1 Teologiczne ujęcie ziemi w Starym Testamencie Patrząc na całość

1
Teologiczne ujęcie ziemi w Starym Testamencie
Patrząc na całość tekstów starotestamentalnych dotyczących ziemi, należy zauważyć, iż w
różnorodności odwołań do ziemi pozostaje jeden stały motyw: ziemia w Biblii nie jest darem
odizolowanym i absolutnym. Jest ona podarowana Izraelowi w konkretnym celu: stanowi dla
Izraela przestrzeń, w której ma on żyć, by wcielić wierność Prawu. Żyć według Prawa oznacza żyć
w miejscu, które daje odpoczynek. Mojżesz podkreśla pod koniec Deuteronomium, iż Tora „nie jest
dla was słowem błahym (däbär rëq), bo jest waszym życiem i dzięki niemu długo żyć będziecie na
ziemi, do której idziecie przez Jordan, aby ją posiąść” (Pwt 32,47). Jest to jak refren, który
wyznacza rytm całego Pisma Świętego, jak np. w Ps 104: „I darował im ziemie narodów, i
zawładnęli owocem pracy ludów, by strzegli Jego przykazań i prawa zachowywali” (Ps 145,44-45).
Jeśli życie Izraela w ziemi nie kieruje się wskazaniami Boga Prawa, wówczas podarowany kraj
zostanie mu zabrany. Ziemia jest równocześnie dziedzictwem, miejscem odpoczynku i przestrzenią
bezpieczeństwa: „Nie będziecie więc czynić wszystkiego, jak my tu dzisiaj czynimy: każdy, co mu
się wydaje słuszne; bo jeszcze nie przyszliście teraz do miejsca stałego pobytu, do własności, którą
wam daje Pan, Bóg wasz. Lecz gdy przejdziecie Jordan i osiądziecie w ziemi, którą Pan, Bóg wasz,
daje wam na własność, a On udzieli wam pokoju ze strony wszystkich wrogów okolicznych ‒ żyć
będziecie bezpiecznie” (Pwt 12,8-10). W tej ziemi człowiek jest wezwany do życia w harmonii z
Bogiem, swoimi bliźnimi i z kosmosem. Przez Izajasza Bóg potwierdza swoje panowanie nad
niebem, ale też nad ziemią i ludźmi, których miłuje: „Tak mówi Pan: «Niebiosa są moim tronem, a
ziemia podnóżkiem nóg moich. Jakiż to dom możecie Mi wystawić i jakież miejsce dać Mi na
mieszkanie? Przecież moja ręka to wszystko uczyniła i do Mnie należy to wszystko ‒ wyrocznia
Pana. Ale Ja patrzę na tego, który jest biedny i zgnębiony na duchu, i który z drżeniem czci moje
słowo»” (Iz 66,1-2).
W istotnym momencie historii Izraela „Bóg dał odpoczynek” swemu ludowi (por. Joz 21,44;
22,4; 23,1; 2 Sm 7,1; 1 Krl 5,18; Ps 94,11; Jr 27,11). Ostatecznie jednak Izrael nie zaakceptował
tego i nie znalazł odpoczynku w ziemi obiecanej. Kiedy życie jest prowadzone w nieposłuszeństwie
wobec Prawa, ziemia staje się ziemią bez odpoczynku, naznaczoną przemocą. Zostaje utracona, zaś
Izrael idzie na wygnanie z powodu swej niewierności Prawu. Jednak wygnanie, mimo że nie jest
ziemią odpoczynku, może stać się miejscem skruchy i odnowionej wierności Torze. Należy
pamiętać, że między pustynią, wygnaniem i ziemią zachodzi w Biblii pewna dialektyka, która
wykracza poza rzeczywistości czysto geograficzne. Ziemia może stać się miejscem pustyni
duchowej, jeśli zostaje przyjęta nie jako dar, lecz jako przestrzeń podbita siłą, skażona przez
fałszywe bóstwa. I odwrotnie, pustynia i wygnanie mogą być miejscem, w którym człowiek
odnajdzie swoją zależność i swoją zażyłość w relacji z Bogiem.
Ten nacisk na Torę stanowi centralne orędzie całego Starego Testamentu. Posłuszeństwo Prawu
jest kluczem dającym dostęp do prawdziwego życia człowieka wierzącego. Jednak nawet gdy
ziemia jest utracona z powodu niewierności Bogu i okrucieństwa względem braci, pozostaje wciąż
możliwa nadzieja. Ostatnie słowo należy do Boga, którego wierność opiera się zdradom względem
siebie i względem braci. Ziemia zostanie odrodzona w obfitości łaski. O jaką jednak ziemię chodzi?
Jak to nastąpi? Dynamika między darem, stratą i odnowieniem daru nie dotyczy tylko Izraela.
Otwiera się na całą ludzkość, której reprezentantem jest Izrael, gdyż ziemia Izraela odsyła do ziemi
w swojej globalności. Odrodzenie ziemi jest zatem figurą odrodzenia całego stworzenia i usunięcia
wszelkich śladów grzechu. Cała ludzkość jest wezwana do bycia dzieckiem, a cała ziemia stanowi
podarowaną przestrzeń dla przeżywania tej relacji dziedzictwa: „Wszystko to czeka na Ciebie, byś
2
dał im pokarm w swym czasie. Gdy im udzielasz, zbierają; gdy rękę swą otwierasz, sycą się
dobrami. Gdy skryjesz swe oblicze, wpadają w niepokój; gdy im oddech odbierasz, marnieją i
powracają do swojego prochu. Stwarzasz je, gdy ślesz swego Ducha i odnawiasz oblicze ziemi” (Ps
104,27-30).