i stężenia hemoglobiny. Patologia
krwinek białych – białaczki. Zaburzenia układu krzepnięcia – skazy
krwotoczne.
3. Choroby układu krążenia i układu chłonnego
Nabyte wady serca. Niewydolność krążenia. Choroba niedokrwienna
serca. Zawał mięśnia sercowego. Zaburzenia przewodnictwa i rytmu
serca. Choroby tętnic. Miażdżyca tętnic. Tętniaki. Tętniak aorty. Tętniak
mózgu. Nadciśnienie tętnicze. Schorzenia naczyń żylnych. Żylaki
kończyn dolnych. Choroby naczyń chłonnych.
4. Choroby układu oddechowego
Zaburzenia rytmu oddechowego. Duszność. Sinica. Kaszel. Choroby
górnych dróg oddechowych. Zapalenie płuc. Gruźlica płuc. Zator tętnicy
płucnej. Zapalenie opłucnej. Odma opłucnowa. Niewydolność
oddechowa. Wady rozwojowe tchawicy i oskrzeli. Astma oskrzelowa.
5. Pomoc doraźna
Zadania medycyny ratunkowej. Łańcuch ratunkowy. Ocena stanu osoby
poszkodowanej. Utrata przytomności. Nagłe zatrzymanie krążenia
i oddychania. Rany. Krwotoki. Urazy narządów ruchu. Urazy termiczne.
Ciała obce w oku, uchu, nosie, tchawicy. Drgawki. Zatrucia. Porażenie
prądem elektrycznym. Wyposażenie apteczki pierwszej pomocy.
Ćwiczenia:
• Określanie stanu osoby poszkodowanej oraz planowanie działań
ratowniczych, na podstawie opisu sytuacji.
• Ocenianie stanu osoby poszkodowanej – badanie podstawowych
czynności życiowych.
• Układanie osoby poszkodowanej w pozycji bocznej ustalonej.
• Udzielanie pierwszej pomocy osobie w sytuacji omdlenia.
• Stosowanie technik udrożnienia dróg oddechowych.
• Wykonywanie na fantomie sztucznego oddychania i masażu
pośredniego serca.
• Stosowanie technik tamowania krwotoków różnego pochodzenia.
• Zakładanie opatrunku na ranę w obrębie głowy, kończyny górnej,
kończyny dolnej, klatki piersiowej.
• Udzielanie pierwszej pomocy osobie z podejrzeniem złamania
kręgosłupa.
• Udzielanie pierwszej pomocy osobie poparzonej.
31
• Kompletowanie apteczki pierwszej pomocy.
6. Choroby układu trawiennego
Zaburzenia łaknienia. Choroby zębów. Choroby ślinianek. Choroby
przełyku. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. Krwotok
z przewodu pokarmowego. Perforacja przewodu pokarmowego.
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Polipy jelita grubego.
Niedrożność jelit. Zapalenie wyrostka robaczkowego. Zapalenie
otrzewnej. Niewydolność wątroby. Wirusowe zapalenie wątroby.
Marskość wątroby. Choroby dróg żółciowych. Zapalenie trzustki.
7. Choroby układu moczowego
Wady rozwojowe układu moczowego. Niewydolność nerek. Kłębkowe
zapalenie nerek. Stany zapalne dróg moczowych. Kamica nerkowa.
8. Choroby układu płciowego
Stany zapalne dróg rodnych, nadżerki, nowotwory. Choroby związane
z nieprawidłowym przebiegiem ciąży. Choroby gruczołu krokowego.
Niepłodność.
9. Choroby układu ruchu, elementy traumatologii
Skrzywienie kręgosłupa. Dyskopatie. Koślawość kolan. Aseptyczna
martwica kości. Nieswoiste zapalenie tkanki kostnej. Choroba
zwyrodnieniowa stawu biodrowego i kolanowego. Choroby układowe
tkanki łącznej. Osteoporoza.
Złamania – rodzaje złamań. Złamania kończyn. Złamania miednicy.
Złamania kręgosłupa. Złamania żeber. Złamania kości czaszki.
Pourazowe krwiaki wewnątrzczaszkowe. Wstrząśnienie mózgu.
Stłuczenie mózgu. Stłuczenie pnia mózgu.
Uraz wielonarządowy. Uraz klatki piersiowej. Urazy brzucha. Urazy oka.
10. Choroby układu nerwowego i narządów zmysłów
Padaczka. Udar mózgu. Tętniak mózgu. Zaburzenia krążenia płynu
mózgowo – rdzeniowego. Zaburzenia czynności ruchowych. Zaburzenia
czucia. Zaburzenia wyższych czynności nerwowych. Choroby mięśni.
Choroby zwyrodnieniowe – choroba Parkinsona, choroba Alzheimera.
Choroby demielinizacyjne – stwardnienie rozsiane.
Ostre zapalenie ucha. Otoskleroza. Choroba Meniera.
32
11. Choroby układu wydzielania wewnętrznego
Zaburzenia wydzielnicze przysadki mózgowej – karłowatość
przysadkowa, akromegalia, gigantyzm, moczówka prosta. Zaburzenia
wydzielania tarczycy – nadczynność i niedoczynność. Zaburzenia
wydzielania gruczołów przytarczycznych – tężyczka. Zaburzenia
wydzielania trzustki – cukrzyca. Zaburzenia wydzielania nadnerczy.
12. Wybrane choroby wieku dziecięcego
Wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego. Choroba Pertesa.
Płaskostopie. Krzywica. Wady rozwojowe układu nerwowego. Głuchota.
Wady wrodzone serca. Wady wrodzone zgryzu.
Środki dydaktyczne
Atlasy anatomiczne.
Zestawy foliogramów i przezroczy.
Plansze tematyczne.
Filmy dydaktyczne obrazujące określone schorzenia.
Programy komputerowe z zakresu udzielania pierwszej pomocy.
Manekin do treningu technik resuscytacyjnych.
Materiały i sprzęt do udzielania pierwszej pomocy.
Uwagi o realizacji
Program przedmiotu Patologia obejmuje treści z zakresu
podstawowych zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu człowieka. Celem
jego realizacji jest wyposażenie uczniów w wiedzę dotyczącą zaburzeń
zachodzących w pracy poszczególnych układów i narządów w sytuacji
choroby. Opanowanie wiadomości i umiejętności z zakresu patologii oraz
anatomii i fizjologii stanowi podstawę do kształtowania umiejętności
z zakresu pozostałych przedmiotów zawodowych.
W programie przedmiotu zawarte są treści stanowiące wprowadzenie
do nauczania radiodiagnostyki, elektrokardiografii, elektroencefalografii,
elektromiografii, audiometrii i radioterapii. Realizacja programu
przedmiotu Patologia w zaproponowanej kolejności umożliwi korelację
międzyprzedmiotową oraz ułatwi zrozumienie procesów patologicznych
zachodzących w organizmie człowieka. Uczniowie poznając
funkcjonowanie organizmu człowieka w chorobie powinni postrzegać go
jako jedność psychosomatyczną.
Treści programowe szczególnie ważne dla technika elektroradiologa
dotyczą diagnostyki medycznej oraz udzielania pierwszej pomocy.
Dla zrozumienia zaburzeń chorobowych, zasad rozpoznawania i terapii
za najtrudniejsze do opanowania przez uczniów uważa się treści
33
dotyczące patologii ogólnej, chorób układu krążenia i chorób układu
nerwowego. Bardzo ważne jest również kształtowanie umiejętności
udzielania pierwszej pomocy. Prawdopodobieństwo wystąpienia sytuacji
zagrożenia życia podczas wykonywania badań oraz duża umieralność
z powodu urazów i nagłych zachorowań powoduje konieczność
opanowania umiejętności udzielania pierwszej pomocy. W celu
kształtowania umiejętności praktycznych część zajęć tego działu
powinna być realizowana w formie ćwiczeń w odpowiednio wyposażonej
pracowni.
Realizacja treści programowych pozwoli na wyposażenie uczniów
w podstawową wiedzę z zakresu najczęściej występujących schorzeń
i sposobów ich leczenia oraz oceny stanu pacjenta i postępowania
w stanach zagrożenia życia. Ważne jest również kształtowanie postawy
odpowiedzialności za zdrowie i życie człowieka oraz skutki działań
zawodowych.
Zajęcia dydaktyczne należy prowadzić w odpowiednio wyposażonej
pracowni przedmiotowej w grupach 10-15 osobowych.
W celu osiągnięcia założonych celów kształcenia, zwiększenia
aktywności uczniów i rozwijania ich zdolności poznawczych wskazane
jest stosowanie metod nauczania jak: wykład informacyjny, wykład
problemowy, wykład konwersatoryjny, pogadanka, metoda przypadków,
metoda sytuacyjna, pokaz z objaśnieniem oraz ćwiczenia
przedmiotowe.
Proponuje się następujący podział godzin na realizację
poszczególnych działów tematycznych.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Orientacyjna liczba
godzin
Tematy
Semestr II
3 godziny tygodniowo
Patologia ogólna
Choroby krwi
Choroby układu krążenia i układu chłonnego
Choroby układu oddechowego
Pomoc doraźna
Choroby układu trawiennego
Choroby układu moczowego
Razem
34
Wykłady
Ćwiczenia
6
4
9
6
6
6
4
13
54
8.
9.
10.
11.
12.
Semestr III
2 godziny tygodniowo
Choroby układu płciowego
Choroby układu ruchu, elementy traumatologii
Choroby układu nerwowego i narządów zmysłów
Choroby układu wydzielania wewnętrznego
Wybrane choroby wieku dziecięcego
Razem
Razem w cyklu nauczania
Wykłady
Ćwiczenia
4
12
10
5
5
36
90
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany
mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły.
Propozycje metod sprawdzania
edukacyjnych ucznia
i
oceny
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy prowadzić
systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku
zajęć. Systematyczna ewaluacja powinna dostarczyć nauczycielowi
informacji o zakresie i poziomie opanowania wiadomości i umiejętności
określonych w programie przedmiotu. Osiągnięcia edukacyjne uczniów
należy oceniać na podstawie odpowiedzi ustnych, sprawdzianów
pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, zadań praktycznych oraz
ukierunkowanej obserwacji czynności uczniów podczas wykonywania
zadań.
Podczas sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów szczególną
uwagę należy zwrócić na:
– posługiwanie się podstawowymi pojęciami z zakresu patologii,
– charakteryzowanie czynników chorobotwórczych i określanie ich
wpływu na powstawanie chorób,
– charakteryzowanie mechanizmów zaburzeń pojawiających się
w chorobie,
– charakteryzowanie najczęściej występujących chorób poszczególnych
układów i narządów,
– charakteryzowanie typowych chorób wieku dziecięcego,
– charakteryzowanie ogólnych zasad leczenia chorób,
– określanie
rodzajów
badań
i
zabiegów
wykonywanych
w poszczególnych chorobach,
– udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia i zdrowia.
Nauczyciel powinien systematycznie sprawdzać postępy uczniów
i oceniać jakość wykonywanych ćwiczeń. Oceny należy dokonywać
zgodnie z obwiązującą skalą ocen.
35
Literatura
Groniowski J., Kruś S.: Podstawy patomorfologii. PZWL, Warszawa 1991
Groniowski J.: Patomorfologia. Podręcznik dla studentów medycyny.
PZWL, Warszawa 1981
Horst A.: Fizjologia patologiczna. PZWL, Warszawa 1986
Jakubaszko J. (red.): ABC postępowania w urazach. Wydawnictwo
Medyczne A. Górnicki, Wrocław 2003
Jakubaszko J. (red.): Medycyna ratunkowa. Urban & Partner, Wrocław
1999
Kokot F. (red.): Choroby wewnętrzne. Tom I i II. PZWL, Warszawa 1988
Kruś S.: Patologia. Podręcznik dla licencjackich studiów medycznych.
PZWL, Warszawa 2003
Maśliński S., Ryżewski J.: Patofizjologia. PZWL,Warszawa 1992
Norska-Borówka I. (red.): Pediatria. Akademia Medyczna, Katowice1998
Pedich W. (red.): Choroby wewnętrzne. Podręcznik dla średnich szkół
medycznych. PZWL, Warszawa 1999
Szjner-Milart I., A. Papierkowski: Choroby wieku rozwojowego.
Podręcznik dla szkół medycznych. PZWL, Warszawa 1997
Wronkowski Z., Jokiel M., Załucki W.: Onkologia praktyczna w zarysie.
PZWL, Warszawa 1986
Wróblewska T., Miechowiecki N.: Patologia. PZWL, Warszawa 1999
Wykaz iteratury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.
36
FIZYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY
ELEKTRORADIOLOGII I APARATURA
ELEKTROMEDYCZNA
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
− wyjaśnić podstawowe mechanizmy powstawania promieniowania
jonizującego,
− określić rodzaje promieniotwórczości,
− scharakteryzować izotopy promieniotwórcze stosowane w medycynie,
− określić podstawy fizyki ciała stałego,
− wyjaśnić działanie fal akustycznych oraz określić ich zastosowanie
w medycynie,
− scharakteryzować podstawowe elementy elektrotechniki,
− określić wpływ elektrotechniki i elektroniki na postęp w medycynie,
− wyjaśnić zasady pracy urządzeń elektrycznych i elektronicznych
stosowanych w medycynie,
− posłużyć się oprogramowaniem komputerowym do archiwizacji
danych,
− sklasyfikować typy aparatów elektromedycznych,
aparatów
− scharakteryzować
budowę
i
wyjaśnić
działanie
elektromedycznych,
− dobrać rodzaj aparatury do określonego badania,
− zastosować zasady obsługi aparatów elektromedycznych,
− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i przeciwporażeniowej podczas obsługi urządzeń
elektrycznych i elektronicznych ze szczególnym uwzględnieniem
aparatury generującej wysokie napięcie, wysoką częstotliwość oraz
promieniowanie jonizujące.
Materiał nauczania
1. Promieniowanie jonizujące
Rodzaje
promieniowania
jonizującego.
Powstawanie,
i właściwości promieniowania X, gamma i beta.
2. Promieniotwórczość
Pierwiastki promieniotwórcze naturalne i sztuczne.
Izotopy promieniotwórcze stosowane w medycynie.
37
rodzaje
3. Elementy fizyki ciała stałego
Budowa pasmowa ciała stałego. Podstawowe rodzaje ciał stałych.
Budowa i właściwości półprzewodników. Złącze p-n, dioda, tranzystor,
układ scalony.
4. Elementy elektrotechniki
Prąd stały – obwód prądu, prawa Ohma i prawa Kirchhoffa. Prąd
zmienny – obwód prądu zmiennego. Połączenia – gwiazda i trójkąt.
Maszyny elektryczne.
5. Podstawy akustyki
Fala głosowa i jej parametry. Zjawiska akustyczne. Ultra- i infradzwięki.
Natężenie i energia fali akustycznej. Głośność.
6. Podstawy generowania i wzmacniania sygnałów
Prostowniki, zasilacze, sprzężenie zwrotne, generatory drgań,
wzmacniacze elektroniczne, wzmacniacze sygnałów bioelektrycznych.
7. Technika komputerowa w medycynie
Zastosowanie techniki komputerowej w medycynie. Archiwizacja danych.
Teleradiologia.
8. Klasyfikacja aparatury elektromedycznej
Podział i klasyfikacja aparatury elektromedycznej. Zastosowanie
aparatury elektromedycznej w poszczególnych działach medycyny.
9. Aparatura rentgenowska
Lampa rentgenowska. Budowa i rodzaje lamp. Budowa i rodzaje
aparatów rentgenowskich. Aparaty diagnostyczne i terapeutyczne.
Ćwiczenia:
• Charakteryzowanie budowy lamp rentgenowskich.
• Rozpoznawanie głowic i kołpaków rentgenowskich.
• Charakteryzowanie budowy i rodzajów generatorów.
• Charakteryzowanie budowy aparatów diagnostycznych.
• Charakteryzowanie budowy aparatów terapeutycznych.
• Chłodzenie lamp rentgenowskich.
38
10. Tomografia komputerowa
Budowa i zasada działania tomografu komputerowego. Podstawy
fizyczne
tomografii
komputerowej.
Zastosowanie
tomografii
komputerowej w badaniach diagnostycznych.
11. Magnetyczny rezonans jądrowy
Zjawisko NMR. Budowa i zasada działania aparatów NMR.
Spektroskopia NMR.
12. Aparatura radiodiagnostyczna i radioterapeutyczna
Zastosowanie izotopów w medycynie. Aparatura do badań izotopowych.
Przyspieszacze cząstek naładowanych. Aparatura do teleradioterapii
i brachyterapii.
13. Aparatura akustyczna i ultradźwiękowa
Aparatura audiometryczna. Charakterystyka terapii ultradźwiękami.
Aparatura ultradźwiękowa – budowa i zasada działania. Głowice
ultradźwiękowe.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie do pracy i obsługiwanie audiometru.
• Przygotowywanie do pracy i obsługiwanie aparatury ultradźwiękowej.
14. Aparatura do badania układu krążenia oraz intensywnego
nadzoru
Aparatura elektrokardiograficzna, fonokardiografy, kardiotachometry.
Aparatura do pomiarów hemodynamicznych. Aparatura wchodząca
w skład urządzeń do intensywnego nadzoru – centrale intensywnego
nadzoru.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie do pracy i obsługiwanie aparatu EKG.
• Przygotowywanie do pracy i obsługa aparatury do intensywnego
nadzoru.
39
15. Aparatura do pomiaru aktywności biologicznej człowieka
Elektroencefalografy, głowice EEG. Elektromiografy, elektrookulografy,
kable i elektrody do badań aktywności biologicznej człowieka.
Rejestratory aparatury do pomiaru prądów czynnościowych. Techniki
pomiarowe.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie do pracy i obsługiwanie aparatów EEG i EMG.
16. Obsługa techniczna aparatury elektromedycznej
Podstawowe
zasady
eksploatacji
i
konserwacji
elektromedycznej. Rodzaje uszkodzeń aparatury.
aparatury
Ćwiczenia:
• Usuwanie drobnych usterek w prostych typach aparatury i osprzętu
aparatów elektromedycznych.
Środki dydaktyczne
Podstawowe oprogramowanie dotyczące archiwizowania danych.
Przezrocza dotyczące jednostek SI stosowanych w akustyce
i elektrotechnice.
Przezrocza ilustrujące: budowę pasmową ciała stałego, budowę
mikroprocesora, rodzaje lamp RTG, aparaty RTG, przykładowe
audiogramy, termogramy ciała, ułożenie elektrod do badań EKG i EEG.
Model diody. Model tranzystora. Model układu scalonego.
Schematy blokowe: aparatu RTG, aparatu ultradźwiękowego,
przyspieszacza cząstek naładowanych, aparatu EKG, aparatu EEG,
aparatu EMG, kardiomonitora, centrali intensywnego nadzoru, tomografu
komputerowego, rezonansu magnetycznego.
Aparatura RTG.
Aparatura EKG.
Aparatura EMG i EEG.
Aparatura intensywnego nadzoru.
Kable i elektrody.
Rejestratory.
Prospekty aparatury elektronicznej i komputerowej.
40
Uwagi o realizacji
Program przedmiotu Fizyczne i techniczne podstawy elektroradiologii
i aparatura elektromedyczna obejmuje treści z zakresu fizyki,
elektrotechniki, elektroniki oraz informatyki powinien być realizowany
w oparciu o wiadomości opanowane przez uczniów w szkole średniej
oraz podczas realizacji programu przedmiotu Ochrona radiologiczna.
W programie uwzględniono nowoczesne kierunki rozwoju elektroniki,
informatyki, zastosowania komputerów w medycynie oraz aparatury
elektromedycznej.
Realizacja programu przedmiotu pozwoli na opanowanie i stosowanie
przez uczniów wiadomości dotyczących fizycznych oraz technicznych
podstaw elektroradiologii i aparatury elektromedycznej.
Ćwiczenia powinny być przeprowadzane w grupach do 5 osób.
Ćwiczenia i pokazy prezentowane podczas zajęć pozwolą
na praktyczne zapoznanie się z aparaturą oraz pomiarami. Bardzo
ważne jest zwrócenie uwagi na konieczność przestrzegania przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
i przeciwporażeniowej podczas obsługi urządzeń elektromedycznych.
Jeżeli szkoła nie posiada sprzętu określonego w programie nauczania,
pokazy i ćwiczenia należy przeprowadzić w placówkach wyposażonych
w taką aparaturę. W tym celu zaleca się organizowanie wycieczek
do placówek medycznych dysponujących nowoczesną aparaturą
diagnostyczną i terapeutyczną.
Proponuje się następujący podział godzin na realizację
poszczególnych działów tematycznych.
Lp.
Działy tematyczne
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Promieniowanie jonizujące
Promieniotwórczość
Elementy fizyki ciała stałego
Elementy elektrotechniki
Podstawy akustyki
Podstawy generowania i wzmacniania sygnałów
Technika komputerowa w medycynie
Klasyfikacja aparatury elektromedycznej
Aparatura rentgenowska
Tomografia komputerowa
Magnetyczny rezonans jądrowy
Aparatura radiodiagnostyczna i radioterapeutyczna
Aparatura akustyczna i ultradźwiękowa
Aparatura do badania układu krążenia oraz intensywnego
nadzoru
15. Aparatura do pomiaru aktywności biologicznej człowieka
16. Obsługa techniczna aparatury elektromedycznej
Razem
41
Orientacyjna
liczba godzin
2
2
8
8
8
8
18
2
8
5
5
10
7
6
7
4
108
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne
zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły.
Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć
edukacyjnych ucznia
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać
systematycznie podczas realizacji programu nauczania przedmiotu,
na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Osiągnięcia
uczniów można oceniać na podstawie sprawdzianów ustnych
i pisemnych oraz testów osiągnięć szkolnych.
Podczas sprawdzania i oceny osiągnięć uczniów szczególną uwagę
należy zwrócić na opanowanie umiejętności dotyczących:
– zastosowania aparatów elektromedycznych w medycynie,
– rozróżniania typów aparatów elektromedycznych i ich doboru
do określonych badań,
– wyjaśniania działania i budowy aparatów elektromedycznych,
– przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej
i
przeciwporażeniowej
podczas
pracy
z urządzeniami medycznymi zasilanymi energią elektryczną,
Należy również zwracać uwagę na sposób operowania zdobytą
wiedzą, merytoryczną jakość odpowiedzi, stosowanie terminologii
i poprawność wnioskowania. W ocenie końcowej należy uwzględnić
wyniki wszystkich, stosowanych przez nauczyciela, metod sprawdzania
osiągnięć uczniów. Oceny należy dokonywać zgodnie z zobowiązującą
skalą ocen.
Literatura
Borczyński J., Dumin P.: Podzespoły elektroniczne, półprzewodniki –
poradnik. WKiŁ , Warszawa 1990
Halliday D., Resnick R., Walker J.: Podstawy fizyki. Tom I-V. PWN,
Warszawa 2003
Jagodziński Z.: Przetworniki ultradźwiękowe. WkiŁ, Warszawa 2005
Komorowski W.: Krótki kurs architektury i organizacji komputerów. PWN,
Warszawa 2004
Miedziński B.: Elektrotechnika. Podstawy i instalacje elektryczne. PWN,
Warszawa 2000
Nałęcz M. (red.): Problemy cybernetyki i inżynierii biomedycznej. Tom IV.
WkiŁ, Warszawa 1991
42
Pruszyński B.: Diagnostyka obrazowa. Podstawy teoretyczne i metodyka
badań. PZWL, Warszawa 2003
Rudowski R. (red.): Informatyka medyczna. PWN, Warszawa 2003
Scharf W.: Akceleratory cząstek naładowanych. Zastosowanie w nauce
i technice. PWN, Warszawa 1989
Watson J.: Elektronika. Wiedzieć więcej. WkiŁ, Warszawa 2004
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.
43
OCHRONA RADIOLOGICZNA
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
− posłużyć się podstawowymi jednostkami SI stosowanymi w ochronie
radiologicznej,
− zinterpretować graniczne dawki promieniowania,
− wyjaśnić podstawowe procesy oddziaływania promieniowania
jonizującego na organizmy żywe i ustrój ludzki oraz skutki jego
oddziaływania,
− określić przyczyny narażenia na promieniowanie jonizujące oraz
metody zmniejszające ryzyko narażenia,
− określić metody kontroli dawek oraz zinterpretować jej wyniki,
− scharakteryzować budowę i wyjaśnić zasady działania przyrządów
dozymetrycznych stosowanych w pracowniach radiologicznych,
− wykonać podstawowe pomiary dozymetryczne,
− określić przyczyny i sposoby minimalizowania narażenia pacjentów
na promieniowanie jonizujące podczas wykonywania zabiegów
diagnostycznych i terapeutycznych,
− określić obowiązki pracodawcy i pracowników w zakładach
stosujących źródła promieniowania jonizującego,
− scharakteryzować rolę ochrony radiologicznej w systemie zarządzania
jakością w radiodiagnostyce,
− scharakteryzować
podstawowe
zasady
organizacji
ochrony
radiologicznej,
− zinterpretować przepisy prawa z zakresu ochrony radiologicznej,
− udzielić porady z zakresu ochrony radiologicznej,
− wyjaśnić rolę ochrony radiologicznej dla człowieka.
Materiał nauczania
1. Wielkości i jednostki stosowane w ochronie radiologicznej.
Dawki promieniowania jonizującego
Aktywność. Dawka ekspozycyjna. Dawka pochłonięta. Dawka
równoważna, obciążająca dawka równoważna. Dawka skuteczna,
obciążająca dawka skuteczna. Dawki graniczne.
44
Ćwiczenia:
• Ustalenie
wielkości
dawki
pochłoniętej
z napromieniowania zewnętrznego.
• Ustalenie
wielkości
dawek
obciążających
wniknięciem izotopów promieniotwórczych.
przez
materię
spowodowanych
2. Biologiczne działanie promieniowania jonizującego
Skutki oddziaływania promieniowania na organizmy żywe. Skutki
działania promieniowania na ustrój ludzki – somatyczne, genetyczne,
deterministyczne i stochastyczne.
3. Ocena narażenia na promieniowanie. Kontrola dawek
indywidualnych
Przyczyny narażenia. Pomiary dawek indywidualnych. Pomiary
środowiskowe. Metody wykonywania pomiarów dawek: fotometryczna,
termoluminescencyjna.
Ćwiczenia:
• Obliczanie grubości osłon stosowanych
promieniowaniem jonizującym.
do
ochrony
przed
4. Przyrządy dozymetryczne
Detektory promieniowania – rodzaje. Budowa i zasady działania
przyrządów dozymetrycznych.
5. Ekspozycja pacjentów na działanie promieniowania jonizującego
Narażenie pacjentów na promieniowanie jonizujące podczas badań
diagnostycznych i zabiegów terapeutycznych. Odpowiedzialność
personelu medycznego stosującego źródła promieniowania jonizującego
do celów diagnostycznych i terapeutycznych. Czynniki wpływające
na wielkość narażenia pacjentów na promieniowanie. Metody i sposoby
ograniczania zbędnego napromieniowania.
6. Warunki stosowania promieniowania jonizującego w medycynie
Zasady bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego
w rentgenodiagnostyce, medycynie nuklearnej oraz radioterapii. System
zarządzania jakością.
45
7. Organizacja ochrony radiologicznej
Organizacja ochrony radiologicznej. Zasady ochrony radiologicznej –
optymalizacja, dawki graniczne i limity użytkowe dawek. Organizacja
ochrony radiologicznej w Polsce.
8. Przepisy prawa z zakresu ochrony radiologicznej
Przepisy prawa z zakresu ochrony radiologicznej w Polsce. Przepisy
prawa z zakresu ochrony radiologicznej w krajach Unii Europejskiej.
Zalecenia międzynarodowe.
Środki dydaktyczne
Liczniki gazowe.
Sonda scyntylacyjna.
Dawkomierze fotometryczne.
Dawkomierze termoluminescencyjne.
Radiometry.
Środki ochrony przed promieniowaniem jonizującym.
Tabele jednostek SI stosowanych w ochronie radiologicznej.
Przezrocza obrazujące: wartości dawek granicznych, schemat blokowy
radiometru
Akty prawne dotyczące organizacji ochrony radiologicznej.
Prospekty sprzętu stosowanego w ochronie radiologicznej.
Uwagi o realizacji
Realizacja programu przedmiotu powinna być poprzedzona
przypomnieniem wiadomości i umiejętności opanowanych podczas nauki
przedmiotu Fizyczne i techniczne podstawy elektroradiologii.
Program przedmiotu Ochrona radiologiczna obejmuje treści z zakresu
fizyki, biologii, radiobiologii, medycyny oraz prawa. W programie
uwzględniono nowoczesne kierunki rozwoju metod diagnostycznych
i terapeutycznych oraz współczesne rozumienie zasad i zadań ochrony
radiologicznej. Program nauczania zapewnia odpowiedni zasób
wiadomości pozwalających na zrozumienie i stosowanie wymagań oraz
zasad ochrony przed promieniowaniem jonizującym w pracowniach
radiologicznych.
Realizacja ćwiczeń przedmiotowych oraz prezentacja aparatury
diagnostycznej i radioterapeutycznej oraz sprzętu dozymetrycznego
pozwoli na praktyczne zapoznanie się z aparaturą oraz umożliwi
wykonywanie pomiarów. Jeżeli szkoła nie posiada sprzętu niezbędnego
do realizacji programu nauczania, zajęcia należy przeprowadzać
46
w placówkach wyposażonych w odpowiednią aparaturę. Zaleca się
realizację zadań praktycznych w grupach liczących do 10 osób.
Proponuje się następujący podział godzin na realizację
poszczególnych działów tematycznych:
Lp.
Działy tematyczne
1. Wielkości i jednostki stosowane w ochronie radiologicznej.
Dawki promieniowania jonizującego
2. Biologiczne działanie promieniowania jonizującego
3. Ocena narażenia na promieniowanie. Kontrola dawek
indywidualnych
4. Przyrządy dozymetryczne
5. Ekspozycja pacjentów na działanie promieniowania
jonizującego
6. Warunki stosowania promieniowania jonizującego w celach
medycznych
7. Organizacja ochrony radiologicznej
8. Przepisy prawa z zakresu ochrony radiologicznej
Razem
Orientacyjna
liczba godzin
5
4
4
3
3
5
5
7
36
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne
zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły.
Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć
edukacyjnych ucznia
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać
systematycznie, przez cały czas realizacji programu przedmiotu,
na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.
Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie sprawdzianów
ustnych, pisemnych i testów osiągnięć szkolnych. Należy zwracać
uwagę na sposób operowania zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość
wypowiedzi, poprawne stosowane terminologii i poprawność
wnioskowania. Podczas sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów
szczególną uwagę na opanowanie umiejętności określonych
w szczegółowych celach kształcenia.
W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich,
stosowanych przez nauczyciela, metod sprawdzania osiągnięć uczniów.
Oceny należy dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen,
47
Literatura
Gostkowska B.: Ochrona Radiologiczna Wielkości jednostki i obliczenia,
Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej, Warszawa 2005
Łobodziec W.: Dozymetria promieniowania jonizującego w radioterapii.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1999
Gorczyca R., Wiśniewski K., Pachocki K., Różycki Z.: Ochrona
radiologiczna w pracowni rentgenowskiej. Vademecum inspektora
ochrony radiologicznej. „EX-POLON”, Warszawa 1997
Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 grudnia 2002 r w sprawie
warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego
w celach medycznych oraz sposobu wykonywania kontroli wewnętrznej
nad przestrzeganiem tych warunków (Dz. U. Nr 241, poz. 2098).
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 września 2003 r w sprawie
szczegółowych
warunków
bezpiecznej
pracy
z
aparatami
rentgenowskimi o energii promieniowania do 300 keV stosowanymi
w celach medycznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1681)
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie
szczegółowych
warunków
bezpiecznej
pracy
ze
źródłami
promieniowania jonizującego (Dz. U. Nr 239, poz. 2029).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r w sprawie
dawek granicznych promieniowania jonizującego, (Dz. U. Nr 20,
poz.168).
Skłodowska A., Gostkowska B.: Promieniowanie jonizujące a człowiek
i środowisko, SHOLAR and POLON, Warszawa 1994
Ustawa „ Prawo atomowe” (Dz. U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1689)
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych oraz prawnych.
48
RADIODIAGNOSTYKA
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
– scharakteryzować fizyczne i techniczne podstawy radiologicznych
metod obrazowania,
– określić metody badań radiologicznych,
– scharakteryzować podstawy symptomatologii radiologicznej,
– określić schematy postępowania diagnostycznego,
– scharakteryzować specyfikę wykonywania badań radiologicznych
u dzieci,
– określić zasady organizacji pracy w zakładzie radiologii,
– określić sposoby postępowania w ostrych stanach chirurgicznych oraz
stanach zagrożenia życia pacjenta,
– określić zasady ochrony radiologicznej,
– zinterpretować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz prawa
atomowego.
Materiał nauczania:
1. Wiadomości wstępne
Rys historyczny rentgenodiagnostyki. Współczesne tendencje rozwoju
radiodiagnostyki. Najnowsze osiągnięcia w zakresie obrazowania
i archiwizacji obrazów w diagnostyce radiologicznej.
2. Podstawy fizyki medycznej
Zastosowanie promieniowania rentgenowskiego w medycynie.
Oddziaływanie promieniowania rentgenowskiego na materię. Zasady
powstawania
obrazu
rentgenowskiego.
Systemy
obrazowania
w klasycznej rentgenodiagnostyce – zdjęcie rentgenowskie, skopia
rentgenowska, tomografia komputerowa. Budowa i zasada działania
aparatu rentgenowskiego oraz tomografu komputerowego. Podstawy
medycyny nuklearnej. Radioizotopy. Budowa i zasada działania
gammakamery. Ochrona radiologiczna w pracowni rentgenodiagnostyki
i zakładzie medycyny nuklearnej. Spektroskopia. Tomografia emisyjna
PET.
49
3. Organizacja pracowni konwencjonalnej radiodiagnostyki
Budowa i wyposażenie pracowni konwencjonalnej radiodiagnostyki.
Ciemnia rentgenowska. Planowanie badań w zakładzie radiologii
– organizacja pracy. Metody obrazowania i archiwizacji danych. Pacjent
jako podmiot badania. Zasady współpracy technika elektroradiologii
z lekarzem i personelem pomocniczym.
4. Diagnostyka konwencjonalna kości i stawów. Densytometria
kośćca
Symptomatologia w zakresie kości i stawów. Techniki wykonywania
zdjęć kości i stawów. Zdjęcia kręgosłupa i czaszki. Technika badania
densytometrycznego kośćca.
5. Organizacja nowoczesnej pracowni radiodiagnostyki
Budowa i wyposażenie nowoczesnej pracowni radiodiagnostyki. Ciemnia
automatyczna, sucha. Strzykawka automatyczna. Cyfrowa obróbka
i archiwizacja badań. Badania wysokospecjalistyczne. Badania
inwazyjne.
6. Środki cieniujące stosowane w radiodiagnostyce
Rodzaje środków kontrastowych, reakcje uboczne. Metodyka
postępowania w stanach zagrożenia życia i zdrowia po podaniu środków
kontrastowych. Wskazania i przeciwwskazania do wykonywania badań
z użyciem kontrastu. Zasady współpracy z personelem podczas
wykonywania badań kontrastowych.
7. Tomografia komputerowa
Skala
Hounsfielda.
Wskazania
do
wykonywania
tomografii
komputerowej (CT). Techniki badań z zastosowaniem tomografii
komputerowej – HRCT, SVCT i badania ultraszybkie. Badania
dynamiczne. Diagnostyka osteoporozy.
8. Rezonans magnetyczny
Wskazania do wykonywania rezonansu magnetycznego (MR). Techniki
badań z zastosowaniem rezonansu magnetycznego. Metodyka badania.
Charakterystyka obrazowania.
9. Badania izotopowe
Wskazania do badań izotopowych. Budowa i rodzaje kolimatorów.
Rodzaje izotopów. Dystrybucja radioznacznika. Badania statyczne
i dynamiczne. Charakterystyka obrazowania. Techniki badań w zakładzie
medycyny nuklearnej. Scyntygrafia.
50
10. Radiologia inwazyjna
Znaczenie radiologii inwazyjnej w diagnostyce. Rodzaje badań –
embolizacja, rekanalizacja, biopsja. Wskazania do badań. Techniki
badań. Charakterystyka obrazowania w radiologii inwazyjnej. Powikłania.
11. Badania kontrastowe serca i dużych naczyń
Badania kontrastowe: metoda Seldingera, metoda Dos Santosa.
Angiografia CT i MR. Cyfrowa angiografia subtrakcyjna (DSA).
12. Diagnostyka układu trawiennego
Zdjęcia przeglądowe jamy brzusznej. Środki kontrastowe. Diagnostyka
przełyku, żołądka i dwunastnicy. Badanie jelita cienkiego i grubego.
Badanie dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego. Diagnostyka chorób
trzustki, śledziony i przestrzeni zaotrzewnowej. Schemat postępowania
diagnostycznego w najczęściej występujących schorzeniach układu
trawiennego. Obraz radiologiczny.
13. Badania kontrastowe układu moczowego
Diagnostyka układu moczowego. Diagnostyka nerek, moczowodów,
pęcherza moczowego i cewki moczowej. Schemat postępowania
diagnostycznego w najczęściej występujących schorzeniach układu
moczowego. Obraz radiologiczny.
14. Diagnostyka chorób układu naczyniowego i chłonnego
Wyposażenie
pracowni
naczyniowej.
Schemat
postępowania
diagnostycznego w najczęściej występujących schorzeniach układu
naczyniowego i chłonnego. Możliwości terapeutyczne w zakresie
radiodiagnostyki – angioplastyka. Obraz radiologiczny.
15. Diagnostyka chorób narządów klatki piersiowej
Diagnostyka płuc, opłucnej, śródpiersia i serca. Schemat postępowania
diagnostycznego w najczęściej występujących schorzeniach narządów
klatki piersiowej. Obraz radiologiczny.
16. Diagnostyka narządu rodnego
Metody obrazowania w ginekologii i położnictwie. Schemat
postępowania
diagnostycznego
w
najczęściej
występujących
schorzeniach narządu rodnego. Obraz radiologiczny.
17. Diagnostyka układu hormonalnego i gruczołu piersiowego
Diagnostyka przysadki mózgowej, tarczycy i nadnerczy. Diagnostyka
gruczołu piersiowego. Schemat postępowania diagnostycznego
w najczęściej występujących schorzeniach układu hormonalnego
i gruczołu piersiowego. Obraz radiologiczny.
51
18. Diagnostyka chorób ośrodkowego układu nerwowego
Diagnostyka mózgu. Diagnostyka kanału kręgowego. Schemat
postępowania
diagnostycznego
w
najczęściej
występujących
schorzeniach ośrodkowego układu nerwowego. Obraz radiologiczny.
19. Ostre stany chirurgiczne
Urazy kości. Urazy głowy. Urazy narządów wewnętrznych. Lokalizacja
ciał obcych. Możliwości niestandardowego obrazowania w ostrych
stanach chirurgicznych. Współpraca z lekarzem.
20. Specyfika badań w pediatrii
Diagnostyka
radiologiczna
chorób
u
dzieci.
Wskazania
i przeciwwskazania do badań. Powikłania. Kontakt z pacjentem i jego
rodziną.
Środki dydaktyczne
Oprogramowanie komputerowe do archiwizacji badań.
Prezentacje multimedialne z przebiegu badań.
Zestaw zdjęć rentgenowskich.
Zestaw klisz badania tomograficznego – duży format.
Zestaw klisz rezonansu magnetycznego – duży format.
Zestaw klisz badań scyntygraficznych.
Zdjęcia i filmy dydaktyczne dotyczące przebiegu badań i zabiegów.
Uwagi o realizacji
Program przedmiotu Radiodiagnostyka obejmuje podstawowe treści
dotyczące symptomatologii radiologicznej schorzeń i postępowania
w procesie diagnostycznym oraz zasad organizacji pracy w zakładzie
radiologii. Stanowi wprowadzenie do zajęć w pracowni diagnostyki
i terapii oraz zajęć praktycznych.
Podczas realizacji programu przedmiotu nauczyciel powinien
nawiązywać do treści z innych przedmiotów zawodowych oraz
podkreślać znaczenie nieustającego postępu w diagnostyce
radiologicznej i stosowania nowych metod obrazowania. Podczas zajęć
należy prezentować prawidłowo wykonane zdjęcia radiologiczne
i przedstawiać różne techniki ich wykonywania. Ważne jest zwrócenie
uwagi na ocenę jakości zdjęć. Wskazane jest przedstawienie możliwie
szerokiego zakresu aktualnie wykonywanych zabiegów diagnostycznych
lub terapeutycznych przy użyciu różnych technik obrazowania.
Uczniowie powinni także zapoznać się z wyposażeniem i organizacją
52
pracy w zakładzie radiologii oraz sposobami dokumentowania przebiegu
badań i przechowywania danych.
Szczególnie ważne jest zwrócenie uwagi uczniów na to,
że wykonywanie wielu badań radiologicznych wiąże się również
z
zadawaniem
pacjentom
dodatkowych
cierpień
oraz
niebezpieczeństwem wystąpienia powikłań na skutek podawania
środków cieniujących. Ważne jest również kształtowanie umiejętności
postępowania z pacjentem po urazie oraz szybkiego i sprawnego
wykonywania działań diagnostycznych i terapeutycznych. Podczas
realizacji treści dotyczących diagnostyki schorzeń występujących
u dzieci należy podkreślić znaczenie stosowania specyficznych metod
postępowania w trakcie badania.
W nauczaniu radiodiagnostyki ważne jest to, aby uczeń dostrzegł jak
bardzo zagadnienia diagnostyczne powiązane są z innymi dziedzinami
wiedzy medycznej, co da mu możliwość prawidłowego i bezpiecznego
wykorzystywania nabytych umiejętności zawodowych.
Nauczyciel może zaplanować inną kolejność realizacji treści ujętych
w programie radiodiagnostyki, a także dobrać różne przypadki kliniczne.
W wyniku realizacji programu przedmiotu uczeń powinien wykazywać
następujące postawy:
– podmiotowy stosunek do pacjenta,
– dbałość o aparaturę medyczną w miejscu pracy,
– odpowiedzialność za skutki swoich działań zawodowych,
– dbanie o samokształcenie i doskonalenie zawodowe,
– życzliwość w kontaktach międzyludzkich i gotowość współpracy
w grupie.
Zaleca się realizację programu przedmiotu następującymi metodami
nauczania: pokazu z instruktażem, tekstu przewodniego, metodą
przypadków. Zajęcia dydaktyczne należy prowadzić w pracowni
przedmiotowej w grupach do 10 osób.
Proponuje się następujący podział godzin na realizację
poszczególnych działów tematycznych.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Działy tematyczne
Wiadomości wstępne
Podstawy fizyki medycznej
Organizacja pracowni konwencjonalnej radiodiagnostyki
Diagnostyka konwencjonalna kości i stawów. Densytometria
kośćca
Organizacja nowoczesnej pracowni radiodiagnostyki
Środki cieniujące stosowane w radiodiagnostyce
Tomografia komputerowa
Rezonans magnetyczny
53
Orientacyjna
liczba godzin
2
8
2
6
2
2
8
6
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Badania izotopowe
Radiologia inwazyjna
Badania kontrastowe serca i dużych naczyń
Diagnostyka układu trawiennego
Badania kontrastowe układu moczowego
Diagnostyka chorób układu naczyniowego i chłonnego
Diagnostyka chorób narządów klatki piersiowej
Diagnostyka narządu rodnego
Diagnostyka układu hormonalnego i gruczołu piersiowego
Diagnostyka chorób ośrodkowego układu nerwowego
Ostre stany chirurgiczne
Specyfika badań w pediatrii
Razem
6
6
6
8
4
6
6
4
8
6
2
4
102
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
tematycznych mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić
pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki
szkoły.
Propozycje metod sprawdzania
edukacyjnych ucznia
i
oceny
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy prowadzić
systematycznie przez cały czas realizacji programu przedmiotu na
podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Ogólne kryteria
oceniania powinny obejmować:
– sprawdzanie poziomu nabytej wiedzy przez uczniów,
– sprawdzanie poprawności wnioskowania,
– ocenianie postawy uczniów wobec zagadnień związanych
z leczeniem chorych,
– ocenianie systematyczności i zaangażowania uczniów.
Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie wypowiedzi
ustnych oraz sprawdzianów pisemnych, testów osiągnięć szkolnych.
W procesie sprawdzania i oceniania można zastosować również
obserwację ukierunkowaną. Obserwując pracę uczniów należy zwrócić
uwagę na:
− operowanie zdobytą wiedzą,
− merytoryczną jakość wypowiedzi,
− prawidłowe stosowanie poznanych pojęć,
– znajomość podstaw fizycznych i technicznych metod obrazowania
w radiologii,
– znajomość podstaw symptomatologii radiologicznej,
– znajomość metod przeprowadzania badań radiologicznych.
Oceny należy dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen.
54
Literatura
Daniel B.: Atlas anatomii radiologicznej człowieka. PZWL, Warszawa
1998
Chapman S., Nakielny R.: Metody obrazowania radiologicznego. PZWL,
Kraków 2003
Guermazi A.: Medical Radiology. Diagnosting Imaging. Radiological
Imaging in Hematological Malignancies. Springer – Verlag, Berlin
Heidelberg 2004
Leszczyński S.: Radiologia, Tom I i II. PZWL, Warszawa 1990
Nowak S., Rudzki K., Piętka E., Czech E.: Zarys medycyny
nuklearnej,.PZWL, Warszawa 1998
Osborn G. Anne: Diagnostic Imaging – Brain. Anuisys Inc., Salt Lake
City, Utah 2004
Pruszyński B.: Diagnostyka obrazowa. Podstawy teoretyczne
i metodyka badań. PZWL, Warszawa 2000
Pruszyński B.: Radiologia, Diagnostyka obrazowa Rtg, TK, USG, MR
i radioizotopy. PZWL, Warszawa 2004
Slaby F., Jacobs F. R.: Anatomia radiologiczna. PZWL, Wrocław 1998
Sokołowska-Pituchowa J.: Anatomia człowieka. PZWL, Warszawa 2003
Stoller W. David,: Diagnostic Imaging – Orthopaedics. Anuisys Inc., Salt
Lake City, Utah 2004
Walecki J., Pruszyński B.: Leksykon radiologii i diagnostyki obrazowej.
PZWL, Warszawa 2003
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych oraz prawnych.
55
DIAGNOSTYKA OBRAZOWA
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
− wyjaśnić podstawowe pojęcia z zakresu diagnostyki obrazowej,
− scharakteryzować zasady bezpiecznej pracy w pracowniach
diagnostyki obrazowej,
− określić wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych,
− posłużyć się łacińskimi i angielskimi nazwami jednostek chorobowych,
− scharakteryzować zasady przygotowania pacjenta do badań
obrazowych,
− zastosować zasady etyki w pracy z pacjentem,
− dobrać pozycje i projekcje do badań rentgenowskich w obrębie
poszczególnych układów,
− określić trudności w zastosowaniu podstawowych projekcji i pozycji
do badań rentgenowskich i modyfikować je w zależności od stanu
pacjenta,
− scharakteryzować techniki i metody badań radiologicznych
stosowanych w diagnostyce stomatologicznej,
− scharakteryzować techniki i metody obrazowania w radiologii
interwencyjnej,
− określić zastosowanie radiologii interwencyjnej w terapii,
− scharakteryzować badania obrazowe gruczołu piersiowego,
− scharakteryzować procedury badania za pomocą tomografu
komputerowego,
− scharakteryzować procedury badania z zastosowaniem rezonansu
magnetycznego,
− scharakteryzować techniki i metody badań w diagnostyce izotopowej,
− scharakteryzować techniki i metody badań ultrasonograficznych,
− scharakteryzować środki cieniujące stosowane w diagnostyce
obrazowej,
− scharakteryzować zasady ochrony radiologicznej pacjenta i osoby
wykonującej badanie podczas badań radiologicznych,
− obliczyć warunki ekspozycji w zależności od rodzaju badania i stanu
pacjenta,
− scharakteryzować zasady obróbki chemicznej i fizycznej zdjęć,
− ocenić jakość techniczną i diagnostyczną badań obrazowych,
− zaprojektować algorytmy wykonywania badań obrazowych,
− zaprojektować realizację badań obrazowych w zależności od zlecenia
lekarskiego,
56
− zredagować ulotkę informacyjną dotyczącą przygotowania pacjentów
do określonych badań,
− scharakteryzować sposób postępowania z pacjentem od rozpoczęcia
badania do uzyskania wyniku.
Materiał nauczania
1. Cele i zadania diagnostyki obrazowej
Historia diagnostyki obrazowej. Metody i techniki obrazowania ciała
ludzkiego. Zastosowanie diagnostyki obrazowej w medycynie. Obowiązki
zawodowe technika elektroradiologa. Zasady etyki zawodowej.
Topografia pracowni rentgenografii i zakładu radiologii. Urządzenie
i wyposażenie poszczególnych pracowni diagnostyki obrazowej. Zasady
bezpiecznej pracy w pracowniach diagnostyki obrazowej – przepisy
bezpieczeństwa i higieny pracy, przeciwpożarowe i ochrony
radiologicznej.
Ćwiczenia:
• Rozróżnianie pojęć: rentgenografia, radiodiagnostyka, diagnostyka
obrazowa.
• Określanie zastosowania badań obrazowych w medycynie.
• Sporządzanie wykazu zadań zawodowych technika elektroradiologa.
• Analizowanie planów poszczególnych pracowni diagnostyki
obrazowej.
• Interpretowanie regulaminu pracy w pracowni rentgenografii.
• Interpretowanie regulaminu pracy w pracowni rezonansu
magnetycznego.
2. Zasady wykonywania badań w diagnostyce obrazowej
Podstawowa terminologia: promień centralny, wiązka promieniowania
rentgenowskiego, pozycja, projekcja, rzut, odległość OF. Kierunki
promienia centralnego. Płaszczyzny, linie i punkty orientacyjne
określające
projekcje.
Projekcje
stosowane
w
diagnostyce
rentgenowskiej. Zasady układania kaset do badań rentgenowskich.
Wskazania i przeciwwskazania do rentgenografii. Przygotowanie
psychiczne i fizyczne pacjenta do badania rentgenowskiego. Metody
doboru parametrów ekspozycji.
Pojęcia: rentgenografia, rentgenoskopia, tomografia komputerowa,
mammografia, pantomografia, fotofluorografia, ultrasonografia, rezonans
magnetyczny, badanie z użyciem środka cieniującego, środek cieniujący,
badania izotopowe, ultrasonografia.
57
Rodzaje zdjęć i obrazów diagnostycznych: sumacyjne, celowane,
upatrzone, styczne, kontaktowe, bezekranowe, sonograficzne,
bezpośrednio powiększone, stereograficzne, poligraficzne, telezdjęcia,
tomogram,
kontrastowe,
fotofluorograficzne,
mammogram,
pantomogram, scyntygram.
Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie.
Ćwiczenia:
• Zaznaczanie płaszczyzn, linii i punktów orientacyjnych na rycinie
pacjenta.
• Określanie projekcji i kierunku przebiegu promienia centralnego.
• Dobieranie i układanie kasety do rentgenografii dłoni, palca V, klatki
piersiowej, czaszki.
• Sporządzanie wykazu wskazań i przeciwwskazań do badań
rentgenowskich.
• Charakteryzowanie sposobu psychicznego przygotowania pacjenta
do badania obrazowego.
• Charakteryzowanie sposobu fizycznego przygotowania pacjenta
do badania obrazowego.
• Określanie metod doboru warunków ekspozycji.
• Obliczanie warunków ekspozycji w zależności od rodzaju badania,
stanu i wieku pacjenta.
• Dobieranie środków ochrony radiologicznej pacjenta.
• Dobieranie środków ochrony radiologicznej dla osoby wykonującej
badanie rentgenowskie.
• Rozróżnianie przykładowych rodzajów zdjęć.
3. Dokumentowanie badań rentgenowskich
Materiały fotograficzne stosowane w rentgenodiagnostyce i diagnostyce
obrazowej – rodzaje i charakterystyka. Elementy sensytometrii. Rodzaje,
budowa i zastosowanie ekranów wzmacniających. Kasety rentgenowskie
– budowa, rodzaje, formaty, konserwacja. Urządzenie i wyposażenie
ciemni
rentgenowskiej.
Techniki
obróbki
chemicznej
filmów
rentgenowskich: automatyczna, ręczna oraz filmów zębowych. Ciemnia
Hansena do obróbki chemicznej filmów zwojowych. Podstawowe
odczynniki chemiczne do obróbki filmów. Etapy obróbki chemicznej
i fizycznej zdjęcia rentgenowskiego. Obróbka końcowa zdjęć –
przygotowanie rentgenogramu do opisu. Archiwizacja badań
rentgenowskich.
58
Ćwiczenia:
• Rozróżnianie rodzajów błon rentgenowskich.
• Dobieranie materiałów fotograficznych do metody i techniki
obrazowania.
• Rozróżnianie rodzajów ekranów wzmacniających.
• Analizowanie instrukcji konserwacji kaset rentgenowskich.
• Projektowanie wyposażenia ciemni rentgenowskiej.
• Interpretowanie instrukcji obróbki chemicznej filmów rentgenowskich
dla różnego rodzaju ciemni.
• Rysowanie schematu działania odczynników chemicznych na filmy
rentgenowskie.
• Sporządzanie algorytmu postępowania technika elektroradiologa
podczas
wywoływania
rentgenogramu
i
przygotowania
do wydania.
4. Badania obrazowe kości i stawów kończyny górnej
Wskazania
i
przeciwwskazania
do
badań
rentgenowskich.
Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Zasady
wykonywania rentgenogramów. Zasady ochrony radiologicznej pacjenta
i osoby wykonującej badanie. Rodzaje zdjęć, oznakowanie zdjęć.
Projekcje i ułożenia do zdjęć rentgenowskich:
– kości i stawów poszczególnych palców,
– nadgarstka,
– kości i stawów dłoni,
– kości przedramienia,
– stawu łokciowego i jego struktur,
– kości ramiennej i stawu ramiennego,
– stawu barkowego,
– obojczyka i stawów mostkowo-obojczykowych,
– łopatki,
– porównawczych kości i stawów kończyny górnej wolnej.
Zastosowanie ultrasonografii, tomografii komputerowej, rezonansu
magnetycznego, diagnostyki izotopowej w obrazowaniu kości i stawów
kończyny górnej.
Ćwiczenia:
• Sporządzanie wykazu wskazań do rentgenografii kości i stawów ręki.
• Określanie
przeciwwskazań
do
standardowego
badania
rentgenowskiego stawu łokciowego.
• Modyfikowanie standardowych ułożeń do rentgenografii stawu
łokciowego w przykurczu.
59
• Planowanie wykonania rentgenografii stawu barkowego u: pacjenta
z opatrunkiem, osoby nieprzytomnej, dziecka.
• Dobieranie osłon rentgenowskich pacjenta do poszczególnych
projekcji.
5.Diagnostyka obrazowa kości i stawów kończyny dolnej i miednicy
Wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych. Przygotowanie
psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Zasady wykonywania
rentgenogramów. Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej
badanie. Rodzaje zdjęć, oznakowanie zdjęć. Projekcje i ułożenia
do zdjęć rentgenowskich:
– kości i stawów palców stopy,
– kości i stawów stopy (śródstopia, stępu),
– stopy z obciążeniem,
– kości i stawów obu stóp (porównawcze),
– stawu skokowo-goleniowego i stawu skokowo-piętowo-łódkowego,
– stawu skokowego w obciążeniu,
– stawu skokowego w naprężeniu,
– kości podudzia,
– stawu kolanowego,
– stawu kolanowego i rzepki (czynnościowe),
– stawu kolanowego w obciążeniu,
– stawów kolanowych (porównawcze),
– rzepki,
– kości udowej,
– kości udowych (porównawcze),
– stawu biodrowego,
– szyjki kości udowej,
– stawów biodrowych (porównawcze),
– spojenia łonowego,
– talerza kości biodrowej,
– stawów krzyżowo-biodrowych,
– miednicy,
– kończyn (pomiarowe).
Zastosowanie ultrasonografii, tomografii komputerowej, rezonansu
magnetycznego, diagnostyki radioizotopowej w obrazowaniu kości
i stawów kończyny dolnej i miednicy.
60
Ćwiczenia:
• Dobieranie metod diagnostyki obrazowej do badania kości i stawów
kończyny dolnej.
• Określanie przeciwwskazań do standardowego badania stawów
biodrowych.
• Modyfikowanie standardowych ułożeń do rentgenografii stawu
kolanowego.
• Planowanie wykonania rentgenografii stawu biodrowego u: pacjenta
przed operacją, pacjenta po operacji, dziecka.
• Dopasowywanie osłon rentgenowskich pacjenta do poszczególnych
projekcji.
• Planowanie wykonania badania pomiarowego kończyn dolnych.
• Planowanie wykonania badania stawu skokowego za pomocą
rezonansu magnetycznego.
6. Badania obrazowe kręgosłupa
Wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych kręgosłupa.
Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Zasady
wykonywania badań obrazowych kręgosłupa. Metody badań obrazowych
kręgosłupa – rentgenografia, tomografia komputerowa, rezonans
magnetyczny, diagnostyka radioizotopowa. Rodzaje zdjęć, oznakowanie
zdjęć. Projekcje i ułożenia do zdjęć rentgenowskich – kręgów szyjnych,
kręgów szczytowego i obrotowego, kręgów piersiowych, kręgów
lędźwiowych, przestrzeni międzykręgowej L5-S1, kręgów krzyżowych,
kości guzicznej, czynnościowe kręgosłupa, w diagnostyce skolioz.
Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie.
Ćwiczenia:
• Określanie przeciwwskazań do badania rentgenowskiego kręgosłupa.
• Modyfikowanie standardowych ułożeń do rentgenografii odcinka
szyjnego kręgosłupa u pacjenta nieprzytomnego.
• Planowanie wykonania rentgenografii kręgosłupa u pacjenta przed
operacją i pacjenta po operacji.
• Dopasowywanie osłon rentgenowskich pacjenta do poszczególnych
projekcji.
• Planowanie wykonania tomografii komputerowej kręgów L5-S1.
7. Badania obrazowe czaszki i struktur wewnątrzczaszkowych
Wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych. Przygotowanie
psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Zasady wykonywania badań
czaszki. Płaszczyzny i linie charakterystyczne w obrazowaniu czaszki.
Metody badań czaszki i struktur wewnątrzczaszkowych – rentgenografia,
61
tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, ultrasonografia,
diagnostyka radioizotopowa. Rodzaje zdjęć, oznakowanie zdjęć.
Projekcje i ułożenia do zdjęć rentgenowskich:
– czaszki,
– siodełka tureckiego,
– kości skroniowej,
– kości skroniowych (porównawcze),
– twarzoczaszki,
– kości nosowych,
– łuku jarzmowego,
– łuków jarzmowych (porównawcze),
– oczodołów,
– kanału nerwu wzrokowego,
– zatok przynosowych,
– żuchwy,
– bródki,
– stawu skroniowo-żuchwowego,
– stawu skroniowo-żuchwowego (czynnościowe),
– stawów skroniowo-żuchwowych (porównawcze).
Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie.
Ćwiczenia:
• Określanie przeciwwskazań do standardowego badania żuchwy.
• Modyfikowanie standardowych ułożeń do rentgenografii czaszki u:
pacjenta nieprzytomnego, pacjenta z podejrzeniem urazu kręgosłupa
szyjnego, dziecka w wieku wczesnoszkolnym, niemowlęcia, osoby
będącej pod wpływem alkoholu.
• Planowanie wykonania badania obrazowego kości skroniowej u osoby
przytomnej i nieprzytomnej.
• Dopasowywanie osłon rentgenowskich pacjenta do poszczególnych
projekcji.
8. Badania rentgenowskie w diagnostyce stomatologicznej
Wskazania i przeciwwskazania do badania rentgenowskiego
w stomatologii. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta
do badania. Zasady wykonywania badań w rentgenodiagnostyce
stomatologicznej. Metody badań wizualizacyjnych w stomatologii.
Rodzaje zdjęć rentgenowskich wykorzystywanych w stomatologii,
oznakowanie zdjęć. Ogólne zasady wykonywania zdjęć rentgenowskich:
wewnątrzustnych, zewnątrzustnych, pantomograficznych, żuchwy,
stawów skroniowo-żuchwowych, kości skroniowej. Projekcje i ułożenia
do zdjęć rentgenowskich: zębów techniką kąta prostego, zębów techniką
izometrii wg Cieszyńskiego, zgryzowych zębów szczęki, zgryzowych
62
zębów żuchwy, koron zębowych. Technika pantomografii. Modyfikacje
ułożeń rentgenowskich u dzieci. Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby
wykonującej badanie.
Ćwiczenia:
• Określanie wskazań do wykonywania badań różnymi technikami.
• Przygotowywanie psychiczne i fizyczne pacjenta do rentgenografii
wewnątrzustnej.
• Przygotowywanie psychiczne i fizyczne pacjenta do pantomografii.
• Sporządzanie algorytmu wykonywania rentgenografii kła górnego
lewego.
• Porównywanie zalet i wad badań wykonywanych techniką kąta
prostego i izometrii Cieszyńskiego.
• Planowanie wykonania rentgenografii zgryzowej u dziecka oraz
rentgenografii siekaczy górnych u osoby niesłyszącej.
• Dopasowywanie osłon rentgenowskich pacjenta do poszczególnych
technik badań.
9. Diagnostyka obrazowa kości i narządów klatki piersiowej.
Obrazowanie jamy brzusznej
Wskazania i przeciwwskazania do badania rentgenowskiego kości klatki
piersiowej. Wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych płuc.
Wskazania i przeciwwskazania do badania rentgenowskiego sylwetki
serca i śródpiersia.
Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Zasady
wykonywania badań.
Zastosowanie rentgenografii, rentgenoskopii, tomografii komputerowej,
ultrasonografii, rezonansu magnetycznego, badania radioizotopowego
w obrazowaniu kości i narządów klatki piersiowej:
Rodzaje zdjęć, oznakowanie zdjęć.
Projekcje i ułożenia do badań obrazowych:
– żeber,
– mostka,
– krtani,
– tchawicy,
– klatki piersiowej (płuc i sylwetki serca),
– klatki piersiowej z zacieniowanym przełykiem (na sylwetkę serca),
– szczytów płuc,
– klatki piersiowej w pozycji wiszącej (w bobiksie),
– klatki piersiowej przy łóżku pacjenta,
– klatki piersiowej poziomą wiązką promieni,
– przepony,
Projekcje i ułożenia do badania małoobrazkowego płuc i serca.
63
Wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych jamy brzusznej.
Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Zasady
wykonywania badań w diagnostyce ciała obcego w przełyku,
niedrożności jelit, perforacji przewodu pokarmowego.
Zastosowanie rentgenografii, rentgenoskopii, ultrasonografii, tomografii
komputerowej, rezonansu magnetycznego w obrazowaniu jamy
brzusznej. Rodzaje zdjęć, oznakowanie zdjęć.
Projekcje i ułożenia do zdjęć rentgenowskich:
– jamy brzusznej w pozycji leżącej,
– jamy brzusznej w pozycji stojącej,
– jamy brzusznej poziomą wiązką promieni w pozycji leżącej,
– jamy brzusznej w pozycji wiszącej u niemowlęcia.
Prezentacje jamy brzusznej w ultrasonografii. Skanowanie jamy
brzusznej w tomografii komputerowej. Zastosowanie rezonansu
magnetycznego w diagnostyce schorzeń w obrębie jamy brzusznej.
Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie.
Ćwiczenia:
• Określanie wskazań do wykonywania badań płuc różnymi metodami.
• Określanie przeciwwskazań do standardowego zdjęcia tylnoprzedniego klatki piersiowej.
• Modyfikowanie standardowych ułożeń do rentgenografii klatki
piersiowej u: noworodka na oddziale noworodków, niemowlęcia
w pracowni rentgenografii, dziecka w wieku wczesnoszkolnym, osoby
dorosłej na sali chorych, osoby nieprzytomnej na oddziale intensywnej
opieki
medycznej,
osoby
niepełnosprawnej
w
gabinecie
rentgenografii.
• Charakteryzowanie na podstawie filmu dydaktycznego przebiegu
badania rentgenowskiego sylwetki serca z zastosowaniem
zacieniowania przełyku.
• Dopasowywanie osłon rentgenowskich pacjenta do poszczególnych
projekcji.
• Określanie wskazań do badania obrazowego jamy brzusznej różnymi
metodami.
• Określanie przeciwwskazań do standardowego badania jamy
brzusznej.
• Planowanie diagnostyki obrazowej jamy brzusznej u noworodka
i pacjentki w ciąży.
• Dopasowywanie osłon rentgenowskich pacjenta do poszczególnych
projekcji.
64
10. Środki cieniujące w diagnostyce obrazowej
Środki cieniujące – definicja, podział. Sposoby podawania środków
cieniujących. Skutki uboczne badań z użyciem środka cieniującego –
zapobieganie powikłaniom. Postępowanie przy dożylnym podawaniu
środków
cieniujących.
Zastosowanie
środków
cieniujących
w:
rentgenografii,
rentgenoskopii,
tomografii
komputerowej,
mammografii, rezonansie magnetycznym, ultrasonografii.
Ćwiczenia:
• Dobieranie środków cieniujących do wykonania określonych badań
obrazowych.
• Klasyfikowanie środków cieniujących.
• Określanie sposobu podania wybranych środków cieniujących.
• Opracowywanie schematu blokowego podawania środka cieniującego
drogą dożylną.
• Sprawdzanie i uzupełnianie zestawu przeciwwstrząsowego.
• Opracowywanie schematu udzielania pierwszej pomocy w przypadku
wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego po podaniu środka
cieniującego.
11. Badania obrazowe przewodu pokarmowego, dróg żółciowych,
wątroby i trzustki
Wskazania do badania radiologicznego i ultrasonografii poszczególnych
odcinków przewodu pokarmowego. Wskazania do badań obrazowych
dróg żółciowych i trzustki. Przeciwwskazania do badań. Przygotowanie
psychiczne i fizyczne pacjenta do badań. Środki cieniujące stosowane
w diagnostyce obrazowej przewodu pokarmowego, dróg żółciowych,
wątroby i trzustki – rodzaj, dawka, sposób podania.
Metody i techniki badań: sialografia, rentgenoskopia przełyku,
rentgenoskopia żołądka i dwunastnicy, pasaż przewodu pokarmowego,
badanie dwukontrastowe jelita grubego, duodenografia dwunastnicy,
cholecystografia
doustna,
cholangiocholecystografia
dożylna,
cholangiografia, endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna,
splenoportografia, tomografia komputerowa, ultrasonografia, rezonans
magnetyczny, badanie radioizotopowe. Rodzaje zdjęć, oznakowanie
zdjęć.
Projekcje i ułożenia do zdjęć rentgenowskich:
− przełyku ze środkiem cieniującym,
− jamy brzusznej po wlewie doodbytniczym,
− jelita grubego techniką promienia poziomego w badaniu
dwukontrastowym,
65
− jelita grubego techniką promienia pionowego w
dwukontrastowym,
− prawego podżebrza.
Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie.
badaniu
Ćwiczenia:
• Określanie wskazań do wykonania badań poszczególnych struktur
układu pokarmowego.
• Określanie przeciwwskazań do badań z użyciem środka cieniującego.
• Redagowanie ulotki informacyjnej dla pacjenta dotyczącej fizycznego
przygotowania
do
rentgenoskopii
żołądka
i
dwunastnicy,
cholecystografii doustnej, scyntygrafii wątroby oraz przebiegu tych
badań.
• Dobieranie osłon rentgenowskich pacjenta do poszczególnych badań.
12. Diagnostyka obrazowa układu moczowego
Wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych układu
moczowego. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badań.
Środki cieniujące stosowane w diagnostyce obrazowej ukłądu
moczowego – rodzaj, dawka, sposób podania.
Metody badań: urografia, pielografia, cystografia, ureterocystografia
mikcyjna,
ultrasonografia,
tomografia
komputerowa,
rezonans
magnetyczny, badanie radioizotopowe. Rodzaje zdjęć, oznakowanie
zdjęć.
Projekcje i ułożenia do: zdjęć przeglądowych jamy brzusznej, urografii,
zdjęć celowanych na nerki, zdjęć przednio-tylnych jamy brzusznej
w pozycji stojącej, zdjęć pęcherza moczowego, zdjęć cewki moczowej.
Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie.
Ćwiczenia:
• Dobieranie metod i technik do badania części układu moczowego
z uwzględnieniem wstępnej diagnozy lekarskiej.
• Określanie przeciwwskazań do wykonywania badań z użyciem środka
cieniującego.
• Określanie specyfiki wykonywania badań układu moczowego u kobiet
i mężczyzn oraz dzieci.
• Redagowanie ulotki informacyjnej dla pacjenta dotyczącej fizycznego
przygotowania do urografii i ureterocystografii mikcyjnej oraz
przebiegu tych badań.
• Dobieranie osłon rentgenowskich do rentgenografii poszczególnych
części układu moczowego.
66
13. Badania wizualizacyjne narządów rodnych i gruczołu
piersiowego
Wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych narządów
rodnych. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania.
Metody badań: histerosalpingografia, histerografia, pelwigrafia,
ultrasonografia. Rodzaje zdjęć, oznakowanie zdjęć.
Projekcje i ułożenia do histerosalpingografii.
Techniki badania ultrasonograficznego w ginekologii i położnictwie.
Wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych gruczołu..
Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjentki do badania.
Metody badań: mammografia, galaktografia (mammografia kontrastowa),
sonomammografia, termografia sutka, rezonans magnetyczny,
mammoscyntygrafia.
Rodzaje zdjęć – standardowe, celowane, powiększone. Oznakowanie
zdjęć.
Projekcje i ułożenia do zdjęć mammograficznych:
− projekcja skośna,
− projekcja cranio-caudalna,
− projekcja boczna,
− projekcje dodatkowe(np.: cranio-caudalna rozszerzona bocznie,
− dolinowa, Kleopatry).
Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie.
Ćwiczenia:
• Charakteryzowanie przebiegu histerosalpingografii na podstawie
opisu badania lub filmu dydaktycznego.
• Określanie przeciwwskazań do wykonania histerosalpingografii.
• Dobieranie metody i techniki badania gruczołu piersiowego
w zależności od wstępnej diagnozy lekarskiej i wieku pacjentki.
• Określanie przeciwwskazań do galaktografii.
• Redagowanie ulotki informacyjnej dla pacjentki dotyczącej fizycznego
przygotowania do mammografii oraz jej przebiegu.
• Charakteryzowanie sposobów ochrony radiologicznej pacjenta
i osoby wykonującej badanie podczas wykonywania mammografii.
14. Badania obrazowe w diagnostyce układu nerwowego
Wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych układu
nerwowego. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania.
Metody i techniki badań obrazowych układu nerwowego: radikulografia,
mielografia, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny,
ultrasonografia przezciemiączkowa, badanie radioizotopowe. Rodzaje
zdjęć, oznakowanie zdjęć.
67
Projekcje i ułożenia do zdjęć rentgenowskich w radikulografii
i w mielografii.
Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie.
Ćwiczenia:
• Dobieranie metod i technik badania układu nerwowego w zależności
od wstępnej diagnozy lekarskiej.
• Określanie przeciwwskazań do radikulografii.
• Redagowanie ulotki informacyjnej dla pacjenta dotyczącej fizycznego
przygotowania i przebiegu tomografii komputerowej rdzenia
kręgowego.
15. Badania obrazowe naczyń krwionośnych i serca
Wskazania i przeciwwskazania do badań naczyniowych z użyciem
promieni rentgenowskich. Wyposażenie pracowni do wykonywania
badań naczyniowych. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta
do badania. Przebieg badania. Postępowanie z pacjentem po badaniu.
Współpraca w zespole diagnostycznym.
Zastosowanie angiografii, cyfroangiografii substrakcyjnej, arteriografii,
flebografii, limfografii, koronarografia, ultrasonografii Dopplerowskiej,
tomografii komputerowej, badań radioizotopowych (scyntygrafii)
w obrazowaniu naczyń krwionośnych i serca
Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie.
Ćwiczenia:
• Definiowanie pojęć: angiografia, arteriografia, flebografia, limfografii.
• Sporządzanie wykazu wskazań do wykonania angiografii,
ultrasonografii naczyń, tomografii komputerowej i scyntygrafii.
• Określanie przeciwwskazań do koronarografii.
• Dobieranie
środków
cieniujących
do
określonych
badań
naczyniowych.
• Redagowanie ulotki informacyjnej dla pacjenta dotyczącej przebiegu
i fizycznego przygotowania do: koronarografii, cyfroangiografii
mózgowej, flebografii oraz postępowania po ich wykonaniu.
• Określanie sposobów ochrony radiologicznej pacjenta i personelu
podczas badania obrazowego naczyń.
68
16. Elementy radiologii interwencyjnej
Wskazania i przeciwwskazania do wykonywania radiologicznych
zabiegów
interwencyjnych.
Wyposażenie
pracowni
radiologii
interwencyjnej. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do
zabiegu. Przebieg zabiegu. Postępowanie z pacjentem po zabiegu.
Techniki terapeutyczne: embolizacja tętnic, rekanalizacja tętnic,
tromboliza celowana, przezskórna celowana farmakoterapia, usuwanie
ciał obcych z układu sercowo-naczyniowego, nieoperacyjne usuwanie
kamieni żółciowych, radiologia interwencyjna w terapii nowotworów.
Ochrona radiologiczna pacjenta i zespołu terapeutycznego.
Ćwiczenia:
• Definiowanie
pojęć:
radiologia
interwencyjna,
embolizacja,
rekanalizacja tętnic, tromboliza celowana.
• Określanie wskazań do radiologicznych zabiegów interwencyjnych.
• Określanie wskazań do embolizacji, trombolizy celowanej
i rekanalizacji tętnic.
• Określanie
przeciwwskazań
do
radiologicznych
zabiegów
interwencyjnych.
• Redagowanie ulotki informacyjnej dla pacjenta dotyczącej przebiegu
oraz fizycznego przygotowania do embolizacji i rekanalizacji tętnic
oraz do nieoperacyjnego usuwania kamieni żółciowych.
• Dobieranie sposobów ochrony radiologicznej pacjenta i personelu
podczas zabiegu.
17. Tomografia komputerowa. Rezonans magnetyczny
Wskazania
i
przeciwwskazania
do
wykonywania
tomografii
komputerowej. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta
do badania. Technika tomografii komputerowej. Projekcje do zdjęć
tomograficznych:
− kości długich i stawów,
− kręgosłupa,
− czaszki i struktur wewnątrzczaszkowych,
− narządów klatki piersiowej,
− jamy brzusznej.
Wskazania i przeciwwskazania do badania rezonansem magnetycznym.
Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Zasady
wykonywania badań rezonansem magnetycznym. Projekcje do badania
rezonansem magnetycznym:
− kości długich i stawów, mięśni,
− kręgosłupa,
− czaszki i struktur wewnątrzczaszkowych,
69
− krtani,
− narządów klatki piersiowej,
− jamy brzusznej,
− gruczołu piersiowego.
Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie.
Ćwiczenia:
• Planowanie wykonania tomografii komputerowej komór mózgu,
śródpiersia, trzustki i wątroby.
• Określanie wskazań i przeciwwskazań do wykonania badania przy
użyciu rezonansu magnetycznego.
• Planowanie wykonania badania stawu skokowego i stawu biodrowego
przy użyciu rezonansu magnetycznego.
18. Specyfika wykonywania badań obrazowych u dzieci
Wskazania i przeciwwskazania do wykonywania badań rentgenowskich
u dzieci. Przygotowanie psychiczne i fizyczne dziecka do badania
w zależności od wieku. Zastosowanie rentgenografii, rentgenoskopii,
radiologicznych badań z użyciem środka cieniującego, ultrasonografii,
tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego w diagnozowaniu
schorzeń u dzieci. Ochrona radiologiczna dziecka, osoby wykonującej
badanie oraz osoby towarzyszącej dziecku.
Ćwiczenia:
• Dobieranie metody i techniki badania obrazowego dzieci
w zależności od wieku, płci i wstępnej diagnozy lekarskiej.
• Określanie przeciwwskazań do badań radiologicznych u dzieci.
• Charakteryzowanie sposobów psychicznego przygotowania dzieci
w różnym wieku do badania radiologicznego.
• Redagowanie
ulotki
informacyjnej
dotyczącej
przebiegu
i fizycznego przygotowania dziecka do ureterocystografii mikcyjnej,
tomografii komputerowej czaszki, rezonansu magnetycznego stawu
kolanowego.
• Dobieranie środków ochrony radiologicznej dziecka, personelu
i osoby towarzyszącej.
19. Jakość w diagnostyce obrazowej
Normalizacja wywoływania: czas, zużycie i regeneracja wywoływacza,
zużycie utrwalacza. Dobór parametrów ekspozycji. Tabela ekspozycji.
Dobór wysokości napięcia (kV), reguła Longmora. Dobór natężenia
prądu (mAs). Zasady przeliczania warunków ekspozycji. System
zapewnienia jakości w diagnostyce radiologicznej. Kryteria dobrego
70
diagnostycznie obrazu radiologicznego. Testy kontrolne pomieszczeń,
sprzętu rentgenowskiego i materiałów. Kontrola procesu obróbki
chemicznej – obsługa ciemni, kontrola sensytometryczna procesu
obróbki.
Analiza
zdjęć
odrzuconych.
Procedury
kontrolne
w rentgenografii, mammografii, tomografii komputerowej, ultrasonografii,
radiologii interwencyjnej, radiografii cyfrowej, teleradiografii, rezonansie
magnetycznym, diagnostyce izotopowej. Rola technika elektroradiologa
w systemie zapewnienia jakości.
Ćwiczenia:
• Ustalanie czasu wywoływania określonych zdjęć i zużycia
wywoływacza.
• Ustalanie czasu utrwalania określonych zdjęć i zużycia utrwalacza.
• Dobieranie parametrów ekspozycji do techniki badania, projekcji,
stanu i wieku pacjenta.
• Porównywanie warunków ekspozycji dla poszczególnych badań.
• Charakteryzowanie
cech
dobrego
technicznie
zdjęcia
rentgenowskiego.
• Planowanie wykonania testu kontrolnego pracowni rentgenografii,
aparatu rentgenowskiego, mammografu, filmów rentgenowskich oraz
ciemni.
• Charakteryzowanie i porównywanie zdjęć dobrych technicznie
i odrzuconych.
Środki dydaktyczne
Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przepisy ochrony przeciwpożarowej.
Akty prawne dotyczące: prawa atomowego, warunków, jakie powinny
spełniać
pracownie
rentgenowskie,
zasad
pracy
związanej
z posługiwaniem się aparatami rentgenowskimi, warunków wydawania
zezwoleń na działalność związaną z wykorzystywaniem energii
atomowej w tym także aparatów rentgenowskich.
Kodeks Pracy.
Karta Praw Pacjenta.
Przepisy dotyczące ochrony radiologicznej, instrukcje ramowe.
Regulaminy pracowni diagnostyki obrazowej.
Katalogi aparatury do badań obrazowych.
Aparat rentgenowski lub schemat aparatu rentgenowskiego.
Schematy i zdjęcia fotograficzne: aparatury do badań naczyniowych,
mammografu, pantomografu, tomografu komputerowego, ultrasonografu,
rezonansu magnetycznego.
71
Plan topograficzny zakładu radiologii.
Plany topograficzne pracowni diagnostyki obrazowej.
Przykładowe:
rentgenogramy,
mammogramy,
pantomogramy,
tomogramy,
obrazy
ultrasonograficzne,
obrazy
z
rezonansu
magnetycznego, scyntygramy.
Kasety rentgenowskie.
Osłony zabezpieczające przed promieniowaniem rentgenowskim.
Foliogramy obrazujące sposoby ułożeń rentgenowskich.
Foliogramy ilustrujące techniki wykonywania tomografii komputerowej,
rezonansu magnetycznego, badania radioizotopowego, ultrasonografii.
Przykładowe środki cieniujące lub ulotki reklamowe, opakowania.
Zestawy do wykonywania różnego rodzaju badań.
Filmy dydaktyczne dotyczące wykonywania: badań naczyniowych,
radiologicznych zabiegów interwencyjnych, radiologicznych badań
stomatologicznych,
tomografii
komputerowej,
rezonansu
magnetycznego, ultrasonografii, badania radioizotopowego.
Algorytmy wykonywania badań rentgenowskich.
Programy
komputerowe
dotyczące
wykonywania
tomografii
komputerowej oraz innych badań obrazowych.
Tabele ekspozycji.
Uwagi o realizacji
Program przedmiotu obejmuje zagadnienia dotyczące diagnostyki
obrazowej i radiologii interwencyjnej. Podczas realizacji tych treści
należy korzystać z wiedzy uczniów opanowanej w czasie nauczania
przedmiotów: Anatomia z fizjologią, Patologia, Anatomii radiologiczna,
Ochrona radiologiczna, Radiodiagnostyka. Należy również odwoływać
się znajomości podstawowych pojęć z zakresu geometrii przestrzennej,
matematyki i fizyki.
W celu osiągnięcia założonych celów kształcenia, zwiększenia
aktywności uczniów i rozwijania ich zdolności poznawczych wskazane
jest stosowanie następujących metod nauczania: pogadanka, wykład
konwersatoryjny, wykład problemowy, metoda sytuacyjna, metoda
przypadków, dyskusja problemowa, pokaz z objaśnieniem.
Podczas realizacji treści dotyczących rentgenografii kośćca należy
zwrócić uwagę na to, że poszczególne projekcje powinno się wykonywać
w najwygodniejszej dla pacjenta pozycji – siedzącej, stojącej lub leżącej.
Istotne jest również zwrócenie uwagi na możliwość modyfikowania
ułożeń ze względu na stan i wiek pacjenta, diagnozę wstępną oraz
możliwość zastosowania innych metod jak na przykład.: ultrasonografia
stawów biodrowych u dzieci, tomografia komputerowa lub rezonans
magnetyczny u sportowców po urazach stawów.
72
Realizując treści dotyczące rentgenografii klatki piersiowej
i jamy brzusznej należy zwrócić uwagę na to, że pewne projekcje
powinno się wykonywać w pozycjach warunkujących potwierdzenie lub
wykluczenie wstępnej diagnozy lekarskiej, czyli w pozycji stojącej lub
leżącej, wiązką poziomą lub pionową. Istotne jest również wskazanie
możliwości modyfikacji ułożeń w zależności od stanu i wieku pacjenta.
Podczas realizacji treści dotyczących wizualizacji narządów rodnych
oraz gruczołu piersiowego należy zwrócić uwagę na zastosowanie
ultrasonografii w diagnostyce ginekologicznej i położniczej oraz wczesnej
diagnostyce patologii gruczołu piersiowego. Ważne jest również
uświadomienie uczniom konieczności samobadania piersi (badanie
palpacyjne) oraz profilaktyki raka sutka u mężczyzn. Istotne jest
zwrócenie uwagi na dostosowanie poszczególnych metod badania sutka
do wieku pacjentki (obraz radiologiczny sutka).
Podczas realizacji treści dotyczących badań poszczególnych układów
i narządów z użyciem środka cieniującego należy zwrócić uwagę
na trudności w zastosowaniu poszczególnych badań związane
ze stanem i wiekiem pacjenta. Prowadzący zajęcia powinien wskazać
przykłady modyfikacji ułożenia i badań ze względu na wstępną diagnozę
lekarską i przebieg badania, a także możliwość wystąpienia powikłań
podczas badań oraz skutków ubocznych związanych z podaniem środka
cieniującego.
Treści programowe dotyczące tomografii komputerowej, rezonansu
magnetycznego i diagnostyki radioizotopowej powinny być realizowane
pod kątem techniki wykonania oraz zastosowania tych badań
w diagnostyce poszczególnych układów i narządów. Inne aspekty
przedstawionych zagadnień realizowane są na zajęciach z przedmiotów:
Fizyczne
i
techniczne
podstawy
elektroradiologii,
Aparatura
elektromedyczna, Rradiodiagnostyka.
Niezmiernie ważne jest również zwrócenie uwagi na stosowanie
zasad etycznych podczas realizacji zadań zawodowych.
Zajęcia należy realizować w pracowni przedmiotowej.
73
Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych
działów tematycznych.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
Działy tematyczne
14.
15.
16.
17.
Cele i zadania diagnostyki obrazowej
Zasady wykonywania badań w diagnostyce obrazowej
Dokumentowanie badań rentgenowskich
Badania obrazowe kości i stawów kończyny górnej
Diagnostyka obrazowa kości i stawów kończyny dolnej
i miednicy
Badania obrazowe kręgosłupa
Badania obrazowe czaszki i struktur wewnątrzczaszkowych
Badania rentgenowskie w diagnostyce stomatologicznej
Diagnostyka obrazowa kości i narządów klatki piersiowej.
Obrazowanie jamy brzusznej
Środki cieniujące w diagnostyce obrazowej
Badania obrazowe przewodu pokarmowego, dróg żółciowych,
wątroby i trzustki
Diagnostyka obrazowa układu moczowego
Badania wizualizacyjne narządów rodnych i gruczołu
piersiowego
Badania obrazowe w diagnostyce układu nerwowego
Badania obrazowe naczyń krwionośnych i serca
Elementy radiologii interwencyjnej
Tomografia komputerowa. Rezonans magnetyczny
18.
19.
Specyfika wykonywania badań obrazowych u dzieci
Jakość w diagnostyce obrazowej
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Orientacyjna
liczba godzin
4
4
8
8
8
6
12
4
8
4
4
4
6
4
4
4
8
4
4
Razem
108
Podane w tabeli liczby godzin przeznaczonych na realizację
poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może
wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu
do specyfiki szkoły.
Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć
edukacyjnych ucznia
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać
systematycznie przez cały czas realizacji programu nauczania
przedmiotu, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.
74
Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie:
− sprawdzianów ustnych i pisemnych,
− testów osiągnięć szkolnych,
− obserwacji wykonywania ćwiczeń.
Oceniając wypowiedzi uczniów należy zwracać uwagę na operowanie
zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi, prawidłowe
stosowanie i rozumienie pojęć z zakresu diagnostyki obrazowej,
umiejętność analizy problemu, syntezy wiadomości z różnych dziedzin
wiedzy oraz poprawność wnioskowania.
Dokonując oceny realizacji ćwiczeń i pracy uczniów w grupach
proponuje się zwrócić uwagę na:
− trafność koncepcji i przejrzystość jej przedstawienia,
− styl pracy poszczególnych członków grupy,
− odpowiedzialność za realizację zadania,
− umiejętność analizy i syntezy,
− poprawność wnioskowania,
− umiejętność przedstawienia rozwiązania problemu.
Szczególnej ocenie powinny podlegać umiejętności:
− posługiwania się terminologią z zakresu diagnostyki obrazowej,
− określania wskazań i przeciwwskazań do poszczególnych badań
obrazowych,
− posługiwania się łacińskimi i angielskimi nazwami jednostek
chorobowych,
− przygotowania psychicznego i fizycznego pacjenta do badania
obrazowego,
− stosowania zasady etyki w pracy z pacjentem,
− dobierania metod i technik do obrazowania poszczególnych struktur
ciała ludzkiego,
− -dobierania pozycji i projekcji do badań obrazowych w obrębie
poszczególnych układów,
rozpoznawania trudności w zastosowaniu podstawowych projekcji
i pozycji do badań radiologicznych oraz możliwości ich modyfikacji
ze względu na stan pacjenta.Po zakończeniu realizacji programu
przedmiotu proponuje się zastosowanie testu osiągnięć szkolnych lub
zlecenie uczniom samodzielnego opracowania projektu określonego
badania.
W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich,
stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osiągnięć uczniów.
Oceny należy dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen.
75
Literatura
Boone R.J.: Pozycjonowanie w radiografii klasycznej. Czelej, Lublin 2001
Borejko M., Dziak A.: Badanie radiologiczne w ortopedii. PZWL,
Warszawa 1988
Dziukowa J. (red.): Mammografia w diagnostyce raka sutka. Bel Copr.
,Warszawa 1998
Gorczyca R., Wiśniewski K.: Ochrona radiologiczna w pracowni
rentgenowskiej. EX-POLON, Warszawa 1997
Leszczyński St. (red.): Radiologia. Tom I-III. PZWL, Warszawa 1984
Marchiori D.M.: Radiologia kliniczna. Czelej, Lublin 1999
Pruszyński B. (red.): Diagnostyka obrazowa. Podstawy teoretyczne
i metodyka badań. PZWL, Warszawa 2000
Trzetrzewiński W., Zarembowski W.: Metodyka i technika badania
rentgenowskiego. PZWL, Warszawa 1965
Whaites E.: Podstawy radiodiagnostyki stomatologicznej. Sanmedica,
Warszawa 1994
Zgliczyński S.L. (red.): Radiologia. , PZWL, Warszawa 1989
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.
76
DIAGNOSTYKA ELEKTROMEDYCZNA
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
− scharakteryzować zadania zawodowe technika elektroradiologa
w zakresie diagnostyki elektromedycznej,
− scharakteryzować zasady bezpiecznej pracy w pracowniach
diagnostyki elektromedycznej,
− rozpoznać sprzęt potrzebny do wykonania badań elektromedycznych,
− scharakteryzować zasady fizycznego i psychicznego przygotowania
pacjenta do badań elektromedycznych zgodnie ze zleceniem
lekarskim,
− dobrać metodę i technikę badania zgodnie ze zleceniem i wstępną
diagnozą lekarską,
− ustawić parametry aparatury elektromedycznej,
− rozpoznać i eliminować artefakty w zapisie badania,
− scharakteryzować zapisy badań elektromedycznych,
− porozumieć się z osobą niesłyszącą,
− scharakteryzować
zasady
przeprowadzania
badań
elektromedycznych u dzieci,
− scharakteryzować przebieg badań elektromedycznych i dokonać
interpretacji wyniku badania,
− udokumentować wykonanie badań elektromedycznych,
− zaproponować wykonanie badań dodatkowych.
Materiał nauczania
1. Elektrokardiografia
Zadania
zawodowe
technika
elektroradiologa
w
pracowni
elektrokardiografii. Wyposażenie pracowni elektrokardiografii. Podstawy
elektrokardiografii. Rejestracja elektrokardiogramu, interpretacja krzywej
elektrokardiograficznej. Kryteria prawidłowego elektrokardiogramu.
Etiologia zmian czynności bioelektrycznej serca i ocena krzywej
elektrokardiograficznej w poszczególnych schorzeniach serca.
Elektrokardiogram spoczynkowy. Testy wysiłkowe. Rejestracja EKG
metodą Holtera. Defibrylacja. Sztuczna stymulacja serca. Schemat
postępowania technika elektroradiologa w sytuacjach zagrożenia życia.
Zastosowanie elektrokardiografii w medycynie.
77
Ćwiczenia:
• Charakteryzowanie składowych krzywej elektrokardiograficznej.
• Oznaczanie kąta nachylenia osi elektrycznej serca na przykładowym
elektrokardiogramie.
• Określanie punktów przyłożenia elektrod w prawym położeniu serca.
• Różnicowanie poszczególnych zaburzeń pracy serca – dobieranie
opisu badania do wykresu krzywej EKG.
• Interpretowanie zapisu badania elektrokardiograficznego.
• Planowanie wykonania testu wysiłkowego.
• Interpretowanie zapisu badania EKG wykonanego metodą Holtera.
2. Ultrasonokardiografia
Zadania
zawodowe
technika
elektroradiologa
w
pracowni
ultrasonokardiograficznej. Wyposażenie pracowni ultrasonokardiografii.
Podstawy teoretyczne ultrasonokardiografii. Wykonywanie badania
ultrasonokardiograficznego.
Prezentacje
w
ultrasonokardiografii.
Zastosowanie zjawiska Dopplera w badaniu serca i dużych naczyń.
Badanie ultrasonokardiograficzne dzieci. Interpretacja badania
ultrasonokardiograficznego.
Znaczenie
ultrasonokardiografii
w diagnostyce patologii serca.
Ćwiczenia:
• Określanie wskazań do badania ultrasonokardiograficznego.
• Interpretacja obrazu badania ultrasonokardiograficznego.
• Sporządzanie
schematu
blokowego
badania
ultrasonokardiograficznego u dziecka w wieku przedszkolnym.
3. Spirometria
Zadania
zawodowe
technika
elektroradiologa
w
pracowni
spirometrycznej. Wyposażenie pracowni spirometrycznej. Podstawy
teoretyczne
spirometrii.
Wykonywanie
spirometrii.
Parametry
charakteryzujące spirogram. Podstawowe kryteria diagnostyczne.
Zastosowanie spirometrii w diagnostyce.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie
pacjenta
do
wykonania
spirometrycznego.
• Charakteryzowanie przebiegu badania spirometrycznego.
78
badania
4. Audiometria
Zadania
zawodowe
technika
elektroradiologa
w
pracowni
audiometrycznej. Wyposażenie pracowni audiometrii. Podstawy
audiometrii. Warunki badania słuchu. Techniki badań audiometrycznych.
Audiometryczne
badanie
progowe
przewodnictwa
kostnego
i powietrznego. Audiometria nadprogowa. Audiometria słowna.
Audiometria impedancyjna. Potencjały wywołane. Otoemisja akustyczna.
Badanie słuchu u dzieci. Elektronystagmografia. Zastosowanie
audiometrii w medycynie.
Ćwiczenia:
• Charakteryzowanie przebiegu próby SISI.
• Planowanie wykonania badania słuchu z wykorzystaniem prób
stroikowych.
• Dobieranie metody badania słuchu w zależności od zlecenia
i wstępnej diagnozy lekarskiej.
• Interpretowanie audiogramu – określanie typu niedosłuchu.
5. Elektroencefalografia i elektromiografia
Zadania
zawodowe
technika
elektroradiologa
w
pracowni
elektroencefalograficznej (EEG). Wyposażenie pracowni EEG. Podstawy
EEG. Wykonywanie badania EEG – montaże jedno i dwubiegunowe.
Podstawowe cechy zapisu EEG. Warunki przeprowadzania badania
EEG. Aktywacje rutynowe i nierutynowe. Wykrywanie i eliminowanie
artefaktów w zapisie EEG. Prawidłowy zapis EEG u dorosłego człowieka
w czasie czuwania i w czasie snu. Cechy nieprawidłowego zapisu EEG.
Dojrzewanie czynności bioelektrycznej mózgu. Normy wiekowe.
Poligrafia snu. Metody monitorowania czynności bioelektrycznej mózgu.
Zastosowanie EEG w medycynie.
Zadania
zawodowe
technika
elektroradiologa
w
pracowni
elektromiograficznej (EMG). Wyposażenie pracowni EMG. Podstawy
elektromiografii. Wykonywanie badań elektromiograficznych. Rodzaje
i charakterystyka potencjałów w EMG. Artefakty w zapisie EMG, sposoby
ich eliminowania. Zastosowanie elektromiografii w diagnostyce.
Ćwiczenia:
• Charakteryzowanie
przebiegu
standardowego
badania
elektroencefalograficznego.
• Przygotowywanie pacjenta do przeprowadzenia badania EEG.
• Wyznaczanie punktów przyłożenia elektrod.
• Planowanie wykonania badania EEG u dziecka.
• Interpretowanie zapisu standardowego badania EEG.
79
•
•
•
Rozpoznawanie artefaktów w zapisie EEG.
Określanie wskazań do wykonania badania elektromiograficznego.
Interpretowanie zapisu badania elektromiograficznego.
Środki dydaktyczne
Regulaminy pracowni elektromedycznych.
Karta Praw Pacjenta.
Schematy aparatów elektromedycznych.
Aparatura
elektromedyczna:
elektrokardiograf,
audiometr,
elektroencefalograf, elektromiograf, spirometr, ulrasonokardiograf.
Plany topograficzne pracowni elektromedycznych.
Opisy wyposażenia pracowni.
Przykładowe elektrokardiogramy, spirogramy, elektroencefalogramy,
elektromiogramy,
wyniki
badań
audiometrycznych,
obrazy
ultrasonokardiograficzne.
Zestawy do wykonywania różnego rodzaju badań.
Filmy dydaktyczne dotyczące badań elektromedycznych.
Algorytmy wykonywania badań elektromedycznych.
Uwagi o realizacji
Program przedmiotu Diagnostyka elektromedyczna obejmuje
zagadnienia
dotyczące
badań
elektromedycznych,
jak:
elektrokardiografia i ultrasonokardiografia, spirometria, audiometria,
elektroencefalografia, elektromiografia. Podczas realizacji tych treści
należy wykorzystać wiadomości i umiejętności opanowane przez
uczniów podczas realizacji programów przedmiotów: Anatomia
z fizjologią, Patologia, Fizyczne i techniczne podstawy elektroradiologii
i aparatura elektromedyczna.
Realizacja programu przedmiotu wymaga od uczniów wyobraźni
przestrzennej, znajomości podstawowych pojęć z zakresu geometrii
przestrzennej, matematyki, fizyki oraz stosowania zasad etyki.
Szczególnie ważne jest zwrócenie uwagi na:
– rolę technika elektroradiologa w diagnostyce elektromedycznej i jego
zadania w poszczególnych pracowniach,
– konieczność przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej i przeciwporażeniowej podczas obsługi
urządzeń elektromedycznych,
– konieczność przestrzegania zasad aseptyki i antyseptyki podczas
wykonywania badań,
– zasady nawiązywania i utrzymywania kontaktu z pacjentem,
80
– zasady fizycznego i psychicznego przygotowania pacjenta
do poszczególnych badań,
– rozpoznawanie i eliminowanie artefaktów w zapisie badań
elektromedycznych,
– kształtowanie umiejętności interpretowania wyniku badania,
– sposoby dokumentowania i archiwizowania badań.
Podczas zajęć należy zademonstrować uczniom obsługę sprzętu
potrzebnego do wykonania określonych badań elektromedycznych.
W celu osiągnięcia założonych celów kształcenia, a także zwiększenia
aktywności uczniów i rozwijania ich zdolności poznawczych, wskazane
jest stosowanie metod nauczania, jak: wykład konwersatoryjny,
pogadanka, instruktaż, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, pokaz
z objaśnieniem.
Proponuje się następujący podział godzin na realizację
poszczególnych działów tematycznych.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
Działy tematyczne
Elektrokardiografia
Ultrasonokardiografia
Spirometria
Audiometria
Elektroencefalografia i elektromiografia
Razem
Orientacyjna
Liczba godzin
30
4
4
14
17
69
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne
zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły.
Propozycje metod sprawdzania
edukacyjnych ucznia
i
oceny
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać
systematycznie przez cały czas realizacji programu przedmiotu,
na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.
Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie:
– sprawdzianów ustnych i pisemnych,
– realizacji ćwiczeń,
– aktywności uczniów podczas zajęć.
Dokonując kontroli i oceny osiągnięć edukacyjnych uczniów należy
zwracać uwagę na: operowanie zdobyta wiedzą, merytoryczną jakość
wypowiedzi, stosowanie terminologii z zakresu przedmiotu, umiejętność
analizy problemu i syntezy wiadomości z różnych dziedzin oraz
81
poprawność wnioskowania. Szczególnej ocenie powinny podlegać
umiejętności:
− określania
zadań
zawodowych
technika
elektroradiologa
w poszczególnych pracowniach diagnostyki elektromedycznej,
− określania zasad bezpiecznej pracy w pracowniach,
− charakteryzowania zasad fizycznego i psychicznego przygotowania
pacjentów do badań elektromedycznych,
− doboru metod i technik badań zgodnie ze zleceniem i wstępną
diagnozą lekarską,
− stosowania zasad zapewniających wysoką jakość badań,
− regulacji parametrów aparatury elektromedycznej,
− rozpoznawania i eliminowania artefaktów w zapisie badania,
− interpretowania wyników badań,
− stosowania zasad etyki.
Po zakończeniu realizacji programu, w celu zbadania poziomu
osiągnięć uczniów, proponuje się zastosowanie testu osiągnięć
szkolnych. W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich,
stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osiągnięć uczniów.
Oceny należy dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen.
Literatura
Czaplicki S., Dabrowska B., Dąbrowski A.: Graficzne badania układu
krążenia. PZWL, Warszawa 1982
Majkowski J. (red.): Elektroencefalografia kliniczna. PZWL, Warszawa
1998
Hausmanowa-Petrusewicz I. (red.): Elektromiografia kliniczna. PZWL,
Warszawa 1980
Latkowski B., Morawiec-Bajda A., Jóźwiak J.: Badania narządu słuchu
i układu równowagi. Podstawowe metody. PZWL, Warszawa 1997
Jakubowski W. (red.): Diagnostyka ulradźwiękowa. Podstawy fizyczne
USG i metod Dopplerowskich. Medicall Press, Gdańsk 2000
Stopczyk M.: Elektrodiagnostyka medyczna. PZWL, Warszawa 1984
Ścieszka J.: Echokardiografia. Katowice 1992
Tomasik T., Windak A.: Elektrokardiografia dla lekarza praktyka.
Versalius, Kraków 1998
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.
82
RADIOTERAPIA
1. Szczegółowe cele kształcenia:
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
− określić fizyczne podstawy radioterapii,
− scharakteryzować metody leczenia radioterapeutycznego,
− scharakteryzować techniki leczenia promieniami jonizującymi,
− scharakteryzować zasady planowania radioterapii,
− przygotować stanowisko pracy do przeprowadzenia radioterapii,
− określić techniczne warunki napromieniania,
− określić techniczne warunki prześwietlenia,
− zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zasady
ochrony radiologicznej pacjentów i personelu medycznego pracowni
radioterapii,
− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony
radiologicznej pacjentów i personelu medycznego pracowni
symulatora rentgenowskiego,
− sporządzić dokumentację napromieniania,
− scharakteryzować
techniki
postępowania
diagnostycznego
i terapeutycznego w radioterapii,
− scharakteryzować specyfikę leczenia onkologicznego w pediatrii.
Materiał nauczania
1. Fizyczne i biologiczne podstawy radioterapii
Źródła promieniowania stosowane w radioterapii – teleradioterapii,
brachyterapii. Rodzaje promieniowania i ich energie. Pojęcie dawki
promieniowania: frakcyjna, dzienna, całkowita. Sposoby frakcjonowania.
Charakterystyka rozkładu dawki promieniowania w zależności od energii
i głębokości. Oddziaływanie promieniowania jonizującego na materię
żywą. Uszkodzenia komórek. Uszkodzenia subtelne i letalne.
Promienioczułość. Podział tkanek ze względu na ich tolerancję leczenia
promieniami. Współczynnik LET. Indeks terapeutyczny. Uszkodzenia
popromienne. Skutki genetyczne.
2. Ochrona radiologiczna w radioterapii
Dawki dopuszczalne dla personelu i populacji. Sposoby ochrony przed
promieniowaniem jonizującym. Monitorowanie dawki pochłoniętej.
Ochrona płodu. Budowa i wyposażenie bunkrów do radioterapii.
Regulamin zakładu radioterapii i brachyterapii.
83
3. Planowanie leczenia promieniami
Stabilizacja pacjenta do radioterapii. Symulacja leczenia promieniami.
Wyznaczanie izocentrum. Projektowanie i wykonywanie osłon
indywidualnych. Planowanie leczenia promieniami. Izodoza. Rozkład
dawki promieniowania. Histogram. Technika resymulacji. Weryfikacja
osłon i planów leczenia. Prowadzenie dokumentacji planowania leczenia.
Błędy techniczne.
4. Podstawy radioterapii klinicznej
Pojęcie ogniska pierwotnego i przerzutów. Podział kliniczny
nowotworów. Klasyfikacja TNM i jej znaczenie w radioterapii.
Radioterapia radykalna, paliatywna i objawowa. Radioterapia jako
leczenie skojarzone z innymi metodami leczenia chorób nowotworowych.
Radioterapia ortowoltowa (rtg-terapia), megawoltowa (gammaterapia,
fotonowa), radioterapia promieniowaniem elektronowym. Brachyterapia
– dojamowa, śródtkankowa, dokanałowa. Opieka nad chorym
w zakładzie radioterapii. Jakość leczenia – quality assurance.
5. Zastosowanie kliniczne radioterapii
Rak skóry – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia.
Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka skóry. Ochrona
narządów krytycznych. Zastosowanie filtrów w radioterapii ortowoltowej.
Techniki brachyterapii. Techniki leczenia skojarzonego. Powikłania
popromienne.
Rak jamy ustnej – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia.
Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka jamy ustnej.
Ochrona narządów krytycznych. Techniki leczenia skojarzonego.
Powikłania popromienne.
Rak krtani i gardła – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki
leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka gardła
i krtani. Ochrona narządów krytycznych. Techniki dwóch pól
przeciwległych. Technika zmniejszania pól dla osłony kanału kręgowego.
Techniki leczenia skojarzonego. Powikłania popromienne. Komfort
przeżycia.
Rak zatok przynosowych – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki
leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka zatok
przynosowych. Technika modulacji intensywności wiązki (IMRT)
w radioterapii. Ochrona narządów krytycznych. Powikłania popromienne.
Nowotwory ślinianek – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki
leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu nowotworów
ślinianek. Technika wiązek skośnych z wykorzystaniem filtrów klinowych.
Ochrona narządów krytycznych. Powikłania popromienne. Komfort
przeżycia.
84
Rak przełyku – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia.
Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka przełyku. Technika
wielopolowa. Technika wiązek współosiowych. Leczenie skojarzone,
uzupełniające. Ochrona narządów krytycznych. Powikłania popromienne.
Rak płuca – podział histopatologiczny raka płuca. Przebieg kliniczny,
metody leczenia, wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane
w leczeniu raka płuca. Technika „boost” (eskalacji dawki). Ochrona
narządów krytycznych. Powikłania popromienne.
Rak sutka – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia.
Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu nieoperacyjnego raka
sutka i po leczeniu operacyjnym. Leczenie oszczędzające. Technika
wiązek tangencjalnych. Technika pół i ćwierćwiązek w radioterapii raka
sutka. Dobór rodzaju i wysokości energii w zależności od stosowanej
techniki leczenia promieniami. Ochrona narządów krytycznych.
Powikłania popromienne. Komfort przeżycia.
Rak szyjki i trzonu macicy – przebieg kliniczny, metody leczenia,
wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka
szyjki i trzonu macicy. Leczenie skojarzone – teleradioterapia
i brachyterapia. Ochrona narządów krytycznych. Powikłania
popromienne. Komfort przeżycia.
Rak pęcherza moczowego – przebieg kliniczny, metody leczenia,
wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka
pęcherza moczowego. Technika box. Ochrona narządów krytycznych.
Powikłania popromienne. Komfort przeżycia.
Rak odbytnicy – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia.
Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka odbytnicy.
Technika wykorzystania kolimatorów wielolistkowych. Technika
jednorazowego boostu przy użyciu radiochirurgii (Exact Track). Ochrona
narządów krytycznych. Powikłania popromienne. Komfort przeżycia.
Rak prostaty – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia.
Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka prostaty. Technika
obrotowa. Ochrona narządów krytycznych. Powikłania popromienne.
Komfort przeżycia.
Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego – przebieg kliniczny,
metody leczenia, wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane
w leczeniu nowotworów ośrodkowego układu nerwowego. Technika
radioterapii stereotaktycznej – radiochirurgii. Technika napromieniania
osi mózgowo rdzeniowej. Ochrona narządów krytycznych. Powikłania
popromienne. Komfort przeżycia.
Nowotwory układowe – chłoniaki – przebieg kliniczny, metody leczenia,
wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu
chłoniaków. Techniki wielkopolowe: „płaszcz górny” dla radioterapii
układu chłonnego nad przeponowego, „płaszcz dolny” dla radioterapii
85
układu chłonnego pod przeponowego. Technika napromieniania połowy
ciała (half body) oraz całego ciała (total body). Ochrona narządów
krytycznych. Powikłania popromienne. Komfort przeżycia.
Nowotwory u dzieci – rodzaje, przebieg kliniczny, metody leczenia,
wyniki leczenia. Specyfika leczenia. Kontakt z pacjentem. Ochrona
narządów krytycznych. Powikłania popromienne. Komfort przeżycia.
Środki dydaktyczne
Schematy i tablice anatomiczne.
Oprogramowanie komputerowe do planowania leczenia.
Prezentacje multimedialne dotyczące radioterapii.
Filmy dydaktyczne dotyczące radioterapii.
Modele stabilizatorów do radioterapii.
Zestaw aplikatorów do brachyterapii.
Uwagi o realizacji
Nauczanie Radioterapii powinno być skorelowane z realizacją
programów przedmiotów Anatomia z fizjologią, Pracownia anatomii
radiologicznej,
Patologia,
Fizyczne
i
techniczne
podstawy
elektroradiologii, Ochrona radiologiczna, Radiodiagnostyka, Diagnostyka
obrazowa, Diagnostyka elektromedyczna. Istotne jest również
powiązanie treści z zakresu radioterapii z treściami zajęć w pracowni
diagnostyki i terapii, podczas których uczniowie mają możliwość
wykorzystania zdobytej wiedzy w praktyce zawodowej. Programy
pozostałych przedmiotów związanych z radioterapią wymagają
ukierunkowania pod kątem radioterapii. Ważne jest również ukazanie
uczniom powiązań radioterapii z innymi dziedzinami medycznymi.
Konieczne jest zwrócenie uwagi na zagadnienia dotyczące rozkładu
dawki promieniowania w organizmie pacjenta, określania wartości dawek
tolerancji dla tkanek zdrowych oraz poznanie mechanizmów
powstawania uszkodzeń popromiennych, zwłaszcza w wyniku błędnie
przeprowadzonej radioterapii. W wyniku realizacji treści programowych
uczeń powinien wykazać postawy:
– życzliwości i opiekuńczości w stosunku do pacjenta,
– opanowania i spokoju w sytuacjach trudnych,
– odpowiedzialności za skutki swoich zachowań i działań zawodowych,
– krytycyzmu wobec własnych błędów,
– współpracy w zespole terapeutycznym.
Zajęcia powinny być realizowane w odpowiednio wyposażonej
pracowni przedmiotowej, umożliwiającej uczniom korzystanie ze
środków dydaktycznych. Proponuje się realizację zajęć następującymi
86
metodami, jak: wykład problemowy, pogadanka, pokaz z objaśnieniem,
metoda przypadków.
Kolejność realizacji treści ujętych w dziale tematycznym dotyczącym
radioterapii klinicznej oraz dobór schorzeń mogą być zmieniane
w zależności od uznania nauczyciela.
Proponuje się następujący podział godzin na realizację
poszczególnych działów tematycznych.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
Działy tematyczne
Fizyczne i biologiczne podstawy radioterapii
Ochrona radiologiczna w radioterapii
Planowanie leczenia promieniami
Podstawy radioterapii klinicznej
Zastosowanie kliniczne radioterapii
Razem
Orientacyjna
liczba godzin
8
4
10
8
36
66
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne
zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły.
Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć
edukacyjnych ucznia
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać
systematycznie przez cały czas realizacji programu nauczania
przedmiotu. Systematyczna ewaluacja osiągnięć uczniów powinna
dostarczyć nauczycielowi informacji o zakresie i poziomie opanowania
wiadomości i umiejętności określonych w programie przedmiotu.
Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie sprawdzianów
ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych oraz obserwacji
czynności uczniów podczas wykonywania ćwiczeń.
Ogólne kryteria oceny wiadomości nabytych przez uczniów powinny
obejmować:
– sprawdzanie poziomu nabytej wiedzy przez uczniów,
– sprawdzanie poprawności wnioskowania,
– ocenianie postawy uczniów wobec zagadnień związanych
z leczeniem chorych,
– ocenianie systematyczności i zaangażowania uczniów.
87
Oceniając osiągnięcia uczniów należy zwracać uwagę na:
– charakteryzowanie metod leczenia radioterapeutycznego,
– charakteryzowanie technik leczenia promieniami jonizującymi,
– określanie warunków technicznych napromieniania w zakresie obsługi
aparatury radioterapeutycznej oraz warunków technicznych
prześwietlenia w zakresie obsługi symulatora rentgenowskiego,
– charakteryzowanie
technik
postępowania
diagnostycznego
i terapeutycznego w radioterapii dla najczęściej występujących chorób
nowotworowych.
W procesie kontroli i oceny należy zwracać uwagę na operowanie
zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi oraz stosowanie
specjalistycznej terminologii. Dzięki ukierunkowanej obserwacji
czynności uczniów podczas zajęć możliwa jest ocena ich aktywności
i postawy wobec zadań problemowych. Oceny należy dokonywać
zgodnie z obowiązującą skalą ocen.
Literatura
Łobodziec Wł.: Dozymetria promieniowania jonizującego w radioterapii.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1999
Kordem R.: Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy. Medicall
Press, Gdańsk 2003
Dobbs J., Barret A.: Practical Radiotherapy Planning. Edward Arnold,
London 1987
Gunderson L.L. and Tepper J.E, Livingstone Ch.: Clinical Radiation
Oncology. A Harcourt Health Sciences Company, New York, Edinburgh,
London, Philadelphia 2000
Korden R.: Onkologia dla studentów i lekarzy. Medical Press, Gdańsk
2003
Krzakowski M.: Onkologia kliniczna. Tom I i II. BORGIS Wydawnictwo
Medyczne, Warszawa 2001
Kukułowicz P.F.: Charakterystyka wiązek terapeutycznych fotonów
i elektronów, Kielce 2001
Kułakowski A., Skowrońska-Gardas A.: Onkologia. Podręcznik
dla studentów medycyny. Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2003
Kułakowski
A.,
Towpik
E.:
Zasady
rozpoznawania
i leczenia nowotworów. PFESO Wydawnictwo Polskiej Fundacji
Europejskiej Szkoły Onkologii, Warszawa 1997
Oncology. W.B. Saunders Company – A Division of Harcourt Brade and
Company. Philadelphia, Pensylvania 1998
Perez C.A., MD, Luther W. Brady, MD, Edward C. Halperin, MD, Rupert
K. Schmidt-Ullrich, MD, Principles and Practise of Leibel S.A., MD,
88
Theodore L. Phillips, MD: Textbook of Radiation Radiation Oncology –
fourth edition, Lippincott Williams and Wilkins – A Wolters Kluwer
Sikora K., Halman Keith E.: Treatment of Cancer – second edition,
Company. Philadelphia 2004. Chapman and Hall Medical, London
1990.0
Toth Z.: Radioterapia i diagnostyka radioizotopowa. PZWL, Warszawa
1984
Washington Ch.M., Leaver D.: Radiation Therapy. The Universtity
of Texas, MD Anderson Cancer Center. MOSBY – An Affiliate
of Elsevier, Houston, Texas 2004
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.
89
PRACOWNIA DIAGNOSTYKI I TERAPII
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
− przygotować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
− przygotować do pracy i dokonać regulacji aparatury zgodnie
z instrukcją,
− sprawdzić i uzupełnić materiały i środki niezbędne do realizacji zadań,
− zaplanować pracę w pracowni diagnostyki i terapii na podstawie treści
skierowań i oceny stanu pacjentów,
− nawiązać i utrzymać kontakt z pacjentem,
− uzyskać informacje niezbędne do wykonania badania lub zabiegu,
− udzielić pacjentowi informacji o badaniu lub zabiegu, trybie przyjęć
i odbiorze wyników,
− pomóc pacjentowi w ułożeniu do badania lub zabiegu
terapeutycznego,
− przygotować fizycznie i psychicznie pacjenta do badania,
− posłużyć się aparaturą potrzebną do wykonania badania lub zabiegu,
− zastosować metodę i technikę badania lub zabiegu zgodnie
ze skierowaniem i wskazaniami lekarza,
− wykonać podstawowe zabiegi terapeutyczne,
− współpracować z zespołem podczas wykonywania badań i zabiegów,
− zarejestrować
obraz
tomografii
komputerowej,
rezonansu
magnetycznego, radioizotopowy, ultrasonograficzny,
− zastosować środki ochrony radiologicznej pacjenta i osoby
wykonującej badanie lub zabieg,
− dokonać obróbki chemicznej i fizycznej radiogramu,
− przygotować odczynniki chemiczne do wywoływania i utrwalania
obrazów radiologicznych,
− dokonać obróbki chemicznej i fizycznej radiogramów,
− obsłużyć ciemnię automatyczną,
− zarejestrować na radiogramach dane dotyczące badania,
− opracować wyniki badań elektromedycznych,
− ocenić wartość techniczną obrazów diagnostycznych,
− zlokalizować i zlikwidować przyczyny artefaktów powstałych w ciemni,
− dokonać konserwacji kaset i folii wzmacniających,
− dobrać oświetlenie ciemni odpowiednio do potrzeb,
− wykonać badania wszystkich okolic ciała i narządów zgodnie
z kompetencjami technika elektroradiologa,
− ocenić jakość techniczną badania,
− przygotować wynik badania elektromedycznego do opisu,
90
− udokumentować
wykonanie
zabiegów
diagnostycznych
i terapeutycznych,
− dokonać archiwizacji wyników badań,
− posłużyć się specjalistycznym oprogramowaniem komputerowym
zgodnie z instrukcją,
− zastosować zasady systemu zapewnienia jakości w diagnostyce
obrazowej i terapii,
− posłużyć się językiem łacińskim i językiem angielskim podczas
realizacji zadań.
Materiał nauczania
1. Rentgenografia
Zasady bezpiecznej pracy w pracowni rentgenografii. Obowiązki
technika elektroradiologa w pracowni rentgenografii. Obsługa aparatu
rentgenowskiego. Wyposażenie pracowni rentgenografii.
Wskazania i przeciwwskazania do badań rentgenowskich układu
kostnego. Przygotowanie psychicznie i fizycznie pacjenta do badania
rentgenowskiego
układu
kostnego.
Układanie
pacjenta
do poszczególnych projekcji do badań rentgenowskich w obrębie układu
kostnego, modyfikacja ułożenia ze względu na stan pacjenta.
Wskazania i przeciwwskazania do badań rentgenowskich kości
i narządów klatki piersiowej. Przygotowanie psychicznie i fizycznie
pacjenta do badania rentgenowskiego klatki piersiowej. Układanie
pacjenta do poszczególnych projekcji.
Wskazania i przeciwwskazania do rentgenografii jamy brzusznej.
Przygotowanie psychicznie i fizycznie pacjenta do badania
rentgenowskiego jamy brzusznej. Układanie pacjenta do projekcji
stosowanych w badaniach jamy brzusznej.
Metody i techniki obrazowania przewodu pokarmowego – wskazania,
przeciwwskazania, przygotowanie pacjenta, technika badania i układanie
pacjenta.
Metody i techniki badań w obrazowaniu układu żółciowego – wskazania,
przeciwwskazania, przygotowanie pacjenta, technika badania i układanie
pacjenta.
Metody i techniki obrazowania układu moczowego – wskazania,
przeciwwskazania,
przygotowanie
pacjenta,
techniki
badań,
układanie pacjenta.
Metody i techniki obrazowania układu rozrodczego – wskazania,
przeciwwskazania, przygotowanie pacjenta, techniki badań, układanie
pacjenta.
91
Dobieranie
warunków
ekspozycji
oraz
innych
parametrów
w poszczególnych badaniach. Środki cieniujące – rodzaje, sposoby
podawania. Obliczanie warunków ekspozycji w zależności od rodzaju
badania i stanu pacjenta. Kryteria dobrego rentgenogramu. Obróbka
chemiczna i fizyczna zdjęć. Zasady ochrony radiologicznej pacjenta
i osób wykonujących badanie. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zasady aseptyki i antyseptyki. System zapewnienia jakości
w rentgenografii. Dokumentowanie badań.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie aparatury, kaset i akcesoriów do unieruchomienia
pacjenta w celu wykonania określonego badania lub zabiegu.
• Układanie pacjenta do rentgenografii kończyny górnej.
• Dobieranie środków ochrony radiologicznej pacjenta w rentgenografii
klatki piersiowej.
• Przygotowywanie zestawu do przeprowadzenia urografii.
• Obliczanie parametrów ekspozycji do badania jamy brzusznej
u poszczególnych pacjentów.
2.Diagnostyka elektromedyczna – elektrokardiografia
Zasady bezpiecznej pracy w pracowni EKG, zasady aseptyki
i antyseptyki. Obowiązki technika elektroradiologa w pracowni EKG.
Obsługa elektrokardiografu. Wyposażenie pracowni EKG. Wskazania
i przeciwwskazania do badania EKG. Przygotowanie psychiczne
i fizyczne pacjenta do EKG. Określanie punktów przyłożenia elektrod
w badaniach standardowych. Rozpoznawanie i eliminowanie artefaktów.
Przeprowadzanie standardowego badania EKG. Przygotowanie
elektrokardiogramów do opisu. Wyznaczanie wektora elektrycznego
serca. Obliczanie parametrów zapisu EKG. Typowe objawy: choroby
niedokrwiennej serca, zawału mięśnia sercowego i zaburzeń rytmu
serca. Zasady przeprowadzania elektrokardiografii w prawostronnym
ułożeniu serca. Wykonywanie prób czynnościowych. Instalowanie
Holtera. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi i ocena tętna. Jakość badania
EKG. Dokumentowanie badań.
Ćwiczenia:
• Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania EKG.
• Wyznaczanie na ciele pacjenta punktów przyłożenia elektrod
do badania EKG.
• Przykładanie elektrod do standardowego badania EKG.
• Wykonywanie zapisu EKG.
• Rozpoznawanie w zapisie EKG zaburzeń rytmu serca.
92
• Przeprowadzanie próby różnicującej niemiarowość
oddechową od niemiarowości zatokowej bezładnej.
• Przeprowadzanie próby wysiłkowej.
• Obliczanie parametrów przykładowego zapisu EKG.
zatokową
3. Diagnostyka elektromedyczna – spirometria
Zasady bezpiecznej pracy w pracowni spirometrycznej – przepisy
bezpieczeństwa i higieny pracy, zasady aseptyki i antyseptyki. Zadania
technika elektroradiologa w pracowni spirometrycznej. Obsługa
spirometru.
Wskazania
i
przeciwwskazania
do
badania
spirometrycznego. Przygotowanie fizyczne i psychiczne pacjenta
do badania. Technika przeprowadzenia spirometrii, postępowanie
po
wykonaniu
badania.
Jakość
badania
spirometrycznego.
Dokumentowanie badania.
Ćwiczenia:
• Opracowanie ulotki informacyjnej dotyczącej przygotowania pacjenta
do spirometrii.
• Przygotowywanie pacjenta do spirometrii.
• Wykonywanie badania spirometrycznego.
• Interpretowanie spirogramu.
4. Radiologia stomatologiczna
Zasady bezpiecznej pracy w pracowni radiologii stomatologicznej –
ochrona radiologiczna, ochrona przed zakażeniami. Zadania technika
elektroradiologa w pracowni radiologii stomatologicznej. Wskazania
i przeciwwskazania do wykonywania badań w stomatologii.
Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do poszczególnych badań.
Wykonywanie zdjęć wewnątrzustnych i zewnątrzustnych, pantomografii.
Obróbka błon radiologicznych w ciemni. Technika cyfrowa w radiologii
stomatologicznej. Jakość badań w radiologii stomatologicznej.
Dokumentowanie badań.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do wykonania pantomografii
• Wykonywanie rentgenografii lewego kła górnego.
• Dokonywanie obróbki chemicznej i fizycznej błon zębowych.
• Dokonywanie obróbki cyfrowej radiogramu.
93
5. Diagnostyka elektromedyczna – audiometria
Zasady bezpiecznej pracy w pracowni audiometrii – przepisy
bezpieczeństwa i higieny pracy, zasady aseptyki i antyseptyki. Zadania
technika elektroradiologa w pracowni audiometrii. Obsługa audiometru.
Wskazania i przeciwwskazania do wykonywania badań audiometrycznych.
Przygotowanie pacjenta do badań audiometrycznych. Progowe badanie
słuchu – wykonanie audiogramu. Technika wykonywania prób stroikowych
(Webera, Levisa). Nadprogowe badanie słuchu – próba SISI, Fowlera.
Audiometria słowna. Próba kaloryczna. UCL – oznaczanie progu bólu. ABR
– ocena potencjałów słuchowych zebranych z pnia mózgu. Badanie latencji
i badanie progów słuchowych u pacjentów. Otoemisja akustyczna. Badanie
słuchu metodą zabawową. Audiometria impedancyjna. Jakość badań
audiometrycznych.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do audiometrii.
• Przygotowywanie audiogramu do oceny lekarskiej.
• Wykonywanie próby kalorycznej metodą Hallpike’a.
• Interpretowanie wyników audiometrii impedancyjnej.
6. Mammografia
Zasady bezpiecznej pracy w pracowni mammografii – przepisy
bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony radiologicznej, zasady
aseptyki i antyseptyki. Zadania technika elektroradiologa w pracowni
mammograficznej.
Zasady
obsługi
mammografu.
Przygotowanie
psychiczne i fizyczne pacjentki do badania. Wykonywanie mammografii
w projekcjach standardowych i projekcjach dodatkowych. Dobór
parametrów ekspozycji. Galaktografia – udział w badaniu. Obróbka
chemiczna i fizyczna zdjęć – utrwalanie badania. Jakość badania
mammograficznego. Dokumentowanie badania.
Ćwiczenia:
• Przeprowadzanie wywiadu z pacjentką przed badaniem.
• Wykonywanie mammografii w standardowej projekcji.
• Interpretowanie wyników mammografii.
7. Radioterapia
Zasady bezpiecznej pracy w pracowni radioterapii. Zadania technika
elektroradiologa w pracowni radioterapii. Specyfika pracy z osobami ze
schorzeniami nowotworowymi. Obsługa aparatury do radioterapii.
Planowanie leczenia – współpraca z członkami zespołu terapeutycznego.
Przygotowanie aparatury do pracy. Sposoby układania pacjentów
do radioterapii. Ograniczanie pola naświetlania, filtry. Obliczanie
94
i nastawianie parametrów naświetlania. Techniki terapii promieniami.
Dokumentowanie leczenia promieniami – indywidualna karta pacjenta
i księga aparatu. Sposoby zabezpieczenie pacjenta i otoczenia
na wypadek awarii sprzętu. Organizacja pracy w dziale teleterapii.
Wyposażenie dodatkowe pracowni (centratory). Zasady ochrony
radiologicznej, zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zasady
aseptyki i antyseptyki mające zastosowanie w pracowniach
wykorzystujących promieniowanie jonizujące. Dokumentacja pracowni
radioterapii: karta leczenia promieniami, instrukcje obsługi, postępowania
awaryjnego, księgi pacjentów, paszporty techniczne. Kwalifikacja chorych
do leczenia promieniami. Proces przygotowania pacjenta do radioterapii:
planowanie leczenia, modelarnia, symulator). Techniki napromieniania
pacjentów wiązkami zewnętrznymi – klasyczna, izocentrum, płaszczowa,
TBI i HBI, „box”, techniki stereotaktyczne, komplanarne i nie-koplanarne,
stosowane w napromienianiu nowotworów głowy i szyi, techniki
specjalistyczne (IMRT). Zapewnienie jakości (HQ) i wysokiego
bezpieczeństwa (QA) w radioterapii. System jakości w radioterapii.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie maski dla pacjenta do naświetlania w obrębie szyi.
• Naświetlanie pacjenta techniką „box” w pracowni radioterapii.
• Prowadzenie dokumentacji leczenia promieniami.
8. Diagnostyka elektromedyczna – elektroencefalografia
i elektromiografia
Zasady bezpiecznej pracy w pracowni EEG – przepisy bezpieczeństwa
i higieny pracy, zasady aseptyki i antyseptyki. Zadania technika
elektroradiologa w pracowni EEG. Przygotowanie psychiczne i fizyczne
pacjenta do badania. Przeprowadzanie badania EEG – wyznaczanie
punktów przyłożenia elektrod, zakładanie elektrod. Kalibracja układu
rejestrującego. Oznaczanie odprowadzeń. Ocena zapisu, wykrywanie
artefaktów. Zapis spoczynkowy. Aktywacje rutynowe i nierutynowe.
Zapewnienie jakości badania elektroencefalograficznego.
Zasady bezpiecznej pracy w pracowni EMG – zasady bezpieczeństwa
i higieny pracy, zasady aseptyki i antyseptyki. Zadania technika
elektroradiologa w pracowni EMG. Przygotowanie psychiczne i fizyczne
pacjenta do badania. Przygotowanie aparatury do badania EMG.
Przeprowadzanie badania EMG. Mechanogram oraz badanie EMG
w spoczynku i różnych fazach skurczu. Badanie przewodnictwa włókien
nerwowych. Wykonanie symulacji i obliczanie szybkości przewodzenia
i latencji. Jakość badania elektromiograficznego.
95
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie fizyczne i psychiczne pacjenta do badania EEG.
• Przeprowadzanie badania EEG, lokalizowanie artefaktów.
• Prowadzenie dokumentacji badania EEG.
• Przygotowywanie fizyczne i psychiczne pacjenta do badania EMG.
• Przeprowadzanie badania EMG.
• Wykonywanie mechanogramu.
• Prowadzenie dokumentacji badania EMG.
• Obliczanie szybkości przewodzenia i latencji.
9. Radiodiagnostyka naczyniowa
Zasady bezpiecznej pracy w pracowni radiologii naczyniowej – przepisy
bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony radiologicznej, zasady
aseptyki i antyseptyki. Zadania technika elektroradiologa w pracowni
badań naczyniowych. Obsługa aparatury do badań naczyniowych.
Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Układanie
pacjenta do badania. Dobór parametrów ekspozycji. Zasady współpracy
w
zespole
diagnostycznym.
Zadania
zawodowe
technika
elektroradiologa podczas wykonywania radiologicznych zabiegów
interwencyjnych. Współpraca z zespołem terapeutycznym. Jakość
badań w radiodiagnostyce naczyniowej.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie psychiczne i fizyczne pacjenta do wykonania
badania naczyń kończyn dolnych.
• Przygotowywanie aparatury do badań radidiagnostycznych naczyń.
• Interpretowanie wyniku badania.
10. Diagnostyka radioizotopowa
Zasady bezpiecznej pracy w pracowni radioizotopowej – przepisy
bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony radiologicznej, zasady
aseptyki i antyseptyki. Zadania technika elektroradiologa w pracowni
radioizotopowej. Obsługa aparatury do diagnostyki radioizotopowej.
Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Układanie
pacjenta i wyznaczanie pola badania. Zasady współpracy z zespołem
diagnostycznym. Kontrola przebiegu badania, opieka nad pacjentem,
ocena pracy scyntygrafu i drukarki. Korygowanie granic pola badania
lub przełącznika impulsów. Obsługa kamery i komputera. Dobór
kolimatora i regulowanie wzmacniacza i dyskryminatora. Rejestracja
obrazu. Jakość badań w diagnostyce izotopowej.
96
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do badania izotopowego tarczycy.
• Przygotowywanie aparatury do badania izotopowego – montowanie
kolimatorów, nastawianie dyskryminatora, zakładanie papieru
do drukarki i instalowanie kasety.
• Układanie pacjenta i wyznaczenie pola badania.
• Ustalanie poziomu tła i regulowanie progu czułości wzmacniacza.
• Identyfikowanie największej aktywności izotopu i nastawianie
przełączników impulsów.
• Określanie i oznaczanie punktów topograficznych na ciele pacjenta.
11. Ultrasonografia
Zasady bezpiecznej pracy w pracowni ultrasonografii – przepisy
bezpieczeństwa i higieny pracy, zasady aseptyki i antyseptyki. Zadania
technika elektroradiologa w pracowni USG. Zasady obsługi aparatu
USG. Przygotowanie aparatu USG do badań – testy kontroli jakości.
Jakość badań ultrasonograficznych. Przygotowanie psychicznie
i fizycznie pacjenta do badania USG. Badania narządów
i obszarów ciała. Współpraca z lekarzem wykonującym badanie USG
lub prowadzącym zabieg pod kontrolą USG.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania USG.
• Przygotowywanie aparatu USG do wykonania badania.
• Przeprowadzanie badania USG jamy brzusznej.
• Prowadzenie dokumentacji badania USG.
12. Tomografia komputerowa
Zasady bezpiecznej pracy w pracowni tomografii komputerowej –
przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony
radiologicznej, zasady aseptyki i antyseptyki. Zadania technika
elektroradiologa w pracowni tomografii komputerowej. Obsługa aparatury
do tomografii komputerowej. Przygotowanie psychiczne i fizyczne
pacjenta do badania. Wykonanie topogramu. Sposoby układania
pacjenta w zależności od rodzaju badania. Dobór metod skaningu
w zależności od rodzaju badania. Test fantomowy. Dokumentacja
badania. Utrwalanie i kopiowanie obrazu TK. Jakość w tomografii
komputerowej.
97
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do wykonania tomografii komputerowej
głowy.
• Układanie pacjenta do tomografii komputerowej trzustki.
• Wykonywanie TK jamy brzusznej.
• Prowadzenie dokumentacji badania tomograficznego.
13. Rezonans magnetyczny
Zasady bezpiecznej pracy w pracowni rezonansu magnetycznego –
przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, zasady aseptyki i antyseptyki,
regulaminy. Zadania technika elektroradiologa w pracowni rezonansu
magnetycznego. Obsługa aparatury do badania rezonansem
magnetycznym. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta
do badania. Sposoby układania pacjentów w zależności od rodzaju
badania. Metody skaningu w zależności od rodzaju badania. Test
fantomowy. Dokumentacja badania. Utrwalanie i kopiowanie obrazu MR.
Jakość badań rezonansem magnetycznym.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do badania MR stawu biodrowego.
• Układanie pacjenta do MR kolana.
• Przeprowadzanie testu fantomowego.
• Prowadzenie dokumentacji badania MR.
Środki dydaktyczne
Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej.
Akty prawne: Prawo Atomowe, Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki
Społecznej w sprawie warunków, jakie powinny spełniać pracownie
rentgenowskie oraz zasad pracy związanej z posługiwaniem się
aparatami rentgenowskimi, Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie
warunków
wydawania
zezwoleń
na
działalność
związaną
z wykorzystywaniem energii atomowej w tym także aparatów
rentgenowskich.
Kodeks Pracy.
Karta Praw Pacjenta.
Przepisy ochrony radiologicznej, instrukcje ramowe.
Regulaminy pracowni.
Aparatura i sprzęt do badań oraz terapii: aparat rentgenowski,
elektrokardiograf,
ciśnieniomierz,
spirometr,
audiometr,
elektroencefalograf, elektromiograf, aparatura do badań naczyniowych,
mammograf, pantomograf, tomograf komputerowy, ultrasonograf,
98
rezonans
magnetyczny,
gammakamera,
scyntygraf,
aparatura
do radioterapii, modelarnia, komputer do planowania leczenia
promieniami, księgi pacjentów, księgi leczenia promieniami, księgi
aparatów, kasety znaczniki, wywoływarka automatyczna, ciemnia.
Rentgenogramy, mammogramy, pantomogramy, tomogramy, obrazy
ultrasonograficzne, obrazy z rezonansu magnetycznego.
Osłony zabezpieczające przed promieniowaniem rentgenowskim.
Środki cieniujące.
Zestawy do wykonywania różnego rodzaju badań.
Algorytmy wykonywania badań.
Specjalistyczne programy komputerowe.
Tabele ekspozycji.
Uwagi o realizacji
Program przedmiotu Pracownia diagnostyki i terapii obejmuje
zagadnienia diagnostyki obrazowej, radiologii interwencyjnej, diagnostyki
elektromedycznej i radioterapii. Podczas realizacji treści programowych
należy korzystać z wiedzy uczniów z zakresu geometrii przestrzennej,
matematyki i fizyki oraz z przedmiotów zawodowych.
W procesie dydaktycznym należy zwrócić uwagę na kształtowanie
umiejętności wynikających z celów kształcenia, a zwłaszcza:
– bezpiecznej pracy w pracowni diagnostyki i terapii,
– stosowania sposobów i środków ochrony radiologicznej,
– przygotowania pomieszczeń i aparatury do pracy,
– planowania pracy,
– przygotowania psychicznego i fizycznego pacjenta do badania lub
terapii,
– prowadzenia dokumentacji badań lub zabiegów,
– obsługiwania aparatury potrzebnej do wykonania badań lub zabiegów,
– zastosowania różnego rodzaju metod i technik badań,
– współpracy w zespole,
– rejestrowania obrazu badań diagnostycznych,
– przygotowania wyniku badania do opisu,
– dokumentowania badań lub zabiegów,
– stosowania zasad systemu zapewnienia jakości w diagnostyce
obrazowej i terapii.
Zajęcia w poszczególnych pracowniach powinny w miarę możliwości
początkowo odbywać się bez udziału pacjentów i ekspozycji
na promieniowanie (symulacja badań i terapii), w grupach do 5 osób.
W celu osiągnięcia założonych celów kształcenia oraz zwiększenia
aktywności uczniów i rozwijania ich zdolności poznawczych, wskazane
jest stosowanie metod nauczania, takich jak: pogadanka, pokaz
99
z objaśnieniem, instruktaż wstępny, bieżący, końcowy, metoda
sytuacyjna, metoda przypadków, ćwiczenia w warunkach symulowanych.
Proponuje się następujący podział godzin na realizację
poszczególnych działów tematycznych.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Działy tematyczne
Rentgenografia
Diagnostyka elektromedyczna – elektrokardiografia
Diagnostyka elektromedyczna – spirometria
Radiologia stomatologiczna
Diagnostyka elektromedyczna – audiometria
Mammografia
Radioterapia
Diagnostyka elektromedyczna – elektroencefalografia
i elektromiografia
Radiodiagnostyka naczyniowa
Diagnostyka radioizotopowa
Ultrasonografia
Tomografia komputerowa
Rezonans magnetyczny
Razem
Orientacyjna
Liczba godzin
252
36
6
12
36
15
78
36
6
6
6
6
6
501
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne
zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły
i potrzeb rynku pracy.
Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć
edukacyjnych ucznia
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać
systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku
zajęć.
Osiągnięcia edukacyjne uczniów można oceniać na podstawie:
− sprawdzianów ustnych i pisemnych,
− obserwacji czynności wykonywanych przez uczniów w czasie
ćwiczeń,
− testów osiągnięć szkolnych.
Szczególnej ocenie powinny podlegać umiejętności: analizy treści
zadania, planowania pracy, przygotowania pomieszczeń i aparatury
do pracy, przygotowania psychicznego i fizycznego pacjenta do badania
lub zabiegu terapeutycznego, obsługiwania aparatury, stosowania
określonych metod i technik odpowiednio do sytuacji, stosowania zasad
100
ochrony radiologicznej, prowadzenia dokumentacji badań lub zabiegów,
współpracy w grupie oraz odpowiedzialności za powierzoną aparaturę.
Oceniając
wypowiedzi
uczniów
należy
zwracać
uwagę
na merytoryczną jakość wypowiedzi, posługiwanie się terminologią
zakresu diagnostyki obrazowej, radiologii interwencyjnej, diagnostyki
elektromedycznej i radioterapii, umiejętność analizy problemu, syntezy
wiadomości z różnych dziedzin wiedzy, poprawność wnioskowania.
W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki stosowanych przez
nauczyciela metod sprawdzania osiągnięć uczniów. Oceny należy
dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen.
Literatura
Borejko M., Dziak A.: Badanie radiologiczne w ortopedii. PZWL,
Warszawa 1988
Ciesielski B., Kuziemski W.: Obrazowanie metodą magnetycznego
rezonansu w medycynie, Mewdicall Press, Gdańsk-Toruń 1994
Pruszyński B. (red.): Diagnostyka obrazowa. Podstawy teoretyczne
i metodyka badań. PZWL, Warszawa 2000
Palmer P.E.S. (red.): Diagnostyka ultrasonograficzna. PZWL, Warszawa
1995
Majkowski J. (red.): Elektroencefalografia kliniczna. PZWL, Warszawa
1998
Gonet B.: Obrazowanie magnetyczno-rezonansowe. PZWL, Warszawa
1997
Gorczyca R., Wiśniewski K.: Ochrona radiologiczna w pracowni
rentgenowskiej. EX-POLON, Warszawa 1997
Różuło T.K. (red.): Radiologia przewodu pokarmowego. Czelej, Lublin
2000
Dziukowa J. (red.): Mammografia w diagnostyce raka sutka. Bel Corp,
Warszawa 1998
Szczerbo-Trojanowska M. (red.): Radiologia kliniczna. Czelej, Lublin
1999
Mlosek K.: Radiologia stomatologiczna i szczękowo-twarzowa.
Warszawa 1995
Walecki J. (red.): Neuroradiologia. Upowszechnianie Nauki – Oświata
„UN-O”, Warszawa 2000
Picard J.D.: Metody obrazowania żył. Medical Press, Gdańsk 1999
Różyło T.K. (red.): Radiodiagnostyka głowy i szyi. Czelej, Lublin 2001
Zgliczyński S.L. (red.): Radiologia. PZWL, Warszawa 1989
Leszczyński St. (red.): Radiologia. Tom I-III. PZWL, Warszawa 1984
Totha Z. (red.): Radioterapia i diagnostyka radioizotopowa. PZWL,
Warszawa 1980
101
Walecki J. (red.): Rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa
w praktyce klinicznej. Springer PWN,Warszawa 1997
Śliwiński T. (red.): Radiologia stomatologiczna. Wrocław 1995
Ścieszka J.: Echokardiografia. Katowice 1992
Jakubowski W. (red.): Standardy badań USG. Polskie Towarzystwo
Ultrasonograficzne, Gdańsk 1998
Trzetrzewiński W., Zarembowski W.: Metodyka i technika badania
rentgenowskiego. PZWL, Warszawa 1965
Whaites E.: Podstawy radiodiagnostyki stomatologicznej, Sanmedica,
Warszawa 1994
Pardeli M. (red.): Współczesne rozpoznawanie i leczenie guzów sutka
u kobiet. Śląska A.M., Katowice 1997
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.
102
ZAJĘCIA PRAKTYCZNE
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
– przygotować pacjenta do badania diagnostycznego lub zabiegu
terapeutycznego,
– zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
– zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony radiologicznej, dotyczące prawa
atomowego,
– zastosować zasady aseptyki i antyseptyki oraz zapobiegania
zakażeniom wewnątrzszpitalnym,
– posłużyć
się
sprzętem
i
aparaturą
medyczną
zgodnie
z obowiązującymi przepisami, instrukcjami i normami,
– wykonać badanie diagnostyczne lub terapeutyczne zgodnie
z zasadami ochrony radiologicznej,
– dobrać metody i techniki badań w zależności od wieku i stanu
pacjenta oraz możliwości psychofizycznych,
– ocenić wartość techniczną i diagnostyczną wykonywanych badań,
– dbać o wysoką jakość badania lub zabiegów terapeutycznych,
– udokumentować i zarchiwizować wyniki badań,
– zastosować zasady etyki zawodowej podczas realizacji zadań,
– określić
sposoby
zapobiegania
zagrożeniom
związanym
z wykonywaniem badań w pracowniach diagnostycznych
i terapeutycznych,
– zastosować nowoczesne metody diagnostyczne i terapeutyczne
stosowane w radiologii,
– scharakteryzować organizację i zasady funkcjonowania ochrony
zdrowia w Polsce.
Materiał nauczania
1. Rentgenografia
Planowanie działań od momentu zgłoszenia się pacjenta do chwili
wydania wyniku badania. Przygotowanie stanowiska pracy do badania.
Wykonywanie badania rentgenowskiego. Dobieranie metod i technik
w zależności od warunków i czasu ekspozycji oraz skuteczności środków
ochrony radiologicznej. Stosowanie zasad aseptyki i antyseptyki oraz
zasad zapobiegania zakażeniom wewnątrzszpitalnym. Modyfikowanie
ułożenia w zależności od stanu pacjenta. Dokonywanie obróbki
chemicznej i fizycznej radiogramów i fluorogramów. Analizowanie
103
wyników badań pod względem technicznym i diagnostycznym.
Sporządzanie dokumentacji badań oraz ich archiwizowanie.
Administrowanie i zarządzanie danymi w sieci cyfrowej. Współdziałanie
w zespole diagnostycznym. Wykonywanie czynności mających na celu
poprawę jakości obrazowania.
2. Diagnostyka elektromedyczna
Przygotowanie
pacjenta,
sprzętu
i
aparatury
medycznej
do przeprowadzenia badania elektromedycznego. Stosowanie zasad
aseptyki i antyseptyki oraz zasad zapobiegania zakażeniom
wewnątrzszpitalnym. Wykonywanie badania – dobór metod i technik.
Przygotowywanie zapisu badania do oceny lekarskiej. Obliczanie
podstawowych parametrów zapisu badania elektromedycznego.
Opracowywanie dokumentacji badań, archiwizowanie. Współdziałanie
w zespole diagnostycznym.
3. Radiodiagnostyka
Przygotowanie sprzętu i aparatury do badań TK, densytometrycznych
i naczyniowych. Przygotowanie pacjenta do badania w zależności
od rodzaju planowanej diagnostyki. Wprowadzanie danych pacjenta
i parametrów badania do systemu komputerowego. Wykonywanie badań
diagnostycznych.
Współdziałanie
w
zespole
diagnostycznym.
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
radiologicznej, zasad aseptyki i antyseptyki, zasad zapobiegania
zakażeniom wewnątrzszpitalnym. Opracowywanie dokumentacji badań
i archiwizowanie wyników.
4. Diagnostyka metodą rezonansu magnetycznego
Przygotowywanie pacjenta, sprzętu i aparatury do wykonania RM.
Wprowadzanie danych pacjenta i parametrów badania do systemu
komputerowego RM. Uruchamianie mechanizmu tworzenia obrazu
w RM. Rejestrowanie obrazów badań. Dbanie o wysoką jakość badania
RM. Opracowywanie dokumentacji badania, archiwizowanie ich
wyników. Stosowanie: przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, zasad
aseptyki
i
antyseptyki,
zasad
zapobiegania
zakażeniom
wewnątrzszpitalnym oraz regulaminów obowiązujących w pracowni
diagnostycznej RM.
5. Diagnostyka izotopowa
Przygotowywanie pacjenta, sprzętu i aparatury do diagnostyki
izotopowej. Wprowadzanie danych pacjenta i parametrów badania
do
systemu
komputerowego
gammakamery.
Obsługiwanie
gammakamery
w
celu
rejestracji
rozkładu
radioznacznika.
104
Opracowywanie dokumentacji badań, archiwizowanie wyników.
Stosowanie zasad aseptyki i antyseptyki, zasad zapobiegania
zakażeniom
wewnątrzszpitalnym.
Przestrzeganie:
przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa atomowego, ochrony
radiologicznej oraz regulaminów obowiązujących w zakładzie medycyny
nuklearnej.
6. Radioterapia
Przygotowanie pacjenta, sprzętu i aparatury oraz pomieszczeń
do
zabiegów
radioterapeutycznych.
Uruchamianie
aparatury
i przeprowadzanie terapii, zgodnie z opracowanym planem leczenia.
Dobieranie warunków ekspozycji w zależności od rodzaju
wykonywanego zabiegu. Wykonywanie badań radioterapeutycznych.
Prowadzenie dokumentacji badań indywidualnych pacjenta i ksiąg
aparatury terapeutycznej. Stosowanie bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony radiologicznej, prawa atomowego oraz regulaminów zakładów
i pracowni terapeutycznych. Stosowanie zasad aseptyki i antyseptyki
oraz zasad zapobiegania zakażeniom wewnątrzszpitalnym.
Uwagi o realizacji
Realizacja programu Zajęcia praktyczne ma na celu doskonalenie
umiejętności nabytych podczas zajęć w pracowniach przedmiotowych
oraz przygotowanie uczniów do wykonywania zadań zawodowych
w typowych miejscach pracy. Zajęcia praktyczne są realizowane
w placówkach ochrony zdrowia posiadających bazę szkoleniową oraz
zatrudniających personel odpowiednio przygotowany do współpracy
z nauczycielami i uczniami. W czasie trwania zajęć praktycznych
w zakładach ochrony zdrowia należy dokonywać rotacji uczniów
na poszczególnych stanowiskach pracy, aby umożliwić im zapoznanie
się z działalnością różnych pracowni specjalistycznych.
Zajęcia w pracowniach powinny być prowadzone w grupach, których
liczebność powinno dostosować się do charakteru ćwiczonych
umiejętności, możliwości technicznych pracowni i wymagań sanitarnych.
Proponowana liczebność grup nie powinna przekraczać 4-5 osób.
Podczas zajęć uczniowie powinni mieć możliwość wykonywania
badań pod nadzorem nauczyciela praktycznej nauki zawodu,
swobodnego dostępu do nowoczesnych metod diagnostycznych
i terapeutycznych oraz do sprzętu i aparatury medycznej.
Należy uwzględnić zasadę stopniowania trudności. Opanowanie
umiejętności zawodowych umożliwi odpowiedni dobór treści i metod
nauczania. Proponuje się zastosować: pokaz, seminarium, metodę
przypadków, ćwiczenia praktyczne, instruktaż, pogadankę. Przed
105
rozpoczęciem zajęć praktycznych należy sprawdzić merytoryczne
przygotowanie uczniów do zajęć, przedstawić specyfikę pracy
w zakładzie radiologii oraz dokonać przydziału zadań.
W procesie nauczania należy zwracać uwagę na kształtowanie
postaw pożądanych w zawodzie, takich jak:
– sumienność i dokładność przeprowadzanych badań i zabiegów,
– wrażliwość na obawy pacjenta związane z rodzajem wykonywanego
badania lub leczenia,
– odpowiedzialność za pacjenta,
– dbałość o wykorzystywany sprzęt i aparaturę medyczną,
– krytycyzm wobec własnych błędów,
– życzliwość w kontaktach międzyludzkich,
– gotowość do współpracy w zespole,
– dbałość o samokształcenie i doskonalenie zawodowe.
Proponuje się następujący podział godzin na realizację
poszczególnych działów tematycznych:
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Działy tematyczne
Rentgenografia
Diagnostyka elektromedyczna
Radiodiagnostyka
Diagnostyka metodą rezonansu magnetycznego
Diagnostyka izotopowa
Radioterapia
Razem
Orientacyjna liczba
godzin
183
51
40
22
16
51
363
W programie podano orientacyjną liczbę godzin na realizację zajęć
w poszczególnych działach tematycznych. Dopuszcza się zmiany
przydziału godzin na zajęciach w poszczególnych pracowniach
w zależności od możliwości szkoły i placówek służby zdrowia.
Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć
edukacyjnych ucznia
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać
systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku
zajęć, w celu uzyskania informacji dotyczących zakresu i poziomu
opanowania wiadomości i umiejętności określonych w programie.
Oceniając osiągnięcia uczniów należy zwracać uwagę przede
wszystkich na:
– organizację stanowiska pracy,
– dobór i właściwe wykorzystanie sprzętu i aparatury medycznej,
106
dobór i poprawność wykonywania badań,
jakość wykonywanego badania,
kontakt ucznia z pacjentem,
współpracę w zespole diagnostycznym i terapeutycznym,
przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa
atomowego i ochrony radiologicznej.
Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie:
– sprawdzianów ustnych i pisemnych,
– ukierunkowanej
obserwacji
uczniów
w
trakcie
realizacji
zaplanowanych działań,
– testów osiągnięć ucznia.
Ocena końcowa powinna zostać ukierunkowana na obserwację
czynności wykonywanych przez uczniów podczas realizacji zadań
formułowanych przez nauczyciela. Oceny należy dokonywać zgonie
z obowiązującą skalą ocen.
–
–
–
–
–
107
PRAKTYKA ZAWODOWA
Szczegółowe cele kształcenia:
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
– zrealizować samodzielnie zadania wynikające z obowiązków
zawodowych technika elektroradiologii,
– dobrać metodę i technikę badania oraz samodzielnie wykonać
badanie zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy
i ochrony przeciwpożarowej oraz prawa atomowego,
– posłużyć
się
sprzętem
i
aparaturą
medyczną
zgodnie
z obowiązującymi przepisami, instrukcjami i normami,
– udokumentować i zarchiwizować wyniki badań,
– zadbać o wysoką jakość badania,
– zastosować zasady etyczne w kontakcie z pacjentem i pracownikami
ochrony zdrowia,
– zastosować przepisy ochrony radiologicznej,
– pogłębić
wiedzę
i
umiejętności
zawodowe
w
procesie
samokształcenia i doskonalenia się,
– zastosować zasady etyki.
Materiał nauczania
1. Rentgenografia
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony radiologicznej. Regulamin pracowni.
Przygotowanie
stanowiska
pracy
do
wykonywania
badań
rentgenowskich. Przygotowanie aparatury i obsługiwanie aparatury
do badań rentgenowskich. Dobieranie sprzętu i materiałów do badania –
kasety, podpórki, znaczniki, osłony radiologiczne. Przygotowanie
psychiczne i fizyczne pacjenta do badania rentgenowskiego.
Sprawowanie opieki nad pacjentem podczas badania. Dobór metody
i techniki badania do zlecenia lekarskiego. Monitorowanie przebiegu
badania, podejmowanie działań w sytuacjach zagrożenia życia.
Współpraca z zespołem diagnostycznym. Obróbka chemiczna i fizyczna
zdjęcia rentgenowskiego. Przygotowanie wyniku badania do opisu.
Sprawdzenie jakości badania. Analizowanie wyników badań.
Archiwizowanie badań. Samokształcenie kierowane.
108
2. Diagnostyka tomografii komputerowej
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej, ochrony radiologicznej. Regulamin pracowni.
Przygotowanie pracowni do wykonywania tomografii komputerowej.
Przygotowanie tomografu komputerowego do badań. Obsługiwanie
tomografu komputerowego. Dobieranie sprzętu do badania.
Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do tomografii
komputerowej. Sprawowanie opieki nad pacjentem podczas badania.
Kontrola przebiegu badania i podejmowanie działań natychmiastowych
w sytuacjach nagłych oraz zagrożenia życia i zdrowia. Dobór metody
i techniki badania do zlecenia lekarskiego. Współpraca z zespołem
diagnostycznym. Obróbka chemiczna i fizyczna wyniku badania.
Przygotowanie wyniku badania do opisu. Sprawdzenie jakości badania.
Analizowanie wyniku badania. Archiwizowanie badań.
3. Radiologia naczyniowa
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej, ochrony radiologicznej. Regulamin pracowni.
Przygotowanie
stanowiska
pracy.
Przygotowanie
aparatury
do radiologicznych badań naczyniowych. Obsługiwanie aparatury
do radiologicznych badań naczyniowych. Dobór sprzętu potrzebnego
do badania lub terapii. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta
do badania lub zabiegu naczyniowego. Sprawowanie opieki nad
pacjentem podczas badania. Wykonanie badania zgodnie ze zleceniem
lekarskim. Kontrola przebiegu badania i podejmowanie działań
w sytuacjach nagłych oraz zagrożenia życia i zdrowia. Współpraca
z zespołem diagnostycznym i terapeutycznym. Obróbka chemiczna
i fizyczna wyniku badania. Przygotowanie wyniku badania do opisu.
Sprawdzenie jakości badania. Analizowanie wyniku badania.
Archiwizowanie badań.
4. Diagnostyka rezonansu magnetycznego
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej. Regulamin pracowni. Przygotowanie stanowiska
pracy. Przygotowanie aparatury do wykonania badania rezonansem
magnetycznym. Obsługiwanie aparatury do badań rezonansem
magnetycznym. Dobór sprzętu do wykonania badania. Przygotowanie
psychiczne i fizyczne pacjenta do badania MR. Sprawowanie opieki
nad pacjentem podczas badania MR. Wykonywanie badania. Kontrola
przebiegu badania i podejmowanie działań natychmiastowych
w sytuacjach nagłych oraz zagrożenia życia i zdrowia. Współpraca
z zespołem diagnostycznym. Przygotowanie wyniku badania do opisu.
Sprawdzenie jakości badania. Analizowanie wyniku badania.
109
5. Diagnostyka izotopowa
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej, ochrony radiologicznej. Regulamin pracowni.
Przygotowanie stanowiska pracy. Przygotowanie aparatury do badań
izotopowych. Obsługiwanie aparatury do badań izotopowych. Dobór
sprzętu do wykonania badania. Przygotowanie psychiczne i fizyczne
pacjenta do badania radioizotopowego. Sprawowanie opieki nad
pacjentem podczas badania. Wykonanie badania. Kontrola przebiegu
badania i podejmowanie działań natychmiastowych w sytuacjach
nagłych oraz zagrożenia życia i zdrowia. Współpraca z zespołem
diagnostycznym. Przygotowanie wyniku badania do opisu. Sprawdzanie
jakości badania. Analizowanie wyniku badania. Archiwizowanie badania.
6. Radioterapia
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej, ochrony radiologicznej. Regulamin pracowni.
Przygotowanie
stanowiska
pracy.
Przygotowanie
aparatury
do wykonywania radioterapii. Obsługiwanie aparatury do radioterapii.
Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do radioterapii, w tym
również maski, osłony indywidualne. Sprawowanie opieki nad pacjentem
podczas radioterapii. Dobieranie metody i techniki radioterapii
do zlecenia lekarskiego. Kontrola przebiegu radioterapii i podejmowanie
działań natychmiastowych w sytuacjach nagłych oraz zagrożenia życia
i zdrowia. Współpraca z zespołem terapeutycznym. Dbanie o wysoką
jakości radioterapii. Archiwizowanie zabiegów radioterapeutycznych.
7. Diagnostyka elektromedyczna
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej. Regulamin pracowni. Przygotowanie stanowiska
pracy. Przygotowanie aparatury do badań elektromedycznych.
Obsługiwanie aparatury do badań elektromedycznych. Dobieranie
sprzętu do badań elektromedycznych. Przygotowanie psychiczne
i fizyczne pacjenta do badania elektromedycznego. Sprawowanie opieki
nad pacjentem podczas badania. Wykonanie badania. Kontrola
przebiegu badania i podejmowanie działań natychmiastowych
w sytuacjach nagłych oraz zagrożenia życia i zdrowia.
Współpraca z lekarzem. Przygotowanie wyniku badania do opisu.
Sprawdzenie jakości badania. Analizowanie wyniku badania.
Archiwizowanie wyniku badania.
110
Uwagi o realizacji.
Praktyka zawodowa ma na celu doskonalenie umiejętności
praktycznych uczniów w warunkach rzeczywistych. Praktykę zawodową
należy realizować w pracowniach placówek, w których uczniowie
odbywali zajęcia praktyczne, dysponujących pełnym zakresem
możliwości diagnostycznych i terapeutycznych. Podczas doboru rodzaju
pracowni można kierować się indywidualnymi zainteresowaniami
uczniów i planami zawodowymi.
Program Praktyki zawodowej należy realizować w IV semestrze nauki,
w wymiarze 90 godzin zajęć dydaktycznych – tj. 3 tygodnie x 30 godzin
tygodniowo. W zależności od rodzaju i możliwości placówki medycznej,
w której uczniowie odbywają praktykę zawodową, materiał nauczania
powinien dotyczyć tematyki, co najmniej jednego z wymienionych
działów: rentgenografia, diagnostyka tomografii komputerowej, radiologia
naczyniowa, diagnostyka rezonansu magnetycznego, diagnostyka
izotopowa, radioterapia, diagnostyka elektromedyczna.
Uczeń powinien odbywać praktykę zawodową przynajmniej w jednej
z następujących pracowni:
– pracownia elektrokardiografii,
– pracownia spirometrii,
– pracownia elektroencefalografii,
– pracownia elektromiografii,
– pracownia ultrasonografii,
– pracownia audiometrii.
Podczas realizacji programu praktyki uczniowie powinni wykonywać
wszystkie zadania zawodowe technika elektroradiologa realizowane
zgodnie z obowiązującymi zasadami. Powinni w miarę możliwości
asystować przy wykonywaniu różnego rodzaju badań, wykonywać
badania standardowe i dodatkowe, dbać o wysoką jakość badań
wykonywanych samodzielnie, współpracować z pacjentem i zespołem
diagnostycznym lub terapeutycznym, przestrzegać zasad etyki, posiadać
bardzo dobrą znajomość obsługi komputera.
W wyniku realizacji treści programowych uczeń powinien wykazać
postawę:
– zaangażowania w pracy zawodowej,
– samodzielności w planowaniu i wykonywaniu zadań,
– odpowiedzialności za podejmowane decyzje,
– odpowiedzialności
za
bezpieczeństwo
własne,
pacjenta
i współpracowników,
– dbałości o stosowany sprzęt i aparaturę medyczną,
– dbałości o zapewnienie wysokiej jakości wykonywanych badań
lub terapii,
111
– humanitaryzmu
i
okazywania
szacunku
pacjentom
i współpracownikom,
– świadomości o konieczności przestrzegania tajemnicy zawodowej
i praw pacjenta.
Podczas odbywania praktyki zawodowej uczeń powinien korzystać z:
– instrukcji uruchamiania i obsługi aparatury medycznej,
– bieżących materiałów dotyczących nowoczesnych metod i technik
badania,
– programów komputerowych z zakresu diagnostyki, terapii
i archiwizacji wyników badań.
Podczas prowadzenia zajęć dydaktycznych należy przywiązywać
bardzo dużą uwagę do kształtowania umiejętności samodzielnego
rozwiązywania problemów, komunikowania się z otoczeniem,
organizowania własnej pracy i jej oceny, ustalania własnych działań
i przewidywania ich skutków oraz racjonalnego wykorzystywania czasu
pracy. Rola nauczyciela ogranicza się jedynie do nadzorowania
czynności wykonywanych przez ucznia, korygowania błędów
i wskazywania tych umiejętności, które powinien doskonalić.
W trakcie odbywania praktyk zawodowych uczniowie zobligowani są
do prowadzenia dzienniczków praktyk.
Propozycje metod sprawdzania
edukacyjnych ucznia.
i
oceny
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów należy
przeprowadzać systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych
na początku zajęć.
Osiągnięcia edukacyjne uczniów można oceniać na podstawie:
− sprawdzianów ustnych i pisemnych,
− ukierunkowanej obserwacji ucznia podczas realizacji zaplanowanych
działań,
− testów osiągnięć ucznia.
Oceniając uczniów szczególną uwagę należy zwrócić na:
– organizację stanowiska pracy,
– dobór i wykorzystanie aparatury i sprzętu,
– dobór i poprawność wykonywania badań,
– jakość wykonywanych badań,
– współpracę w zespole,
– przestrzeganie zasad etycznych w kontakcie pacjentem,
– zdyscyplinowanie i sumienność,
– stosowanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i przeciwporażeniowej,
112
– przestrzeganie przepisów prawa atomowego i ochrony radiologicznej.
Oceny końcowej praktyki zawodowej należy dokonać metodą próby
pracy, zgodnie z obowiązującą skalą ocen. Nauczyciel praktycznej nauki
zawodu po odbyciu praktyk zawodowych przez uczniów powinien
dokonać indywidualnej oceny pracy uczniów i sporządzić opinię o jej
przebiegu.
113