Odpowiedzialność prawna nieletnich

Odpowiedzialność prawna nieletnich
Na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982 r.
Działalność wychowawcza rodziców ma ogromny wpływ na zachowanie się dziecka. Władza
rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, stąd też są oni solidarnie odpowiedzialni za
niewłaściwe postępowanie dziecka.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy wyraźnie określa obowiązki rodziców. Zgodnie z nim:
• władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania
pieczy nad osobą i majątkiem dziecka. ( art. 95 § l k.r.o );
• władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka
i interes społeczny (§ 3 art. 95 k.r.o.);
• rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim (art. 96
k.r.o.).
W/w dokument nakazuje rodzicom w procesie wychowawczym stosować wobec dziecka
odpowiednie pouczenia, zalecenia, zakazy, nakazy, sankcje. W przypadku, gdy dziecko wchodzi
w konflikt z prawem chodzi o ustalenie, czy rodzice uczynili wszystko, co było możliwe w ramach ich obowiązków zawodowych, możliwości materialnych i rodzinnych - aby dziecku
stworzyć odpowiednie warunki wychowawcze, możliwości kształcenia, spędzania wolnego
czasu, czy interesowali się środowiskiem, w jakim dziecko się obraca itp.
W
polskim
prawie możemy wyróżnić odpowiedzialność cywilną (kodeks
cywilny;
odpowiedzialność majątkowa) i karną ( kodeks karny, odpowiedzialność karna –osobista i
majątkowa –grzywna).
Na gruncie prawa cywilnego w stosunku do dziecka poniżej 13 r. życia operuje się pojęciem
małoletniego.
Zgodnie
z
postanowieniami
kodeksu
cywilnego:
Art. 426. Małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za
wyrządzoną szkodę. W tym przypadku odpowiedzialność jest przeniesiona na osobę sprawującą
opiekę nad małoletnim, (czyli rodzica).
Między 13 a 17 rokiem życia, dzieci, jako nieletni, za wyrządzoną szkodę lub czyny karalne
sami ponoszą odpowiedzialność prawną. Czyn karalny to czyn zabroniony przez „Ustawę o
postępowaniu w sprawach nieletnich” lub Kodeks Karny lub Kodeks Wykroczeń. Nieletni
przejawiają też zachowania, które ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich określa, jako
demoralizację. Przykładowymi objawami demoralizacji są:
- wulgarne słownictwo
- wagarowanie
1
- wandalizm
- ucieczki z domu
- przedwczesne podejmowanie życia seksualnego
- stosowanie agresji, przemocy
- palenie papierosów, spożywanie alkoholu
- zażywanie narkotyków
- udział w destrukcyjnych subkulturach, sektach
Decyzję o zastosowaniu wobec nieletniego środków wychowawczych lub poprawczych
podejmuje Sąd Rodzinny i Nieletnich. W zależności od rodzaju popełnionych czynów
karalnych, czy też przejawów demoralizacji sąd może zastosować:
- upomnienie
-zobowiązanie do przeproszenia pokrzywdzonego
- zobowiązanie do naprawy szkody
- odpowiedzialny nadzór rodziców
- odpowiedzialny nadzór organizacji młodzieżowej, lub osoby godnej zaufania
- nadzór kuratora
- zakaz prowadzenia pojazdów
- skierowanie do ośrodka kuratorskiego
- umieszczenie w młodzieżowym środku wychowawczym
- umieszczenie w placówce leczniczej
- umieszczenie w zakładzie poprawczym
- orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego,
- orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej.
W sprawach nieletniego sąd kieruje się przede wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nieletniego oraz zmierzając w miarę potrzeby
do prawidłowego spełniania przez rodziców lub opiekunów ich obowiązków wobec nieletniego.
W postępowaniu z nieletnimi bierze pod uwagę osobowość nieletniego, a w szczególności wiek,
stan zdrowia, stopień rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru a także zachowanie
się oraz przyczyny i stopień demoralizacji, charakter środowiska oraz warunki wychowania
nieletniego.
Po ukończeniu 17 r. życia dziecko ponosi odpowiedzialność karną (wg prawa karnego jest osobą
dorosłą).
2
Upomnienie jest najmniej drastycznym środkiem. Odnosi ono skutek, jeżeli nieletniego cechuje
pewna wrażliwość, a stopień demoralizacji jest nieznaczny. Upomnienie można stosować
również wobec nieletniego, który nieumyślnie popełnił czyn karalny, a jego dotychczasowy tryb
życia nie budzi zastrzeżeń.
Nadzór odpowiedzialny rodziców jest stosowany wówczas, gdy sąd uzna, że prezentowane
przez rodziców postawy wychowawcze, chęć współpracy z sądem i pragnienie ratowania
dziecka,
pozwolą
na
jego
dalszy
prawidłowy
rozwój.
Nadzór kuratora jest środkiem najczęściej i najchętniej orzekanym przez sądy rodzinne.
Pozwala on na pozostawienie nieletniego w środowisku rodzinnym, a jednocześnie na ingerencję
osoby obcej, wspomagającej pracę wychowawczą rodziców. Kuratorski ośrodek pracy z
młodzieżą, do którego sąd może skierować nieletniego, pełni rolę polegającą na wdrażaniu
podopiecznych do przestrzegania zasad współżycia społecznego, kształtowania właściwego
stosunku
do
nauki
i
pracy
oraz
rozwijania
uzdolnień.
Rodzina zastępcza, w której nieletni może zostać umieszczony jest instytucją prawną. Jej celem
jest opieka nad dzieckiem trwale lub przejściowo pozbawionym opieki rodzicielskiej, opartej na
modelu wychowania rodzinnego.
Umieszczenie w placówce opiekuńczo - wychowawczej jest najbardziej surowym środkiem
wychowawczym. Stosuje się go w przypadku stwierdzenia u nieletniego zaawansowanego
stopnia demoralizacji, co powoduje, że koniecznym staje się otoczenie go szczególną opieką i
wzmożonym nadzorem wychowawczym przez specjalnie w tym celu powołaną placówkę.
Nieletni zdobywa tam wykształcenie i uczy się zawodu.
Umieszczenie w zakładzie poprawczym jest jedynym środkiem poprawczym przewidzianym w
ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich. Środek ten jest możliwy jedynie wobec
nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego, zabronionego przez ustawę jak przestępstwo,
jeżeli przemawiają za tym wysoki stopień demoralizacji oraz okoliczności i charakter czynu,
zwłaszcza, gdy inne środki wychowawcze okazały się nieskuteczne lub nie rokują nadziei na
resocjalizację nieletniego Umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym sąd rodzinny
można warunkowo zawiesić.
Pedagog
mgr Maria Wytrykowska
Korzystałam także ze stron internetowych: szkolnictwo.pl
3