Informacje nt. wody

Światowy Tydzień Wody
21- 27 sierpnia 2011 r.
Jest to akcja organizowana od 1991 roku przez Sztokholmski Międzynarodowy Instytut
Wodny. W tym roku obchodzony jest pod hasłem ,,W reakcji na globalne zmiany: woda w
urbanizującym się świecie” (Responding to Global Changes: Water in a Urbanisising Word.).
Szczegółowe informacje o przebiegu akcji dostępne są na stronie Sztokholmskiego
Międzynarodowego Instytutu Wody pod adresem: http://www.worldwaterweek.org/about.
1. Bezpieczeństwo zdrowotne wody jako priorytet działań Państwowej Inspekcji Sanitarnej
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Bełchatowie bazując na obowiązujących aktach
prawnych podejmuje następujące działania w celu zapewnienia właściwej jakości wody do
spożycia przez ludzi i zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego wody:

prowadzi monitoring jakości wody na terenie powiatu bełchatowskiego (tj. ustala
harmonogram poboru próbek wody do badań laboratoryjnych w ramach nadzoru
sanitarnego, prowadzi wykaz punktów pobierania wody do badań, prowadzi wykaz
przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych i podmiotów realizujących zadania
zbiorowego zaopatrzenia w wodę).

wydaje oceny jakości wody, stwierdzając przydatność wody do spożycia, warunkową
przydatną lub brak przydatności wody do spożycia przez ludzi,

umieszcza komunikaty na stronie internetowej o jakości wody do spożycia
(http://www.pis.lodz.pl/belchatow/start.html)

kontroluje ujęcia wody, stacje uzdatniania i urządzenia wodociągowe,

ustala harmonogram badań jakości wody realizowany przez firmy wodociągowe
w ramach bieżącej kontroli wewnętrznej,

w trosce o zdrowie konsumentów prowadzi postępowania administracyjne mające na
celu skuteczne egzekwowanie doprowadzenia jakości wody do obowiązujących
wymagań sanitarnych,

wydaje oceny higieniczne na materiały, preparaty i wyroby kontaktujące się z wodą
oraz stosowane do uzdatniania, dezynfekcji lub dystrybucji wody,

przekazuje na bieżąco informacje o realizacji monitoringu jakości wody
w wodociągach (baza danych Woda-Excel)

reaguje na prośby o interwencje mieszkańców dotyczące złej jakości wody
wodociągowej na terenie powiatu bełchatowskiego
Pracownicy Sekcji Higieny Komunalnej tutejszej PSSE obecnie prowadzą nadzór
nad 16 wodociągami, 19 innymi podmiotami zaopatrującymi w wodę, 1 siecią wodociągu,
dla
której
ujęcie wody zlokalizowane jest na terenie powiatu piotrkowskiego
oraz 1 przedsiębiorstwem produkującym wodę źródlaną T.G. Bewa.
2. Zanieczyszczenia mikrobiologiczne i chemiczne
Zanieczyszczenie wody może nastąpić zarówno pod względem mikrobiologicznym jak
i fizykochemicznym.
Zanieczyszczenia mikrobiologiczne
Zanieczyszczenie źródeł wody odchodami powoduje występowanie charakterystycznych
mikroorganizmów w wodzie, w tym często chorobotwórczych. Najbardziej czułą i specjalną
metodą oceny jakości wody pod względem higienicznym jest częste badanie obecności
organizmów wskaźnikowych zanieczyszczenia kałem. Wskaźniki kałowego zanieczyszczenia
wody to:
Escherichia coli – znajduje się w dużych ilościach w odchodach ludzkich i zwierzęcych,
występuje też w ściekach surowych i ściekach oczyszczonych i we wszystkich wodach
naturalnych oraz glebach zanieczyszczonych niedawno odchodami, zarówno pochodzenia
ludzkiego, rolniczego lub od dzikich zwierząt i ptaków. Ponieważ zwierzęta mogą być
nosicielami patogenów ludzkich, to obecność Escherichia coli nie może być nigdy
ignorowana, gdyż można podejrzewać, że woda została skażona kałem. Przeżywalność
bakterii Escherichia coli w wodzie wynosi od 1- tygodnia do 1- miesiąca.
Paciorkowce kałowe (Enterokoki) – większość z tych gatunków jest pochodzenia kałowego
i ogólnie może być używana, w wielu wypadkach, za specyficzne wskaźniki zanieczyszczenia
kałem ludzkim. Rzadko rozmnażają się w zanieczyszczonych wodach i są bardziej
wytrzymałe niż E. coli. Paciorkowce są bardzo odporne na wysuszenie i mogą być przydatne
w rutynowej kontroli przeprowadzanej po ułożeniu nowych lub wykonaniu napraw
istniejących
przewodów
wodociągowych
czy
też
do
wykrywania
zanieczyszczeń
powodowanych spływem powierzchniowym do wód gruntowych lub powierzchniowych.
Bakterie grupy coli (wszystkie bakterie grupy coli) – zostały uznane za odpowiedni
wskaźnik mikrobiologiczny jakości wody do picia ze względu na łatwość wykrywania
i oznaczania w wodzie. Bakterie grupy coli nie powinny występować w dostarczanej
uzdatnionej wodzie. Stwierdzenie ich obecności w wodzie sugeruje nieodpowiednie jej
uzdatnienie, wtórne zanieczyszczenie lub nadmierną zawartość substancji odżywczych
w uzdatnionej wodzie. Test na organizmy grupy coli może być zatem wykorzystywany jako
wskaźnik efektywności uzdatniania i prawidłowego stanu systemu rozprowadzającego wodę
czystą.
Bakterie Clostridium perfringens – Są to organizmy beztlenowe, tworzące formy
przetrwalnikowe. Organizmy te nie są wyłącznie pochodzenia kałowego i mogą pochodzić
z innych źródeł naturalnych. Przetrwalniki tych bakterii mogą przetrwać w wodzie znacznie
dłużej niż bakterie z grupy coli i są odporne na dezynfekcję. Obecność ich w wodzie poddanej
dezynfekcji może wskazywać na niedociągnięcia w uzdatnianiu wody i uwidocznić fakt, iż
organizmy patogenne oporne na dezynfekcję mogły przetrwać proces uzdatniania. Cechą
charakterystyczną tych organizmów jest ich zdolność do długiego przeżywania i gromadzenia
się, mogą być wykrywane długo po fakcie zanieczyszczenia oraz daleko od miejsca
zanieczyszczenia i z tego względu mogą być wskaźnikiem sporadycznych czy dawnych
zanieczyszczeń.
Zanieczyszczenia fizykochemiczne
Najczęściej występujące zanieczyszczenia fizykochemiczne na nadzorowanym terenie
to przekroczenia zawartości żelaza i manganu. Związki tych metali stanowią typowe
naturalne
zanieczyszczenia
wody,
w
związku
z
tym
w
przypadku
zaistnienia
nieprawidłowości w eksploatacji urządzenia uzdatniającego lub awarii samego urządzenia
może dojść do zanieczyszczenia wody przeznaczonej dla konsumentów. Jednakże zwiększona
zawartość tych związków nie ma istotnego znaczenia zdrowotnego dla ludzi, natomiast jest
uciążliwa, gdyż powoduje zmiany organoleptyczne wody, przyczyniając się do wzrostu
barwy i mętności.
Mangan - nadaje wodzie mętność, barwę i nieprzyjemny smak, zabarwia ubrania, może
odkładać się na armaturze, w urządzeniach podłączonych do instalacji oraz w rurociągach,
powodując ich zarastanie.
Mangan
•
0,5 mg/l - dopuszczalna wartość oparta na przesłankach zdrowotnych (WHO).
•
50 µg/l - dopuszczalna wartość wg przepisów prawa.
•
0,1 mg/l- może powodować plamienie prania i urządzeń sanitarnych, niepożądany
smak napojów.
•
0,02 mg/l- powoduje osady w rurach.
•
szacunkowe dobowe zapotrzebowanie – 30-50µg/kg masy ciała.
•
tolerowane dzienne spożycie – 20mg/dzień.
Żelazo - należy do niezbędnych mikroelementów, jednak nie zaleca się, aby pierwiastek ten
dostarczany był wraz z wodą. Żelazo nadaje wodzie mętność, barwę oraz niepożądany smak,
może powodować plamienie ubrań oraz elementów instalacji. Poza tym, związki żelaza
odkładają się na armaturze, w urządzeniach podłączonych do instalacji oraz w rurociągach,
powodując ich zarastanie.
Żelazo
•
2,0 mg/l - nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, nie proponuje się dopuszczalnej
wartości opartej na przesłankach zdrowotnych (WHO).
•
200 µg/l - dopuszczalna wartość wg przepisów prawa.
•
0,3 mg/l - powoduje plamienie prania i urządzeń sanitarnych.
•
minimalne dzienne zapotrzebowanie – 10-50mg/dzień.
Sporadycznie występują przekroczenia azotanów.
Azotany i azotyny
Azotany występują we wszystkich rodzajach wód. Azotany do wód naturalnych dostają się ze
ścieków komunalnych i przemysłowych, z pól nawożonych nawozami azotanowymi, a także
z rozkładu organicznych związków azotowych. Azotany występujące w wodach
powierzchniowych przyspieszają eutrofizację, co powoduje zmniejszenie wydajności
procesów uzdatniania wody oraz pogarsza jej smak i zapach. Azotyny są nietrwałe i łatwo
przechodzą w amoniak lub azotany.
Azotany
•
50 mg/l NO3- - zalecana dopuszczalna wartość ustalona w celu zapobiegania
methemoglobinemii (WHO)
•
50 mg/l NO3- - dopuszczalna wartość wg przepisów prawa.
Azotyny
•
0,2 mg/l NO2-- zalecana dopuszczalna wartość ustalona w celu zapobiegania
methemoglobinemii (WHO)
•
0,5 mg/l NO2-- dopuszczalna wartość wg przepisów prawa
3. Zanieczyszczenia zdrowotne występujące w wodzie przeznaczonej do spożycia
Przekroczenie zawartości
w wodzie poniższych parametrów może skutkować
w następujący sposób.
- nadmiar żelaza w wodzie może sprzyjać próchnicy zębów i schorzeniom układu krążenia,
- nadmiar manganu, który nie jest wydalany z organizmu, odkłada się w wątrobie, trzustce,
jelitach i nerkach.
- za duża ilość glinu może powodować zanik pigmentu w skórze i przyśpieszyć rozwój
choroby Alzheimera,
- zbyt duża ilość chloru drażni błony śluzowe, powoduje bóle głowy, a jego długotrwałe
działanie uszkadza nerki i wątrobę,
- podwyższone stężenia azotanów, obecność detergentów i fenoli mogą powodować
podrażnienia skóry, górnych dróg oddechowych oraz przewlekłe zatrucia,
- zanieczyszczenia bakteriologiczne mogą skutkować infekcjami i chorobami układu
pokarmowego.
Jeżeli smak, zapach czy też mętność bądź zmieniona barwa wody wzbudzi nas niepokój
należy wykonać badania kontrolne w celu zdiagnozowania nieprawidłowych zmian oraz
wyeliminowaniu potencjalnych zagrożeń.
4. Bezpieczeństwo wody z instalacji wewnętrznych
Cały system wodociągowy opiera się na dużej liczbie różnorodnych elementów technicznych,
z czego każdy, pojedynczy nawet, element posiadający niewłaściwą jakość może zanieczyść
wodę.
Dawniej do dystrybucji wody stosowano powszechnie rury azbestowo-cementowe oraz
wykonane z ołowiu, których obecnie nie stosuje się. Według Światowej Organizacji Zdrowia
włókna azbestu obecne w wodzie nie stanowią zagrożenia zdrowotnego (azbest jest
związkiem rakotwórczym dla człowieka przy wprowadzeniu go do organizmu drogą inhalacji
- poprzez wdychanie, nie drogą pokarmową). Natomiast ołów jest pierwiastkiem toksycznym
i gromadzi się w kośćcu. W starych domach powinno się dążyć do wymiany rur z ołowiu na
inne, a do czasu ich wymiany utrzymywać pH wody na poziomie 8-8,5, co zabezpiecza rury
przed korozją i uwalnianiem ołowiu.
Sieci wodociągów znajdujących się na nadzorowanym terenie zbudowane są głównie z rur:
- stalowych
- ocynkowanych
- żeliwa
- azbestocementowych
- PCV
- PE
Podczas modernizacji odcinków sieci coraz częściej zastosowanie znajdują odporne
chemicznie materiały: PC, PE, PCV. Są to tworzywa obojętne na agresywne właściwości
korozyjne wody.
Okolicznościami sprzyjającymi zanieczyszczeniu wody w instalacjach wodociągowych
budynków mogą być:

wystąpienie przepływu zwrotnego wody zużytej,

połączenie z obcą instalacją,

wpływ czynników zewnętrznych,

materiały i wyroby stosowane w instalacjach,

stagnacja wody,

niewłaściwa lub nieodpowiednia konserwacja instalacji wodociągowej.
5. Bezpieczeństwo w aspekcie zagrożenia legionelozą
Bezpieczeństwo zdrowotne wody to również zadbanie o utrzymanie i eksploatację instalacji
ciepłej wody użytkowej w budynkach. Woda ta winna spełniać również Rozporządzenia
Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczanej do spożycia
przez ludzi (Dz. U. nr 61, poz. 417, z późn. zm.). Dodatkowo w wodzie ciepłej bada się
obecność bakterii Legionella sp.
Gdzie występują największe strefy zakażenia Legionellą?

Instalacje wody ciepłej i zimnej z kranami i natryskami w gospodarstwach domowych,
hotelach, domach opieki dla osób starszych, obiektach sportowych, sanatoriach,
szpitalach itd.

Instalacje wodne z kolumnami chłodniczymi.

Instalacje wodne z parownikami.

Klimatyzatory lub nawilżacze powietrza.

Inne urządzenia i systemy transportujące wodę o temperaturze powyżej 20 stopni
Celsjusza i wydzielające parę wodną w czasie użytkowania lub konserwacji.
Przykładami mogą być baseny i wanny jacuzzi, łaźnie SPA, małe fontanny
dekoracyjne i komory lakiernicze
Do zakażenia bakteriami Legionella dochodzi poprzez drogi oddechowe, przez inhalację
aerozoli zawierających bakterie lub cząsteczki pyłu powstałego w wyniku ich wyschnięcia
(legioneloza). Nie stwierdzono przenoszenia się bakterii z człowieka na człowieka oraz
zarażenia poprzez picie zanieczyszczonej wody.
Legioneloza znajduje się na liście chorób zakaźnych obowiązkowo rejestrowanych
i zgłaszanych Państwowej Inspekcji Sanitarnej zgodnie z ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r.
o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz.
1570, z późn. zm.)
Zapobieganie i zwalczanie źródeł zakażenia Legionellą:

utrzymywanie temperatury wody ciepłej w sieci powyżej 550C

czyszczenie zbiorników, sieci wodnej, urządzeń klimatyzacyjnych oraz końcówek
kranów z osadów i kamienia

likwidacja ślepych końcówek i odcinków ze stojącą wodą

przeprowadzanie dezynfekcji termicznej przez czasowe przegrzanie wody do 700C.
6. Elementy i urządzenia doczyszczające
Zadaniem domowych filtrów do wody jest poprawa jej jakości, polepszenie walorów
smakowych i zapachowych. Ponadto filtry mają za zadanie chronić domowe instalacje
i urządzenia przed osadzaniem się kamienia. Wodę wodociągową oczyszcza się zazwyczaj
punktowo (np. w kuchni), a filtry mogą być instalowane na wylewce. Możemy wówczas
pobierać wodę filtrowaną lub nieuzdatnioną, co reguluje się przełącznikiem w filtrze. Można
też zamontować na zlewozmywaku filtry z własną wylewką. Urządzenia o większej
wydajności oraz filtry odwróconej osmozy podłącza się do instalacji w pobliżu punktu poboru
wody (najczęściej w szafce kuchennej pod zlewozmywakiem).
Dość często stosowane są drogie filtry oparte na odwróconej osmozie lub wymianie jonowej
(zmiękczacze).
Technologia uzdatniania wody pitnej w systemach odwróconej osmozy pozwala, jak podają
producenci, na usuniecie zanieczyszczeń jonowych wody, związków organicznych, substancji
szkodliwych. Oprócz usuwania związków niepożądanych w procesie oczyszczania usuwane
są również sole, które są naturalnymi składnikami wody a nie jej zanieczyszczeniami.
Woda uboga w wapń i magnez (tzw. woda miękka) wpływa na postępujące zubożenie ustroju
w magnez. Spożywanie wody wolnej od elektrolitów prowadzi do zmian stałości składu
elektrolitowego płynu pozakomórkowego. Warto zatem rozważyć konieczność doczyszczania
wody poprzez zakładanie filtrów również w aspekcie zdrowotnym. Czy spożywanie wody
zdemineralizowanej nie wiąże się z ryzykiem zdrowotnym i nie doprowadzi do zaburzeń
w gospodarce mineralnej ustroju i zubożenia organizmu w biopierwiastki? Makro
i mikroelementy występujące w wodzie najczęściej w postaci jonowej mają duże znaczenie
zdrowotne, ponieważ w tej postaci łatwo są absorbowane w przewodzie pokarmowym. Dla
przykładu magnez zawarty w wodzie do picia jest ok. 30-krotnie łatwiej wchłaniany
w porównaniu z magnezem pochodzącym z żywności. Niestety niewielu konsumentów
zwraca uwagę na skład mineralny, który decyduje o właściwościach zdrowotnych wody.
Zmiękczanie
wody
polega
na
zamianie
jonów
wapniowych
i
magnezowych,
odpowiedzialnych za twardość wody, na jony sodu. Proces ten zachodzi w wymiennikach
jonowych podczas przepływu uzdatnionej wody przez złoże jonowymienne. Wymiana
jonowa jest procesem odwracalnym. Wymieniacz jonowy po nasyceniu jonami wapnia
i magnezu można zregenerować solą kuchenną – jony wapnia i magnezu zostają wypłukane
do odpływu, a na złożu pozostają jony sodowe. Twarda woda (bogata w jony wapnia
i magnezu) przedstawiana jest jako zła przez producentów filtrów oraz producentów
zmiękczaczy do wody. Często, szczególnie w mediach, powtarza się, że picie twardej wody
powoduje powstawanie kamieni nerkowych, jednakże przy aktualnie obowiązujących
normach nie jest to możliwe. Nie zapominajmy o tym, że wapń i magnez są niezbędne dla
prawidłowej egzystencji każdego człowieka.
A woda pozbawiona zupełnie soli mineralnych jest dobra dla pralek, czajników
elektrycznych, ale nie dla organizmu ludzkiego.
Warto zastanowić się, czy zasadnym staje się doczyszczanie wody we własnym zakresie,
skoro jakość wody jest nadzorowana i systematycznie kontrolowana zarówno przez jej
producentów jak i jednostki Inspekcji Sanitarnej.
Konsumenci wody do spożycia mają szereg możliwości uzyskania wiarygodnej informacji o
jakości wody dostarczanej odbiorcom usług wodociągowych.
7. Właściwe użytkowanie wody ciepłej i zimnej
Odpowiedzialność za poszczególne odcinki wodociągu leżą w kompetencjach nie tylko
przedsiębiorstwa wodociągowego, ale i w kompetencjach zarządcy budynku i poszczególnego
mieszkańca.
Przedsiębiorstwo
wodociągowe
odpowiada
za
jakość
wody
i
stan
poszczególnych elementów sieci do przyłącza budynku lub posesji natomiast od tego
przyłącza
odpowiada
zarządca
budynku
lub
właściciel
posesji.
W
budynkach
wielolokalowych zarządca budynku nie odpowiada już za sieć w miejscu od przyłącza do
poszczególnych lokali w budynku, gdyż tam za sieć wewnętrzną odpowiadają poszczególni
mieszkańcy.
Z uwagi na powyższe wszelkie działania podejmowane przez indywidualnych mieszkańców
budynku
mają
również
wpływ
na
jakość
wody
w
sieci
wodociągowej.
Dotyczy to min.:
- montażu nowych lub wymiany elementów instalacji wodnej,
- montażu dodatkowych filtrów nie posiadających atestów Państwowego Zakładu Higieny
i ich niewłaściwa eksploatacja.
Od setek lat wiadomo, jak ogromną rolę odgrywa dobra jakość wody w życiu każdego
człowieka. Woda w życiu człowieka jest niezbędna, dlatego też, od kiedy nauka pozwala
udowodnić wpływ poszczególnych parametrów na zdrowie ludzkie, od tego czasu skład
mikrobiologiczny i chemiczny wody przeznaczonej do spożycia jest systematycznie
i restrykcyjnie kontrolowany przez pracowników Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych.
Działania te oparte są na podstawie art. 4 ustawy z dnia 14 marca 1985r. o Państwowej
Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2006r. Nr 122, poz. 851, z późn. zm.) art. 12 ustawy z dnia
7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków
(Dz. U. z 2006r. Nr 123 poz. 858 z późn. zm.) oraz Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia
29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi
(Dz. U. z 2007r. Nr 61, poz. 417 z późn. zm.).