Wiedza o przyszłości w przezwyciężaniu globalnego kryzysu

Lesław Michnowski
WIEDZA O PRZYSZŁOŚCI W
PRZEZWYCIĘŻANIU GLOBALNEGO KRYZYSU1
Światowa społeczność otrzymuje od niedawna wzajemnie sprzeczne komunikaty dotyczące szans zakończenia światowego kryzysu finansowo-gospodarczego. Jedne z nich optymistycznie głoszą, iż jakoby najgorsze już mamy za sobą2. Oznaczałoby to możliwość przezwyciężenia
tego kryzysu przy pozostawieniu socjal-darwinistycznych stosunków społecznych, czyli poprzez jedynie „kosmetyczne" zmiany w światowej społeczno-gospodarczej infrastrukturze. A więc, bez dokonania radykalnej niezbędnej dla ukształtowania zdolności trwałego rozwoju (sustainable
development) - ekohumanistycznej przebudowy światowego systemu
społeczno-gospodarczego.
Ekohumanizm to partnerskie współdziałanie dla dobra wspólnego
wszystkich ludzi, ich następców i środowiska przyrodniczego, powszechnie wspomagane nauką i wysoką techniką oraz kulturą informacyjną3.
A także, bez opanowania wiedzą o przyszłości wspomaganych metod zarządzania dalszym procesem globalizacji (Sage 1977), (Forrester
1995).
Inne z kolei komunikaty zapowiadają nadchodzenie w ślad za kryzysem finansowo-gospodarczym, kryzysu społecznego4, powiązanego
1
Jest to poszerzona wypowiedź podczas plenarnego posiedzenia Komitetu Prognoz
„Polska 2000 Plus" przy Prezydium PAN nt: Współczesny Kryzys Światowej Gospo
darki A Długofalowe Implikacje Rozwoju Polski, w dn. 25 lutego 2009 r. Synteza tego
wystąpienia przedstawiona została w: (Michnowski 2009e). W tekście tym rozwijam
jedynie wybrane jego wątki. Zarazem przedstawiam tu podstawowe wnioski z systemo
wej analizy istoty kryzysu globalnego oraz - zwłaszcza informacyjnych - uwarunkowań
ukształtowania zdolności trwałego rozwoju (sustainable development) światowej spo
łeczności. Analizę tę przeprowadziłem w ramach cybernetyki rozwoju za pomocą mode
lu konceptualnego systemów typu: człowiek - technika - przyroda o nazwie System
Życia. Metodę tej analizy omawiam w: (Michnowski 1989, 1994b, 1995, 1996, 2003,
2004, 2006cd, 2007b). W ujęciu modelu System Życia, rozwój różnorodnej postaci sys
temów życia traktowany jest jako proces tworzenia informacji. Por.: (KunickiGoldfinger 1976).
2
We meet in the midst of a critical transition from crisis to recovery (...), Patrz: (Pittsburgh Summit 2009).
3
Informacja w ujęciu: (Wiener 1961, 1971). Na konieczność przeprowadzenia ekohu
manistycznej przemiany cywilizacyjnej, celem uniknięcia globalnej katastrofy i ukształ
towania zdolności trwałego rozwoju zwracam uwagę m.in. w: (Michnowski 1994, 1995,
1998, 1999, 2004, 2006, 2007, 2008, 2009). Por: (King 1992).
156
MATERIAŁY NADESŁANE; POLEMIKI I DYSKUSJE
z prawdopodobną hiperinflacją. A nawet przestrzegają przed możliwością
doprowadzenia - na wzór Wielkiego Kryzysu 1929 roku — do kolejnej
wojny światowej.
W USA we wrześniu 2009 roku bezrobocie wzrosło w stosunku do
poprzedniego miesiąca o około 60 tys. osób (w sierpniu wynosiło 200 250 tys.). W Polsce mówi się o możliwości utraty wnet pracy przez kolejne 400 tys. osób - wzrostu stopy bezrobocia od 10,8 do 13 %.
Głosi się zatem, alternatywnie, konieczność dokonania - dla zapobieżenia globalnej katastrofie - radykalnej przemiany cywilizacyjnej.
Miałby to być warunek odejścia od, jak dotąd, „normalnych cykli koniunkturalnych" - globalizacją potęgowanych, wyniszczających dorobek światowej społeczności - siejących co najmniej wielkie bezrobocie. Taka cywilizacyjna przemiana byłaby niezbędna dla odejścia od okresowo powtarzających się załamań i krótkowzrocznej budowy, na gruzach starej, nowej
formy stosunków społecznych - lecz nadal socjaldarwinistycznych, nieadekwatnych do wymogów ery wysoko rozwiniętej nauki i techniki.
Błędne rozpoznanie istoty tego kryzysu może być przyczyną wielkiej, nawet współcześnie - w erze globalizacji - globalnej katastrofy.
Warto przeto poddać testowaniu tę odmienną - od powyższej
„optymistycznej", „końca kryzysu" - ocenę istoty tego kryzysu, wielkości
związanych z nim zagrożeń, oraz szans i metod jego przezwyciężenia.
Proponuję zastosowanie w tym testowaniu - nieco udoskonaloną
przeze mnie - metodę backcasting. Zgodnie z tą metodą nie powinniśmy
- na wstępie poszukiwań dróg przywrócenia polskiej i światowej społeczności zdolności rozwoju i nadania mu trwałego charakteru - dokonywać krytycznej oceny aktualnego stanu systemu światowego, w tym poprawności określających go stosunków społecznych, a szerzej - jego
obecnej infrastruktury: aksjologicznej, ekonomicznej, politycznej, technicznej, informacyjnej i in. A także obarczać winą za występujące niesprawności lub patologie ewentualnych kreatorów obecnej formy tej
infrastruktury
Należy przyjąć, iż wraz z nieuchronnie zachodzącymi zmianami
w uwarunkowaniach życia światowej społeczności - wymuszanymi
zwłaszcza rozwojem nauki i techniki - ta infrastruktura musi także okresowo podlegać odpowiednim - zapewniającym ultrastabilność systemu
światowego - adaptacyjnym przekształceniom. Zatem poddawanie kryty4
Patrz m.in. (Ban Ki-moon 2009).
Metodę tę zaleca Unia Europejska, patrz: (Michnowski 2008). Zgodną z konceptual
nym modelem System Życia, a wzorowaną na koncepcji G. Nadlera (Nadler 1969), do
stosowaną do budowy strategii trwałego rozwoju metodę backcasting przedstawiam w:
(Michnowski 2003). Ocenia się, iż dla potrzeb budowy takiej strategii potrzebny jest
horyzont nawet 50-letni (Desai 2002).
5
157
______ MATERIAŁY NADESŁANE; POLEMIKI I DYSKUSJE ________________
ce twórców tego aktualnego stanu prowadziłoby do wzniecania zbędnych
wzajemnych animozji pomiędzy dotychczasowymi budowniczymi (lub
obrońcami „starego"), a reformatorami, w miejsce stwarzania możliwości
ich partnerskiej, na dobro wspólne ukierunkowanej współpracy. Współpracy współcześnie niezbędnej dla trwałego przezwyciężenia obecnego
kryzysu, poprzez dokonanie przebudowy infrastruktury systemu światowego dostosowującej do tych nowych i nadchodzących uwarunkowań
życia. Takie dialogowe podejście6 - wzajemnie i synergicznie wzbogacające różnorodną wiedzą i doświadczeniami - będzie, w przypadku obecnego kryzysu, niezmiernie przydatne celem wypracowania poprawnych
metod jego przezwyciężenia.
Zgodnie z taką metodą backcasting należy dokonać oceny zmian
w uwarunkowaniach życia, jakie zaszły od momentu ukształtowania
obecnej formy infrastruktury systemu światowego, przewidzieć tendencje
dalszych zmian w tych uwarunkowaniach i na tej podstawie zaprojektować przyszłą formę infrastruktury systemu światowego, adekwatnej
względem tych nowych i nadchodzących zmian w uwarunkowaniach
życia. Przy projektowaniu tej przyszłościowej, niejako „idealnej", formy
tej infrastruktury, należy kierować się logiką rozwoju społecznogospodarczo-przyrodniczego 7 , uwzględniać obiektywnie występujące,
w tym podatne na usuwanie, ograniczenia realizacyjne infrastrukturalnych
przekształceń. Należy przy tym również uwzględniać zagrożenia, które
mogą być konsekwencją fałszywego rozpoznania kryzysu, a wraz z tym
podjęcia błędnych przeciwdziałań negatywnym jego skutkom.
Uzgodniona taka strategiczna wizja adekwatnej do nowych uwarunkowań infrastruktury powinna zostać przekształcona w program etapowego jej osiągania, połączony ze stopniowym eliminowaniem ograniczeń realizacyjnych i względnie wymiernym wartościowaniem praktycznych konsekwencji dokonywanej tak antykryzysowej przebudowy systemu światowego. Tak, aby w porę być w stanie wprowadzać ewentualnie
niezbędne realizacyjne korekty.
W przypadku zastosowania metody backcasting w rozpoznawaniu
istoty kryzysu globalnego, przywracaniu światowej społeczności zdolności rozwoju i nadawaniu mu trwałego charakteru (sustainable development) proponuję określić w pierwszym rzędzie okres, w którym światowa społeczność utraciła zdolność rozwoju, czyli weszła w pierwszą,
z natury niejawną fazę globalnego kryzysu8 . A wraz z tym rozpoczął się
6
Jest to szczególnie współcześnie przydatne zalecenia, patrz: (Nadler 1969).
Modelem System Życia (przypis 1) m.in. przedstawiam logikę procesu życia, w tym
rozwoju, różnorodnej postaci systemów życia, w tym społeczeństw.
8
Fazy kryzysu przedstawiam m.in. w: (Michnowski 2006, 2007).
7
158
___________ MATERIAŁY NADESŁANE; POLEMIKI I DYSKUSJE ___________
okres pogarszania jakości życia światowej społeczności oraz kondycji
środowiska przyrodniczego, w tym groźnych zmian klimatycznych.
Za okres pojawienia się tego kryzysu proponuję uznać ten okres
bujnego rozwoju naszej naukowo-technicznej cywilizacji, w którym
ziemskie środowisko przyrodnicze, zasilające nas dotąd skutecznie zasobami życia, utraciło zdolność samoczynnego odtwarzania swej postaci
zgodnie z potrzebami życia człowieka i przyrody. Proponuję zatem cofnięcie się do około roku 1970 i ponowne przeanalizowaniu opublikowanych w Raporcie „Granice wzrostu" ostrzegawczych wyników dynamicznego monitoringu kondycji układu: światowa społeczność - środowisko
przyrodnicze.
Monitoring dynamiczny to przetwarzanie metodami symulacji
komputerowej wyników obserwacji przebiegu procesu życia społecznogospodarczo-przyrodniczego w prognozę dotyczącą dalszego przebiegu
tego procesu, przy założeniu braku interwencji w ten proces, a zarazem
formułowanie ewentualnych prognoz ostrzegawczych wobec braku
odpowiednich przeciwdziałań rozpoznawanym tak zagrożeniom.
Groźne konsekwencje pozostawienia ówczesnej infrastruktury systemu światowego, rozpoznane metodą dynamicznego monitoringu, ukazuje rysunek 1.
Ta ostrzegawcza prognoza ukazuje zagrożenie globalną katastrofą
w przypadku kontynuowania socjal-darwinistycznej formy stosunków
społecznych, w tym zwłaszcza dominującej egoistycznej aksjologii i ekonomiki nie uwzględniającej kompleksowo społecznych i przyrodniczych
korzyści i kosztów gospodarowania.
Zarówno metoda tego monitoringu jak i wypracowana z jej pomocą
ostrzegawcza prognoza oraz przedkładane na takiej podstawie antykryzysowe wnioski były wówczas - także w kręgach naukowych - silnie kontestowane. Wnioski te nie napotykały zatem ze strony elity realnej światowej władzy na chęć podjęcia poprawnych działań realizacyjnych. Zaś
w ramach ONZ wypracowana koncepcja „trójfilarowego" sustainable
development - trwałego rozwoju całej światowej społeczności - nadal
dość często uznawana jest za oxymoron.
Zarazem autorom Raportu „Granice wzrostu" błędnie przypisano
zamiar przeciwdziałania globalnej katastrofie metodą - jak to wówczas ją
nazwano - „zerowego wzrostu", czyli poprzez radykalne zmniejszenie
stanu zaludnienia Ziemi oraz intensywności gospodarowania9.
9
Pewien sposób realizacji tej metody, patrz rys. 8 w: (Forrester 1995). Do radykalnego
„schłodzenia": światowej gospodarki, jako sposobu zapobieżenia globalnej katastrofie
wzywa się m.in. w: (Fey 2001). Na współczesny brak możliwości realizacji strategii
„zerowego wzrostu" zwraca uwagę A. Merkel: (...) zero growth can and will not be the
answer. Rather, the answer is greater innovation, particularly in environmental
159
MATERIAŁY NADESŁANE; POLEMIKI I DYSKUSJE
W tej ostrzegawczej prognozie - przestrzegającej przed globalną
katastrofą w wyniku trwałego przekroczenia „granic wzrostu" - m.in.
stwierdzono, iż „(...) Można zmienić te światowe trendy (...) w ten sposób, aby podstawowe potrzeby materialne każdego człowieka na ziemi
były zaspokojone i żeby każdy miał jednakowe szanse wykorzystania
swych osobistych możliwości. (...)
Rysunek 1. Źródło: Meadows, Donella H., Meadows, Dennis L., Randers,
Jorgen, Behrens III, William W., Granice wzrostu, PWE, Warszawa 1973.
Jeżeli ludzie zdecydują się (...) dążyć do równowagi ekologicznej
i ekonomicznej stabilizacji (...) to im szybciej zaczną pracować (...) tym
większe będą szanse powodzenia"10.
Pominięto zatem zawarte w tym Raporcie stwierdzenie możliwości
wyeliminowania - rozpoznanego w postaci przekroczenia granic wzrostu
- zagrożenia, drogą zmiany aksjologii i metod gospodarowania, w tym
wzorców konsumpcji i produkcji oraz stosunków podziału.
Kolejne komputerowo-symulacyjne badania kondycji systemu
światowego - także zespołu Meadowsów, z lat 1992 oraz 200411 - potwierdzały poprawność zastosowanej metody prognostycznej. Zarazem
nie wykazywały one praktycznych pozytywnych konsekwencji tych potechnologies. Zero growth would ultimately result in the preservation of the status quo,
an absolutely unacceptable idea for emerging economies and developing countries.
(Merkel 2007). Por: (O nowy styl rozwoju 1979), (Uexkull 1994), (Martin 1999).
1010
Patrz: (Meadows 1973).
111
Patrz; (Meadows 1992, 2004).
,
,- ,
160
__________ MATERIAŁY NADESŁANE; POLEMIKI I DYSKUSJE ___________
przednich prognoz ostrzegawczych, A więc także - skuteczności podejmowanych m.in. przez ONZ działań na rzecz przywróceniu Światu zdolności rozwoju i nadania mu trwałego charakteru.
W obu tych kolejnych ostrzegawczych prognozach silnie podkreślono konieczność dokonania radykalnej przemiany cywilizacyjnej, jako
warunku uniknięcia globalnej katastrofy. Wśród zaleceń obronnych jako
szczególnie strategiczne - a zarazem potwierdzające negację błędnie
przypisywanej Meadows'om obronnej strategii „zerowego wzrostu" jednoznacznie sformułowano konieczność odrzucenia socjaldarwinistycznego egoizmu na rzecz kierowania się dobrem wspólnym/wspólnym interesem12. Zostało to syntetycznie ujęte zaleceniem
„loving" (agape)13.
Skuteczność postulowanej cywilizacyjnej przemiany uzależniono
szczególnie od również radykalnej przebudowy informacyjnej infrastruktury światowej społeczności14.
W tych kolejnych prognozach zawarto także jednoznaczne, silne
ostrzeżenie wobec zagrożenia w przypadku kierowania się w przezwyciężaniu globalnego kryzysu socjal-darwinistycznym egoizmem. Stwierdzono
tam mianowicie, iż aczkolwiek (w światowym establishmencie - LM)
uznaje się za wskazane dokonanie radykalnej przemiany cywilizacyjnej,
lecz zarazem przyjmuje się, iż jest już na to zbyt późno. Nie można zatem
wymagać (od społeczności wysoko rozwiniętych? - L.M.) aby - w warunkach narastania deficytu zasobów naturalnych i bezwzględnej degradacji
środowiska przyrodniczego - być umiarkowanym i kierować się globalną
odpowiedzialnością oraz współczuciem (wobec słabszych - L.M.). 15
Najprawdopodobniej - w konsekwencji nie uwzględnienia ani wyżej wymienionej - z 1972 roku - prognozy ostrzegawczej, ani potwierdzających je kolejnych ostrzegawczych prognoz z lat 1992 i 2004, światowa społeczność znajduje się w obecnej, tak nadal groźnej, globalnej
kryzysowej sytuacji.
1212
Zalecenie odejścia w polityce od egoizmu na rzecz kierowania się wspólnym intere
sem, patrz: (Brundtland 1991).
133
Na konieczność dokonania takiej przemiany aksjologicznej zwraca się także uwagę
m.in. w: (Benedykt XVI 2009), (Schaff 1993).
144
Wg Meadows'ów: "information is the key to (sustainability) transformation. When
information flows are changed, any system will behave differently". Patrz: (Meadows
2004).
Por. Wg Yoshio Utsumi: in the new world of infinite information resources, one country's creation of wealth based on information can be shared by all. The value of information increases, the more it is shared. Patrz: (Utsumi 2005).
15
Another mental model says that the limits are real and close, and that there is not
enough time, and that people cannot be moderate or responsible or compassionate. At
least not in time. That model is self-fulfilling. If the world's people choose to believe it,
they will be proven right. The result will be collapse. (Meadows 2004).
161
___________MATERIAŁY NADESŁANE; POLEMIKI I DYSKUSJE __________
Powtórzmy. Mamy dwie radykalnie odmienne oceny obecnego kryzysu. Ocena pierwsza, iż jest to „normalne" - w ramach wolnorynkowych
i neoliberalnych reguł funkcjonowania światowej gospodarki - „oczyszczające" przegrupowanie światowych sił ekonomicznych. A więc, iż jest
to poprawna alokacja kapitału w ramach kolejnego, tym razem globalnego „cyklu koniunkturalnego". A zatem zbędne są radykalne działania antykryzysowe. Wystarczą zatem, w przywracaniu globalnej równowagi, co
najwyżej jedynie nieco instytucjonalnie wzmocnione, „zdrowe mechanizmy wolnorynkowej samoregulacji".
Ocena druga wymusza ponowną, wnikliwą refleksję co do przyczyn, istoty, oraz skutecznych metod przezwyciężenia, obecnego kryzysu.
W tym celu, bogatsi o doświadczenia, wiedzę (w tym systemowocybernetyczną) oraz jakościowo nowe środki naukowo-technicznego (w
tym teleinformatycznego i komputerowo symulacyjnego) wspomagania
poddajmy analizie tę pierwszą z tu omawianych: ostrzegawczą prognozę
Raportu „Granice wzrostu" - z roku 1972 (rys. 1).
Prognoza ta informuje, iż pozostawienie w stanie niezmienionym
ówczesnych ogólnych form życia światowej społeczności (aksjologii,
ekonomiki, stosunków podziału, i in.) będzie przyczyniać się do:
•
•
•
bezwzględnego degradowania środowiska przyrodniczego;
wyczerpywania źródeł zasobów naturalnych, oraz
silnego wzrostu liczebności ludzkiej populacji.
Jeśli nie zostaną podjęte zatem odpowiednie środki zapobiegawcze,
to w pierwszej połowie XXI wieku wystąpi globalny kryzys społecznogospodarczy, a w ślad za nim, około połowy XXI wieku, będzie miała
miejsce globalna katastrofa humanitarna, przejawiająca się radykalnym
zmniejszaniem zaludnienia Ziemi. Kryzys ten będzie poprzedzony silnym
wzrostem gospodarczym, przyczyniającym się do wzrostu liczebności
ludzkiej populacji, lecz także powodującym wyczerpanie źródeł zasobów
naturalnych oraz degradację środowiska przyrodniczego.
Analizując przyczyny - ukazanego powyższymi wynikami monitoringu dynamicznego - patologicznego zachowania się systemu światowego, można sformułować generalny wniosek o braku, współcześnie (w
dobie globalizacji) już niezbędnego, sprawnie działającego, dalekowzrocznego układu sterowania globalnym procesem życia społecznogospodarczo-przyrodniczego, czyli globalnego homeostatu, zdolnego do
utrzymywania ultra-stabilności światowej społeczności.
Ta homeostatyczna niesprawność występuje pomimo wielkich postępów w rozwoju nauki i techniki, powodujących m.in. radykalną zmianę środowiskowych uwarunkowań życia. Ten naukowo-techniczny rozwój jest zarazem bezpośrednią przyczyną globalnego kryzysu. Konse162
___________MATERIAŁY NADESŁANE; POLEMIKI I DYSKUSJE ___________
kwencją rozwoju nauki i techniki stał się bowiem wielki wzrost tempa
zmian w uwarunkowaniach życia ludzi i przyrody, a wraz z tym szybko
i to coraz szybciej postępujące moralne starzenie/degradowanie się form
życia - do niedawna poprawnych, lecz już niezgodnych z nowymi jego
uwarunkowaniami. Rozwojowi nauki i techniki towarzyszy, a nawet warunkuje, wzrost skomplikowania/zróżnicowania i bezwładności licznych
struktur organizacyjnych. Powoduje to konieczność - dla podtrzymywania życia - przewidywania zmian w uwarunkowaniach życia i wyprzedzającego ich praktyczne zaistnienie podejmowania względem nich działań
adaptacyjnych, tak aby nowe formy życia powstawały wraz z pojawianiem się tych nowych, prognozowanych uwarunkowań życia..
W kategoriach cybernetycznych oznacza to konieczność dobudowania do istniejących układów zarządzania nadążnego, typu „feedback", jakościowo nowych układów zarządzania wyprzedzającego - „feedforward".
W ramach aktualnej, socjal-darwinistycznej - niedostosowanej do
wysokiego poziomu rozwoju nauki i techniki - infrastruktury systemu
światowego, nie ma możliwości, aby skutecznie przeciwstawiać się negatywnym konsekwencjom tej moralnej degradacji.
Pozwala to na sformułowanie tezy, iż głównymi czynnikami sprawczymi kryzysu globalnego są:
1. szybko postępujące moralne starzenie/degradowanie się do niedawna
poprawnych form życia, lecz już niezgodnych z nowymi jego uwa
runkowaniami, oraz
2. niedorozwój globalnego homeostatu, powodujący brak zdolności eli
minowania negatywnych konsekwencji tej moralnej degradacji.
W konsekwencji takiego kryzysu ma zatem miejsce:
1) bardziej szybkie wyczerpywanie źródeł aktualnie dostępnych zasobów
naturalnych, w tym paliw, aniżeli światowa społeczność jest obecnie
w stanie - za pomocą nowych technik - zapewniać dostęp do alterna
tywnych ich źródeł;
2) utrata zdolności samoodtwarzania się przyrody w postać zgodną
z potrzebami życia człowieka, przejawiająca się bezwzględną degra
dacją środowiska przyrodniczego oraz szkodliwymi zmianami klima
tycznymi;
3) bardziej szybki przyrost ilości zaludniających Ziemię osób, aniżeli
światowa społeczność jest w stanie skutecznie, w działaniach na rzecz
jej rozwoju, wykorzystywać wzrastający, wraz z tym, intelektualny poznawczo-innowacyjny - potencjał twórczy światowej społeczności.
Ten globalny kryzys byłby zatem skutkiem:
1) krótkowzroczności polityki,
163
___________MATERIAŁY NADESŁANE; POLEMIKI I DYSKUSJE __________
2) niedostatku wiedzy o kompleksowych konsekwencjach gospodarowa
nia i innych zmian w środowisku, jak również
3) braku powiązania dostępności dóbr materialno-intelektualnych z ekospołeczną użytecznością aktywności społeczno-gospodarczej16.
Uznając powyższą prognozę ostrzegawczą jak również przedkładaną diagnozę globalnego kryzysu za poprawne, jakie działania restrukturyzacyjne powinny zostać podjęte dla przywrócenia światowej społeczności
zdolności rozwoju?
W pierwszym rzędzie wykorzystując model logiki procesu życia17
należy określić w jakim stanie życia znajdowała się światowa społeczność
przed wystąpieniem powyższych zjawisk kryzysowych. Była ona uorganizowana na zasadzie Centrum/bogaci-Peryferie/biedni - w układzie globalnym i lokalnym. Był to prawdopodobnie jeszcze wówczas normalny
stan „wzrostu nie-elitarnego". Polegał on na podnoszeniu jakości życia
zarówno społeczności Centrum, jak i Peryferii, jednak bez bezwzględnego degradowania środowiska przyrodniczego i zagrożenia wyczerpaniem
zasobów naturalnych.
Miały wówczas miejsce na:
• Zachodzie, polityka „welfare state",
• Wschodzie, egalitarna polityka socjalna,
• Południu, m.in. „zielona rewolucja", wzrost opieki zdrowotnej.
Ten nie-elitarny wzrost dokonywał się do pewnego czasu kosztem
na tyle niskiego natężenia degradacji środowiska przyrodniczego, iż przyroda była w stanie podlegać odpowiedniej samoregeneracji. Również
tempo wyczerpywania źródeł zasobów naturalnych nie stwarzało jeszcze
egzystencjalnych zagrożeń.
Lecz przy pewnym wzroście natężenia aktywności gospodarczej
światowej społeczności nastąpiło przekroczenie granicy jej wzrostu dokonywanego dotąd na zasadzie „wzrostu kosztem środowiska przyrodniczego". Wraz z tym pojawiła się alternatywna konieczność przejścia w stan:
1) „ekorozwoju",
czyli
kontynuowania
rozwoju
społecznogospodarczego zarówno przez Centrum jak i Peryferie, przy zapew
nianiu odpowiedniej jakości środowisku przyrodniczemu oraz dostęp
ności zasobów naturalnych, albo
2) „wzrostu regresywnego", czyli ochrony środowiska przyrodniczego
oraz bazy zasobów naturalnych przy rozwojowym faworyzowania
społeczności Centrum, kosztem ograniczania w dostępie do deficyto
wych zasobów, a nawet fizycznego eliminowania społeczności Pery16
Na konieczność odrzucenia kapitalizmu spekulacyjnego zwraca się uwagę m.in. w:
(Morita 1986), (Sarkozy 2008).
t7
Patrz m.in. (Michnowski 1994, 1995).
164
________ MATERIAŁY NADESŁANE; POLEMIKI I DYSKUSJE
ferii, jako konkurentów do źródeł deficytowych zasobów i „zdrowego
środowiska"18.
W świetle powyższego, przezwyciężenie kryzysu globalnego, wymaga
podjęcia - drogą globalnej współpracy - trudu ukształtowania stanu
ekorozwoju światowej społeczności, czyli „rozwoju - razem ze społecznym i przyrodniczym środowiskiem". Oznacza to zarazem konieczność
dokonania ekohumanistycznej przemiany cywilizacyjnej. Wraz z taką
przemianą miałyby miejsce:
1. zmiana wzorców konsumpcji i produkcji, umożliwiająca ograniczanie
zbędnego zużywania deficytowych zasobów oraz degradowania śro
dowiska przyrodniczego, jak również zyskiwanie czasu niezbędnego
dla zapewniania dostępu do alternatywnych źródeł tych zasobów;
2. nowa rewolucja naukowo-techniczna przekształcająca, na podstawie
wiedzy o zmianach w uwarunkowaniach życia, całą technosferę
w formę życzliwą ludziom i przyrodzie;
3. rewolucja społeczno-edukacyjna, stwarzająca możliwość społeczno
ściom dotąd w rozwoju opóźnionym - Peryferiom, intensyfikowania
ich intelektualnej - poznawczo-innowacyjnej - aktywności twórczej,
powodująca wraz z tym radykalne ograniczenie zagrożenia „eksplozją
demograficzną" (substytucja intelektualną, biologicznej [obronnej]aktywności twórczej19).
Dla niedopuszczenia do trwałego ukształtowania się patologicznego
stanu „wzrostu regresywnego" światowej społeczności, co byłoby równoznaczne z kontynuowanie kryzysu globalnego, aczkolwiek w jakościowo nowej, stabilnej jego postaci20, szczególne znaczenia powinny
mieć wypowiedź J. W. Forrestera, twórcy metod symulacji komputerowej wielkich systemów (społeczno-gospodarczych i ekospołecznych),
oraz wcześniejsza - A. P. Sage'a (także znawcy komputerowych technik
wspomagania polityki).
Według Forrestera, przy współczesnym poziomie skomplikowania
rzeczywistości nie można już prowadzić polityki formułowanej jedynie za
pomocą intuicji polityków, nawet z wykorzystywaniem zgromadzonych
doświadczeń, czyli wiedzy o przeszłości.
Niezbędne jest stworzenie możliwości dodatkowego wspomagania
polityki metodami symulacji komputerowej jej zamierzeń i realnych (w
przyszłości) dokonań lub błędów. Tymczasem, metody te są zdaniem
18
Patrz: przypis 14.
Konieczność odejścia w życiu społeczno-gospodarczym od mechanizmów ewolucji
naturalnej na rzecz ewolucji intelektualnej uzasadniam m.in. w: (Michnowski 2009).
Możliwość dokonania zmiany w natężeniu rozrodczości wynika m.in. z: (Lovelock 1979).
20
Zagrożenie takie omawiam m.in. w: (Michnowski 1990, 1994, 1994, 1995).
19
165
__________ MATERIAŁY NADESŁANE; POLEMIKI I DYSKUSJE___________
Forrestera obecnie na takim poziomie rozwoju, na jakim była medycyna
sto lat temu21.
Spójna z powyższą, lecz radykalnie rozszerzająca, jest wcześniejsza
wypowiedź A. P. Sage'a, dotycząca współczesnych uwarunkowań poprawnego prowadzenia polityki22. Jego zdaniem, dla zapewnienia skuteczności polityki potrzebna jest m.in. dostępność:
1) wiedzy odwzorowującej statykę i dynamikę polityką zmienianej
rzeczywistości,
2) wiedzy systemowo-cybernetycznej w postaci modelu konceptualnego
rzeczywistości, określającego m.in. podstawowe trwałe i okresowo
zmienne właściwości polityką przekształcanej rzeczywistości;
3) metod symulacji komputerowej zamierzeń i konsekwencji polityki;
4) adekwatnego do rzeczywistości, wymiernego systemu wartościowania
zamierzeń i skutków polityki.
Uznając za poprawne powyższe wypowiedzi, należy stwierdzić, iż
obecny kryzys jest skutkiem braku postulowanych nimi podstaw poprawnego prowadzenia polityki zarówno w układzie globalnym, jak i lokalnie.
Brak tych podstaw jest zatem także przyczyną nieskuteczności postulowanej od lat przez ONZ strategii trwałego rozwoju światowej społeczności, uznającej za konieczne doprowadzenie do zintegrowania
„trzech filarów" rozwoju światowej społeczności: rozwoju społecznego
(w tym powszechnej poprawy jakości życia), z rozwojem gospodarczym,
oraz ochroną (a raczej właściwym kształtowaniem - L.M.) środowiska
przyrodniczego23.
Jej realizacja powinna doprowadzić m.in. do:
•
•
•
•
•
przebudowy na społecznie sprawiedliwe metod globalizacji24,
radykalnej zmiany na ekospołecznie użyteczne wzorców produkcji
i konsumpcji,
„rozprzęgnięcia" wzrostu gospodarczego od wzrostu zużycia zasobów
i degradacji przyrody,
zapewnienia trwałego (bezkryzysowego) wzrostu gospodarczego, oraz
znacznego ograniczenia rozwarstwienia społecznego.
21
Wypowiedź podczas konferencji System Dynamics Society w Bostonie, w roku 2007.
Postulat Sage'a (Sage 1977) dotyczący informacyjnych uwarunkowań współcześnie
poprawnego prowadzenia polityki przedstawiam m.in. w: (Michnowski 2009g).
23
Patrz: (United Nations 2002a). Odnowiona w 2006 roku Strategia Trwałego
Rozwoju Unii Europejskiej (EU SDS) kładzie nacisk na zintegrowanie tych trzech
filarów trwałego rozwoju, podporządkowując w tym celu EU SDS Strategię Lizbońską.
Patrz: (Michnowski 2008).
24
Do radykalnej przebudowy metod globalizacji wzywa się m.in. w:, (United Nations
2005), (Merkel 2007), (Benedykt XVI 2009), (United Nations 2009b).
22
166
_______ MATERIAŁY NADESŁANE; POLEMIKI I DYSKUSJE _____________
Dla trwałego przezwyciężenia globalnego kryzysu istnieje konieczność wzbogacenia, omówionymi powyżej, informacyjnymi postulatami,
ONZ-owskiej strategii trwałego rozwoju światowej społeczności, poprzez
objęcie nią:
1. stworzenia światowego informacyjnego systemu dostępu do wiedzy
o kompleksowych - w tym dalekosiężnych i społecznoprzyrodniczych - skutkach zamierzeń i dokonań działalności społeczno-gospodarczej oraz innych zmian w uwarunkowaniach życia ludzi
i przyrody;
2. zapewnienia możliwości sprawnego dostępu do wiedzy naukowotechnicznej już istniejącej, jak również odpowiednio bieżąco pozy
skiwanej, niezbędnej w przewidywaniu zagrożeń oraz wyprzedzają
cym ich eliminowaniu;
3. usprawnienia procesu globalizacji, poprzez stworzenie, na zasadzie
pomocniczości funkcjonującego, systemu globalnego sterowania prze
ciwdziałaniem z wyprzedzeniem rozpoznawanym zagrożeniom, w tym
kształtowaniem innowacyjnej podatności światowej społeczności25;
4. przekształcenia systemu ekonomicznego w ekonomikę trwałego roz
woju: opartą na kompleksowym rachunku korzyści i kosztów gospo
darowania (ujmującym społeczne i przyrodnicze jego składniki), oraz
stymulującą aktywność społeczno-gospodarczą, ukierunkowaną na
dobro wspólne/wspólny interes, przyczyniającą się do zapobiegania
przewidywanym zagrożeniom, a wraz z tym podtrzymującą rozwój
światowej społeczności;
5. stworzenia systemu gromadzenia rezerw zasobów materialnych i inte
lektualnych, niezbędnych dla przeciwdziałania zagrożeniom odpo
wiednio wcześnie nie rozpoznanym;
6. utworzenia światowego programu powszechnego kształtowania kultu
ry informacyjnej (w tym wiedzy systemowo-cybernetycznej), jako
podstawowej edukacyjnej przesłanki - warunkującego trwały rozwój
- przewyższania pozytywnymi negatywnych skutków działań 6.
Sprzyjać temu będzie:
• powszechne intensyfikowanie na dobro wspólne ukierunkowanej
i poprawnie doinformowywanej intelektualnej aktywności twórczej,
oraz
• stymulowanie odpowiedniego rozwoju nauki i techniki oraz koopera
cji jak również wspomagającej to globalnej koordynacji działań dla
dobra wspólnego/wspólnego interesu,
25
Patrz m.in. (Michnowski 1978, 2001).
Patrz m.in.: (Trentowski 1843), (Wiener 1961), (Kotarbiński 1982), (Forrester 1995,
1998), (Michnowski 1990a, 2009dg).
26
167
___________ MATERIAŁY NADESŁANE; POLEMIKI I DYSKUSJE ___________
Poprzez realizację tak wzbogaconej ONZ-owskiej strategii trwałego
rozwoju światowej społeczności, wielki, istniejący - odpowiednio edukacyjnie, technicznie i poprawą warunków materialnych wspomagany,
a obecnie w znacznym stopniu bierny - potencjał intelektualny ludzkości
zostanie możliwie w pełni „zaprzęgnięty" do pracy na rzecz:
• racjonalnie oszczędnego oraz ekospołecznie użytecznego wykorzy
stywania aktualnie dostępnych zasobów;
• przyspieszania dostępu do alternatywnych źródeł zasobów;
• ochrony i poprawnego kształtowania środowiska przyrodniczego,
• dostępu do wiedzy o kompleksowych skutkach ludzkich działań i in
nych zmian w uwarunkowaniach życia,
• zwłaszcza innowacyjnego przeciwstawiania się rozpoznawanym za
grożeniom;
• zwiększania elastyczności metod działania27 oraz;
• tworzenia rezerw zasobów „na wszelki wypadek".
Efektem tego powinno być - wraz z poprawą jakości i twórczej
efektywności życia całej światowej społeczności - opanowanie zdolności
skutecznego eliminowania negatywnych następstw coraz szybciej - wraz
z rozwojem nauki i techniki oraz wzrostem aktywności społecznogospodarczej - postępującej moralnej degradacji, głównego czynnika
obecnego kryzysu.
Powtórzmy. Skuteczne eliminowanie negatywnych następstw omawianej moralnej degradacji - głównej przyczyny globalnego kryzysu - wymaga stworzenia etycznych, edukacyjnych i informacyjnych podstaw polityki i gospodarki trwałego rozwoju, a wraz z tym ukształtowania zdolności
kierowania się w polityce dobrem wspólnym/wspólnym interesem oraz
wiedzą o kompleksowych, w tym przyszłych, jej konsekwencjach.
Stworzenie takich wielopłaszczyznowych podstaw przywrócenia
całej światowej społeczności zdolności rozwoju i nadania mu trwałego
charakteru wymaga w pierwszym rzędzie uznania za konieczne i możliwe
dokonania przemiany aksjologicznej od socjal-darwinistycznego egoizmu
do ekohumanizmu, a zatem także uznania, iż obecnego kryzysu nie można przezwyciężyć „w pojedynkę", bez globalnej współpracy2 .
Podstawowym zadaniem strategicznym w przezwyciężaniu globalnego kryzysu jest stworzenie możliwości dostępu do wiedzy o kompleksowych - rozległych w czasie i przestrzeni, społecznych i przyrodniczych
- konsekwencjach polityki własnej oraz prowadzonej przez inne światowe podmioty życia społeczno-gospodarczego. Zapewnienie dostępu do tej
27
Na konieczność rozwoju elastycznej automatyzacji, jako warunku życia we współcze
snym Stanie Zmian i Ryzyka, zwracam uwagę m.in. w: (Michnowski 1985, 2006).
28
Patrz m.in. (Merkel 2009), (London Summit 2009).
168
__________ MATERIAŁY NADESŁANE; POLEMIKI I DYSKUSJE ___________
wiedzy umożliwi przewidywanie potencjalnych zagrożeń dla życia ludzi
i przyrody oraz wyprzedzające ich eliminowanie. Stworzenie możliwości
wysokiej elastyczności ludzkich działań wraz z dostępem do rezerw zasobów materialnych i intelektualnych „na wszelki wypadek" stworzy ponadto możliwość względnie skutecznego przeciwdziałania zagrożeniom
odpowiednio wcześnie nierozpoznanym.
Dla zrealizowania tych antykryzysowych zadań strategicznych konieczne jest wzmocnienie procesów globalizacji - niezbędnych dla
trwałego rozwoju światowej społeczności - układem globalnego
zarządzania tymi procesami działającym na zasadzie pomocniczości.
W tym celu uważam za wskazane ukształtowanie w ramach ONZ
i na wzór Rady Bezpieczeństwa, Rady Gospodarczej/Rozwoju, mającej za
zadanie udoskonalenie - i nadzór nad realizacją - strategii trwałego rozwoju całej światowej społeczności29.
Ta Rada Gospodarcza/Rozwoju powinna być wspomagana przez
profesjonalne ONZ-owskie Światowe Centrum Strategii Trwałego Rozwoju3 . Jego głównym zadaniem byłoby rozpoznawanie, metodą sukcesywnie prowadzonego globalnego monitoringu dynamicznego, potencjalnych zagrożeń, w tym spowalniania tempa rozwoju społecznogospodarczego, oraz opracowywanie programów przeciwdziałania tym
zagrożeniom.
Przy tym Centrum powinien być utworzony ONZ-owski Ośrodek
Metod Informacyjnego (w tym komputerowo-symulacyjnego) Wspomagania Polityki i Gospodarki Trwałego Rozwoju3 .
Wypracowywane w tak informacyjnie wspomaganym Centrum
Strategii programy obronno-rozwojowe, po uzyskaniu politycznej akceptacji ze strony ONZ-owskiej Rady Gospodarczej/Rozwoju, kierowane by
były w razie potrzeby do podległych ONZ-owi instytucji finansowych np. Banku Światowego, MFW - z nakazem finansowego zabezpieczenia
ich realizacji.
Zarówno wyżej wymienione Centrum Strategii, jak i Ośrodek Informacyjnego Wspomagania działały by na zasadzie sieciowej i - w zakresie informatyki - GRID-owej. A więc - poprzez koordynowanie globalnej współpracy odpowiednich specjalistów i już istniejących ośrodków
29
Patrz: (Merkel: 2009), (United Nations 2009a), (Benedykt XVI 2009), (Michnowski
2009f).
30
Z inicjatywą utworzenia takiego Centrum występował Komitet Prognoz PAN. Patrz:
(Memoriał 2003). Patrz także: (Polska Inicjatywa 1997).
1
O doprowadzenie do podjęcia w ramach ONZ budowy informacyjnych podstaw trwałego rozwoju występowali podczas Światowego Szczytu na rzecz Społeczeństwa Informacyjnego (WSIS) przewodniczący polskich delegacji rządowych, patrz: (Kleiber
2003), (Stańczyk 2005). Patrz także: (Michnowski 2006, 2007, 2009), (Utsumi 2003,
2006)..
169
___________MATERIAŁY NADESŁANE; POLEMIKI I DYSKUSJE ___________
informacyjnych, z możliwością dostępu do istniejących banków prognoz
i wiedzy. Nie byłoby to zatem tworzenie wielkich kosztownych nowych
struktur globalnego zarządzania.
Konsekwencje błędnego rozpoznania istoty obecnego kryzysu
i kontynuowania socjal-darwinistycznych stosunków społecznych, mogą
być także dla Centrum tragiczne. Warto przeto podjąć trud testowania
wyżej przekładanych ekohumanistycznych rozwiązań antykryzysowych.
Bez stworzenia możliwości i zapewnienia powszechnego dostępu
do wiedzy o przyszłości oraz jej wykorzystywania w polityce i gospodarce, nie będzie można - w świetle moich systemowych badań - trwale
przezwyciężyć obecny kryzys, który jawi się jako jawna faza globalnego
kryzysu cywilizacyjnego.
Lesław Michnowski
Polskie Towarzystwo Współpracy
z Klubem Rzymskim
Bibliografia
Apel Warszawski - O Ekorozwój, (1993) - jednogłośnie przyjęty przez
Uczestników Pierwszego Światowego Kongresu Uniwersalizmu,
Warszawa, sierpień 1993.
Ban Ki-moon, (2009), The Secretary-General - Remarks At The United
Nations Conference On The World Financial And Economic Crisis And Its Impact On Development, New York, 24 June 2009:
Benedykt XVI, (2009) Encyklika, Caritas In Veritate.
Brundtland, Gro Harlem, (1991). Nasza wsólna przyszłość, PWE, Warszawa.
Desai, Nitin (2002). Opening Address To The World Summit On Sustainable Development.
Fey, Willard R. Lam, Ann C. W.(2001) The Bridge to Humanity's Future:
A System Dynamics Perspective on the Environmental Crisis and
its Resolution,
Forrester, Jay W., (1971). World Dynamics, Wright-Allen Press, Cambridge, MA.
Forrester Jay W., (1995), Counterintuitive behavior of social systems.
Forrester, Jay W., (1998), Designing the Future, D-4726:
Giles, Chris, 2009, OECD warns on pensions crisis, "Financial Times",
June 23 2009:
ILO, International Labour Organization, 2009, Recovering From The Crisis: A Global Jobs Pact, June 19, 2009:
Kaku, Michio (1997). Visions, How science will revolutionize the 21'st
century. New York: Authors Books.
170
__________ MATERIAŁY NADESŁANE; POLEMIKI I DYSKUSJE ___________
King, Alexander, Schneider, Bertrand, (1992), Pierwsza globalna rewolucja, Jak przetrwać? Raport Rady Klubu Rzymskiego, (The First
Global Revolution, How to Survive? A Report by The Council of
The Club of Rome), Polskie Towarzystwo Współpracy z Klubem
Rzymskim, Warszawa.
Kotarbiński, Tadeusz, (1982),Traktat o dobrej robocie, Ossolineum, Wrocław.
London Summit (2009), The Global Plan for Recovery and Reform, 2
April 2009:
Kunicki-Goldfinger, Władysław, (1976). Dziedzictwo i przyszłość, PWN,
Warszawa.
K;eiber, M., (2003). Statement to the World Summit on the Information
Society, Geneva, 11 December 2003 Lovelock,)., E., (1979). Gaia A new look at life on Earth., New York:
Oxford University Press.
Martin, Hans Peter, Schumann, Harald, (1999). Pułapka globalizacji.
Atak na demokracje i dobrobyt, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław.
Meadows, Donella H., Meadows, Dennis L., Randers, Jorgen, Behrens
III, Wiliam W. (1973). Granice wzrostu, PWE, Warszawa.
Meadows, Donella H., Meadows, Dennis L., Randers, Jorgen (1993). Beyond the Limits, Global Collapse or a Sustainable Future. London:
Earthscan.
Meadows, Donella H., Randers, Jorgen, Meadows, Dennis L., (2004).
Limits to Growth, The 30-Year Update, Vermount: Chelsea Green
Publishing Company.
Memoriał (2003) Komitetu Prognoz „Polska 2000 Plus" przy Prezydium
Polskiej Akademii Nauk dla najwyższych władz RP w sprawie potrzeby umacniania procesu trwałego rozwoju świata i budowy
społeczeństwa globalnego, Warszawa 2003 06.02.
Merkel, Angela, (2007), Opening Address by Chancellor Angela Merkel
of Germany at the World Economic Forum, Davos, January 24,
2007:
Merkel, Angela, (2009), Speech by Federal Chancellor Angela Merkel at
the World Economic Forum, Fri, 30.01.2009:
Michnowski, Lesław, (1990a), Społeczeństwo powszechnej kultury informacyjnej jako warunek przetrwania i ekorozwoju, Nauka Polska, 1990, nr 6.
Michnowski, Lesław (1990b), Jaki model rozwoju?, Wieś i Państwo,
1990, nr 2-3.
Michnowski, Lesław, (1994), Ekorozwój - nadzieja, konieczność, szansa,
„Nauka", PAN, nr 1.
171
___________ MATERIAŁY NADESŁANE; POLEMIKI I DYSKUSJE ___________
Michnowski, Lesław, (1995). Jak żyć?, Ekorozwój albo ...", Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok.
Michnowski, Lesław, (1996), Modelowanie konceptualne w przewidywaniu przyszłości, [w:] Czy warto myśleć o przyszłości, Komitet
Prognoz "Polska w XXI Wieku" przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, Elipsa, Warszawa.
Michnowski, Lesław, (1998), Ekohumanizm jako warunek powstrzymania regresu człowieczeństwa, "Człowiek i Przyroda", nr 8-9.
Michnowski, Lesław, (1999). Czy regres człowieczeństwa?, Wyd. LTNK, Warszawa.
Michnowski, Lesław, (2001), Co jest piękniejsze: małe czy duże? Na
marginesie rozmowy z Lesterem Thurowem, [w:] Polska 2000
Plus, Stan prognoz światowych XXI wieku. Przyszłość globalizacji. Jeszcze o nauce w przyszłości, Komitet Prognoz „Polska 2000
Plus" przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, Biuletyn Nr 1
(31/2001), D.W. Elipsa, Warszawa.
Michnowski, Lesław (2002). World Integrated Warning Forecasting System Based on System Dynamics Principles as a Basic Factor in
Sustainable Development, [w:] Materiały konferencyjne: The XX
International Conference System Dynamics Society, July 28 —
August 1, 2002, Palermo, ITALY.
Michnowski, Lesław (2003). Analiza zmienności w kształtowaniu strategii trwałego rozwoju, [w:] Filozoficzne i społeczne uwarunkowania zrównoważonego rozwoju, (red. Artur Pawlowski), Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk, vol.
16, Lublin.
Michnowski, Lesław, (2006), Ekohumanizm i trwały rozwój a koncepcja
cywilizacji życia i miłości Jana Pawła II, [w:] Rozmaitości ekofilozofii, Redaktor tomu Antoni Skowroński, EPISTEME 57(2006):
Michnowski, Lesław, (2007), Eco-Humanism and Popular System Dynamics as Preconditions for Sustainable Development, Solidarity,
Sustainability, and Non-Violence (SSNV) Research Newsletter,
Vol. 3, No. 11, November 2007
Michnowski, Lesław, (2008), Ecohumanism as a Developmental Crossing, [w:] Transformative Pathways, Attainable Utopia, Edited by
Sangeeta Sharma, Pramod K. Sharma, Prateeksha Publications,
Jaipur, India.
Michnowski, Lesław, (2009), To overcome the Global Crisis - Towards a
Sustainable Development Policy, Europe's World, 3/9/2009
Morita, Akio, Reingold, Edwin M., Shimomura, Mitsuko (1986). Made in
Japan, Akio Morita AND Sony. New York: E.P. Dutton.
172
MATERIAŁY NADESŁANE; POLEMIKI I DYSKUSJE ____________
Nadler, Gerald (1969). Work systems design: the IDEALS concept, Illinois.
OECD, 2005, Working Group on Waste Prevention and Recycling,
SUSTAINABLE MATERIALS MANAGEMENT: A
FRAMEWORK FOR POLICY DEVELOPMENT, 9th Meeting of
the WPNEP, Washington D.C., 16-17 June 2005.
O nowy styl rozwoju (1979). Raport fundacji Hammarskjolda dla ONZ w
sprawie rozwoju i współpracy międzynarodowej (What now? Another Development, The 1975 Dag Hamerskjold Fundation Report
on Development and International Cooperation), (in:) Nowy
Międzynarodowy Ład Ekonomiczny, PWE, Warszawa 1979, p.
147.
Pittsburgh Summit, (2009), Leaders' Statement: The Pittsburgh Summit
September 24 - 25, 2009.
Polska Inicjatywa (1997) Na Rzecz Trwałego Rozwoju Świata - wystąpienie do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, w roku 1997,
podpisane przez 165 wybitnych osobistości świata nauki, kultury,
wiary, polityki (Polish Initiative on World Sustainable Development - memorandum to President of Poland, signed by 165
prominent persons of Polish science, culture, politics, religion life).
Sage, Andrew, P., (1977), Methodology for large - scale systems, New
York.
Sarkozy, Nicolas, (2008), Wypowiedź [w:] EU Leaders Vow to Coordinate Response to Finance Crisis, Deutsche Welle, 05.10.2008.
Schaff Adam, (1993). Pora na spowiedź, „BGW", Warszawa.
Stanczyk, J. (2005). Statement to the World Summit on the In formation
Society, Tunis, 17 November 2005.
Trentowski, Bronisław, 1843, Stosunek filozofii do cybernetyki, czyli
sztuki rządzenia narodem.
Uexkull, J. v., 1994, Saving The Planet's Life-Support Systems: It's Time
for a Peoples' Council for Global Sustainability. "Dialogue and
HumanisM", 1994, nr 4.
United Nations, (2002a), The Johannesburg Declaration on Sustainable
Development.
United Nations, (2002b), WSSD, PLAN OF IMPLEMENTATION
United Nations, (2005a), 2005 World Summit Outcome.
United Nations (2005b), WSIS Outcome Documents, December 2005.
United Nations, (2006), Global Survey of Early Warning Systems, An
assessment of capacities, gaps and opportunities toward building a
comprehensive global early warning system for alll natural hazards, A report prepared at the request of the Secretary-General of
173
________MATERIAŁY NADESŁANE; POLEMIKI I DYSKUSJE _____________
the United Nations. Preprint version released at the Third International Conference on Early Warning, Bonn, 27-29 March 2006.
United Nations, (2009a), (Draft) Outcome of United Nations Conference
on the World Financial and Economic Crisis and its Impact on
Development, 18-05-2009.
United Nations, (2009b) Outcome of the Conference on the World Financial and Economic Crisis and Its Impact on Development, 13 July
2009;
Utsumi, Takeshi, (2003), Globally Collaborative Environmental Peace
Gaming (GCEPG), GLOSAS/USA:
Utsumi, Takeshi( (2006). Global University System for Global Peace,
The GLObal Systems Analysis and Simulation Association in the
U.S.A., Inc —
Utsumi, Yoshio (2005). Statement By Mr. Yoshio
Utsumi Secretary-General Of The International Telecommunication Union, Second Phase Of The WSIS, 16-18 November 2005,
Tunis.
Wiener, Norbert, (1961), Cybernetyka i społeczeństwo, Warszawa.
Wiener, Norbert, (1971), Cybernetyka czyli sterowanie i komunikacja w
zwierzęciu i maszynie, PWN, Warszawa.
174
ŚĆ
2009
PRZYSZŁOŚĆ
ŚWIAT-EUROPA-POLSKA
BIULETYN Komitetu Prognoz „Polska 2000 Plus" przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk
Przyszłość inżynierii biomedycznej
Przyszłość społeczeństwa informacyjnego
SPIS TREŚCI
OD REDAKCJI. .....................................................................
Editors Note ..............................................................................
PROBLEMY I POGLĄDY
Przyszłość inżynierii biomedycznej
Czynniki powodujące, że inżynieria biomedyczna będzie coraz
bardziej potrzebna - Ryszard Tadeusiewicz................................
Technika a postęp w medycynie - Tadeusz Pałko ........................
Rola techniki w medycynie, czyli rozwój inżynierii
biomedycznej - Marcin Binkowski.............................................
Przyszłość społeczeństwa informacyjnego
Uczelnie przyszłości. Czy w Polsce? - Julian Auleytner ...............
Chińska Republika Ludowa wobec Społeczeństwa Informacyj
nego oraz Gospodarki Opartej na Wiedzy - Michał Penkala ..........
MATERIAŁY NADESŁANE. POLEMIKI I DYSKUSJE
Polska na rozstajach. Wokół raportu „Polska 2030. Wyzwania
rozwojowe" - Przemysław Śleszyński.........................................
Głos w publicznej dyskusji nad zieloną księgą „Polska 2030.
Wyzwania rozwojowe" - Wanda Pazdan ....................................
Czy Europie Środkowo-Wschodniej grozi czarny scenariusz
kryzysu? - Dorota Janiszewska ..................................................
Wiedza o przyszłości w przezwyciężaniu globalnego kryzysu
- Lesław Michnowski................................................................
List - Irena Wojnar ....................................................................
KRONIKA
Wspomnienie o Profesorze Witoldzie Nieciuńskim .....................
Informacja o konferencji „Prawa Starszej Pani, Prawa
Starszego Pana".........................................................................
NAJNOWSZA PUBLIKACJA KOMITETU
Co ekonomiści myślą o przyszłości ................................ ... .........
7
8
9
25
40
48
62
97
143
146
156
177
178
181
186
TABLE OF CONTENTS
EDITORS NOTE... ....... ................................... ..................
PROBLEMS AND OPINIONS
The Future of Biomedical Engineering
The Factors Responsible for an Increasing Need of Biomedical
Engineering - Ryszard Tadeusiewicz ............................................
Technology and the Advancement of Medicine - Tadeusz Pałko ...
The Role of Technology in Medicine or the Development
of Biomedical Engineering - Marcin Binkowski ............................
The Future of Information Society
Universities of the Future. In Poland? - Julian Auleytner ...............
China People's Republic versus Information Society
and Knowledge Based Economy - Michał Penkala..........................
COMMITEE'S MATERIALS. POLEMICS AND
DYSCUSSIONS
Poland on the Crossroads. Discussion of the Report 'Poland 2030.
Development Challenges' - Przemysław Śleszyński........................
A Contribution to the Discussion on the Green Paper
'Poland 2030. Development Challenges' - Wanda Pazdan..............
Is Middle-Eastern Europe Facing a Black Crisis Scenario?
- Dorota Janiszewska ...................................................................
The Knowledge About Future in Conquering the Global Crisis
- Lesław Michnowski....................................................................
Letter - Irena Wojnar ..................... ..............................................
CHRONICLE
Post Mortem Remembrance of Professor Witold Nieciuński ...........
Information on a Conference "Rights of Old Women,
Rights of Old Man"...................................................................
NEW PUBLICATIONS OF THE COMMITTEE ......................
8
9
25
40
48
62
97
143
146
156
177
178
181
186