Wpływ telefonów k Wpływ telefonów komórkowych na

Wpływ telefonów kkomórk
omórk
owych
omórkowych
na pracę stymulatorów serca
Influence of Cellular on Implanted Pacemakers
Zbigniew Bednarkiewicz
Klinika Kardiologii Instytutu Medycyny Wewnętrznej Akademii Medycznej w Łodzi
In recent years increased number of patients with implanted pacemakers and using cellular phones.
Relation between implanted pacemakers or defibrillators and cellular phones working with GSM are still
unclear. Electromagnetic fields generated by mobile phones may influence on pacemaker function and pacing.
Pacing malfunction during cellular phones operating was depended on mobile phone system, the characteristics of the telephone antenna, the patient’s pacemaker dependency status and sensitivity of pacemaker
programing. The most common dysfunction observed during the mobile phone operating is inhibition of
pacing. It may be dangerous for pacemaker depended patients. For the prevent of pacing dysfunction patients with implanted pacemakers should take special caution and rules using the mobile phones. (Forum
Kardiologów 2000; 4: 127–129)
Key words: electrostimulation, cellular phones, stimulation failure, electromagnetic fields
W ostatnich latach obserwujemy gwałtowny
rozwój cyfrowej telefonii komórkowej. Obecnie
około 3 mln Polaków posiada telefon komórkowy.
Z kolei również w Polsce zwiększa się liczba osób
mających implantowane stymulatory serca, ocenia się, że aktualnie około 100 000 osób żyje ze stymulatorem serca.
Wiadomo, że pole elektromagnetyczne może
wpływać na prawidłową pracę układu stymulującego serce. Pole to wytwarzane jest m.in. przez
aktywne telefony komórkowe systemu GSM. Pojawiło się wiele wątpliwości i pytań związanych
z bezpieczeństwem używania telefonów komórkowych u chorych ze stymulatorami serca. Problem
ten dotyczy także chorych z implantowanymi kardiowertero-defibrylatorami [1].
Potencjalne problemy związane z zaburzeniami stymulacji mogą wiązać się z interferencją sygnału telefonu komórkowego z układem elektronicznym stymulatora. Problem wpływu telefonów
komórkowych może również dotyczyć urządzeń
stosowanych do stymulacji czasowej. Efektem
Adres do korespondencji: dr med. Zbigniew Bednarkiewicz
Klinika Kardiologii Instytutu Medycyny Wewnętrznej AM w Łodzi
Szpital im. Wł. Biegańskiego, ul. Kniaziewicza 1/5, 91–347 Łódź
tel.: (042) 651 60 11, faks: (042) 651 54 80
Copyright „ 2000 Via Medica, ISSN 1425–3674
tego mogą być zaburzenia stymulacji, sterowania,
a nawet przerwanie pracy stymulatora [2, 3].
Dotychczasowe doniesienia wskazują zarówno na
możliwy wpływ telefonów pracujących w systemie
analogowym (NMT 450 MHz), jak i w systemie cyfrowym (GSM 900 MHz oraz DCS 1800 Mhz) [4].
Istotną rolę w wytwarzaniu zaburzeń pracy stymulatora odgrywa antena telefonu. Wytwarzane
przez nią pole może sięgać do kilku centymetrów
w głąb ciała. Obecnie stosowane anteny wytwarzają niesymetryczne pole magnetyczne, słabsze
w kierunku osoby korzystającej z telefonu. Starsze typy aparatów wyposażone są w anteny wytwarzające pole symetryczne; również aparaty
z wbudowaną anteną emitują z reguły silniejsze
pole elektromagnetyczne, głębiej penetrujące
tkanki [5]. Dane dotyczące mocy sygnału wykazują, że systemy telefonii komórkowej w Europie
emitują sygnały o większej mocy w porównaniu
z systemami stosowanymi w Stanach Zjednoczonych [5].
Wpływ pola elektromagnetycznego z jednej
strony uzależniony jest od systemu telefonii komórkowej, z drugiej zaś — od typu stymulacji
i zastosowanego stymulatora. Wyniki badania Chena i wsp., przeprowadzonego z udziałem chorych
z różnymi konfiguracjami typu stymulacji (VVI vs
127
FORUM KARDIOLOGÓW, 4/2000
DDD vs VDD vs AAI), z zastosowaniem elektrod
wewnątrzsercowych jedno- i dwubiegunowych,
wykazały wpływ pracującego telefonu na układ
stymulujący. Oceniano również zależność odległości położenia telefonu komórkowego od łoża stymulatora na jego pracę. Wpływ aktywnego telefonu komórkowego na pracę stymulatora zarejestrowano w 3,1% wszystkich rozmów wykonywanych
z użyciem tego typu telefonu. Obserwowano trzy
podstawowe typu zaburzeń pracy stymulatora pod
wpływem pola elektromagnetycznego emitowanego przez pracujący telefon komórkowy:
— zahamowanie wytwarzania impulsów przez stymulator,
— asynchroniczną stymulację typu VOO lub
DOO,
— wywoływanie stymulacji komory niezależnie
od stymulacji przedsionka, w przypadku zastosowania stymulacji typu VDD i DDD.
Wykazano, że bardziej podatne na wpływ pola
elektromagnetycznego są elektrody jednobiegunowe niż elektrody dwubiegunowe (1,8% vs 0,4%
wszystkich rejestrowanych zaburzeń pracy układów stymulujących). Stwierdzono też, że elektrody przedsionkowe są bardziej wrażliwe na pole
elektromagnetyczne niż elektrody komorowe [4].
Praca Wilke i wsp. potwierdziła większą wrażliwość na pole elektromagnetyczne, będące wynikiem działania telefonu komórkowego, układów
stymulujących z elektrodami unipolarnymi. Zaburzenia pracy stymulatora, głównie pod postacią
przemijających zahamowań stymulacji, obserwowano u 4% poddanych badaniu chorych. Zarówno w tym, jak i poprzednim badaniu zaburzenia
stymulacji występowały wyłącznie w trakcie rozmów. W czasie czuwania aparatu telefonicznego
nie rejestrowano zaburzeń w pracy układu stymulującego serce [6]. Na podstawie wyników badań
innych autorów [7–9] stwierdzono większą podatność układów DDD i VDD na wpływ pola elektromagnetycznego pracujących telefonów komórkowych. Wynika to z wyższej czułości układu, szczególnie części przedsionkowej. Przeprogramowanie
parametrów progu czułości z reguły zmniejsza
prawdopodobieństwo niekorzystnego wpływu pola
elektromagnetycznego na układ stymulujący [5].
Zaburzenia pracy stymulatora, zwłaszcza zahamowanie stymulacji, jest niebezpieczne u chorych zależnych od stymulatora. Mogą u nich występować nawet
kilkusekundowe okresy asystolii w trakcie prowadzenia rozmów przez telefon komórkowy [10].
Na podstawie wielu prac można stwierdzić, że
telefony systemu GSM i DCM mogą wpływać niekorzystnie na pracę układów stymulujących serce.
Grupę największego ryzyka stanowią chorzy
128
z implantowanymi rozbudowanymi systemami
stymulującymi oraz osoby zależne od stymulacji.
W celu zminimalizowania wpływu pracującego telefonu komórkowego na układ stymulujący serce
należy zalecić tym chorym ograniczenie, do niezbędnego minimum korzystania z telefonu komórkowego, a w razie konieczności jego używania
utrzymywania przynajmniej 20-centymetrowej
odległości telefonu od łoża stymulatora.
Należy też pamiętać, aby aparatu w okresie jego
czuwania nie przechowywać w pobliżu łoża stymulatora lub w okolicy przebiegu elektrod.
W ostatnim okresie wzrasta liczba chorych ze
stymulatorami serca, używających telefonów komórkowych. Wpływ telefonów komórkowych, szczególnie pracujących w systemie GSM, na układy
stymulujące serce jest niejednoznaczny. Pole elektromagnetyczne wytwarzane przez pracujący telefon komórkowy może oddziaływać na funkcjonowanie stymulatora i stymulację. Istotnymi czynnikami mającymi wpływ na możliwość wystąpienia zaburzeń stymulacji są: system telefonii komórkowej,
charakterystyka anteny telefonu, czułość stymulatora oraz zależność pacjenta od stymulacji. Najczęściej obserwowanym zaburzeniem stymulacji w
trakcie korzystania z telefonu komórkowego jest jej
zahamowanie, szczególnie niebezpieczne u chorych
zależnych od stymulatora. W celu ograniczenia
wystąpienia zaburzeń stymulacji u osób korzystających z telefonów komórkowych należy przestrzegać specjalnych zasad ich korzystania. (Forum
Kardiologów 2000; 4: 127–129)
Słowa kluczowe: elektrostymulacja, telefony
komórkowe, zaburzenia stymulacji, pole elektromagnetyczne
PIŒMIENNICTWO
1. Hayes D.L., Carrillo R.G., Findlay G.K., Embrey M. Pacemaker and Defibrillator Interference from Wireless Communication Devices. PACE 1996; 19: 1419–1430.
2. Trigano A.J., Azoulay A., Rochdi M., Campillo A. Electromagnetic interference of external pacemakers by talkie-walkies
and digital cellular phones: experimental study. Pacing Clin.
Electrophysiol. 1999; 22: 588–593.
3. Altamura G., Toscano S., Gentilucci G. i wsp. Influence of digital and analogue cellular telephones on implanted pacemakers. Eur. Heart J. 1997; 18: 1632–1641.
4. Chen W.H., Lau C.P., Leung S.K. i wsp. Interference of cellular phones with implanted permanent pacemakers. Clin. Cardiol. 1996; 19: 881–886.
5. Irnich W. Mobile telephones and pacemakers. PACE 1996; 19:
1407–1409.
6. Wilke A., Grimm W., Funck R i wsp. Influence of D-net [European GSM — Standard] cellular phones on pacemaker function in 50 patients with permanent pacemakers. Pacing Clin.
Electrophysiol. 1996; 19: 1456–1458.
Wpływ telefonów komórkowych na pracę stymulatorów serca
7. Nowak B., Risocha S., Zellerhoff C. i wsp. Is there a risk for
interaction between mobile phones and single lead VDD pacemakers? Pacing Clin. Electrophysiol. 1996; 19: 1447–1450.
8. Naegeli B., Osswald S., Deola M. i wsp. Intermittent pacemaker dysfunction caused by digital mobile telephones. JACC
1996; 27: 1471–1477.
9. Barbaro V., Bartolini P., Donato A. i wsp. Do European GSM
mobile cellular phones pose a potential risk to pacemaker
patients? Pacing Clin. Electrophysiol. 1995; 18: 1218–1224.
10. Yesil M., Bayata S., Postaci N. i wsp. Pacemaker inhibition and
asystole in a pacemaker dependent patient. Pacing Clin. Electrophysiol. 1995; 18: 1963.
129